N I E U W E
O
No. 786.
Donderdag 10 April 1884.
9e Jaargang.
Alblons verwikkelingen.
U IT h L A N D.
_s
De Afrikaansche (Trans-
vaalsche) taal.
lAAlLHSCIE (OlIRAAT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afzinderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
INTIK*
AGITB MA HON AGITATE.
PBIJS DEB ADVERTENTIJËN
Van 16 regelsc 30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K P P E R S LAURBY.
De buitenlaudsche politiek bezorgt in
onze dagen aan Engeland de eene verle
genheid na de andere. Het gemis eener
goed geregelde en voldoende legermacht
voor den oorlog te lande, dwingt het
Britsehe rijk in zijne buitenlaudsche ver
wikkelingen tot eene achterhoudendheid
eu eene voorzichtigheid, die tot den schit
terenden nimbus van zijne positie in de
politieke wereld in een zeer bedenkelijke
en hachelijke verhouding staat. In vroe-
geren tijd zou het bericht van de verove
ring van Merw door de Russen ontegen
zeggelijk een verwoeden uitval der open
bare meening in het grijze Albion hebben
teweeg gebracht. Eertijds sloegen de Brit
ten met argwaan en ijverzucht elke, zelfs
de kleinste nadering der Russen tot hun
Indisch Rijk gade. Eu thans, nu de Russen
niet alleen tot aan de Kaspische zee eu
tot aan de zee van Aral zijn doorgedron
gen en in Centraal-Azië vasten voet ge
kregen hebben zijn de uitingen der gan-
sche Eugelsche pers over de voor'durende
veroveringspolitiek van den Noordschen ko
lossus in Azië, zoo flauw en onbeduidend
mogelijk. Men zou zich echter deerlijk ver
gissen, als men wilde aannemen, dat de
Eugelschen geloof slaan aan de Russische
voorspiegelingen die luiden dat de Rus
sische politiek, even als de Engelsebe,
slechts het doel heeft, de macht, den ia-
vloed eu de beschaving brengende missie
gezamenlijk te deelen, dat Rusland in wer
kelijkheid Merw niet heeft veroverd, doch
dat de Turkomanen zich gansch vrijwillig
hebben onderworpen. Men onderwerpt zich
echter niet zoo spoedig aan een despotiek be
stuur, dat bovendien wonderwel den knoet
weet te kanteerenDe terughouding
der Engelschen bij deze nieuwe daad van
ruw geweld der Russische Regeering in
Azië, is eene gedwongeue fraaiigheid. De
verovering van Merw was zeer beslist een
daad van trouweloosheid, een woordbreuk
der Russische Regeering, die ontelbare malen
plechtig verzekerde, dat zij er in de ver
ste verte niet aan dacht, zich ooit van
Merw meester te maken. Deze daad van
trouweloosheid is erger, dan alle vroeger
gepleegdezij moet noodzakelijkerwijs het
wantrouwen van alle nadenkende Engel-
sche politici in den hoogsten graad op
wekken.
FEUILLETON.
„De Afrikaansclie taal, die tot stam de Oud-
Hollaudsclie taal heeft, zegt de heer Th. Tromp
in zijne „Herinneringen uit Zuid-Afrika," is zeker
wel het leelijkste en meest vermengde dialect,
dat ooit bestond. Feitelijk kan men er in ruwe
trekken de geschiedenis van de Kaapkolonie en
den Transvaalschen boer ten naasten bij in nagaan.
De gallicismen, germanismen en anglicismen, die
er zoo overvloedig in voorkomen, zouden ons,
zoo dit noodig was, de nationaliteiten der vroe
gere kolonisten en de later daaronder voorko
mende elementen kunnen leeren kennen, terwijl
de groote menigte Maleische Kafferwoorden, en
de enkele woorden die een Deenschen, Zweed-
schen, of zelfs Spaanschen wortel doen vermoeden,
ons aanduiden, dat de boeren ook met de eerste
elementen veel en met de laatste in mindere
mate in aanraking of vermengd waren.
Voor twee jaren verscheen een soort gram
matica van het Afrikaansch, en ten einde den
lezer een juister denkbeeld van deze niet onbe
langrijke taal te doen krijgen, zullen wij aan deze
grammatica enkele zinnen ontleenen.
Als inleiding tot het werkje lezen wij er het volgende:
a Die Afrikaanse taal is eintlik een tak van
die Hollanse taal. Mar in die loop van die tijd
veral nadat die kolonie van Holland los geraak
het, is dit heeltemal verander, so dat een rou
Hollander wat hier kom ons nie kan verstaan
nie, omdat ons so veül ander ivoorde in ons taal
opgeneem het en die Hollanse woorde in ander
vorme en betekenis gebruik.
Doch welke reden kan de pers hebben
om eene flauwe houding aan te ne
men tegenover zulk een trouwelooze han
deling? Het antwoord is gemakkelijk: de
Engelschen blaffen niet, omdat zij niet
kunnen bijten. De reeds bestaande binnen-
en buiteulandsche moeielijklieden zijn al
lastig genoeg, men is dus zeer bevreesd zich
in nieuwe verwikkelingen te mengen. En-
O O
geland zal echter op den duur met deze
verderfelijke vrees, die het sinds den Krim-
oorlog aan den dag legt, moeten breken,
als het zijne positie tegenover Rusland wil
zien gehandhaafd. Eene versterking der
onvoldoende landmacht en eene reorgani
satie van het kleine leger, waaruit jaar
lijks nog ongeveer 7000 man deserteeren,
zal bepaald noodig zijn voor de verdere
ontwikkeling der Eugelsche politiek en
voor het aanzien der Britsehe handels- en
wereldmacht. De noodzakelijkheid eener
betere legerorganisatie bleek nog onlangs
in de Egyptische onlusten, en zij is nog
zeer gewenscht in den Soedan-oorlog, als
men namelijk aan de sporadische scher
mutselingen tusschen de Eugelsche troepen
en de inboorlingen een «oor!og« kan noe
men. De moeielijklieden van den toestand in
Soedan,mag men echter niet te gering schat
ten en terwijl alzoo de militaire bewe
gingen nog niet geëindigd zijn, kloppen
er reeds wederom nieuwe politieke ver
wikkelingen aan de deur van het Britsehe
Kabinet. De vraag wat er met Egypte
gebeuren moet, is thans aan de orde van
den dag. Zooals bekend is heeft de Eugelsche
Regeeriug dikwerf genoeg verklaarddat
zij aan eene inlijving of aan eene voort
durende heerschappij in Egypte in't geheel
niet denktdat zij veeleer het plan heeft
om hare troepen terug te laten komen
zoodra de orde in dat land is hersteld.
Toch moet Engeland zorgen zich van
de Afrikaansche kust te verzekeren eu
zulks zoude volgeus het gevoelen van de
Times en andere invloedrijke bladen, slechts
daardoor mogelijk zijn, als Engeland het
protectoraat over Egypte op zich nam.
De Eugelsche Regeering scheen in den
beginne geneigd de juiste opvatting te zijn
toegedaan, volgeus welke Turkije de opper
heer vau Egypte is eu daarom het plan
te steunen, de havenplaatsen aan de Roode
Zee door Turksche troepen te laten be
zetten. Ook thans worden er met Turkije
Ons taal is dus een afstammeling van die
Germaanse tale, en dit het die karakter gehou
oek. Daarom dat ons woorde bijna almal uit
Hollans en Duits kom. Van Engels en Frans,
wat een mensch dit zou verwag, krijg jij amper
gen woorde in ons taal nie, mar wel enkel uit-
drukkings.
Daar is in ons taal suiwer Afrikaanse woorde,
so's (zooals) karkatjie, pondok, skaapsieker,
amper, biltong, koggelstok, hot-op-ses, liaar-
naas-voor, ens.
Die meest van ons woorden is daarom mar
Hollanse woorde wat ons verkort of veranderd
gebruik. Ons woord mos kom van die Hollanse
woord immers, naant van goeden avond, ens.
Uit Duits het ons meer woorde as mens sou
dink. So's stewel, gewerskaf, dan en wan, ver-
gange jaar, ens.
Uit Engels, Frans, Portugees ens., krij een
mens ook nu en dan een woord. Mar di's mar
min.
Mar die tale het daarom (toch) invloed uit-
geoefen op die gebruik van ons ei'e (eigen) woorde,
veral Frans, deur de Franse vlugtelinge. So's die
tweemaal ons ver die Hollanse wij en ons kom
ver die naaste van die Franse nous ver wij, en
ons oek. So oek ons dubbele nie is nes (net als)
die Franse ne pas, ens. Uitdrukkings so's die
een, die ander een, ens., kom weer uit Engels.
Ons taal kom meer as menig ander taal o'er-
een met ons tijd-. Kort, kort! Ons het al die
slepende uitgange van die werkwoorde lat val.
Ver eten, drinken, loopen, ens. seg ons kortaf
eet, drink, loop ens.
Ons taal en ons geaardheid kom net o'ereen:
in ons woorde nie meer letters as noodig is nie
onderhandelingen over de toekomst van
Suakirn gevoerd, Wij betwijfelen het zeer,
of deze onderhandelingen oprecht en ernstig
gemeend zijn; wij vermoeden dat er wel
weer een diplomatieke zet achter schuilen
zal. De tegenwoordige politiek van Enge
land is in alle opzichten gelijk aan die
welke door Albion met zooveel succes in
Egypte is gedreven. Het doel is in Soudan
evenals in het land der Pharao's zulke
maatregelen te nemen, dat de Eugelsche
heerschappij ten slotte als de eenige redding
in den nood zal worden beschouwd. Op
d:en grond laat zich het Eogelsche Kabinet
door de gebeurtenissen tot alle maatregelen
o O
als 't ware dwingen, die het gezonde meu-
schenverstand reeds weken geleden als on
vermijdelijk voorzag. In den beginne wilde
Engeland slechts de bezettingen van Tokar
en Sinkat redden, vervolgeus de stad Suakim
beschermen, dan Osmans aanhang ver
strooien, voorts den weg van Suakim naar
Berber openen, enz. Is dit laatste geschied,
dan blijft ten slotte de afzending van een
hulpkorps naar Khartoem over. Is dit daar
eenmaal aangeland, dan zal het er evenmin
vandaan komen, als het Engelsche 'leger,
tot dusver, uit Egypte is getrokken. Een
en ander geeft ons recht tot de gevolg
trekking te komen, dat Engeland, als het
zijne plannen in het buitenland wil ten
uitvoer brengen, allereerst wel aan eene
reorganisatie van zijn leger mag beginnen.
Eeu langere voortzetting van zijne tegen
woordige politiek zal eu moet aan het
prestige der Britsehe macht groot nadeel
berokkenen.
De Duitsche Reichsanzeicjer meldt, dat
bij eene gedachtenwisseling over een ver
antwoordelijk Rijksministerie, in den Bonds
raad gehouden, de Pruisische Regeering
zich tegen dat denkbeeld verklaarde, omdat
het niet verwezenlijkt worden kan zonder
de bij tractaat gewaarborgde rechten van
de Rijks-Staten te schenden en het ver
trouwen op de Bondstractaten te onder
mijnen, en omdat daardoor het zwaartepunt
der Rijks-Regeering verplaatst zou worden
naar de afwisselende meerderheden van den
Rijksdag, wat leiden zou tot ontbinding
van de eenheid vau Duitschland. Al de
andere Duitsche Regeeringeuzegt het
en in ons werk gen omslag nie en min onkoste.
Veral baing (spreek uit banje; dit woord be-
teekent „veel" en is uit 't Maleiscli afkomstig)
medeklinkers goi ons uit, en dit maak ons taal
sag en vloei'end, s'os ei'e ou'e ver eigen en
ouden, ens. En hoe meer klinkers in een taal,
hoe beier dit klink."
In liet tweede hoofdstuk lezen wij, wat de
lezer reeds lang gemerkt heeft, namelijk:
n Ons skrijf nes ons praaten wat verder:
I,Ons skrijf nie scli, mar sk.
Van de geslachten sprekende, geeft de schrijver
ons den volgenden, echt Afrikaanschen zin
Partij woorde (sommige woorden) het twe
geslagte, so's kind is mannelik as een mens een
seuntjie meen, en vrou'elik als jij een dogtertjie
bedoel.'' En weer wat verder:
i,Op laas moet ons bij die naamwoorde nog
opmerk dat een mens partij (gedeelte) daarvan
kan verkleinwoordtjies maak as jij een kleine
dingetjie bedoel." enz.
Eu van de persoonlijke en aanwijzende voor
naamwoorden zegt hij:
„Persoonlikke voornaam-woorde, wat anwijs;
die persoon wat praat, eerste persoon en
kelvoud ek e» mijn, meervoud ons; die per
soon met ivie een mens praat, twede persoon;
enkelvoud j ij en j o u, meervoud j u 11 e; die per
soon van wie een mens praat, derde per
soon; enkelvoud hij en hom, sij en haar,
meervoud sulle."
ii Anwijsende voornaam-woorde wort gebruik
om an te wijs wat een mens meen. Bijvoorbeeld,
ek seg„Ge ver mijn die juksky an." Jij vraag
„Wattereen (wat voor een) Hier-die?"
Ek seg, „Ne, daar-die." Jij vraag weer,
biad gaven hare instemming te kennen
door zich bij de verklaring van Pruisen
aan te sluiten.
Tusschen de beide Franscke Kamers
dreigt andermaal een conflict. De Kamer
namelijk heeft Zaterdag op advies van den
Minister van Biunenlandsche Zaken, voor
de organisatie van het Parijsche gemeente
bestuur, het stelsel-Eloquet (groote kies
districten^ aangenomen, dat de Senaat in
zijn jongste zitting verwierp. Het besluit
werd genomen met aanzienlijke meerder
heid, 334 tegen 156 stemmen.
De Parijsche Gemeenteraad heeft met
42 tegen 6 stemmen een motie aangenomen
tot het vervangen van minstens 150 gees
telijke ziekenoppassers in de Parijsche hos
pitalen door leeken, en nog wel in de loop
van dit jaar.
In het Britsehe Lagerhuis is vanwege de
Regeering het volgende medegedeeldDe
bemanning van het schip Nicero is nog
niet uit de gevangenschap bevrijd, doordien
de Rajah van Teuorn thans hoogere eischeu
heeft gesteld, waaraau de Nederl. Indische
Regeering niet wil voldoen. Het Britsehe
Gouvernement is nu met de Nederlaudscke
Regeering iu onderhandeling over verdere
stappen.
Ook in het Engelsch Lagerhuis werd
Vrijdag de Regeering geïnterpelleerd over
Soudan en Egypte. Niet ten onrechte ver
klaart de Pall Mall Gazette, dat al dat
vragen eu debatteeren volkomen nutteloos
is eu alleen aantoont, dat ook bij de oppositie
geen schijn of schaduw aanwezig is vau
eeu denkbeeld, dat tot oplossing der be
staande moeilijkheden zou kunnen leiden.
De Minister Chamberlain ontving Vrijdag
een deputatie uit de» Amalgamated Seamen's
protection Society,die hem eeu adres
kwam aanbieden, houdende verzoek om de
ingediende Shipping-bill alsnog te wijzigen.
De Minister antwoordde, dat hij in elk geval
twee beginselen stellig zou handhaven:
1°. dat het den reeders onmogelijk worde
gemaakt uit den ondergang van hun schepen
voordeel te trekken; 2q. de scbeepsreeders
voor de gevolgen hunner zorgeloosheid
tegenover de bemanning hunner schepen
aansprakelijk te stellen.
De correspondent der Times te Kaïro
spreekt het bericht, dat Nuber Pacha zijn
ontslag genomen heeft, tegen. Uit Kon-
stantinopel verneemt het genoemde blad,
„üeuska nt-s ij n e?" Ek seg, „Ne, ander
kan t-sij lie." Jij vraag nog een slag, „Die
eene?" Ek seg, N e, die ander eene." Hier-
die, daar-die, deus-kant-sijne, nnder-kant-
sijne, die ander een, is hier aanwijsendc voor-
naamwoorde.
Dan voegt hij bij zijn opgave over de ver
buiging der persoonlikke voornaam-
woorde, de volgende an mer kings.
„a. Mijn is gen verbui'ing van ek en haar
van s ij nie, al maak sulle dit oek so in die
taalkunde van ander tale. Di's glad aparte woorde,
en daaruit kan een mens sien dat al die tale
mar in de war is.
b. Die derde persoon enkelvoud mannelik wil
partij mense hê moet ons skrijwe hem nes in
Hollans. Hom is verkeerd, seg sulle. Mar ons
seg hom, nes die Engelsman seg him, die
Duitser ihn, dis Deen ham, die Sweed honora,
ens. En watter is nou die beste? Wel him ver
die Engelsman, i li m ver die Duitser, hem ver
die ITotlander ens., en hem ver die Afrikaander.
c. Net so is het met e k, in plaats van die
Hollanse i k. Die Grieks en Latijn het oek e k,
met die uitgang o agteran. En so mee al die
woorde wat ons anders uitspreek as in Hollans.
Di's daarom nog nie verkeerd nie. Want ieder
nasie spreek een woord uit so's ver sulle die beste
is. En wie kan nou se, watter uitspraak die regte
is? Mijn skepsel! di's mos tog al te dom om
te sê: as ons een woord nie nes Hollans uit
spreek nie, dan is dit verkeerd!!!"
Men ziet uit hel aangehaalde, dat de Trans-
vaalsche taal niet op bizondere schoonheid
roemen kan. Party mense" zullen dit wel met
ons eens zijn.
