N I E TT W E
No. 689.
Zondag 6 Mei !8ë3
8e Jaargang,
Een schiltkingsplan.
IIU ITN LAN j)T~
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzrnderlijke Nummers
J 0,8»
1
0,06
Dit "blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
v'?
ASïïif"jTflTn'vir-~ Y?
AGITE MA NOiNT AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen "25 Cents per advertentie a Contant.
Ad verten tiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KUPPERS LAUREY.
Wij hebben in eene vroegere beschouwing
gewezen op de weinige vredeskracht, welke
in de zoogenaamde vredes-alliantie gelegen
is. De vrede laat zich niet dwingen;
als de oorlog eene noodzakelijkheid wordt
kan hij niet door vredeswoorden of vredes-
daden bezworen worden. Toch hebben wel
licht sommigen, die van onze beschouwing
kennis nameu, bij zich-zelveu gedacht, dat
wjj de zaken wel eens wat donker inzagen
en dat de vredesbemoeiingen van de drie
Machten teu slotte nog beter resultaten
zouden opleveren, dan wij in ons pessimisme
konden aannemen.
De verklaringen der respectieve Ministers
van Oostenrijk, Hongarije en Italië, alsmede
de taal der officieuze bladen in Duitsch-
laud klinken zoo stellig, zoo gemoedelijk,
zoo veelbelovend, dat het dan ook schier
onmogelijk scheen om niet aan haar wel
gemeendheid te gelooveu. 't Viel ons per
soonlijk bijkans moeilijk om aan onze over
tuiging vast te houden, als wij kennis nameu
van de pertinente vredesverzekeriugen der
leidende Ministers. Doch die weifeling
duurde slechts zeer kort; wij hadden ons
maar even de actueele toestanden en ver
houdingen voor den geest te stellen om
terstond tot de slotsom te komen dat al
dat vredesvertoon niets was dan fijn come
dies pel.
Er wordt toch in onze dagen in alle
richtingen en op alle terreinen comedie
gespeeld. De onoprechtheid, de gemaakt
heid, de misleiding vervullen de grootste rol.
Hoewel wij van dat alles ons verzekerd
hielden, konden wij toch niet vooruitzien
dat er zoo spoedig een feit zou plaats
grijpen, waaruit zou blijken, dat wij recht
hadden in onze opvatting.
Men weet (hierop komt de zaak neder)
dat de Triple-Alliantie metterdaad gesloten
werd in de allereerste plaats tegen Frank
rijk. De Duitsche Rijkskanselier had zelfs
Italië weten te belezen, dat het onmiddellijk
belang is om zich te waarborgen tegen
den aanval van Frankrijk, ondanks wij
niet gelooven, dat een ernstig denkend
Franschman er ook maar één oogenblik
aan denkt, dat de mogelijkheid van een
oorlog tusschen Italië en Frankrijk zou
kunnen geboren worden. Het Romaansche
ras beseft veel te goed dat het een gemeen
schappelijk belang heeft bij de bestrijding
van de Germaansche en Slavische stammen,
dan dat het er gemakkelijk toe zou over
gaan om zich onderling in worsteling te
FEUILLETON.
De Straatsburger klok.
Zoo oud kan iets niet zijn of men kan er
meestal nog wel het een of ander merkwaar
digs van hooren, dat voor de meestm onbekend
is, die overigens op de hoogte van de zaak in
quaestie zijn.
Zoo gaat het met een groot aantal zaken, en
zoo gaat het ook met de beroemde Straatsbur
ger klok. Deze klok, die wellicht velen onzer
lezers zullen gezien hebben, waarvan een ieder
wel eens gehoord heeft, en ten overvloede in
het eerste het beste reisboek -een Baedeker,
Murray of welk ook beschreven is, heeft een
geschiedenis, die om lal van bizonderheden,
welke overigens nooit vermeld worden, inent-
waardig is.
De klok staat, zooals men wellicht weet, in
de hoofdkerk van Straatsburg en dagteekent reeds
van het jaar 1352, toen zij onder het patronaat
van den Bisschop van Straatsburg, Berthold van
Buchek, werd vervaardigd. Van den waren ver
vaardiger schijnt, de naam niet bekend te zijn.
Deze moet intusschen een koning onder de klok-
begeven. Prins von Bismarck wist toen
hij op het Quirinaal tegen Frankrijk liet
intrigeeren, zeer wel, dat Italië niets van
Gallië had te vreezeu. Frankrijk was het
laud, dat door een vredesbond moest wor
den onschadelijk gemaakt. En wat zagen
wij nu dezer dageu gebeuren? Openlijk
werd in Frankrijk het denkbeeld geopperd,
dat men zich bij de Triple-Alliantie moest
aansluiten!
Geestiger kon de schepping van Prins
von Bismarck wel niet worden geparo üeerd.
De. Mogendheid, tegen welke het verbond
werd gericht wil partij, medestander worden!
Nu weten wij wel dat het advies van
bet blad, hetwelk voor de toetreding van
Frankrijk pleitte, door de andere bladen
werd uitgekleedop de hevigste wijze
aangevallen, maar dat bewijst nog geens
zins tegen de mogelijkheid dat Frankrijk
werkelijk ernstig gaat deuken en onder
handelen over het zich aansluiten bij de
drie Mogendheden. In verband tot die ge
beurlijkheid wenschen wij twee opmerkin
gen te maken.
Allereerst constateeren wij, dat, naar
onze overtuiging, de vredesbond nog geen
waarborg voor het vredesbehoud zou wezen
al trad Frankrijk tot de Alliantie toe,
waardoor zij feitelijk zou worden ontbon
den, omdat haar reden van wording ophield
te bestaan. Bonden of Alliantiëu hebben
nog nooit den vrede gered. Elke veree-
niging van Mogendheden, in 't leven ge-
roejien om den vrede te verzekeren, ein
digde steeds met het uitbreken van een
oorlog. Dat is uu eenmaal niet anders.
o tt
Onze tweede opmerking betreft een wijze
van aansluiting, welke tenminste de mo
gelijkheid zou kunnen doen geboren wor
den, dat de vrede inderdaad voorloopig
niet zou worden verstoord, althans niet
tusscheu Pruisen en Frankrijk. Opper
vlakkig zal men meenen, dat hetgeen wij
gaan nederschrijven volkomen onzinnig is;
doch daar tegenover stellen wij de ervaring,
welke ons leert, dat hetgeen op het eerste
hooren een dwaasheid scheen, later toch
nog werkelijkheid werd. Wij zouden name
lijk wenschen dat Duitschlaud tegenover
Frankrijk terugkeerde tot de voorwaarden,
welke Thiers eenmaal voor 't vredesluiten
aan den toenmaligen Graaf von Bismarck
voorstelde. Men zal zich herinneren, dat
Thiers de vestingwerken van Straatsburg
en Metz slechten en voorts een-ontzettend
hooge oorlogsvergoeding betalen wilde.
Graaf von Bismarck verwierp dat denk
beeld en eischte Elzas-Lotharingen voor
kenmakers van die dagen geweest zijn, want de
klok blijkt een waar meesterstuk van goede be
rekening en uitvoering ie wezen.
De klok was verdeeld in drie deelen: het
onderste gedeelte bevatte den kalender en wat
daarmede in verband staat; in het midden be-
vondt zich een voorstelling van de aarde met
de maan, en bovenaan zag men de figuren, die
de drie koningen en de h. Maagd Maria moes
ten voorstellen. Bij het slaan van elk uur, bogen
de Koningen voor de h. Maagd, terwijl een klokke-
spel een vroolijk deuntje speelde en een haan
kraaide en met zijn vleugels klapte. (Dit laatste
schijnt een geliefkoosde versiering geweest te
zijn, die de klokkenmakers van vroegere dagen
gaarne aan hun groote instrumenten aanbrach
ten; de klok op dun toren tu Bern bijvoorbeeld
bevat ook een haan, die een dergelijke manoeuvre
als zijn Straatsburgsche collega, verricht.)
Na verloop van tijd, geraakte deze klok even
wel in het ongereede, en in het jaar 1547 werd
een restauratie daarvan aan drie wiskunstenaren
van naam, Michat 1 Herr, Chretéi Herlin en
Nicholaas Pruguor, opgedragen. Zij stierven even
wel vóór zij hun taak volbracht hadden, die door
Conrad Dasypodius, een leerling van Herlin,
Duitschlaud in bezit. Frankrijk, diep
vernederd en van allen verlaten, moest ten
slotte toegeven. Maar het verlies van de
beide landstreken is een smart voor de
Franscheu, welke eene wonde vormt, die
nimmer zal genezen.
Alle vredebonden zullen dus 'niets baten,
zoolang Frankrijk zint op wraak. Men
kan niet aannemen, dat Prins von Bismarck
zich eenige illusie zal vormen omtrent de
ware stemming van het Frausche volk.
De indruk welke werd teweeggebracht door
het artikel van de Tigaro, die aanraadde
dat men zich bij de drie Mogendheden zou
aansluiten, kon duidelijk genoeg doen zien,
wat Duitscbland in de gegeven omstandig
heden vau Frankrijk te hopen zou hebben
als Gallië de kans schoon zag om met
Gertnanië afterekenen. Ons idee zou
dus zijn dat Duitschlaud aan Frankrijk
Elzas-Lotharingen teruggaf, terwijl dan
Frankrijk aan Italië zou moeten teruggeven
Nizza en Savoie. De gevoeligheid van Italië
was dan ook voldoende ontzien, het zou
wellicht minder dan nude begeerige oogen
op Trente en Tyrol gevestigd houden.
Duitschlaud zou dan in ruil van Frank
rijk kunnen bekomen een zijner koloniale
bezittingen; naar koloniaal bezit wordt in
Duitschlaud nu toch met klimmende on
stuimigheid verlangd. Bovendien zou Frank-
O O
rijk Duitschlaud kunnen toestaan otn met
den Koning van Nederland in ouderhan-
deliug te treden over den verkoop van
Luxemburg onder beding, dat, zoo de Ko
ning mocht toegeven, Frankrijk den koop
prijs zou betalen.
Op deze wijze ware, dunkt ons, de zaak
te vinden; de vrede zou, althans voorloopig,
beter dan door de Triple-Alliantie gewaar
borgd zijn.
Voorloopig zou de vrede verzekerd wezen.
Op den duur baten zelfs geen schikkingen,
als wij er een aan de hand deden.
Toch zou een plan als wij ontwierpen,
de overweging van Frankrijk, Duitscbland
en Itab'ë waard zijn. Oostenrijk zou er geen
belang bij hebben om zich tegen een der
gelijk compromis te verzetten.
Als wij het voor 't wenscheu hadden,
dan zouden wij ons schikkingsplau met
alle bescheidenheid aan de consideratie der
betrokken Machten onderwerpen.
Bij den Rijksdag is ingekomen een voor
stel van Richter, om het legerbestuur uit
te noodigen tot het uitvaardigen van een
werd opgevat en na vier jaren arbeids gelukkig
ten einde gebracht.
Het werk bleek uitstekend en de klok liep
goed tot het jaar van de groote revolutie, toen
zij voor de laatste maal sloeg.
Er gingen nu bijna vijftien jaren voorbij, ge
durende welke de klok in een vrij ontredderden
toestand kwam. Dan nu besloot men nogmaals
haar in haar vroegeren staat terug te brengen;
doch dit bleek volslagen onmogelijk, omdat het
werk als het ware geheel en al door roest en
kopergroen verteerd was. Eindelijk bood zich
een zekere Schwilgue, instrumentmaker en wis
kundige uil Straatsburg, aan, om de klok
weer- te herstellen en op gang te brengen. Hij
begon zijn arbeid op den 24n Juni 1836 en
wtrkie gedurende vier jaar. Er wordt verder ver
meld, dat Schwilgue, nadat, hij de klok voltooid
had, een order van een Zwitsersche stad" ont
ving, om ook daar een dergelijke te vervaardi
gen, en dat zijn stadgenooten, uit vroes voor het
verliezen van hun naam op het klokkengebied,
deu ongelukkigeu Schwilgue de oogen uitstaken.
Gelukkig schijnt er evenwel veel 'reden voor te
bestaan, om de waarheid van deze wreede bizon-
derheid in twijfel te trekken.
verbod op: lo. het werken voor particuliere
rekening in militaire werkplaatsen; 2o. het
handelsverkeer van- kantines met burger
lijke personen; 3o. het gebruik van militaire
paarden voor tramwegen. De Rijkskanse
lier heeft tegen dit voorstel protest aange-
teekend, op grond dat krachtens de rijks
grondwet het geheele rijksleger onder bevel
des Keizers staat, en dat het legerbestuur
niet verplicht of gerechtigd is om aau een
rechtstreeks verzoek van den Rijksdag ge
volg te geven, of zelfs zulk een verzoek
officiéél in ontvangst te nemen.
Kayser en Liebkuecht (socialisten) heb
ben onlangs bij den Rijksdag een voorstel
ingediend, om den Rijkskanselier te ver
zoeken, de politiebeambten te doen straffen,
die, in strijd met art. 31 der Rijksgrond
wet, de heeren Vollmar en Frohme (leden
van den Rijksdag) bij hunne terugkomst
van het in Denemarken gehouden socialis
tisch congres hebben gearresteerd.
Nadat Richter in den Rijksdag verklaard
had dat hij zijn adres, in plaats van aau
het legerbestuur, aan den Rijkskanselier
wenschte verzonden te hebben, gaf de Mi
nister van oorlog te kennen, dat de uit
drukking in het adres: »het legerbestuur
uit te noodigen,deuken doet dat de Rijks
dag zich het recht toekent aau zijne uit-
noodiging kracht bij te zetten. De Rijksdag
heeft echter dat recht niet. Het voorstel
strekt dus om rechtstreeks inbreuk te ma
ken op de bevoegdheid des Keizers. De
Keizer heeft de desbetreffende maatregelen
te nemen, het legerbestuur heeft eenvou
dig zijne bevelen ten uitvoer te brengen.
De couservatieven, het Centrum en de
nationaal-liberaleu verklaarden zich tegen
het voorstel des heeren Richter.
Ook de vice-admiraal Berger heeft uu
zijn ontslag uit de Duitsche Marine ge
vraagd. De benoeming van generaal Ca-
privi heeft dus wel gewichtige gevolgen
voor de Duitsche zeemacht. Admiraal Berger
werd als een uitstekend opper-officier alge
meen gewaardeerd.
Vorst Bismarck heeft, volgens een parti
culier telegram van het Handelsblad, namens
de Duitsche Regeering onderhandelingen
aangeknoopt met Nederland, Engeland en
Rusland, over een nieuwe letterkundige
conventie, waartoe het onlangs gesloten
verdrag met Frankrijk tot grondslag zal
dienen.
De commissie van rapporteurs over het
ontwerp betreffende de suikerbelasting heeft
bij tweede lezing haar vroeger besluit
namelijk om de vergoeding bij uitvoer met
Het mechanisme van de nieuwe klok werd door
Schwilgue in het oude geraamte geplaatst.
Het aantal der verschillende figuren is be
langrijk toegenomen, en zij zien er beter uit dan
de vroegere, omdat hun ledematen nu beweeg
baar zijn.
Zonder allés te gaan beschrijven wat deze klok
den toeschouwer al zoo te zien geeft, merken wij
op, dat dagelijks om twaalf uur al de twaalf
Apostelen in optocht langs een beeld voorbijgaan,
dat Christus voorstelt. Het upr wordt geslagen
op een bel of klok door een genius, die tege
lijkertijd een zandlooper omkeert, waarvan het
zand, jaar in, jaar uit, zonder ophouden blijft
voortloopen.
Het mechanisme is met zooveel zorg afge
werkt, dat bij elk schrikkeljaar de negen-en-
twintigste Februari wordt aangegeven.
Dat de Straatsburgers terecht trotsch op hun
klok zijn, liehoeft nauwelijks vermeld. Gedurende
het bombardement van deze stad in den oorlog
van 187071, waarbij de kathedraal nog al heel
wat te lijden heeft gehad, bleef de klok voor
schade gespaard.
Na de Straatsburger klok is zeker die van
Beauvais, ongetwijfeld de merkwaardigste.