NIEUWE
Donderdag 11 October 1883.
8e Jaargang.
Ierland.
BUITK\LAiMK
i\o. 734.
0,06
HAARIMBE COMilT
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem T 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KUPPIES LAUREY.
Velen onzer lezers zullen "bij het lezen
der huiveringwekkende berichten uit En
geland over moord, doodslag, brandstich
ting, dynamiet-ontploffingen enz. dikwijls
naar de oorzaken dezer revolutionaire toe
standen te vergeefs gezocht hebben. Al
heeft men nu en dan gelezen of hooren
spreken van Ierlands verdrukking, van de
vervolging van 't Iersche volk met geweld
en ongerechtigheid, voor menigeen zal dit
steeds nog te weinig verklaring zijn tot
oplossing van het gruwelijke raadsel. Dezer
dagen is in Duitschland een boek versche
nen van Dr. Robert Hassencamp, waarvan
de Munchener Allgemeine Zeitung een be-
langrjjk uittreksel geeft, voldoende om ovel
de tegenwoordige toestanden in Engeland
een helder licht te verspreiden. De referent
zegt o. a.: »Wat de Ieren in onze dagen
aan de Engelscüen misdoen, is verschrik
kelijk, men zoekt te vergeefs een voorbeeld
daarvan in de geschiedenis van den nieu-
weren tijd, men zal het te nauwernood
vinden in de gebeurtenissen in Rusland,
waar de daden van ruw geweld slechts
tegen de mannen der Regeeriug gericht
zjjn, terwijl in Ierland-Engeland volk tegen
volk, man tegen man staat.
Dit alles heeft zijne oorzaak. Verschrik
kelijk is 't wat Engeland aan Ierland mis
daan heelt van den eersten dag af dat de
inval der Engelschen in Ierland plaats
had (in 't jaar 1168 ouder Hendrik II)
Een volk nu, dat door gewelddadige ver
drukking en gruwelijke mishandeling tot
wanhoop is gebracht, een volk dat tever
geefs om gerechtigheid smeekt, grijpt ten
slotte naar dolk, vergilt en bij gebrek
daaraan naar dynamiet.
Na de onderwerping der Ieren door de
troepen van Henurik VIII, ontving deze
van den opperbevelhebber, Lord Montjoy,
het bericht: »Uwe Majesteit heeft in Ier
land over niets dan doode lichamen cn asch te
gebieden.Bij de onderdrukking van het
oproer onder Cromwell lieten in de jaren
1614 tot 1752 van de Iersche bevolking
616.000 menschen door het zwaard en dooi
den honger het leven. Wat de wapens niet vol
brachten dat deed sinds 1691 de wet. Met
den vurigsten haat tegen de Katholieken
vervuld, werden de strengste strafwetten
door het Parlement uitgevaardigd en door
deze duivelsche wetten werden de Katholieke
FE U ILL ET ON.
Het Raadsel.
(Vervolg en slot.J
Op de vraag echter: waarom dan eerst? kwam
na veel omhaal de verklaring aan 't licht dat
de koning hem bevolen had, het raadsel niet uit
te brengen, voordat hij zijne majesteit ten minste
vijftigmaal had wedergezien, en was dit ook al een
genadige scherts geweest, het was voor hem
heilige ernst.
Gij hebt gelijk ook! antwoordde Germann-
Is het echter niets anders, dan vijftigmaal den
koning te zien, zoo zullen wij elkander wel hel
pen. Binnen een uur ben ik weer hier en breng
den koning mede, en dan kunt gij hem in vijf
minuten vijftigmaal zien.
Germann ijlde naar de stad, vertelde de gra
vin, wat hij gedaan had, en verzocht 50 ducaten
met het beeld des konings bestempeld, verzeke
rende dat de gouden koning bij den man even
veel zou gelden als de levende en dat hij met
deze gouden sleutels zeker den raadselsleutel
verkreeg. Met blijdschap gaf de gravin Isterloe
de ducaten, en op de vleugelen der hoop vloog
Germaun thans naar Uepigau, telde den arbei
der de ducaten, zóó voor, dat des konings beeld
Ieren van alle burgerlijke rechten beroofd;
zij mochten o. a. nimmer tot staats-of ge
meente-ambtenaren worden benoemd. De
universiteiten waren voor hen gesloten, zij
mochten geen dienst nemen in 't leger of
bij de vloot en in 1727 werd hun het
kiesrecht voor leden van het Parlement
ontnomen. Het was den Katholieken niet
geoorloofd buskruit en wapens in huis te
hobbeu. Zware geld- en gevangenisstraffen,
ja zelfs geeseling, werden op de overtreding
van deze wetten toegepast. Zelfs het be
zit van een paard werd hen ontzegd, als
de waarde van het dier meer dan vijf
pond sterling bedroeg. Handel en industrie
der Iersche Katholieken werden zooveel
mogelijk bemoeilijkt. Geen papist, met uit
zondering van die zeelieden, visschers en
daglooners, die niet boven de veertig shil
lings huur per jaar betaalden, mocht zich
in de steden Limmerick en Galway vesti
gen. Hunne paarden konden voor den
krijgsdienst worden opgeëischt; de schade,
die in 't een of ander graafschap door
vijandige kaperschepen of door roovers
veroorzaakt werd, moest door de Katho
lieken worden vergoed. Met uitzondering
van de linnenweverijen, mocht men in eene
Katholieke zaak niet meer dan twee leer
lingen houden. Allertreurigst waren de
bepalingen omtrent het grondbezit. Het was
den Katholieken verboden van een Protes
tant een stuk grond te koopen of als ge
schenk aan te nemen; zelfs eene pacht voor
den duur van 't leven was ten strengste
verboden. Ai het mogelijke werd verzon
nen om de Katholieke Ieren door de wet
te benadeelen. Zelfs de vrijheid der testa
mentaire beschikking werd den Katholieken
Ier verboden; zijne bezittingen werden vol
gens de wet van 1703 ouder alle kinderen
gelijkelijk verdeeld; slechts als een zoon, om
't even of hij de oudste was of niet, tot
de highchurch (Staatskerk) overliep, erfde
deze zoon het gansche vermogen; van dat
oogenblik af verloor de vader het vrije
recht over zijne bezittingen, slechts het
bestuur ervan werd hem toegestaan; de
van zijn geloof afgevallen zoon was feite
lijk heer en meester. De wet verbood de
gemengde huwelijken. Eene protestant-
sche vrouw, die land of een vermogen
van meer dan vijfhonderd pond ster
ling bezat, mocht niet met een Katho
liek in 't huwelijk treden; deed zij zulks
toch, dan werden al hare bezittingen ver-
hem vijftigmaal in de oogen staarde, en vroeg
toen de oplossing van het raadsel.
Eerst wilde de man nog uitvluchten zoeken,
maar gouden bewijzen zijn gewoonlijk de krachtig
ste. Vijftig maal had hij het gelaat zijns ko
nings gezien: wat kon hem meer binden? Bui
tendien, wanneer hij daarvoor de sleutels des
raadsels niet gaf, hoe spoedig en dit loste al
zijne zwarigheden op hoe spoedig vond hem
de vrager zelf, want de levende sleutels, zijne
ouders en kinderen, liepen immers om den vreem
deling rond.
Glimlachend vertelde hij nu, hoe het met de
zaak gelegen was, en dankte, toen Germann ver
trokken was, met de zijnen den hemel, die hem
dien gelukkigen inval van het kapitaal met zijne
renten gegeven had.
De candidaat echter met zijn raadselsleutel,
als een veldheer met den sleutel eei er veroverde
vesting voor de gravin verschijnende, werd ook
als een overwinnaar ontvangen. Bui en zich zelve
van vreugde, dat zij onder alle, wien het raadsel
was opgegeven, de Veiligste zou zijn, die het zou
kunnen oplossen, beloonde zij den candidaat ruim
schoots en kon nu den bewusten zevenden dag.
als dien harer zegepraal, nauwelijks afwachten.
Niet minder ongeduldig was ook de koning,
en bij de uitnoodiging ter maaltijd werd nog
maals een ieder der gasten aan de oplossing van
het raadsel herinnerd.
beurd verklaard. Eene wet vau 1725 be
helsde het doodvonnis dat zou worden uit
gesproken over iederen Priester, die het
wagen durfde een gemengd huwelijk in te
zegenen, en teD slotte verklaarde de wet
van 1745 alle huwelijken tusschen Katho
lieken en Anglicanen voor nul en geeuer
waarde. Loodzwaar drukte de wet op de
opvoeding en het ouderwijs der Katholieke
kinderen. Een Katholiek mocht nimmer
eene voogdijschap aanvaarden; slechts Pro
testanten mochten als voogd worden be
noemd, die dan daarbij de verplichting op
zich namen het kind in 't geloof der Eu-
gelsche Staatskerk op te voeden. Men ging
nog verder. Men trachtte de godsdienst
oefeningen der Katholieken te beperken;
zij mochten slechts kerken bezitten, die
torens noch klokken hadden. Bedevaarten
waren op strenge straffen verboden en zelfs
op de viering van Katholieke feestdagen,
die niet door de Regeering erkend waren,
stond eene hooge boete. Wie een lid der
highchurch tot overgang verleidde, werd met
verbeurdverklaring van zijn vermogen ge
straft; de Katholieke Priester echter, die
tot de Staatskerk overliep, ontving eene
jaarlijksche belooning van twintig, later
van dertig pond sterling. Het aantal Pries
ters moest zooveel mogelijk beperkt blijven;
ieder Katholiek Priester was op straffe van
verbanning, en als hij terugkeerde op straffe
des doods, verplicht zich in een register te
laten inschrijven en slechts de ingeschreven
Priesters mochten de heilige Mis lezen, en
dan nog maar in hunne eigen parochie.
Ondanks het verdrag van Limmerick werd
vau iederen Katholieken Priester een nieuwe
eed, een afzweringseed, geëischt, waarin
men moest verklaren, dat noch Jacob III,
noch een ander Katholiek aanspraak op
de kroon van Engeland en Ierland mocht
maken. Slechts Priesters werden in het land
geduld, Bisschoppen en ordensgeestelijken
moesten reeds in 1698 het land verlaten.
In weerwil van deze gruwelijke wetten van
1703 liepen tot het jaar 1709 slechts 36
Katholieken naar de Staatskerk over.
Het waren inderdaad duivelschemaat
regelen, om de Iersche natie, zooals Burke
terecht aanmerkt, tot een volk zonder eigen
dom, zonder aanzien, zonder opvoeding te
vernederen. Waar ligt het Katholieke land,
waar de Protestanten zooveel te lijden heb
ben gehad? Te vergeefs zal men het zoeken.
Eene wreedere behandeling die het Iersche
Pas had men zich aan tafel gezet, of de koning
begon er naar te vragen.
Allen bekenden echter hun onvermogen; nie
mand had eene gepaste uitlegging kunnen vin
den; slechts de gravin Isterloe was vroolijk en
vol blijde hoop, want zij had, met hulp van Ger
mann, alles reeds te voren behoorlijk in orde
gebracht en vroeg nu den koning, of hij haar
wilde veroorloven den sleutel des raadsels in de
kamer te laten brengen.
Brengen? antwoordde Augustus, half ver
legen; brengen? Zulke sleutels liggen op de lip
pen, en men heeft er geene afzonderlijke bren
gers voor noodig!
Toch uwe majesteit! merkte de gravin aan
en wenkte den hoofdintendant Leinhaus, die in
haar geheim was ingewijd, en zie daar tra
den, den grootvadersdans beginnende, in nette
wijugaardenierskleedingen, met wingerdbladeren
omkranst en twee aan twee wingerdranken bo
ven het hoofd houdende, de wakkere Velten
Karig met zijne ouders, zijne vrouw en zes kin
deren binnen, en overhandigde den koning in
h et voorbijdansen een door Germann vervaardigd
versje, van dezen inhoud:
Yeel machtigs mocht gij hier reeds aan uw hof
aanschouwen,
O koning! op wiens gunst wat grootsch is steeds
mocht bouwen.
volk door zijne verdrukkers heeft onder
gaan en ten huidigeu dage nog ondergaat,
zal men in de geschiedenis niet aantreffen.
En welke dingen kan men dan verwachten
van een volk voor 't welk wetten werden ge
maakt, die dienen moesten om het tot afval
van Kerk en Staat te verleiden en te dwin
gen
Zal men iu Engeland nimmer leeren be
grijpen dat wie wind zaait, storm heeft te
oogsten?
Aan «La France» wordt uit Cadix ge
meld, dat generaal Aries, opper-bevelhebb er
van deze stad, met zijn officieren, iu den
restaurant de Frauee, op het plein Mi
na, vereenigd, moordkreten tegen de Fran-
schen heeft aangeheven.
Noord-Amerika en Engeland hebben,
naar gemeld wordt, beide hunne bemid
deling aangeboden om het geschil tusschen
Frankrijk en China ten einde te brengen.
Maar de Fransche regeering heeft het aan
bod van den een zoowel als van den ander
van de hand gewezen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken
heeft verboden het uitventen op de openbare
straat van drukwerken als: »Le Roi Uklan.«
»La polka du colonel Uhlan, enz.
Twee »citoyens,Fénion eu Cinqualbre
geheeten, stellen in de »République radicale
aan Laisaut voor, om een adres van ge-
lukwensching aan generaal Thibaudin ter
teekening in het geheele land te laten rond
gaan. Laisaut vindt dat denkbeeld uitste
kend eu spoort zijne republikeinsche me
deburgers aan daartoe mede te werken.
Aan den »Gaulois« wordt uit Berliju
gemeld, dat het telegram, door den Duit-
scheu keizer aan den koning van Spanje
gezonden, van den volgenden inhoud was:
Ik betreur het dat gij aan beleed igingen te
Parijs hebt blootgestaan; ik weet echter
dat zij meer gemunt waren op mij dan
op u.
Daar de justitie te Rome tot de ont
dekking gekomen was, dat een groot aan
tal wisselzegels vervalscht zijn, had zij ge
dreigd, alle wissels, die zich in de banken
te Rome bevinden, in beslag te nemen.
De Minister Magliana is echter tusschen-
beide gekomen eu de bestuurders der ban
ken zouden dezer dagen een definitief be
sluit nemen.
Maar zaagt gij ooit voorheen zoo rijk een vor-
stenzaal,
Waar met zijn renten danste een heerlijk kapitaal!
In zich alleen vereend, komt Karig 't hier ver
toon eu.
Wat oudermin hem gaf, zocht hij thans te be-
loonen.
En legt, hoe arm hij zij, een kapitaal nog op,
Jn 't hart van 't dankbaar kroost, dat God hem
gaf, en viudt er
Wis de eêlste renten in voor zijnen levens win
ter.
De koning was zoowel verrast als geroerd en
dankte de gravin openlijk voor de treffende op
lossing van het raadsel; maar hij kon een op
welling van onwil tegen zijn verrader toch niet
onderdrukken. Doch toen hem de gravin open
hartig de geheele toedracht der zaak vertelde,
prees hij niet slechts zijn verrader, maar ook
nog veel meer den candidaat Germann, die Vel
ten zoo behendig tot het verraad had overge
haald, eu liet hem door de gravin Isterloe een
goede plaats beloven welke hij niet lang daarna
te Hoheupriesnitz in Thuriugen verkreeg. Eene
betere, misschien ook nog ten gevolge vau de
oplossing van dit -raadsel, werd hem in 1730
in Boritz bij Meizen ten deel, waar hij in den
jare 1742 stierf.
