N I E IJ W E
Zondag 3 Februari 1884
9e Jaargang.
School en Wetenschap
BUITfi N L ASM 1).
No. 767.
tall#*
Het veelzijdig nut van den azijn.
Perzische eerlijkheid.
IURLEME CO (MIL
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
0,85
1-
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUREY.
Toen, jaren geleden het denkbeeld eener
centralisatie van het schoolwezen in de han
den van den Staat, meer en meer wortel
vatte, zeide op zekeren dag de beroemde
geleerde Alexander Von Humboldt: sals
ik mijne opvoeding volgens de hedendaag-
sche school had ontvangen, dan zou ik
lichamelijk en geestelijk te gronde zijn ge
gaan.* Eu van een hem bevriend gymna
siast zeide hij»de arme knaap wordt
volgens den treurigen geest des tijds
met zooveel werk overladen dat ik
mij zeer bevreesd maak voor het succes
zijner ontwikkeling. Ik heb reeds meerma
len mijne bezorgdheid dienaangaande geuit,
men zegt mij echter dat ik geen ouderwij
zer ben en bijgevolg niet genoeg op de
hoogte vau zaken kau zijn.*.
Door onze tegenwoordige ouderwijs-me-
thode wordt de geestelijke zelfstandigheid
en eene degelijke vorming van het karak
ter bijna onmogelijk gemaakt. Wat zoude
geleerde natuuronderzoeker wel gezegd heb
ben, als hij de verdere ontwikkeling van
het ouderwijs had mogen aanschouwen)
eene ontwikkeling, waarbij men China en
Japan als model schijnt genomen te hebben.
In beide landen immers worden alle weten
schappen en kundigheden welke men voor
de ontwikkeling der onderdanen noodig
oordeelt den volke reglementair ingestampt.
Zoo kunuen de Japanezen, bij voorbeeld,
allen, zonder uitzondering, lezen, schrijven
en rekenen. Op de hoogere scholen worden
wis-, natuur- en sterrenkunde onderwezen
zij zijn dus »op de hoogte van den tijd.
En toch wat leert ons de geschiedenis van
dit volk? Zij zijn stationnair gebleven,
'tziju afgerichte slaven, met vernis bedekte
barbaren.
Doen zich in Europa niet dezelfde ver
schijnselen voor, sinds het staatsschool-mo
nopolie als een nachtmerrie de volkereu
verontrust? Kan men het loochenen wij
laten natuurlijk de ware beschaving en ka
raktervorming buiten spel dat de we
tenschappen op onze scholen reeds meer en
meer iu verval geraken en daarentegen
veelweterij en snoeverij schrikbarend toe
nemen? Al sluit het liberalisme, door zijn
trots en waanwijsheid daartoe aangezet, de
FEUILLETON.
Duimen.
De duim is zoowel in den ouden als in
den nieuwen tijd, steeds van groot historisch en
maatschappelijk gewicht geweest.
In een der laatste nummers van het tijdschrift
the Antiquary vindt men al de legenden, die op
den duim betrekking hebben. Wij vernemen
daaruit, dat in de verste oudheid, onder de
Gotten, de Iberiërs en de Mooren, het likken
van den duim als eene plechtige belofte be
schouwd werd.
Een ander gebruik bestond in Schotlandna
melijk dat ouder de lage klasse een koop gesloten
werd door het likken en ineensluiten van de
duimen.
Maar hetzelfde gebruik was niet altijd en overal
een teeken van overeenkomst of een vorm van
zaken doen; den duim likken of er op bijten
was dikwijls eene uitdaging, zooals iu „Romio en
Julia," of, zooals in Decker's „Dead Tern," eene
twisuoekiug. Sir Walter Scott zinspeelt er ook
op in dien zin, en menige geschiedenis wordt ver
haald, waarbij het bijten op den duim of zelfs op
den handschoen de oorzaak was van dood en
verderf.
Den duim kussen werd beschouwd als een
teeken van onderdanigheid, en dat deden winke
liers tegenover klanten van hoogen rang.
De gewichtige rol, welke de duimen van de
keizers in de dagen der gladiatoren speelden,
oogeu voor deze waarheid, men zal haar
toch nimmer kunnen ontkennen, integen
deel zij zal steeds overal doordringen eu
zich meer eu meer doen gelden. Wij willen
thans niet spreken wat er onder de heer
schappij der staats-scholen van de Chris
telijke waarheid gewordeu is, laien we ech
ter eens met een enkel woord nagaau hoe
het mot de profane wetenschap geschapen
staat.
In Italië klagen alle partijen over de
lusteloosheid der leerlingen eu over het
slechte resultaat, hetwelk de examens op
leveren. In Frankrijk en België zenden vele
liberalen en vrijdenkers hunne kinderen
liever naar de kloosterscholen dan naar de
inrichtingen van onderwijs, de staatsscho
len, welke zij zeiven hebben tot stand ge
bracht. Iu ons eigen vaderland vernemen
we dagelijks jeremiades over den toestand
vau het middelbaar en liooger onderwijs en
blijven de resultaten beneden het middel
matige. Tn Oostenrijk nam, korten tijd ge
leden, de ultra-liberale Douau-club eene re
solutie, waarin de gemeenteraad vau Wee-
nen uitgenoodigd werd, zijne bizondere aan
dacht en zorgen te wijden aan de school,
aangezien de resultaten der volksscholen in
geen verhouding staau tot de offers die men
er voor brengt. De oorzaak van dit verschijn
sel vindt de meergemelde vereeniging daar
in, dat de onderwijzers zich meer met de
politiek bezig houden dan met hun beroep.
Wie ten slotte met oubevooroordeelden
blik de Duitsche toestanden beschouwt, zal
dezelfde waarnemingen doen. Wij herinneren
slechts aan een reeds acht jaren geleden
uitgesproken oordeel van den door zijne
apeutheorie bekenden en iu liberale kringen
hoog geëerden hoogleeraar, Karl Vogt,
't welk luidt als volgt:
»Een geestig Franschman, maakte eens,
ten tijde dat Napoleons keizerschap nog iu
vollen bloei was eu slechts weinig meuschen
in Europa deu worm keuden, die inwendig
knaagt en het bederf verspreidt, de vol
gende opmerking: ïhet peil der intelligen
tie*, zeide hij, daalt dagelijks in ons land;
wij leven ten opzichte van onze geestelijke
productie van onze geërfde overblijfselen;
onze uitstekende mannen hebben geen we
tenschappelijk maar een gansch ander doel.*
De man had een profetischen blik eerst
is welbekend, minder bekend is misschien het
Chinecsche gebruik dat nog bestaat, van een
indruk der duimen van misdadigers te bewaren,
waardoor die misdadigers altijd weder te herken
nen zijn omdat de vonn van den duim nooit ver
andert.
De Latijnsclie naam pollex wordt door oud
heidkundigen aangewezen als de worttl van het
woord polliceri dat „beloven of zich verbinden
beteekent eu het Eransche poltron, lafaard, (police
truncus, iemand- die zijn duim verminkt om zich
aan den krijgsdienst te onttrekken) staat daar
mede in verband.
Azijn is een vloeistof, waarvan het voornaam
ste bestanddeel azijnzuur is, namelijk 4 a 5 pet.
Bevat zij 10 a 15 pet. azijnzuur dan wordt zij
azijngeest genaamd. Spiritus- of brandewijuazijn
is de zuiverste soort; hij wordt licht „karnig;"
dan ontstaat er namelijk een dun, wit vlies aan
de oppervlakte eu in het troebel wordende vocht
ontwikkelen zich infusie-diertjes.
Wel veelzijdig is het nut van den azijn! Met
koud water doet hij haast de diensten van een
halve huis-apotheek.
Behalve dat hij in het huishouden dagelijks
gebruikt wordt, geven een paar lepels in water
een verfrisschenden drank; een teug azijn, des
winters op een lange wandeling genomen, doet
de koude heter verdragen en heeft, naar men
wil, menigeu voetreiziger in Noord-Amerika
voor den dood door bevriezen gevrijwaard. Bij
later zouden de gevolgen zichtbaar worden.
Iu Duitschland gaat alles op dezelfde wijs.
Op welk gebied der wetenschap men het
oog richt, overal ziet men teekeneu van een
naderend verval. Zelfvergoding eu cultuur
strijd bonden daar den geest bezig. Toen
ik in vroegere jaren bij mijn boekver-
kooper kwam, vond ik altijd iets goeds-
Thans echter gebeurt het mij meerma
len, dat men mij reeds bij het binnenkomen
zegt: niets bizonders.Men meent iets
uitstekends geleverd te hebbenals men
middelmatige producten, voorzien van eenige
tirades over Duitschlands wereldbeschaving
en de bewondering voor de voortbrengse
len van den Duitscheu geest, der Duitsche
kracht, der Duitsche wetenschap en der
Duitsche kunst, er met de haren heeft bij
gesleept. Ik wil nu juist niet beweren, dat
er niets goeds, niets degelijks meer aan
't daglicht komt. Het is mijn idee niet
slechts het verleden te prijzen en geen oog
te hebben voor het tegenwoordige. Ik be
weer slechts, dat de producten die Buitsch-
land na deu oorlog levert, deu toets der
vergelijking niet kunnen doorstaan, met
die welke het voor deu oorlog aan de markt
bracht. Eu als het zoo voortgaat, dan zal
men over eenige jaren verwonderd staan
over deu achteruitgang die in wetenschap
eu kunst bij ons heeft plaats gehad.*
De luide klachten, die van tijd tot tijd
uit de liberale kringen van schier alle
Europeesche lauden vernomen worden over
de vermindering van wetenscbappelijken
zin en aspiraties, bewijzen daghelder, dat
professor Yogt geen valsche profeet is ge
weest.
De prefect der Seine heeft de maires in
de twintig arrondissementen van Parijs eu
die iu de andere gemeenten van het depar
tement verzocht, eene statistiek op te maken
van de arbeiders, die tegenwoordig te werk
gesteld worden in fabrieken, iu werkplaat
sen, iu het bouwvak, bij handelaren, enz.
Door deze opgaven wil de prefect tot het
cijfer der arbeiders komen, die thans zon
der werk zijn.
De heer Languellier, advocaat bij het
hof van appèl te Parijsheeft bij den
typhus is de azijn een krachtdadig middel; de
azijn is een goed zweetmiddel en tevens een
tegengif bij onderscheidene vergiftigingen. Warm
in den mond genomen, is hij soms een middel
tegen kies- eu tandpijn. Bij kwetsuren en brand
wonden is de azijn eeii geschikt geneesmiddel;
men houdt de wond in azijn of windt er een
daarin nalgemaakten doek om heen; alsdan stelpt
hij het bloed en de genezing volgt spoedig,
zonder dat de wond ontsteekt. Iu heete koortsen
of bij bloedverlies doet azijn, onder den neus,
aan de polsen of aan de slapen van het hoofd
gehouden, goede uitwerkingen. Hij doet mede
goede diensten bij beroerte, en verzacht de
hoofdpijnen. Ook heeft de azijn het vermogen,
om besmette lucht te zuiveren, men berookt er
de zickekamtrs mee; en nog voor vele andere
doeleinden wordt hij aangewend; jammer; dat de
tegenwoordige vervalschingen daarvan veel van
de waarde dier eigenschappen wegnemen.
Nashr Eddin, de Schah van I'crzië, schijnt
op zijne reis door Europa juist niet veel geleerd
te hebben. In Iran is alles bij het oude gebleven;
liegen, stelen en bedriegen is er nog aan de orde
van deu dag; getuige hiervan een voorval, dat
onlangs aan het hof van Teheran plaats had.
Do Schah is, zooals men weet, een groot lief
hebber van jagen, ook een goed schutter, en
gaat soms geheele dagen op do jacht. Als hij
vau zulk eeu tocht terugkomt, zendt hij gewoon
lijk den Europeeschen gezanten ook iets van het
Raad van State eene vervolging ingesteld
tegen deu prefect der Seine, ter zake dei-
bekende verordening aangaande het vuil
nis, waardoor de prefect, naar hij beweert,
zich schuldig heeft gemaakt aan misbruik
van macht, weshalve hij deu Raad van
State verzoekt die verordening te vernie
tigen.
Door Pru seu zal het Staatsspoorweg-
net belangrijk worden uitgebreid. Het Huis
vau Afgevaardigden nam een wet aan,
waarbij voor die uitzetting der lijnen eeu
crediet van 127 millioeu mark wordt toe
gestaan.
Omtrent de werkzaamheden der com
missie van onderzoek naar de nieuwe Prui
sische belasting-ontwerpen, verneemt men,
dat het resultaat tot nu toe van tamelijk
negatieven aard is. Reeds werd verworpen
de door de Regeeriug voorgestelde belas
ting van de naamlooze vennootschappen
eu het schijnt zoo goed als zeker te zijn,
dat de bankiersbelastiug eu de ontheffing
van de derde en vierde klasse der Klassen-
Steuer evenmin genade zullen vinden.
Er bestaat dus weinig kans, dat de ont
werpen tot wet zullen worden verheven en
op de medewerking van het Centrum kan
de Regeeriug in de tegenwoordige omstan
digheden ook niet rekenen.
De Volkshuishoudkundige Raad heeft het
ontwerp betreffende de werkliedeuverzeke-
riug met eenige wijzigingen aangenomen.
Eergisteren hield de Markies van Sa
lisbury, de leider der oppositie iu het Britsche
Lagerhuis, te Hertford eene redevoering ter
veroordeeliug van de Transvaalsehe Staat
kunde van het gouvernement. Hij veroor
deelde vooral het denkbeeld, dat Engeland
zijne suzereiue rechten zou opgeveu en de
belangen van een half millioen inboorlin
gen prijs geven aan eene blanke aristocratie
van 40,000 personen, die nog ouder den
kwaden invloed verkeeren van de practijk
en de tradititiëu der slavernij. Derby over
weegt inmiddels het laatste schrijven der
Transvalers over de grensquaestie, in hoofd
zaak overeenstemmende met hetgeen hem
dienaangaande reeds mondeling door Du
Toit werd medegedeeld.
Cetawayo, eerst door de Eugelschen ge
vangen genomen, toen losgelaten, en toen
weer onder zeker soort van curateele ge
wild, dat bij geschoten heeft, ten geschenke, en
dit wordt als een blijk van bizondere genegen
heid beschouwd. Maar voor die koninklijke
geschenken moeten de gezanten den brenger een
goeJe fooi geven. Aanvankelijk liet men zich
dien last welgevallen, maar in den laatsten tijd
liep het met die vorstelijke gunstbewijzen zoo
druk, dat de Britsche gezant, Thompson, tot de
overtuiging kwam dat de dienaren van den Schah,
alleen om de ruime fooi, zonder door hun ge
bieder gezonden te zijn, hem het wild recht
streeks van de markt brachten. Thomson ver
zocht nu den Minister van Buitenlaudsche zaken,
Mirza Taid Chan, deze koninklijke geschenken,
ten bewijze van de echtheid er van, in 't vervolg
van eenige regelen vergezeld te doen gaau. Dat
baatte wel eenigen tijd maar het duurde niet
lang of de geschenken kwamen weder veelvul-
diger. Thomson deed verder onderzoek, en nu
bleek het dat Zijue Excellentie met de dienaren
van den Schah het bedrog pleegde, bij het op
de markt gekochte wild de regelen schreef en de
winst met hen deelde.
Dit werd als eene aardige grap beschonwd,
waarmede de domme Frengis (vreemdelingen)
beet genomen werden. De Schah zelf lachte er
hartelijk om, toen hij bet vernam.
Tegenwoordig neemt Thomson geen wild meer
aan. De diplomatieke betrekkingen zijn er echter
niet door gestoord.