N I E U W E
No. 785.
Zondag 6 April 1884
9e Jaargang.
Niet genoeg.
BUITEN LAND,
De Hyacint.
HA1R1EMHCBE COIIRAIT.
ABONNEMENTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
ui:* r>
AGITE MA HOR AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIE®
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meero
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS L A U R E Y
Voor de vrienden van het bizonder onder
wijs de tegenstanders alzoo van het Staats
monopolie, bestaat er wel eenige reden tot
tevredenheid. Het is toch onmiskenbaar,
dat de stemmen zich vermenigvuldigen,
ook in het liberale leger, welke eischen dat
de Staatsdruk, op onderwijsgebied, worde
verlicht.
Nu weten wij wel, dat bedoeld getuigenis
bij velen niet de vruebt is van louter beter
inzien, maar voor een belangrijk deel ook
van het besef, dat de liberale partij door
haar schoolwetdrijven veler sympathie heeft
ingeboet, doch dit neemt niet weg, dat
de liberale aandrang tot het prijsgeven van
het beginsel: Staatsonderwijs regel, bizonder
onderwijs uitzondering, toch wel als een
gewichtig teeken des tijels moet worden
beschouwd.
Maar met dat al moeten wij toch zorg
dragen, dat wij (voorstanders van het vrije
ouderwijs) ons niet, ten slotte, met een
kluitje, door de liberalen, laten in 't riet
sturen. Eenig gevaar voor zulk een mysti
ficatie bestaat er wel degelijk. Wij zullen
er met een enkel woord op wijzen.
In de eerste plaats (reeds vroeger rele
veerden wij dat) zijn er liberaleD, die bij
eeue eventueele grondwetsherziening, de
quaestie van de verhouding van het Staats-
tot het bizonder onderwijs niet willen regelen
in de constitutie zelve, maar later in eene
speciale onderwijswet.
Nu moeten wij eerlijk bekenueu, dat zulk
een verschuiven der situatie van het onder
wijs-vraagstuk ons nu niet zonder bedenking
voorkomt. De heeren liberalen zijn toch
altijd veel royaler in 't beloven dan in het ge
ven; het is dus maar 't verstandigst om
contante betaling van hen te vragen. Zoo
begreep het ook de heer Van Nispen, op
wiens merkwaardig Grondwets-adres wij
vroeger reeds wezen. Daar hij met zooveel
talent en alleszins tijdig voor den valstrik
gewaarschuwd heeftwaarin men de voor
standers van 't vrije onderwijs lokken wil,
zullen minstens de Katholieke leden van
de Tweede Kamer geen dupe van den
liberalen toeleg, in 't aangegeven punt, bij
een mogelijke Grondwetswijziging worden.
Er bestaat nu eveuwel nog een ander
gevaar, in dit opzicht, waarop wij mede
thans de aandacht willen vestigen.
Men vindt namelijk ook liberalen, die in
artikel 134 der Grondwet wel zulk een
verandering willen brengen, dat aan het
vrije ouderwijs een zekere waarborg zou
FEUILLETON.
Het Portret.
Limpers had vóór enkele jaren een schitterende
zaak opgericht; ten minste de Barnum-achtige
adverventiën en reclames, welke van tijd tot tijd
m de dagbladen verschenen, deden een gunstig
oordeel over deze zaak ontstaan.
Toch vernam het publiek voor circa een half
Jaar, dat Limpers zijne betalingen staakte. Hij
verkeerde weldra in staat van faillissement en
de geheele zaak met ap- en dependentie moest,
wegens wanbetaling worden geliquideerd.
Maar met nog meer verbazing vernamen zijne
kennissen dat hij, drie maanden circa na zijn
aceoord, te Lattendrecht een fraai buitentje had
gekocht en daar prinselijk met zijn gezin was
gaan leven.
In zijn villa was ook een salon; in dat salon
moest natuurlijk een kabinetsportret van den
eigenaar pronken. Hij liet dus bij een beroemden
Apelles zijn portret, ten voeten uit, in olieverf
schilderen; heel natuurlijk, in nonchalante hou
ding, zelfs met de handen in den zak.
worden geschonken voor ontwikkeling en
bloei. Zij zijn bereid het beginsel zuiver
te aanvaarden, dat het vrije onderwijs regel,
het Staatsonderwijs slechts aauvulling zou
worden. Een der tolken van die opinie is
ook de bekende lioogleeraar Spruijt, die
voor de bedoelde leer in den tijdspiegel van
April partij kiest. Hij wil aan de Katholie
ken en orthodoxe Protestanten de volkomen
vrijheid laten om scholen in hun geest op
te richten terwijl dan eerst een openbare
school zou worden gesticht, als eeu zeker
aantal huisvaders hare oprichting verlangen.
Het stelsel van den heer Spruijt komt dus
eigenlijk hierop neder, dat ieder richting
maar in haar eigen onderwijs-behoeften
meet voorzien. Als zij dit doet, moet de Staat
zich terugtrekken.
De hoogleeraar komt tot dat voorstel,
gedreven door de overtuiging dat neutra
liteit in het onderwijs eeue onmogelijkheid
is; ieder onderwijzer zal onderricht ver-
strekkeu naar persoonlijke zienswijze. Zelfs
op de Staatsschool acht hij geen absolute on
zijdigheid denkbaar. Een ongeloovig Staats-
onderwijzer zal zijn zienswijze onwillekeurig
doen doorschemeren in zijn onderricht en
eeu Staatsonderwijzer, die geloovig Katho
liek of geloovig Protestant is, zal van zijn
religieuze gevoelens, zelfs zonder het te willen,
bij zijn onderwijs doen blijken. De heer
Spruijt begrijpt dus zelf dat de Staatsschool
voor allen onbruikbaar is. De huisvaders,
die eventueel om eeu Staatsschool zouden
vragenloopeu (zoo schrijft hij) natuurlijk
de kaus van op die school een onderwijzer
te zien verschijnen, wiens richting hun ook
niet bevalt, maar willen zij die kans wagen,
dan mag men hun verzoek niet afslaan.
't Klinkt alles zeer fraai, doch de medaille
heeft hare keerzijde. Wat toch is het geval?
De heer Spruijt formuleert de practische
uitkomst van zijn stelsel volgeuderwijs
»Er moeten,zegt hij, natuurlijk iu eeu
schoolwet, waaraan de hier geschetste be-
heginselen ten grondslag worden gelegd,
bepalingen worden gevonden over het aantal
huisvaders in een gemeente, die gezamenlijk
recht hebben de oprichting eener openbare
school te eischen, en over het aantal dei-
openbare scholen, iu grootere gemeenten
noodig, waar wellicht duizenden huisvaders
die scholen boven de bizondere zouden ver
kiezen. Die regels kunnen niet voor alle
gemeenten dezelfde zijn.«
Alsnu voorziet de professor, dat iu de
groote gemeenten de toestand bijkans precies
zal blijven zooals hij is, terwijl de liberalen
Zachtjes aan kwamen zijne kennissen weer op
dagen. Ieder moest dat portret zien en daarover
zijn oordeel zeggen.
Dit geschiedde ook met zijn vriend Blok. Na
dat deze alles, dus ook het conterfeitsel van
Limpers, aandachtig beschouwd had, vroeg deze
hem:
„Wel, hoe vindt ge het?"
„O, heel goed, alleen de houding deugt niet."
„Hoe meent ge dat?"
„Wel, ik begrijp niet, waarom de schilder je
met de handen in je zakken afgebeeld heeft,
terwijl ge die steeds in de zakken van je aan
deelhouders hadt."
Van de hyacint, de bloem die op dit oogen-
blik in Haarlem's omstreken in grootsche pracht
bewonderd kan worden en er ook het meest ge
teeld wordt, zijn niet minder dan ongeveer vijf
tienhonderd variëteiten bekend die allen namen
dragen. Toen op zekeren dag de Koning en de
Koningin van Zweden een bezoek aan de inrichting
der heeren Krelage brachten, moesten juist drie
nieuwe soorten gedoopt worden en de majesteiten
waren zoo vriendelijk die „Reine de Suède," „Roi
de Suède en „Etoile du Nord" te noemen.
er wel voor zullen zorgen dat zelfs in de
kleinste gemeente een zeker aantal huis
vaders de Staatsschool zal verlangen. Duizen
den bij duizenden zullen mitsdien, iu het
stelsel-Spruytuit de openbare kassen van
het Staatsonderwijs blijven besteed en het
bizonder onderwijs zal geen cent ontvangen,
hoewel het duizenden aan de gemeentefondsen
bespaart.
Het is op dien gron 1, dat wij ook tegen
het systeem-Spruijt, hetwelk ook door an
dere liberalen wordt omhelsd, ten ernstigste
protesteeren het geeft wel iets, maar vol
strekt niet genoegdaar het geen subsidie
van overheidswege aan het vrije ouderwijs
wil toekennen. Naar ons oordeel heeft het
bizouder onderwijs, dat doet hetgeen de
Staat anders zou behooren te doen, wel
degelijk aanspraak op geldelijkeu steun, in
evem-edigheid van de som, welke minder
aan uitgaven voor de Staatsschool behoeft
te worden besteed.
Professor Spruijt wil daarvan echter niets
wetenhij prijst het in de anti-revolu-
tiounaire richting, dat zij (volgens hem)
eindelijk begrepen heeft, dat haar uitzieu
naar Staatssubsidie geheel iu strijd is met
baar beginsel vau souvereiniteit iu eigen
kring, op het staatsonderwijs toegepast.
Ons is nog niet gebleken hetgeen den
hoogleeraar schijnt gebleken te zijn. Wij
meenden, dat de an'i-revolulionnaire partij
nog wel degelijk haar recht op financiëeleu
steun van de overheidskas handhaaft. Wat
daarvan zij, de anti-revolutionnairen moe
ten weten, wat hun past. Wij voor ons,
wij blijven van oordeel, dat zoolang de
Staat (of de overheid, de gemeente) scho
len sticht (al zij het dan ook op verlan-
g ;n van eenige huisvaders) en dus over de
beurs van allen beschikt, dat zij, die voor
hunne kinderen niet van die scholen ge
diend believen, recht hebben op eene finau-
ciëele tegemoetkoming.
Dat is een recht hetgeen niet mag wor
den prijs gegeven. Het voorstel-Spruijt is
daarom onaannemelijk. Daarenboven wil
ook de genoemde hoogleeraar nog te veel
overlaten aan den gewonen wetgever. De
Grondwet moet minstens de hoofdlijnen
der regeling van de iugrijpeude quaestie
bevatten. Daar allen opbrengen iu de be
lasting heeft ook elke groep iu de samen
leving er recht op, althans zoo de Staat
als ouderwijzer blijft optreden, te worden
tegemoetgekomen in de uitgaven voor het
stichten en onderhouden voor scholen ge
vorderd, zoo zij tot het in 't leven roe-
Eeue donkerblauwe, bijna zwarte soort, heet
„Oihello" en onder de narcissen vindt men o. a.
het „Kopje en Schoteltje" en het „Kievietsei,"
omdat do eene soort zeer eigenaardig gevormd
en de andere zeer eigenaardig gespikkeld is.
De bollenhandel is enorm en wordt meestal
naar het buitenland gedreven; niet enkel in
Europa, maar ook in Amerika en Australië vindt
men afnemers en in de drukke tijden wordt er
eens per week bollenbeurs gehouden.
Wanneer men bedenkt dat de prijs van een
enkele hyacintenbol van vijf centen tot vijf-en-
twintig gulden varieert, en de teelt op groote
schaal gedreven wordt, kan men nagaan dat de
bollenhandel (die in onze dagen gelukkig zeer
reëel is en in niets meer op den hollen-zwendel
onzer voorvaderen gelijkt) van veel beteekenis
is en velen brood verschaft.
Ook deze tak van handel heeft nu en dan met
wederwaardigheden te kampen toen de „phylo-
xera„ ten tooneele verscheen, waren onze Duitsche
buren (die, naar men weet, ingemaakte groenten
in blikjes als "blik„ belasten) zoo vriendelijk de
onschuldige bolletjes als hoogst gevaarlijke vijan
den te beschouwen, en zij berokkenden menigen
kweeker eene aanzienlijke schade; ook de
stijfhoofdigheid der Amerikanen, die niet van
pen van scholen overgaan, omdat de Staats
school niet voldoet aan eischen, welke zij
voor hun kroost aan eene school stellen.
Dien subsidie-eisch kunnen wij niet laten
vallen; wij zijn niet tevreden met een vrij
heid welke feitelijk en wettelijk nu reeds
bestaatom zooveel bizondere scholen
op te richten als men maar wil. Beper
king der Staatsconcurrentie, welke zeker
hier en daar uit het stelsel-Spruijt zou
volgen, zou ons zeker welkom zijn, doch
die concessie zou ons bij eeu Grondwets
herziening niet voldoen. Dan moet er in
belangrijker opzicht aan onze eischen wor
den toegegeven.
't Moet eindelijk gedaan wezen met het
onrecht dat thans op ouderwijs-terreiu be
treurd wordt, te weten: de begunstiging
der ongeloovigen. Als de Staat scholen
o o
bouwt en onderhoudt voor de liberalen
waarom wordt dan aan de geloovigeu eeu
geldelijke bijstand voor het door hen noo
dig gerekend onderwijs geweigerd Dat is
niet liberaalmaar tiranniek. De voorstau-
ders der bizondere school moeten dan niet
rusten voor ook zij hun deel krijgen iu de
schatten, welke thans nog alleen ten bate
der Staatschool besteed worden.
De Kölnische Zeitung, eerst zoo vlug met
haar tegenspraak, moet nu toch ook erken
nen, dat Yon Bismarck wijzigingen in zijne
werkzaamheid heeft verlangd. In de jongste
bijeenkomst van het Staats-Ministerie, zegt
het blad, moet door den Vorst de wensch
zijn te kennen gegeven om ontheven te
worden van zijne betrekking iu het Pruisisch
Ministerie. Met deu Keizer en den Kroon
prins had de Rijkskanselier daarover te voren
langen tijd geconfereerd.
De Rijkskanselier dus deelt de Kölnisrhe
verder mede is van gevoelen, dat zijne
gezondheid niet bestand is tegen de vele
verwikkelingen in de Pruisische aangelegen
heden (in den laatsten tijd ligt hij weer
overhoop met deu Minister van Eeredieust),
maar de belangen van Duitschland en vau
Pruisen haugeu zoo innig te zamen, dat
het soms onmogelijk is die te scheiden. Al
is Von Bismarck dus voortaan nog alleen
maar Rijkskanselier, toch zal hij een be-
slissenden invloed blijven oefenen op de
Pruisische aangelegenheden.
Robert, Janson, Demeur, Féron, Scail-
quin en Arnould hebben bij de Belgische
Kamer eeu wetsvoorstel ingediend tot af-
verlaging der bespottelijk hooge invoerrechten
wilden weten, was oorzaak van strijd en moeie-
lijkkeid.
Vertellen wij terloops nog hoe wij de nijvere
bij, als nuttig, ongesalarieërd adsistent van den
hovenier hoorden roemen, en dan dat het
rondom Haarlem op het oogenblik tooverach-
tig is.
De crocus is uitgebloeid en de tulp komt
eerst later aan de beurt om te bloeien en de
hyacint is dus op het oogenblik oppermachtige
meesteres onafzienbare velden, dicht bezet met
bloemen van de meest verschillende kleuren,
houden glansrijk de concurrentie tegen de fraaiste
Smirna-tapijten vol; blauw en geel, rood en wit,
violet en paars, mengelen zich tooverachtig
door elkander en geven, wanueer de lentezon
hare stralen over het geheel uitgiet, eeu onver-
getelijken aanblik.
Lang duurt de weelde niet en wie er dus genot
van wil hebben dient zich te reppen, want over
een veertien dagen is het met de heerlijkheid
gedaan.
