NIEUWE
No. 733.
Zondag 7 October 1883.
8e Jaargang.
Eigen schade.
iHÜTENLAim
HURLER
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
r 0,85
1»—
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BïïfiEAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PB.IJS DEK ADVEBTENTIÉN
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advert en tiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrij dag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUEET.
Wij li6bben reeds eenmaal de aandacht
gevestigd op een instelling, welke wjj, van
't standpunt eener wezenlijk gezonde eco
nomie, niet aarzelden zeer ongezond te
heeten.
De inrichting, op welke wij het oog heb
ben, is de Vereeniging Eigen hulp. Omtrent
haar hebben wij indertijd trachten aan te
toonen, dat zij, door het in 't leven roe
pen van een niet gewettigden strijd van
belangen de maatschappelijke verhoudingen
in gevaar brengt.
Het lag reeds lang in ons voornemeu,
om nogmaals op die inrichting de aan
dacht te vestigen, doch andere onderwer
pen eischten de voorkeur. De aanleiding tot
een nadere bespreking vonden wij in de
rede, met welke de voorzitter van het
hoofdbestuur der Vereeniging, Jhr. H. O.
Wichers, de algemeene vergadering in Juli
te Amsterdam gehouden, opende. Door den
president werd bij die gelegenheid gepro
testeerd tegen »de woorden van afkeuring
en geringschatting, die wel eens over de
Vereeniging Eigen hulp werden vernomen.
De redenaar constadeerde ten overvloede,
zooals hij zeer merkwaardig er bijvoegde,
»dat Eigen hulp niemands rechten wil
krenken, aan niemand, wie hij ook moge
zijn, de rechtmatige vruchten van zijn
arbeid wenscht te ontnemen, maar uitslui
tend en alleen tracbt ter hulpe te komen,
degenen die daaraan behoefte hebben bij
het voeren van den strijd voor het bestaan,
een strijd die steeds moeilijker wordt, voor
al voor hen, die met hun gezin van een
bepaald en beperkt inkomen moeten
leven.
Als men die woorden oppervlakkig leest
schijnt de afkeuring, welke Eigen liulp bij
zeer velen vond, niet te rechtvaardigen te
zijn. Volgens den heer Wichers is de bedoelde
Vereeniging tegen niemands belangen ge
richt en tast zij niemands rechten aan.
't Doet ons leed voor den feestredenaar-
volksvertegenwoordiger, dat wij niet in zijne
opvatting kunnen tieelen. Naar onze zeer
stellige overtuiging toch maakt Eigen hulp
wel zeer degelijk inbreuk op bestaande rech
ten en zij krenkt zeer gewichtige belangen.
Zij doet dat door eenzijdig voor de belangen
van een groep in de samenleving op te
treden en die belangen zelfs vijandig te
plaatsen tegenover die van andere klassen
der maatschappij. Langs dien weg gaat de
onmisbare sociale harmonie te loor. Eigen
FEUILLETON.
Het Raadsel.
Juist waren er te dien tijde aan Augustus'
prachtvol en weelderig hof vele hooge vreemdelingen
vereonigd, als don Giovanni Gaston, erfprins van
Florence, de vorstin-weduwe van Nsssau-Diez,
de markgraaf Ernst van Baireuth, Eleonore, de
moeder van den prins George Radzivil, enz. Bij
zulke gelegenheden was de koning altijd buiten
gewoon levendig, nog meer echter wanneer hij
de een of andere scherts achter de hand hadi
waaraan het in een tijd toen men nog hofnarren
bezoldigde, natuurlijk zelden ontbrak. Ook nu
verheugde hij zich zeer, zijne gasten een, gelijk
hij meende onoplosbaar, raadsel voor te kunnen
stellen.
Bizonder dacht hij daarbij aan de ge
malin van den opperhofmaarschalk, de gravin
Isterloe, die voor de meest geestvolle dame van
het hof doorging, en tegelijk cm hare buitenge
wone spaarzaamheid algemeen beroemd werd.
Nauwelijks had de koning zich aan tafel gezet
of hij bracht dan ook het gesprek op de spaar
zaamheid, en prees de vorstin van Nassau,
Amelia, de gravin van Isterloe aan als een toon-
lmlp zondigt dus tegen een der levenswetten
van de samenleving.
Al dadelijk merken wij op dat de beer
Wichers een zeer Darwinistische wereld
opvatting voorstaat. De strijd voor 't be
staan, zooals hij dien voorstelt, komt toch
feitelijk neder op 't overheerschen van het
zwakkere door het sterkere,de gecoaliseerden
tegen den enkele.
De Vereeniging, zegt de feestredenaar
(wij zullen hem op den voet volgen) wil
niemands rechten krenken, zij wilniemand,
wie hij ook zijn moge, de rechtmatige
vruchten van zijn arbeid oninemen, doch
hoe is daarmee de concurrentie te rijmen,
welke Eigen hulp den handeldrijvenden
aandoet, vooral ook door het verkoopén aan
niet-leden. En is het niet waar, dat de
geldmiddelen, met welke tegen de nering
doenden wordt geconcurreerd, mede door
ken zijn geleverd? Worden niet de ambte
naren, uit wie Eigen hulp is gevormd, be
taald uit de belastingen, die, zeker voor
een niet onbelangrijk deel, door die nering
doenden worden opgebracht? Kan men dus
niet met het volste recht zeggen, dat de
handeldrijvenden met hun eigen dubbeltjes
worden in het aangezicht geworpen? Gaat
het dus aan, om met zekere plechtigheid
(of pathos) te constateeren, dat geen rech
ten worden gekrenkt, geen rechtmatige
arbeids-vruchten ontnomen?
De ambtenaren, winkel vereenigingen (om
ons daarbij nu te bepalen) stichtende, be
geven zich op een terrein, vreemd aan hun
eigenaardige werkzaamheid; zij doen daarin
iets, wat zij ten hoogste zouden afkeuren,
als het tegen henzelven werd toegepast.
Den Staat zou het toch wel eens in het hoofd
kunnen komen, om de werkzaamheden,welke
nu door de ambtenaren worden verricht,
aan de minst iusckrijvendeu uittebesteden.
't Wil ons toeschijnen dat dan menige amb
tenaars- arbeid tegen veel minder loon, dan
er nu voor betaald wordt, zou worden ver
richt. Al dadelijk voegen wij er bij, dat wij
die handelwijze van den Staat zouden af
keuren, omdat wij het niet meer dan bil
lijk oordeeleu, dat een ambtenaar, ook al
zijn de werkzaamheden, hern opgedragen,
niet altijd even gewichtig, moet kunnen leven
van de betrekking welke hij vervult.De Staat
moet niet enkel het werk van den ambtenaar
betalen, maar ook den tijd welke het eischt.
Zelfs de copiïst moet van zijn betrekking
kunnen leven.
Daar wij van harte de leer voorstaan
van de harmonie der belangen, zouden wij
beeld dezer deugd. Hij wendde zich toen tot
deze dame zehe met de vraag: of zij wel ge
neigd was de oplossing te beproeven van een
raadsel, dat met hare wijdberoemde zuinigheid
in de nauwste betrekking stond.
De gravin vroeg, hoe het was.
Nu stelde de koning voor: hoe het wel moge
lijk was, bij een inkomen van vier grosschen daags
niet slechts eene vrouw en zes kinderen te on
derhouden, maar er ook nog rente voor een be
langrijk kapitaal van op te leggen. Een mijner
geringste onderdanen, voegde de koning er bij,
verstaat en beoefent deze kunst, doch naam en
persoon doen niets ter zake, het hoe? slechts
moet geraden worden.
Nadat de gravin er zich laig gene eg te ver
geefs over gepijnigd had, wendde zich de ko
ning met zijn raadsel tot het gezelschap, verzeke
rende, dat de oplossing van zulk een moeielijk
vraagstuk geenszins de zaak was van een enkel
mensch. Ha lang peinzen verklaarden ook de
gezamenlijke heeren en dames dat het hun on
mogelijk was, er eene oplossing van te vinden.
Welaan, zeide eindelijk de koning, wanneer
er onder mijne gasten geen rader is, vind ik
hem misschien wel ergens anders. Heden over
acht dagen zien wij elkander, zoo als wij hier
zelfs wenscheu, dat de levenspositie van de
ambenaren in 't algemeen aanzienlijk werd
verbeterd; hun «strijd voor 't bestaan» moet
worden verlicht. Dat is een gewichtig maat
schappelijk belang. Een Darwinistische Staat
of Maatschappij is ons ideaal geenszins. Is
het nu echter te verdedigen dat de amb
tenaar om zijn positie te verbeteren, die
van anderen, de neringdoenden en handel
drijvenden belage Moet de ambtenaar een
vergoeding voor de tractemeutsverhooging,
welke de Staat hem weigert, zoeken in het
ontnemen van een deel der bestaans-mid-
delen van anderen? Wordt langs dien weg
niet een strijd van belangen geboren, die
doodeud is voor de maatschappelijke wel
vaart? Als het Darwinisme zou zegevieren
in de samenleving, de Maatschappij, dan
zou zij in haar diepst wezen zijn geschokt;
zij zou spoedig in een puinhoop verkeeren.
Niet door het treden op een gebied waar
hij niet behoort zoeke de ambtenaar zijn
redding. Hij trachte met alle eerlijke mid
delen zijn bestaan te verbeteren in eigen
kring. Bij dat streven kan hij op de mede
werking van alle weldenkende burgers, van
de neringdoenden en handeldrijvenden in de
eerste plaats, rekening maken.
De ambtenaar heeft persoonlijk het grootste
belang, juist met het oog op de lotsver
betering, welke hij beoogt, bij den bloei
van handel en nijverheid. Wanneer toch
door het bloeien van alle takken van volks
bestaan, ook de staatsinkomsten mild
vloeien, kan met te meer ernst aan het
verbeteren van het lot der ambtenaren wor
den gedacht. Het ambtenaarsbelang staat
dus niet, gelijk Eigen hulp feitelijk pre
dikt, tegenover dat van de neringdoenden,
maar het maakt daarmee bepaald een on
verbrekelijk geheel uit.
Door Eigen hulp wordt gezondigd tegen
de leer van de harmonie der belangen,
't Plaatst zelfs, wel beschouwd, het Dar
winisme als leidend sociaal beginsel, tegen
over de Christelijke idee. leder voor zich
dat meent Eigen hulp', allen voor en met
allen, dat is het waarachtig Christelijk en
juist daarom ook het eenig gezonde maat
schappelijk beginsel. Het Christendom staat
toch niet tegenover de sociale eischeu en
nooden; het tracht die veeleer bevredigend
te vervullen. Het Evangelie heelt ook de
belofte voor deze, zoowel als voor de toe
komende wereld.
Eigen hulp is een vrucht van het on-
godistisck, socialistisch streven van onzen
tijd; het raakt dus wel dieper dan de op
zitten, aan deze tafel weder. Ontbreekt dan nog
de sleutel tot het raadsel, zoo laat ik hem door
leeander zoeken. Men .wete, dat toen in Dres
den een weekblad bestond, onder den titel: Sak-
sisches Curiositeiten- Cabinet of Curiosa Saxonica,
hetwelk de boekhandelaar Etal onder den naam
van leeander uitgaf, en waarin met raadsels niet
zelden op eene vrij plompe, toenmaals dikwijlsin
het leven zoowel als in de poezie voor geestig
geldende wijze geschertst werd. Het zoeken van
de oplossing der raadsels door dit blad behaagde
den heeren en dames, en vooral der gravin Is
terloe zeer weinig, want gaf nu misschien de
een of ander burgerlijke mensch, die het meest
voor dat weekblad werkte, de oplossing, in welk
een bleeken maneschijn verscheen dan niet eens
klaps de geest van alle, die slechts in het zon
nelicht van den hoogsten rang en daarmede ook
van het meest ontwikkeld verstand voor het volk
wilden schitteren? En toch zou er geene hulp
opgedaagd zijn in dezen raadseluood, ware zij
niet door zulk een mensch gekomen.
De keurvorstelijke hofiutendant Leinhaus na
melijk, wien er van zelf veel aan gelegen lag,
zich bij de gemalin van den opperhof maarschalk
aan te bevelen, sloeg haar tot noodhelper een
candidaat voor, met name Jolian David Ger-
pervlakte der Maatschappij; het treft haar
hartader.
Dat de ambtenaren naar lotsverbetering
streven, dat is hun plicht en hun recht.
Zij mogen dat echter niet doen ten koste
van de belangen van anderen; zij mogen dat
te minder, zelfs in hun eigen belang, tot
hun wezenlijke eigen hulp alzoo, omdat de
middelen waaruit hun jaarwedden worden
geput, meer of minder ruim vloeien al
naarmate van de meerdere of mindere
welvaart der burgers, onder wie de han
deldrijvenden en neringdoenden de over-
groote meerderheid uitmaken. De Eigen
helpers doen de bronnen opdrogen, waar
uit zij zeiven worden gelaafd. De ambte
naren moeten dus, willen zij hun te be
perkt inkomen verbeteren, de algemeene
welvaart niet belagen, veeleer bevorderen.
Strijdende voor Eigen hidp, bestrijden zij
zich zeiven, want het verminderen der
volkswelvaart doet de opbrengst der be
lastingen dalen en alzoo ook het vooruitzicht
op lotsverbetering der ambtenaren. Eigen
hulp verdient dus inderdaad Eigen schade
genoemd te worden.
Te Wezel heeft eene arrestatie plaats
gehad die groot opzien verwekt. Een be
ambte van de stedelijke spaarkas, twee
ouder officieren van het garnizoen, benevens
een militair geëmplooieerde te Dusseldorf,
zijn gelijktijdig in hechtenis genomen. Om
trent de aanleiding dezer arrestatiën loopen
de berichten uiteen. Volgens sommigen
zouden die personen verdacht zijn van so
cialistische drukwerken te hebben verspreid.
Maar anderen beweren dat er stukkeu ge-
vonden zijn, waaruit bleek dat er een toe
leg bestoud om geheime vesting- en mo-
bilisatieplanneu aan buitenlanders in han
den te spelen. Het laatste wordt voor
waarschijnlijker gehouden, omdat onlangs
twee vreemdelingen zich een geruimeu tijd
in Wezel hebben opgehouden onder voor
wendsel de Duitsche taal te willen leeren,
terwijl zij zoowel met de gevangen geno
men militairen als met den stedelijken amb
tenaar in intieme betrekking hebben ge
staan. Een dezer vreemdelingen, die door
groote verteringen de aandacht had ge
trokken, werd vermoed een Fransch officier
te zijn.
In den eergisteren-morgen te Parijs ge
houden Ministerraad was de minister Thi-
baudin aanwezig. Het bevestigt zich dat
mann, die veel, maar voornamelijk raadsels voor
genoemd blad bewerkte en bij 't publiek als de
knapste raadselsmid van zijn tijd bekend stond.
De gravin Isterloe liet dezen jongen man bij
zich komen, en beloofde hem eene aanzienlijke
som, wanneer hij in staat was, haar binnen drie
dagen, want vier waren er reeds verloopen, uit
den nood te helpen.
Nadat onze candidaat een geruimen tijd te ver
geefs had zitten peinzen, sloeg hij een anderen
weg in. Hij onderzocht namelijk door Leinhaus,
waar de koning in de laatste dagen vóór de op
gave van het raadsel was, en waarmede hij zich
had bezig gehouden, en nu bleek weldra, dat
het slot Uebigau allerwaarschijnlijkst de geboor
teplaats van het raadsel geweest was, want daar
had zich de koning, hetgeen den hofbediende niet
ontgaan was, een geruimen tijd met een wegar-
beider onderhouden, ja hem zells in zijne woning
vergezeld. Deze was nu spoedig gevonden, maar
ofschoon hij wel bedektelijk toegaf, wilde hij er
toch niets van verraden en besloot eindelijk met
te zeggen, dat men hem na een paar jaar eens
weder moest vragen, daar hij dan wellicht in staat
zou zijn, er de beteekenis van te openbaren.
Wordt vervolgd.)
