NIEUWE
NO. 716.
Dorderdag 9 Augustus 1883.
8e Jaargang.
Lceswoedc.
BUITENLAND.
0,85
Het huisraad in vroegere tijden.
4RLEHSCHE EOCEAH
rr
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzanderljjke Nummers
1.—
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
AGITE MA NON AGITATE.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K P P E R S LAUREY.
Onder de oorzaken die het meest bij
dragen tot de verwildering, tot het bederf
der hedeudaagsche jeugd, bekleedt onge
twijfeld de schier algemeen heerscheude
leeswoede eene eerste plaats.
Wat. leest onze moderne jeugd? Goede
geschriften van zuivere moraal en gods
dienstige strekking, werken van kunsten en
wetenschappen die hunne harten tot den
Almachtige verheffen van Wien alle kunst
en wetenschap uitgaat Geenszins
De jeugd leest bij voorkeur: romans, ridder
en rooverromans, liefdesgeschiedenissen,
boeken vol van de meest avontuurlijke ver
halen en meer van zulke phantastische, de
zinnen prikkelende werken, die men zich
voor weinig geld in eigendom kan ver
schaffen, of die men voor enkele centen
uit de leesbibliotheken ter leen kan verkrijgen.
En hoe werkt deze lectuur op den jeug
digen geest? Zij vervult het brein van den
knaap met eeu chaos van phantastische
voorstellingen en verleidelijke indrukken,
zij maakt hem onbekwaam tot denken en
leeren en het dommelig voorkomen van het
meisje, de starre blik van den knaap ver
raadt aau 't scherpziend oog onmiddèllijk
dat hun geest in 't land der sprookjes bij
»verwenschte« prinsesseu en schoone prin
sen toeft of met den plaatsten Mohikaan
in de prairieën van Amerika buffels jaagt
of paden door het oer-woud zoekt. Avon
turen te ondervinden als een Robinson,
door eigen kracht en wijsheid groote schat
ten te vergaren en eenmaal als een mil-
lionair huiswaarts te stevenen, dat zijn de
wenschen en droomen die de opgewonden
phantasie van den knaap bezig houden.
Welke verwoestingen moet deze verderfe
lijke lectuur in de ziel van een kind ver
richten
De phantasie is eene edele gave Gods,
maar zij moet gebreideld, gematigd, ge
leid worden. En aan wien laten ouders
en voogden, die het oog niet houden op
de lectuur hunner kinderendeze leiding
over Aan den eersten besten vuilen schrij
ver, die zijne door zonden eu misdaden
afgestompte hersens afslooft, om combi
naties uit te vinden en toestanden te schil
deren die de zinnen prikkelen en de harts
tochten opwekken. Een goed boek nu werkt
als een braaf, welopgevoed vriendeen slecht
boek is daarentegen erger dan de omgang
met slechte vriendenwant op zulk een
verkeer houden ouders en meesters een
waakzaam oog, terwijl de knaap of het
meisje een slecht boek wie weet hoe lang
verborgen houdt en het zwaarste vergift
in zich opneemt. Menige plotseling opko
mende slechte gewoonte van het kind kan
men gerust toeschrijven aan bet lezen van
slechte boekende lusteloosheid en onte
vredenheid, het zinnelijk leven, het ver
zinken in zonde en schande op jeugdigen
FE U1LLETON.
Haargroei en kaalhoofdigheid.
Voor kaalkoofdigen en wie het niet willen
worden geeft het Duitsche tijdschrift Gesundheit
eene reeks behartigenswaardige mededeelingen.
De oorzaak van het uitvallen van het haar wordt
daarin grootendeels toegeschreven aan den in
vloed van den bloedaandrang naar de hoofdhuid
eu het daardoor ontstane transpireereu, gepaard
met gebrek aan zorgvuldige verpleging en rei
niging van het hoofd. Vooral ontstaat dit door
het dragen van verhittende hoofddeksels, zooals
de schako van den soldaat, de ledereu pet van
den postiljon, d£ gewatteerde muts van den ouden
bonvivant. 't Is dus raadzaam het hoofd zooveel
mogelijk voor zulk opwekken van overmatige
warmte te bewaren. Bovendien is het zeer aan
te bevelen het haar behoorlijk te korten, het
hoofd 's morgens en 's avonds met het hieronder
vermelde te wasschen, het daarna zorgvuldig
droog te wrijven en het geregeld met een fijnen
kam te kammen.
De tweede oorzaak is in eene soort van mi
croscopische schimmel te vinden, die zich in het
haar en den haarwortel zet en het haar vlak
aan den schedel doet afknappen. Als dit op een
groot gedeelte van den schedel het geval is, dan
voelt de oppervlakte niet glad aan, maar ruw
als een korte fijne schuier, of als grof geschoren
leeftijd, alles en nog veel erger zaken zijn
de gevolgen van de algemeen heersehende
leeswoede, die duizenden slachtoffers maakt.
Ieder verstandig opvoeder zal de waar
heid van hetgeen wij in onze beschouwing
verkoudigden zeker gaarne erkennen, het
doel dezer regelen is dan ook de aandacht
op dit punt te vestigen van allen die met
de zorg eu leiding der jeugd zijn belast.
Elke lichamelijke eu meer nog elke gees
telijke arbeid eiseht een helderen geest. Wie
met de handen werkt en niet tegelijkertijd
met het hoofdwerkt slechts ten halve.
Zakenwelke bij voorkeur de phantasie
opwekken, zijn bij de opvoeding en het
onderwijs, wat specerijen en lekkernijen bij
de voeding zijn: een opwekkend middel,
om de gezonde dagelijksche kost smakelijker
te maken een soort dessertom met het
noodzakelijke en nuttige het aangename te
verbinden. Geen verstandige moeder zal ge-
looven een kind met banket of andere lek
kernijen te kunnen voedeu, toch zijn er
moeders, die de kinderen in de prille jeugd
met phantastische vertellingen overladen,
zich wegens de opgewektheid en levendig
heid der kinderen laten bewonderen en dan
later oir de school de bedroevende onder
vinding opdoen, dat hunne lievelingen niets
begrijpen en onthouden kunnen en dus to
taal dom blijven.
Wat voor de scholieren geldt, is ook van
toepassing op de jongelieden, die de school
verlaten hebben eu de maatschappij zijn
ingetreden. Een verzuimde les op school
kan men door vlijt inhalen, doch een be
dorven werk laat zich zoo gemakkelijk niet
herstellen. Een jongeling, die in den geest
met Indianen iu gevecht is of zich in een
roovershol bevindt, droomt met open oogen,
ziet en hoort niet, leert niets, verliest de
lust tot werken eu wordt totaal onver
schillig in de betrekkiug waarin hij ge
plaatst is, omdat hij hersenschimmen na
jaagt. Niemand kan twee heeren dienen
en elk werk eischt, althans voor eerstbe-
ginueuden, oplettendheid en lust tot leeren.
Een meisje dat door het aanhoudende lezen
van romans, muizenissen in haar hoofd
heeft, zweeft in den geest iu een paradijs
van geluk, terwijl zij de dingen iu hare
omgeving niet opmerkt en ongeschikt blijft
voor den haar door God aangewezen werk
kring. Andere gedachten in het hoofd der
ondergeschikten veroorzaken meesters en
werkgevers niet alleen moeite eu zorgen,
maar kosten hen ook geld.
't Ware dus te wenschen dat ouders en
meesters en voorts allen die in overheid
gesteld zijn, nauwkeurig acht gaven- op de
lectuur hunner kinderen eu ondergeschikten.
Inderdaad zij zullen een heilzaam werk
verrichten door al die slechte boeken en
zedelooze geschriften te vernietigen die aan
de leeswoede bevorderlijk zijn en die zoo
veel moreele schade veroorzaken. Men
doorzoeke aanhoudend de schooltasschen der
fluweel. Hier komen dezelfde hulpmiddelen te
pas, maar ondersteund door een drie percents
oplossing van karbolzuur in water of olie, of een
karbolzuur houdende pommade. Salicylzuur kan
ook van veel nut zijn, en moet, evenals de vo
rige middelen, op de huid ingewreven worden.
Deze soort van kaalhoofdigheid heeft gewoonlijk
geen grooten omvang, maar geeft kleine kale
plekken, waardoor het hoofd een zonderling ge-
tijgerd aanzien verkrijgt. Zij komt ook niet eèrst
op gevorderden leeftijd voor, maar is reeds meer
malen bij jongens en meisjes van 7 tot 12 jaar opge
merkt. Dan is er nog een derde soort van kaal
hoofdigheid, die hare oorzaak in kleine zweert
jes vindt. In dit geval is aan te bevelen het
hoofd met teerzeep te wasschen en er herhaal
delijk compressen van zuiver water op te leg
gen, en om het lastige jeuken tegen te gaan, de
aangedane plekken van tijd tot tijd met een
mengsel van gelijke deelen water en alcohol te
bevochtigen. Wat inzonderheid ook een nadee-
ligeu invloed op den haargroei heeft is het dra
gen van lang haar, zooals bij de vrouwen ge
bruik is. In allen gevalle is kort knippen van
het haar en het hoofd dagelijks zuiveren door
het met water te wasschen het eerste hulpmid
del om de hoofdhuid gezond te houden, en is
deze gezond, dan is het haar het ook. Is ech
ter het haar eenmaal uitgevallen en zijn de wor
tels dood, dan baten geen geheime middelen
meer, hoe ook aangeprezen.
leerlingen, de verschillende tafelladeu, en
kasten op kinderkamers en studeervertrek
ken (de jeugd is in 't wegmoffelen van
verboden waar bizonder ingenieus) eu ver-
nietige oogeublikkelijk de gevonden contra
bande; waarde heeft zij in den regel niet,
trouwens, hij die de leeswoede der jonge
lieden door het leeueu van twijfelachtige
lectuur bevordert, verdient niet beter; en al
zouden de boeken ook werkelijk waarde
hebben, dan zal het nut, dat men door de
vernietiging sticht, oneindig grooter zijn.
Het Duitsch-Katholiek congres zal dit
jaar toch plaats hebben. Men meldt thans,
dat het te Dusseldorf zal bijeenkomen. Iu
genoemde stad zou reeds een commissie
zijn gevormd, welke de noodige voorberei
dende maatregelen zal nemen.
Bij beschikking van den Pruisischen Mi
nister van Eeredienst is een reglement vast
gesteld betrekkelijk de verplichte inrichting
vau kerkgebouwen van de Unie-Kerk. In
de bedoelde verordening wordt aangewezen
hoeveel ruimte elke zitplaats moet innemen,
hoever de banken van elkander moeten staan
enz. De vaderlijke zorg der overheid strekt
zich, zoo men ziet, in Pruisen zeer ver uit.
41 bladen te Parijs, van allerlei rich
ting, hebben zich laten vertegenwoordigen
in eene vergadering, waarin gehandeld zou
worden over de middelen om de ongeluk-
kigen op het eiland Ischia te hulp te komen.
Er is besloten eene inschrijving in de dag
bladen te openen en een weldadigheidsfeest
te organiseeren. De vertegenwoordigde dag
bladen hebben zich tot een comité gevormd.
Omtrent de maatregelen tegen be
smetting van cholera wordt nader gemeld,
dat er bevel is gegeven om alle rijst, die
uit Indië door het Kanaal van Suez naar
Fiume wordt aangevoerd, uit de zakken te
nemen en aan wal te brengen, terwijl de zak
ken aanboord moeten worden ontsmet. Dit is
zoo bepaald omdat de zakken goede geleiders
der smetstof zijn en haar langen tijd be
houden. De Britsche consul te Fiume heeft
tegen den maatregel geprotesteerd waarop
de Hongaarsche minister van Koophandel
hem door tussehenkomst van den minister
van buiteulandsche zaken heeft doen ant
woorden, dat de maatregel nu eenmaal
noodzakelijk was.
Het Lagerhuis heeft bij tweede lezing
de wet aangenomen, waarbij maatregelen
worden vastgesteld tot het tegengaan van
de cholera, en bij derde lezing de wet op
het uitviudingspatent.
Naar de Standard uit Hongkong ver
neemt, heeft de Fransche commandant in
Tonkin eene proclamatie tot het volk ge
richt, verklarende dat Frankrijk niet vau
plan is het land in te lijven, doch slechts
de orde er weuscht te herstellen. Verder
wordt hier eene vermindering van belas-
Aarden vaatwerk vinden wij reeds tot in de
hooge oudheid in de keuken en op de tafel van
eiken burgerman, doch tot in de 13e eeuw kende
men alleen potten, schotels en borden van roode
gebakken aarde, zonder eenig glazuur. In het
jaar 1283 vond een pottenbakker te Schlettstadt
in den Elzas, wiens naam in den loop der tij
den verloren is gegaan, de kunst uit om gebak
keu aardewerk te verglazen. fU spoedig werden
fabrieken, ter vervaardiging van deze nieuwe
soort „steengoed," opgericht in Straatsburg, Ha-
genau, Weiszenburg, Keuleu en Coblenz. Zij,
die ruim bedeeld waren met aardsche goederen,
lieten kun kostbaar fayence en majolikapor-
seleiu uit Italië komen en later uit Frankrijk,
waar Hendrik IV te Nevers eene fabriek voor
dergelijke kunstig bewerkt porselein had laten
oprichten. Huisraad van porselein werd nog in
de vorige eeuw als een artikel van hooge weelde
beschouwd, en de voortbrengselen van de fabrie
ken in Saksen en later in Saint-Cloud, Vincen-
nes, Sèvres en Limousin prijkten alleen op den
disch vau aanzienlijken en vorsten. Gewone gla
zen voor dagelijksch gebruik werden in Lotha
ringen gemaakt, terwijl het fijne Venetiaansch
glaswerk tot zeer nooge prijzen uit Venetië en
Murano werd ontboden. Schotels, borden, soep-
terrinen, lepels en zoutvaatjes bestonden bij de
burgers meestal uit tin. Veel zorg werd besteed
ting voorgespiegel l, eu eene strafoefening
over de knevelen ie mandarijnen. Aan den
andereu kant wordt gedreigd dat de hoofd-
O O
stad, zoo noodig, verwoest zal worden. Bij
eene verkenning in de richting van Sontay
vonden de Franschen eene zeer versterkte
stelling met talrijk geschut, dat de rivier
bestrijkt. Men verwacht hier een wanho-
pigen tegenstand. Eeuige van de te Mandiah
veroverde kanonnen dragen het merk der
Eugelsche marine. De vijandige gezindheid
jegens vreemdelingen neemt iu de grens
districten tusschen China eu Tonkin hand
over hand toe. Goederen van eene Engelsche
firma werden te Pakos aangehouden en de
agent der firma werd gevangen gezet. De
Chiueezeu beschuldigen deze firma van het
leveren van voedsel en oorlogstuig aan de
Franschen.
Iu het Lagerhuis heeft Gladstone ver
klaard, dat er niets veranderd is in de her
haaldelijk uitgesproken bedoelingen der Re-
geering omtrent Egypte. Er is aan de mo-
gendhedeu geen bepaalde termijn van de
terugroeping der troepen medegedeeld, maar
zij zijn met de algemeene zienswijze der
Regeering bekend. Ons doel is niet enkel
o o
voor 't oogeublik de openbare rust in Egypte
te verzekeren, maar ook het gevaar voor
toekomstige storing af te wenden. Het werk
der reorganisatie is tengevolge der cholera
vertraagd. Eene zeer spoedige terugkomst
der troepen is daardoor verhinderd. Wij
hopen, dat wanneer onze troepen Egypte
moeten verlaten, wij er een hechteren grond
slag zullen hebben gelegd, dan die van het
door Arabi gesloopte werk is geweest. Er
is volstrekt geen onbillijke, onvriendschap
pelijke, onverstandige oppositie van vreemde
mogendheden tegen onze stappen ter rege
ling iu Egypte te verwachten.
De Spaausche dagbladen melden dat
1100 soldaten en civiele personen te Ba-
dajoz de republiek hebben geproclameerd.
Men gelooft dat zij duizend geweren uit
de vesting namen en de tolbeambten zoch
ten over te halen zich bij hen aan te slui
ten, doch te vergeefs. Er werden 2000 sol
daten uitgezonden om hen te vervolgen.
De Imparcial zegt dat de opstandelingen
de gendarmerie en de tolbeambten ontwa
penden. Men weet niet of de overheidsper
sonen door hen gevangen zijn genomen.
Zij hieven de kreten aan: Leve de Repu
bliek met de constitutie van 1879! Leve
Zorilla! De minister-president Sagasta werd
uit Madrid verwacht. In het overige deel
van Spanje is het rustig. Generaal Blanco
is benoemd tot commandant van het leger
in de provincie Estramadura, die in de
staat van beleg is gesteld.
De opstand is echter spoedig gedempt.
De opstandelingen zijn deels gearresteerd,
deels naar Portugal gevlucht. De troepen
ontvingen bevel om naar Madrid terug te
komen.
Er is in Rusland sprake van het in-
aan het schuren en onderhouden van deze soort van
huisraad; iu menig huisgezin blonk het tinwerk den
bezoeker uit de glazen kasten tegen. Doch niet al
leen bij burgers, ook in vorstelijke huishoudin
gen, zooals b. v. de Wurtemburgsche in de 16e
eeuw, vond men alleen tinnen huisraad. Zilveren
tafelgereedschap vond men in vroegere tijden al
leen bij vorsten eu rijke edellieden. Sedert de
1 Be eeuw mochten in aanzienlijke huizen eenige
zilveren voorwerpen niet ontbreken. In de 15e
en 16e eeuw gebruikte men dikwijls houten le
pels met zilveren stelen. In het, bij de belege
ring van Straatsburg verbrandde Hortus delicia-
rum van Herrad von Landsperg, werd reeds uit
de 12e eeuw melding gemaakt van voorsnijmes
sen en vorken met twee tanden, voorzien van
ebbenhouten steelen. Iu hetzelfde werk is ook
reeds sprake vau witte of gestreepte en ook wel
geel geruite tafellakens, die hoofdzakelijk in den
Elzas gefabriceerd worden. Servetten zijn van veel
lateren datum.
Een oud Duitsch tijdschrift der Götterbote"
van liet jaar 1674 meldt nog als iets geheel bi-
zouders, dat meu in de hotels te Bazel uit Frankrijk
afkomstige servetten vond. Aan de hoven van
Hendrik III en Hendrik IV vouwde men reeds
tafellakens en servetten in alle mogelijke vor
men tot vruchten, vogels en andere voorwerpen.