N I E IJ W E
Ifw
Zondag 17 Februari I8è4
9e Jaargang.
Secularisatie.
No. 771.
111 Jfisf#LA
Mozarts zwanenzang.
lIMSt
ABOHEBMEK TSPB IJS
Per 3 maanden yoor Haarlem
Buiten Haarlem franco per post.
Afzonderlijke Nummers
0,85
1,—
0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B Uit EAU: St. Jansstraat Haarlem.
PRIJS DER ADVERTENTIES
1—6
1EBI -il/u—7:r, jï
AGITE MA HON AGITATE.
regels30 Cents
Van
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Y r ij d a g-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KUPPERS LA URE Y.
Onze tijd kenschetst zich door eene on
zalige zucht tot seculariseereu. Inrichtingen
van liefdadigheid door de Katholieke Kerk
voor het welzijn der menschbeid opgericht
en onderhouden, worden eenvoudig opge
heven en zij, die hun leven opofferden in
den dienst der lijdende menschbeid wor
den beleedigd, versmaad en verbannen.
Een bizondere tak van sociale werkda-
digheid is de armverzorging, 't Scheen een
tijdlang alsof dit gebied weerstand kon
bieden aan de secu'arisatie-manie. Want
om groote redevoeringen over humaniteit
te houden is gemakkelijker dan daden van
raenschlievendheid te verrichten. Met holle
phrasen verpleegt men geen noodlijdenden,
zooals dit in de Kerk ter wille van Chris
tus geschiedt. Eeu bekend vrijdenker, pro
fessor Laurent, schreef eens in het Jour
nal de Gand: Gij weet beter dan ik, dat
de vrijmetselaars met hun geld niet zeer
liberaal zijn; de Katholiek krijgt gemak
kelijker 10.000 franks, dan de liberaal 100.
Dat is nu wel schande, maar het is zoo.®
Toen gingen de »broeders« aan 't werk;
zij richtten armvereenigingen op, welker
leiding in hunne handen bleven. De betee-
kenis van zulke vereenigingen ligt nu voor de
hand: de armen worden aan deu godsdien-
stigen invloed onttrokken en van de Kerk
geëmancipeerd. Zoo gaat het niet alleen in
België, maar ook in de andere landen van
het beschaafd Europa; de Christelijke in
stellingen worden opgeheven, en de mensch
beid vergeet dat oorspronkelijk de Kerk en
zij alleen de Moeder der Barmhartigheid is.
Overal is duidelijk waar te nemen dat het
systeem der Staatsalmacht de Kerk ook
feitelijk uit haren post in de armverzorging
wil dringen.
Eenigeu onzer tegenstanders ziju wel zoo
vriendelijk geweest om aan de verdiensten
der Katholieke Kerk van vroegere eeuwen
hulde te brengen. »Maar,voegen ze er in een
adem bij, »de Kerk heeft zich overleefd, zij
is thans tot nadeel voor de meuschelijke
maatschappij; 't wordt tijd dat men haar
begrave, opdat de volken, die thans ouder
de heerschappij der Priesters zuchten, we
derom vrij kunnen ademhalen.® 't Is be
grijpelijk dat elke politieke partjj zich
gaarne als de bevorderaarster der volks
welvaart en als draagster van het humani
taire streven voordoet. Bij elke verkiezing
kan men opnieuw hooren verkondigen dat
de liberalen eigenlijk de mannen zijn die
het ware geluk onder de volkeren zullen
brengen. Doch op welke resultaten kunnen
FEUILLETON.
Vervolg en slot.)
De ha'fst joeg den noordenwind over heide
en velden en ontnam den laatsten bladertooi aan
boom en boscb.En de componist zat meer
malen tot diep in den nacht voor bet klavier,
terwijl zijne vermagerde vingeren, wit als was,
tonen aansloegen, dreunend als storm en onweer,
sidderend als een angstvallige bij 't openen dei-
graven.
En als dan de angstig-bezorgde echtgenoot?,
midden in den nacht, zachtjes de kamer binnen-
tra d en smeekte „Liefste Wolfgang, de genees
heer heeft u zoo bepaald alle nachtstudie ont-
zegd, moet gij zelf u den dood nu op den
hals halen dan vond zij den grooten toondichter
in een ijzig, koud vertrek, doch in ziju kranken
boezem gloeide meer en meer het goddelijk vuur
der dicht- en toonkunst.
„Mij den dood aandoen?" lachte hij dan, als
ware hij zinneloos, den 5den December zal hij
terugkomen ik componeer toch mijn Requiem
zij wijzen? Zien we niet overal in alles
wat zij oprichten de grootste gebreken. En
strekken tunne pogingen om alles te se-
culariseeren en onder de hoede van den
Staat te brengen niet overal ten verderve?
Immers ja. Bovendien de armverzorging
van den Staat geneest de kwaal van het.
pauperisme niet, zij maakt ze integendeel
erger. De garsche theorie van de Staats-
armverzorging is een luchtkasteel. De Staat
wil de armverzorging bevelen, terwijl slechts
de Christelijke liefde in staat is die te be
oefenen. Met justitie en politiek vermag
men niets tegenover de armoede en hare
gevolgen. Dr. Schaffle en met hem een
Italiaausch staathuishoudkundige, Ricci, be
weren, dat alle officiëele weldadigheid niet
zelden verwoestend werkt. Als bewijs voor
hunne uitspraak releveeren zij de groote
onkosteu die het beheer ervan na zich
sleept, mitsgaders de ergerlijke misbruiken,
die er voortdurend bij plaats vinden. Eu dat
deze geleerden in hun oordeel niet alleen
staan, bewijzen de berichten die van tijd
tot tijd, zelfs van liberale zijde, tot ons
komen. De verslagen over het beheer der
hospitalen te Parijs o. a. melden ons hoe
het in die inrichtingen van officiëele wel
dadigheid gesteld is; ook uit Amerika ver
nemen we dienaangaande treurige berichten.
Ook daar te lande kosten de weldadigheids-
inrichtingen van deu Staat kolossale som
men, terwijl de beambten eeu slecht beheer
voeren. liet door deu Gouverneur Buttler
van Massachusetts ingestelde onderzoek be
treffende het bestuur van het Staat s-ar-
menhuis in Tewkesbury, heeft de vreese-
lijkste misdaden aan het daglicht gebracht.
De arme bewoners werden in deze Staats
inrichting als dieren behandeld, dood gemar
teld en hunne lijkeu aan geneeskundige
inrichtingen verkocht, terwijl uit bun vel
handschoenen werden gemaakt. De getuige
Christine Muller verklaarde ouder eede, dat
zij meermalen in hare looierij eene men-
schenhuid ter bereiding ontving, en voor
't gerecht werden een paar pantoffels ver
toond, die uit het vel van een lijder waren
gefabriceerd. Getuige Frank G. Havertin
verklaart dat men op zekeren nacht een
krankzinnigen knaap als een spook had
gecostumeerd; een zieke Duitscher schrikte
zoodanig toen die gestalte hem naderde,
dat hij kort daarna bezweek. Een andere
lijder werd op zulk eene ruwe wijze in de
badkuip geworpen dat hij plotseling stierf.
Er kwam verder aan het licht dat de
kleeren eu levensmiddelen der zieken ver
kocht werden. De directeur van het armen
huis te Philadelphia, Phips geheeten, maakte
En dan sloot de liefdevolle, goedhartige vrouw
den grooten man in hare armen, en weder
ontwakend uit het rijk zijner droomen, zag zij
hem zoo medelijdend aan zijn droge hoest begon,
de doek, dien hij voor den mond hield, werd
met bloed gekleurd en even als een ziek kind,
wankelde de zoo tcedere en koortsachtige man aau
den arm zijner vrouw, die hare verkropte tranen
zorgvuldig verbergen moest, wilde zij Mozarts
verontrusting niet tot erger zien overslaan, naar
't slaapvertrek.
Voortdurend nam de ziekte des meesters toe.
De geneeslieeren bevestigden zijne vrouw be
paald dat zulke inspannende arbeid zijn dood
zou wezen; en de liefderijke vrouw waagde
de laatste poging zij ontnam hem, op een nacht,
de partituur van den lessenaar, viel weenend aan
zijne voeten en smeekte hem toch, ter wille van
haar, zich te sparen en niet te sterven.
„Sterven mijmerde Mozart, „ja, deze Requiem
gelijkt wel 't gezang eener zwaandie den dood
te gemoet ijlt.
Alsdan bewilligde hij 't verzoek zijner vrouw, en
beloofde haar niet eerder aan't muziekstuk meer
te werken, tot hij geheel hersteld zou zijn.
zich aan groote bedriegerijen schuldig. Ook
in het armenhuis te Bostou zijn de grootste
gruweldaden gepleegdkindermoord, dief
stal, oplichterij en wat al niet meer.
VVelke heerlijke inrichtingen zoudeu onze
Zusters van liefdadigheid met de helft van het
geld kunnen stichten en onderhouden 't welk
de weldadigheidsinstellingen van den Staat
verslinden. Doch verre dat men het aan de
Katholieke orden mogelijk maakt, de stich
tingen der Charitas tot ontwikkeling te
brengen, zijn het juist deze, welke 't meest
van de secularisatie-manie te lijden hebben.
De edele Protestant Böhmer heeft over deze
richting het volgende schoone oordeel ge
sproken: i hetgeen de spotters eu vervol
gers in onze dagen bezielt, is niet anders
dan haat en wrok tegeu al wat Christelijk
is. De wrok, die zoo vele verlichten® te
gen de Liefdezusters hebben, schijnt mij
toe duivelsch te ziju. Deze lieden hebben
wellicht nooit eene Liefdezuster gezien, zij
kunnen zich ook geen denkbeeld vormen
van hare onbaatzuchtigheid, liefde en offer
vaardigheid, maar zij willen de uitwerking
dezer deugden toch aan hen, die er ver
zachting in nood en ellende in vinden,
ontrooven, omdat zij er iets kerkelijks, iets
Christelijks in bespeuren. Waar nu de gods
dienst uitgeroeid wordt, daar worden de
positief geloovige ziekenverpleegsters ook
niet geduld. Iu haar plaats stelt men we
reldlijke ziekenverpleegsters aan. In Weeneu
b. v. was het de Israëlietische bankier,
Victor Erlanger, die iu 1878 aan de voor
naamste inwoners eene uitnoodiging zond
tot oprichting eener vereeniging van we
reldlijke ziekenverpleegsters naar het mo
del der Protestantsche iu Pruisen, 't Gold
hier natuurlijk ook de verdrijving der Liefde
zusters. Natuurlijk, omdat deze iu Christe-
lijkeu zin werken, daarom juist moeten ze
verjaagd worden. Dat de Israëlitiesche ban
kier niet op eigen naam, doch als man
dataris van anderen handelde, dit werd
door de pers herhaalde malen vermeld.
Erlanger is lid van de Joodsche loge te
Parijs en heeft de opdracht de plannen
der loge in Oostenrijk te bevorderen.
Door deu invloed der loge werden ook
te Parijs de Liefdezusters verdreven. Parijs
bezit, als wellicht geen tweede wereldstad,
eeu groot aantal uitstekend ingerichte hos
pitalen, gestichten voor krankzinnigen en
maisons de santé. De verpleging der zieken
was tot in de laatste jaren aan Liefde
zusters opgedragen. De gemeenteraad van
Parijs echter heeft deze eerbiedwaardige
vrouwen, zonder opgaaf van redenen, uit
de ziekenhuizen verjaagd. Men ging tot de
Voor 't overige was de compositie ree Is bijna
gereed.
Buiten alle verwachting nam de zieke zicht
baar in beterschap toe. Het was iu de maand
November.
December staat voor de deur, zei de toon
dichter, de vreemde zal komen, de honderd du
katen komen ons ook te pas, kom, liefste! geef
mij de partituur terug, er ontbreekt slechts weinig
aan, ik ben sterker en gevoel mij beter dan ooit
en verlang te componeeren.
Zijn verzoek was zóó hartelijk, dat zijne vrouw
toegaf, en nu arbeidde de kranke meester met
een vuur, dat zijne ziekte erger maakte, dan
zij vroeger geweest was.
Uitgeput moest hij de notenbladen ter zijde
leggen.
De Bde December was aangebroken.
Reeds in den vroegen morgen riep Mozart
opgewonden tol zijue vrouw: „heden zal hij
komen
„Ik zal met hem spreken," sprak deze ge
ruststellend.
„Doe dat, liefste!" antwoordde de meester
tevreden, „doch ik mag heden toch Wel een
uitvoering van de genomen maatregelen
over, niettegenstaande de meerderheid der
geneeslieeren openlijk tegen zulk eene ver
ordening protesteerde eu vele bestuurdereu
der hospitalen hun ambt nederlegden. Sainte
Croix interpelleerde de Stedelijke Regiering
over het genomen besluit. Met warmte
kwam de spreker op voor de vervolgde
Zusters, die geen ander doel keuden, dan
den nood en de ellende der menschbeid in
edele zelfopoffering te lenigen. Engelen van
liefde en barmhartigheid noemt men haar,
en met rechtdaar zij geen grootere vreugde
kennen dan bij het ziekbed te verwijlen en
smarten te lenigen. Eu deze waarlijk held
haftige personen heeft de Gemeenteraad
zonder motief verdreven en op hare plaats
leekezusters gesteld. Dit is een daad van
onrechtvaardigheid eu ondankbaarheid, zoo
afschuwelijk, dat Sainte Croix niet denken
kan dat de Regeering haar zal billijken.
In dit laatste punt heeft de spreker zich
echter vergist. De Minister ConstaDS sprak
iu zijn antwoord geen enkel woord van
erkenning voor de liefdedaden derZusteis.
De Gemeenteraad, zoo verklaarde hij koud
en gevoelloos, heeft volgens de wettelijke
bepalingen gehandeldde Regeering heeft
dus geen aanleiding ziju besluit af te keuren.
Dat is het standpunt, waarop ook staats
lieden van andere landen zich plaatsen.
»Wij hebben eene wet!* roepen zij. Maar
dat wetten onrechtvaardig kunnen wezen
schijnt voor hen niet duidelijk te zijn. Met
recht verklaarde een lid van den Senaat:
»de Minister Constans heeft geantwoord
als eeu historisch bekend persoon, die zijne
handen in onschuld wieschtoen hij het
onrechtvaardigste oordeel, dat ooit geveld
is, uitsprak.
Na de verbanning der Liefdezusters kwa
men spoedig eeu aantal schandalen aan het
licht. Zelfs de correspondent van deu Berliner
Börsin-Courier schreef aan dit blad: zonder
in te stemmen met het koor der reaction-
uaire bladen, die zich beklagen over de
verwijdering van Priesters en Liefdezusters
uit de hospitalen, moet ik toch bekennen
dat iu het beheer der stedelijke hospitalen
groote gebreken heerschen.*
Uit het schrijven van twee hospitaal-
artsen ten gunste der Liefdezusters ver
melden wij het oordeel van Prof. Desprès.
Als gronden, die tegeu leekeverpleegsters
spreken brengt de beroemde arts het vol
gende te berde: lo. Zij zijn meest allen
gehuwd, zorgen dus allereerst voor zick-
zelven en hare kinderen en dan voor de
zieken. 2o. Zij stelen de kostbaarheden van
de lijders, namelijk ringen en dergelijkeu.
uurtje aan 't klavier zitten, ook is de muziek
weldra afgewerkt!"
En de meester zat des middags voor 'i klavier.
Ziju bevende handen trachtten over de toetsen
te zweven maar slechts enkele tonensid
derend wegstervende tonen dwaalden weemoedig
door het ruim, dan, hoordaar slaat eens
klaps, midden in den winter, Mozarts lieveling
zijn nachtegaal! Langgerekte, zwaarmoedige,
ja boienaardsche klanken ontrolden de borst des
kleinen zangers en bij dit gezang viel Mozart
doodmoede achterover. Hij werd te bed gedragen
en bracht het nog zoover, dat hij des avonds
zijne schoonzuster Sophia, die aangekomen was,
kon toeroepen„Goed, dat gij hier zijt, heden
nacht blijft gij bij mij, gij moet mij zien sterven
En werkelijk slechts enkele uren en de edele
man was niet meer. Het was een uur na midder
nacht van deu 5den December 1791. Mozart is
slechts 36 jaren oud geworden.
Zijne zinspreuk was„In te Domine speravt
et non in ceternum conjundatur. („In U Heer
heb ik gehoopt, en in de eeuwigheid zal ik niet
beschaamd worden.")
