NIEUWE
No. 739.
Zondag 28 October 1883.
8e Jaargang.
De godsdienstloze School.
BUITENLAND,
0,06
De Nederlandsche Bedevaart
naar Lourdes.
HAiRlEMSCRE COMMIT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
1 0,85
1
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BÏÏBEAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DEB ADVERTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
(Vervolg en slot.)
De godsdienstlooze school is niet alleen
ten hoogste schadelijk voor den geestelijken
aanleg van het kind, maar ook voor de
de belangen van het huisgezin. In elk geval
moet de school ingericht en berekend zijn
naar de levenskringen voor welke zij werk-
zaam is. De kinderen bljjven in demeeste ge
vallen in denzelfden stand waarin de ouders
geplaatst zijn. Voor een daglooner of een
landbouwer zou het meer schade dan voordeel
zjjn als hunne zoons het gymnasium bezoch
ten en de opvoeding hunner dochters op de
kostschool werd voltooid. Ze zouden natuur
lijk al heel weinig neiging gevoelen om
na afloop hunner studiën, zich met han
denarbeid bezig te houden. Er zjjn standen
in de maatschappij, die weinig behoefte heb
ben aan wetenschappelijke ontwikkeling,
't Is voor hen genoeg wanneer hunne kin
deren op school leeren wa t in hun
levenskring van pas komt. En dat onderwijs
moet, zal het vruchten dragen, absoluut gods
dienstig zijn, het kind moet sterk worden in de
kracht des Geloofs. De Godsdienst alleen
is de steunpilaar van 's menschen leven; de
Godsdienst alleen is zjjn plechtanker en
voorkomt dat hij op lateren leeftijd in den
drang der materieële zorgen bezwijkt.
Als in de school het fondament ontbreekt,
God en zjjne heilswaarheden, dan heeft
zulk eene school niet de minste waarde.
Het onderwijs moet noodzakelijk hand aan
haud gaan met de opvoeding, met de vor
ming van het kinderlijk hart, met de lei
ding van den kinderlijken wil. Zulks kan
echter alleen op godsdienstige scholen ge
schieden. Verbant men den Godsdienst uit
dë school, dan trekt de booze er zegevierend
in, wel niet in eigen persoon, maar toch door
zedelooze en zondige daden. Een kind dat
een godsdienstloos onderwijs ontvangt zal
opgroeien als een ongesnoeide wijnstok.
De anders zoo edele en vruchtdragende plant
verwildert dermate, dat zjj wel is waar
rjjkeljjk bloeit, doch geen vruchten draagt.
Evenzoo gaat het met een kind, dat eene
school bezoekt, waar Gods liefelijke stem,
zjjn hemelsche klanken niet mogen door
dringen, ja zelfs niet genoemd mogen worden.
De scheiding der School van de Kerk
werkt ten hoogste verderfelijk: voor den on
derwijzer omdat zij hem de hoofdzaak der
opvoeding uit de handen neemt; voor het
FE U1LLE T O N.
Vervolg.
Al prachtiger werden de streken, die, gekleurd
door de stralen der middagzon, ons op onze
laatste heenreize voorbijgingen, doch neen, wij
zeiven snelden voort door en langs de bergen
van Auvergne, wier voeten met druivenranken
omkranst, wier hellingen met stad of dorp ge
sierd en wier kruinen met dichte wouden be
kroond, ons zulk een ongewoon en wisselend
schouwspel afteekenden, dat menigeen dikwerf
een kreet van bewondering moest uiten. Toen de
avond dien rijkdom van Gods Schepping met
een sluier had bedekt, werd het laatste gedeelte
van den Rozenkrans gebeden. Nogmaals gingen
wij ons oefenen in het reizen bij nacht, waarbij
de halten niet minder talrijk en welkom waren
dan op den dag. Elk oponthoud, dat nu eens
tien minuten, dan weer langer duurde, werd
als cm strijd benuttigd, om zich in de open lucht
aan de steeds aanwezige waterbron of in de
wachtkamers te verfrisschen. Daarheen werd ons
door de zorgzame spoorwegbeambten met de hun
kind omdat zij zijn heiligste belangen mis
kent; voor het Christendom in 't algemeen
omdat zjj belet Christelijke leering en Chris
telijke tucht te verspreiden; voor het huis
gezin omdat een innig, verkwikkend en
heilig familieleven niet zonder Godsdienst
bestaan kan; voor den Staat omdat de orde
en regelmaat in den Staat met het Chris
telijke leven solidair verbonden is. Dat men
den Godsdienst uit de school verbannen heeft,
is eene daad van tirannie in den volsten
zin des woords, omdat die maatregel der
liberalen tegen de heiligste belangen van
het volk strjjdt. Men heeft aan het volk
een schat ontroofd, de schat des Geloofs,
en er den twijfel, het ongeloof voor in de
plaats gesteld. Het Christendom, zoo durft
men te decreteeren heeft zich zeiven over
leefd, het moet voor een religie der toe
komst plaats maken. Ontwikkeling, alge-
meene ontwikkeling is het eenige middel
om het menschdom te regenereeren; het
broze gebouw der Kerk zal wel instorten,
als het niet meer door de School wordt
gesteund. En toch zal een vluchtige blik
op de geschiedenis der volkeren, een ieder
van de eeuwig frissche kracht des Christen-
doms overtuigen.
Godsdienst gaat boven algemeene ont
wikkeling, die trouwens even onbereikbaar
is als de sterren en even onmogelijk als
geljjkheid der verstandelijke vermogens. Het
onderscheid is door den Almachtige inge
steld en laat zich dus niet wegredeneeren.
De algemeene ontwikkeling kan nooit den
Godsdienst vervangen, zonder Godsdienst
i3 de eene mensch een plaag voor den an
deren; slechts de vrees voor de politie zal
hem van zware misdaden afhouden. En dit
geldt voor onwikkelden en niet-ontwik-
keldeu. »Hoe geleerder, hoe verkeerder,«
zegt het spreekwoord en niet altijd ten on
rechte, en de moraal-statistiek bewijst zeer
duidelijk dat men onder de ontwikkelde
standen proportioneel evenveel, zoo niet
meer, misdadigers aantreft, dan onder de
niet-ontwikkelde klassen en voorts dat
juist zulke misdaden, die met arglist en in
't geheim geschieden, en die een langdurige
voorbereiding noodig hebben, 't meest ge
pleegd worden door de vertegenwoordigers van
de zoo hoog geroemde ontwikkelde standen.
Vervalsching, meineed, vergiftiging en der
gelijke misdaden worden 't allermeest door
de ontwikkelden bedreven, terwijl de niet-
ontwikkelden zich schuldig maken aan roof,
eigene beleefdheid altijd den weg opengesteld,
totdat hunne schel begeleid met de waarschuwing
„en voiture"! het teeken tot instappen gaf.
Spoedig scheen de nacht, door deze wisselvallig
heden verdeeld, plaats te maken voor het mor
genlicht, hetwelk ons nu den blijden dag aan
bracht, waarop wij het zoo vurig verbeide
Lourdes, zouden zien. Onze weg ging door Puy
de Döme toen zij, die gezeten waren ter zijde
waar de grauwkleurige rots Corneille zich als
een reusachtige kegel ter hoogte van 757 meters
boveu de oppervlakte der zee verheft, ons op
merkzaam maakten op het statige Maria-beeld,
Nötre-Dame de France genaamd, waaraan die
hooge rots tot voetbank strekt. Dit is het groot
ste beeld van gegoten metaal, dat de aardbol
draagt; het werd in 1854 door den kunstvaar
digen Bonnassieux vau Parijs vervaardigd uit 200
kanonnen, die te Sebastopol veroverd werden.
De Moedermaagd betreedt een halve metalen
sfeer van 5 meters omtrek; het gansche beeld
heeft eene hoogte van 16 meters en staat boven
de rots op een voetstuk, 7 meters hoog; de
zwaarte van het geheel bedraagt 100,000 kilo
grammen. Geen wonder, dat zulk een beeld,
ofschoon in het verschiet gezien, veler aan
dacht trok. Intusschen drongen wij laugs Limoges
en Perigueux al dieper in het land der druiven
door; de wijngaardranken, niet tevreden met de
moord, doodslag en andere gewelddadighe
den. Waar vindt men de meeste bedorven har-
ten?Zoek ze niet onder de met-ontwikkelden,
onder de eenvoudigen, doch wend u tot de
ontwikkelden en gij zult ze bij massa's
vinden. Slechts de Godsdienst geeft aan de
ontwikkeling, aan de beschaving de ware
wijding en bij God is een goed hart meer
in aanzien dan een groot verstand.
Als men derhalve den Godsdienst uit
de school verbant en den geest der kinde
ren met onnutte zaken tracht te vullen
en men daardoor de menschheid wil verede
len en regenereeren, dan ondermijnt men
de zedelijke wereldorde, die niet op weten
maar op gelooven, niet op de tallooze wetten
en verordeningen der menschen, maar op
de tien geboden Gods gebaseerd is. »Wel
hen die het weten niet met h6t hart beta
len,zegt een beroemd wijsgeer. Met het
zelfde recht kunnen wij zeggen wel hen
die het weten niet met het Geloof betalen.
Het Rijksdaglid Antoine, van Metz, die
voorloopig werd gearresteerd als verdacht
van landverraad, heeft den advocaat Mul
ler tot zijn verdediger gekozen. Muller
had reeds verschillende conferentiën met
zijn cliënt, waarna hij tegen de arrestatie
van Antoine formeel protesteerde. Eerst
als dat protest werd afgewezen, zou Mül-
ler voorstellen om Antoine, tegen cautie-
stelling, op vrije voeten te laten. Bij in
schrijving is reeds een groote geldsom
tot dat doel bijeengebracht.
Saksen is een gelukkig land. Ten gevolge
van de vermeerderde opbrengst der Staats
middelen kan men er overgaan tot het ver
minderen der belastingen. Men zal de 20
opcenten op de inkomsten-belasting doen
wegvallen, de spoorwegtarieven verlagen
en de tolgelden op de straatwegen ophef
fen.
Bij den Franschen Senaat is door de
Regeering een ontwerp ingediend op het
recht van vereenigingen, 't welk strekt om
dat recht te erkennen en uit te breiden,
maar tevens aan zekere voorschriften te
onderwerpen.
»Paris« noemt het volkomen onjuist, dat
de Minister van Binnenlandsche Zaken,
zooals eenige bladen gemeld hebben; het
verkoopen van dagbladen door uitventers
op de openbare straat verboden zou hebben.
aangebrachte steunsels, slingerden zich om heggen
en boomen, ja zelfs om de wachthuizen langs de
spoorwegbaan. Vermits de bewoners dezer vrucht
bare streken hunne welvaart danken aan den
rijken wijnoogst, dien zij jaarlijks verwachten,
zoo konden wij hier beseffen welk een ramp de
phyloxera of druifluis te weeg brengt in een
land, dat hoofdzakelijk druiven teelt. Ouder der
gelijke en andere beschouwingen naderden wij de
stad „Agen," waar een brug met 11 bogen de
beide oevers der Garonne verbindt. Tot „Auch"
overschreden en volgden wij beurtelings de rivier
„le Gersen na eenige verpoozing aan de stations
van „Mirande" en „Yic-Bigorre" waren wij
binnengegaan in het Diocees van Maria, de eere
naam waarmede het Bisdom van Tarbes, waar
het wonder van Lourdes onophoudelijk voort
leeft, bij voorkeur bestempeld wordt. Allengs
vertoonde zich aan onzen blijden blik de acht
hoekige koepel der Kathedraal, waarin de bis
schoppelijke zetel staat en die omgeven is door
de huizen der een-en-twintig duizend inwoners
van Tarbes, hoofdstad van het Departement der
„Hooge Pyreneën."
De bergketen, die de grenspalen van Frankrijk
en Spanje draagt, was niet ver meer verwijderd.
Rechtstreeks reed nu onze trein het vermaarde
gebergte te gemoet over de heldergroene vallei,
welke de dorpen Juillon, Ossun en Adé bevol-
De Minister van een Oorlog heeft daar
entegen het brengen van elk nieuwsblad
binnen de kazernen en forten ten strengste
verboden.
De Fransche zee-officier Yiard, die on
der het pseudoniem Pierre Loti in »Le
Figaroden bekenden brief heeft geschre
ven over de wreedheden, door de Fransche
marinesoldaten bedreven bij de inneming
der forten van Hué,is uit 's lands dienst ontsla
gen. Dit feit en mededeelingen van andere
bladen schijnen inmiddels de juistheid van
Viara's verhaal tamelijk wel te bevestigen.
De Minister van Binnenlandsche Za
ken in Rusland heeft aan curatoren der
Universiteiten eene circulaire gezonden,
waarin hij wijst op den nadeeligen en scha
delijken invloed, door weggejaagde studen
ten op de jongere studenten uitgeoefend.
De goedertierenheid, tot heden uitge
oefend, heeft plaats gemaakt voor gestren-
gere maatregelen en de weder-aanneming
van weggejaagde studenten zal niet meer
geschieden.
De Minister eindigt met de curators uit
te noodigen, den studenten ter dege op het
hart te drukken, dat zij zich niet met de
politiek moeten bemoeien, maar zich moeten
bepalen tot hun studie.
Den 14den October heeft in het kanton
Grauwbunderland eene volksstemming plaats
gehad over twee wets-ontwerpen. Volgens
het eene worden in alle gemeenten scho
len gesticht voor vrouwelijke handwerken,
terwijl het bezoeken er van door meisjes
verplicht zal zijn; volgens het andere wor
den de patenten voor Zwitsersche handelsrei
zigers afgeschaft.
Beide wetten zijn aangenomen. De op
komst der stembevoegden was echter uiterst
gering; twee derden bleven tehuis.
Naar aanleiding daarvan vragen de bla
den, wat te doen om de trage kiezers op
te wekken Het eene raadt boete aan, ter-
wgl een ander wijst op Lucern, waar de
stemgerechtigden, die niet verschijnen, ge
acht worden vóór te stemmen.
Tegen het uitleveren door de Oosten-
rijksche Regeering van den socialist Sido-
rowicz, die uit de gevangenis in Rusland
ontkwam en naar Gallicië vluchtte, waar
hij te Lemberg werd gearresteerd, is een
levendige agitatie in Gallicië op 't getouw
gezet. De Poolsche afgevaardigden inte
resseereu zich zeer voor Sidorowicz.
Wegens het opnieuw ontstaan der
ken. Meermalen op onze reis hadden wij, aan
de spoorweglijn als elders, blijken van instem
ming met onzen pelgrimstocht van belangstellende
Franschen ontvangen: dan hoorden wij: „les péle-
rins hollandais! vive la Hollande!" Aanstonds werd
door ons dien heilgroet beantwoord met den
heden zoo dringenden en daarom des te inniger
wensch: vive la France. Doch naar gissing om
streeks de vruchtbare vlakte van Laune-Mourine
wachtte ons een vriendschapsblijk, zooals alleen
de verbroedering des geloofs den vreemdeling
schenken kan. Tijdens een kort oponthoud naderde
een hoogbejaard priester, wellicht de grijze her
der der parochie, waar wij vertoefden. Begeleid
en op zijne wankelende schreden ondersteund
door eenige zijner medebroeders in het priester
schap, bereikte de eerbiedwaardige grijsaard on
zen pelgrimstrein en bood ons blijde een bloe
mentuil aan, om, zooals hij er bijvoegde, een
bewijs van hulde te brengen aan het Katholieke
Nederland. Gevoelig voor de verrassing, welke
geloof en liefde ons hadden bereid, namen wij,
onzen hartelijken dank betuigend, deze gulle en
bloemrijke herinnering mede, de herinnering
namelijk dat wij, [dank zij deu band van ons
H. Geloof, in den vreemde als welbekenden
ontvangen werden.
Wordt vervolgd.)