NIEUWE
No. 715.
Zondag 5 Augustus 1883.
8e Jaargang
De conservatieve partij in
Pruisen.
BUITEN LAN i).
Wij moeten echter protesteeren tegen
eene door de Norddeutschen Allgemeinen
Zeitung verkondigde theorie, welke op grond
van vorstentrouw heel wat van de individu-
eele vrijheid van den meusch durft eischen.
De N. A. Zeitung vergt namelijk van de
eonservatieveu onbeperkte gehoorzaamheid
het orgaan van den Rijkskanselier verlangt
dat de conservatieve partjj elk plan, van
welken Minister ook, zonder morren zal
ondersteunen. Dan eerst, meent genoemd
blad, toont men de ware vorstentrouw.
te bezitten. Men bewijst zijn gehechtheid
aan den Koning slechts daardoor, dat men
in alle gevallen de Ministers steunt. Te
zeggen: wij zijn trouw aan den souvereiu
doch we opponeeren slechts tegen dit of
dat voorstel van den Minister, is in de
oogeu van de Norddeutschen niets dan eene
uitvlucht. Zulk gezwets, zegt zij, kan men
ook eiken dag hooren van de leden der
Fortschrittspartij. Ook dezen ontkenden dat
zij republikeinsch gezind zijn en pochten
zelfs op hunne monarchale gevoelens, doch
ter zake van hunne aanhoudende oppositie,
zjjn ze niet beter dan de slechtste dema
gogen.
Amerikaansclie terechtzittingen.
HitIIHUSH01KtIT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
j 0,85
1-
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BÏÏEE Aïï: St. Jansstraat Haarlem.
jITMAINTIE-NDRjT-
AGUTE MA NON AGITATE.
PBIJS DER ADVERTENTIES
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUB.EY.
Het devies der Pruisische conservatieven
is het Evaugelische woord: .vreest God,
eert den Koning.Dit is een voortreffelijke
zinspreuk; intusschen huldigen vele con
servatieven practisch slechts het tweede deel
van hun wachtwoord, dat voor verreweg
de meesteu van meer gewicht is dan het
eerste deel.
De Koning en zijn huis worden door de
Pruisische conservatieven formeel aangebe
den. Niemand zal loochenen, dat men zich
in het betuigen van den eerbied, welken den
wettigen Vorst toekomt, ook aan overdrij
ving kan schuldig maken, en in Pruisen
wordt in dit opzicht veel overdreven. Wij
zullen het den conservatieven niet kwalijk
nemen. In onzen aan revolutionuaire gis
tingen zoo rijken tijd is sit venia verbo
een beetje te veel vorstentrouw nog altijd
beter, dan te weinig.
Wij zullen een voorbeeld aanhalen, om
te bewijzen, hoe dwaas het is, van eene
conservatieve partij onbeperkte gehoorzaam
heid aan eiken Minister te eischen. Juist
de meest conservatieve monarchen van
Europa, de Vorsten van Oostenrijk en Prui
sen, hebben herhaaldelijk Ministers gehad,
die hen niet aangenaam waren, doch die
hun, door tijdsomstandigheden waren op
gedrongen. Beide Vorsten hebben Ministers
gehad van verschillende richtingen, en geen
verstandig man zal nu willen aannemen,
dat beide Keizers telkens hunne overtuiging
veranderden, als er een Ministerwisseling
plaats had. In vele gevallen zal dus de
oppositie voor en de Regeeringspartij tegen
de bedoelingen van den Vorst gestreden
hebben. Reeds dit eenvoudig voorbeeld be
wijst hoe dwaas het door de N. A. Ztg.
geproclameerde schiboleth van ware vor
stentrouw is.
FEUILLETON.
In Louisiana is onlangs door een Sherif, den
vertegenwoordiger van het Openbaar Gezag, die
de orde moet bewaren, gedureude de terecht
zitting een moord begaan. Dit gebeurde in het
graafschapsgerechtshof te Millno in Texarkana.
Een jonkman, Johnson genaamd, was beschul
digd van heimelijk deel te hebben aan een speel-
huisouderneming. Zijn aanklager was de Sherif
Dixon, die sedert eenigen tijd de speelhuizen
met verbittering vervolgde. In den loop van de
behandeling der zaak, waarbij Johnson zich zeer
onbewimpeld over den Sherif Dixon uitliet, haalde
deze een revolver uit zijn zak en schoot op
Johnson. Deze zonk voor de rechtbank neder,
eer de gezworenen, de advocaten en toehoorders
tusschen beide hadden kunnen komen.
In Saint-Louis, in de provincie Missouri, heeft
bij de volle terechtzitting het niet zeer stichte
lijk schouwspel plaats gehad van een vuistge
vecht tusschen twee advocaten, den Heer Krum,
voormalig rechter, en den Heer Bowman.
Als de Ministers wetten maken, die ge
schikt zijn de achting voor het gezag te
verminderen, die het koningschap tot een
speelbal van parlementaire partijen maken
en den weg voor de revolutie bereiden, moet
dan een royalist, een conservatief ook zijne
vorstentrouw daardoor aan den dag leggen,
dat liij elk wetsvoorstel van den Minister
ondersteunt? Deze vraag zal wel, behalve
door de Norddeutschendoor niemand be
vestigend worden beantwoord.
Herinneren we ons de Ministers van den
ongelukkigeu Koning Lodewijk XVI. Waren
reeds de gevierde Turgot, Malesherbe en
Necker, mannen, welke door hunne liberale
hervormingsplannen den weg bereidden voor
de revolutie, omdat door hunne politiek
voor de verbreiding der revolutionnaire
denkbeelden gezorgd werd, zoo gaf het
Girondijnen-ministerie van 1792 (Rolaud
Dumouriez, Clavière en Servan) aan het
gezag en aan de macht van het koning
schap den genadeslag. De echtgenoote van
den Minister Roland, een halfkrankzinnige
blauwkous, schreef zelfs een open brief
aan den Koning waarin zij hem wegens
zijne hardnekkigheid en plichtverzuim duch
tig de les las. Zou de Norddeutschen Ztg.
er ook op durven zweren, dat het de plicht
der Frauscbe royalisten en conservatieven
geweest ware, het ministerie Roland te steu
nen? Wie inconsequent wil zijn, komt na
tuurlijk tot zulk eene ongerijmdheid.
Het meergenoemde officieuze orgaan pre
dikt onder het masker van royalistische
gezindheid niets anders dan een Miuister-
absolutisme. Als een Koning eer. verrader
in zijne nabijheid heeft, dan is het de plicht
der koningsgezinden tegen den Minister
oppositie te voeren in het belang van den
Vorst. De theorie echter van de N. A. Ztg.
staat onder zekere omstandigheden gelijk
aan verraad.
De conservatieve partij in Pruisen is ver
deeld in twee nuances, die ook vroeger reeds
aaneengesloten partijen vormden. Wij be
doelen de oud- en de nieuw-eonservatieven
de vrij-conservatieven zijn inderdaad niets
anders dan eene variëteit van het natio-
naal-liberalisme. De oud-conservatieven zijn
de eigenlijke dragers der behoudende be
ginselende nieuw-conservatieven zijn de
regeeriugsgezinden parti) par excellencezij
hebben met Falk den cultuurstrijd tot stand
gebracht en met den heer von Puttkamer
ook de noodzakelijkheid eener andere
methode der behandeling van kerkelijk-
politieke zaken ingezien. En het zou na
tuurlijk niets vreemds zijn, als een andere
Falk hen met dezelfde gemakkelijkheid op
nieuw bekeerde. Een geestig politicus zei
onlangs: »de oud-conservatieven willen het
oude conserveeren en de nieuw-conserva
tieven het nieuwe.In zekeren zin kan
dat waar zijn, doch de nieuw-conservatieven
zullen ook het nieuwe moeilijk kuuneu con
serveeren, als de Regeeriug anders besloten
heeft. Sinds die heeren zich met de oud
conservatieven hebben vereenigd, schijnen
ze toch te begrijpen, dat het geen waardig
ideaal voor eene groote partij kan zijn,
Er was eene zaak in behandeling die het
faillissement van een der logementen in Saint
Louis betrof. De heer Bowman had gezegd dat
zijn collega Krum vroeger ten voordeele van de
eigenaars van dat logement gesproken had en dat
hij de quitantie van het daarvoor ontvangen
honorarium had gezien, waarop Krum hem toe
voegde: «Gij weet zeer goed dat gij een leuge
naar zijt." Bedaard haalde Bowman de quitantie,
waarvan hij gesproken had, uit zijn zak te voor
schijn, legde die de rechters voor en zeide: „Hier
is de bedoelde quitantie; mijnheer ziet dus wel
dat hij een leugenaar is."
Krum springt van zijn stoel op, grijpt een
stok en brengt Bowman op het oogenblik dat hij
zich omkeert, een hevigen slag op de schouders
toe. Bowman wendt zich naar zijne tegenpartij,
en terwijl hij met den linkerarm de slagen af
weert, hamert zijn rechtervuist onophoudelijk op
het gezicht van Krum. Daarna maakt hij een
achterwaartsche beweging strekt den linkerarm
vooruit en geeft Krum een geweldigen slag on
der den kin. Op dit oogenblik bereikte de op
schudding in de rechtszaal haar toppunt. De ge
zworenen, de advocaten, de toeschouwers, allen
staan op. De een roept: „Stil!" de ander hitst
voor iedereu Minister ootmoedig te buigen.
Dat de meeste conservatieven het vreest
God« vau minder gewicht achten dan het
»eert den Koning® hebben wij reeds vroe
ger aangestipt. Men zou zich dan ook zeer
vergissen, als men de Protestantscbe con
servatieven van Pruisen allen voor orthodoxe
Protestanten zou willen houden. De meesteu
zijn positief geloovig, doch men heeft er
ook aanhangers en vereerders van Strauss,
Darwin en consorten ouder. Dat zijn de
zoogenaamde Conservatieven ohne Piëtis-
mus,« en men kan dus wel nagaan als zij
in het parlement tegen de liberale theorieën
te velde trekken, de zaak hen toch niet zoo
bizonder na aan 't harte liggen zal. Zulke
mannen zouden zich in eene liberale om
geving zeker meer thuis gevoelen; 't meest
zou hun eene partij behagen, die liberaal
en tegelijkertijd reactionnair is. Om zulk
een partij te stichten, zou men niemand
meer bereid vinden dan den heer von
Bennigsen.
Overigens moeten we erkennen dat we
het ideaal van een conservatief niet in die
heeren zien, welke sterk in «piëtisme»
doen, integendeel, gelooven wij, dat deze
heeren te eeuigertijd nog zeer gevaarlijk
voor den confessioneelen vrede kunnen
worden. Men weet, dat de meeste Protes
tantscbe predikanten in Pruisen tot de
conservatieve partij behooren, ofschoon de
conservatieven nu juist niet bijster op hunne
sympathie gesteld zijn. De Nordd. Allg. Ztg.
gaf zelfs der conservatieve partij eenmaal
met hare gewone openhartigheid den raad,
deze elementen niet al te zeer op den voor
grond te laten treden. De orthodoxe theo
logen hebben overal de minderheid; niet
zij, maar de hooggeplaatste ambtenaren en
de groote grondbezitters zijn de steunpi
laren der conservatieve partij in Pruisen.
Der waarheid wille kunnen wij niet nalaten
te verklaren, dat de conservatieve Regee-
ringsraden en Landraden tegenover hunne
Katholieke medebroeders veel verdraagzamer
zijn, dan de conservatieve orthodoxe theo
logen. Er zijn hooge ambtenaren, die vroe
ger tot de nieuw-eouservatieve partij be
hoorden en geenszins piëtistischzijn, die
zich echter vrij wat netter tegenover de
Katholieken gedragen, dan de beruchte
Stöcker en zijne trawanten ooit gedaan
hebben.
Wij gelooven derhalve dat het voor de
conservatieve partij in Pruisen even schade
lijk zou zijn, wanneer de orthodoxe theo
logen, als wanneer de regeeringsgezinde
eïemeuten grooteu invloed bij haar verkre
gen. Het best zal dus zijn te zorgen dat
de conservatieve partij niet in uitersten
valle.
't Zou zeer gevaarlijk kunnen worden als
de conservatieve partij eene vertegenwoor
diging werd van eene bepaalde theologische
richting der Pruisische Staatskerk. Ge
schiedde zulks, en zouden in de fractie de
orthodoxe theologen domineeren, dan kou
men zich waarschijnlijk op een nieuwen
dertigjarigen oorlog voorbereiden. Als men
nagaat, welk een fanatieken haat in den
de kampvechters nog meer aan. De gerechtsdie
naars loopen heen en weer en trachten de orde
te herstellen. De rechter, achter de tafel ver
schanst, klopt er herhaaldelijk op. De vechten
den hebben elkander intusschen aangegrepen en
zijn nu aan 't worstelen. Een slag van Bowman
heeft Krum op de tafel van den rechter gewor
pen; de tafel valt om, en de rechter er onder. In
zijne verdrukking hoort men hem nog met ge
smoorde stem: „Orde, Orde!" roepen. Eindelijk
worden de kampvechters gescheiden, zooals men
twee bulhonden scheidt.
Men had ook den rechter dadelijk uit zijn
benauwden toestand bevrijd, en nadat elk van
de beide kampvechters zoo goed, als het ging
zijn kleediug weder in orde had gebracht, stelde
Bowman heel eenvoudig voor de behandeling der
zaak te hervatten bij het punt waar men ge
bleven was. De rechter verklaarde echter gaarne
te willen hooren wat de heeren advocaten tot
verontschuldiging van hunne groote heftigheid te
zeggen hadden.
Krum nam 't eerst het woord, en verontschul
digde zich bij het gerechtshof er over, dat hij
zich door zijne drift had laten verleiden om met
ongepaste taal en betreurenswaardige handelingen
laatsten tijd de orthodoxe theologen tegen
over de Katholieken aan den dag leggen,
dan begrijpt nien dat eene parlementaire
fractie, die zich met zulk een onedel drijven
vereenzelvigt, de aartsvijaudin der Katho
lieken moet worden. Gelukkig hebben Prui-
sens Katholieken in den strijd zich steeds
defensief gedragen, terwijl alle Katholieke
schrijvers hunne Kerk steeds op uitmun
tende wijze hebben verdedigd. Geen ver
vergadering van Katholieke Geestelijken of
leeken heeft zich ooit met de aangelegen
heden vau het Protestantisme bezig ge
houden, terwijl op Protestantsche verga
deringen op de ergerlijkste wijze de Ka
tholieke Godsdienst werd verguisd en be-
leedigd. Zulke handelingen zou men in
Pruisen nauwelijks bij de liberalen onder
vinden; 't is dus te hopen, dat de conser
vatieve partij er niet mee gediend is en dat
zij zich door confessioneele vooringeno
menheid niet zal laten afhouden met de
Katholieken samen te werken in het belang
der natie en tot welzijn van het vaderland.
Met 219 tegen 184 stemmen verwierp
de Fransche Kamer een Regeeriugsout-
werp betreffende het leggen van een tele
graafkabel naar Cochin-China, omdat het
strekte dien kabel, schoon op voordeelige
voorwaarden, te doen leggen door een En-
gelsche Maatschappij.
De beterschap van den Graaf vau Cham-
bord blijft aanhouden.
In zijne zitting van eergisteren heeft
het Engelsch Lagerhuis in derde lezing
een wetsontwerp goedgekeurd tot verbete
ring van het lot, met name ook wat de
woningen betreft, der Iersche pachters. De
plaat in het jongste nummer van Punch
is een zinnebeeldig pleidooi ten guuste
eener lotsverbetering ook van den stede
ling in deze, voor wien gezondheid en ge
luk, bij vunze krotten die hij soins moet
bewonen, vaak het geheele leven lang on
bereikbare idealen blijven.
Engelsche Politie-beambten vertrekken
naar de Kaap om O'Donnell af te halen.
Deze zal te Londen te recht staan.
Steeds nog gaan de officiëele tele-
grammeu voort aan de lezers in schijnbaar
nauwkeurige cijfers mee te deelen hoeveel
ongelukkigen in Egypte het slachtoffer
werden van de gevreesde cholera. Men
weet reeds hoe weinig betrouwbaar die
cijfers zijn Toch kunnen zij dienst bewij
zen, voorzoover zij worden aaugevuld door
de opgaven van de correspondenten der
groote bladen. Wat dezen gedurende de beide
laatste dagen berichtten, leverde niet veel
bizonders op. Het blijkt intusschen dat te
Caïro de epidemie harer grootste hevigheid
heeft verloren, 't Is opmerkelijk dat terwijl
in het Engelsche kamp zich wèl gevallen
voordoen, de soldaten van het Egyptisch
leger voortdurend vrij ziju gebleven. Alle
berichten stemmen overeen in de verzeke
ring dat het karakter der ziekte minder
kwaadaardig is geworden. Nog steeds ko
op de tegen hem gebezigde uitdrukkingen te ant
woorden.
Bowman zeide, van zijn kant, dat bij, als be-
leedigde partij, geen verontschuldigingen behoef
de te maken, dat hij de- wapens, waarmede de
natuur hem had toegerust, had om den heer
Krum voor zijn aanval te bestraffen, hij ech
ter den moed erkende, waarmede deze zich ver
ontschuldigd had.
De rechter besloot het voorval met deze kleine
toespraak tot de kampvechters: „Het tooneel, dat
wij hebben bijgewoond, is hoogst lakenswaardig
en belachelijk. De rechtszaal is de plaats niet
voor zulke vechtpartijen. Ik hoop dat voortaan de
advocaten en alle leden van het gerechtshof zich
als gentlemen zullen gedragen. In mijne kwa
liteit als burger, gentleman en rechter ben ik
verplicht den heer Krum eene geldboete van 25
dollars, eu den heer Bowman eene van 10 pd. st.
op te leggen. De zaak is tot morgen verdaagd,
dan zullen wij kalmer en beter in staat zijn
haar te behandelen,"
Zoo gaat het bij terechtzittingen in sommige
gewesten van Amerika toe.
