NIEUW E
No. 788.
Donderdag 17 April 1884
9e Jaargang.
Pruisen's kerkelijke politiek.
BUITENLAND.
E>e kunst van zijn das om te doen.
Door den Baron Emile de l'Empesé.
HURLIJSdlI COIBAIT.
ABONNEMENTSPB IJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1 0,85
Buiten Haarlem franco per post. 1,
Afz inderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUEEAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA HON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTEHTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a CoDtant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS LAUEEY.
De laatste gebeurtenissen in de Pruisi
sche kerkelijke politiek geven aanleiding
om opnieuw de scherpste en meest besliste
voroordeeling uit te spreken over het door
de Pruisische Regeering zoo zeer gelief
koosde systeem der discretionaire volmacht.
Het Centrum heeft zich van den beginne
af ten sterkste gekant tegen deze discretio
naire bevoegdheid tot verzachting van den
nood, waarin de Kerk zich in Pruisen be
vindt en als het der Pruisische Regeering
inderdaad ernstig gemeend ware om den
beuarden toestand der Kerk eenigszins te
verzachten, dan zou zij de volmacht, welke
zij door de wet verkregen heeft, wel op
eene andere wijze hebben aangewend, dan
thans feitelijk is geschied. De weigering
van 178 dispensation en de door niets ge
motiveerde weigering in het diocees Gnesen-
Posen de Sperree op te heffen, is in staat het
vertrouwen in de liefde voor den vrede, die de
PruisischeRegeering zegt te bezitten totaal te
doen verdwijnen. De Regeering weet maar al
te goed,dat,zoo alle sinds 1873 gewijde jonge
Geestelijken in hunne bediening zouden
treden, er nog stellig een derde van de
vacante herders-plaatsen zouden onbezet
blijven. Deze omstandigheid had de Re-
geeriug, die steeds den mond vol heeft van
welwillendheid en zorg voor de Katho
lieken,moeten overtuigen, dat zij zonder
de gewichtigste oorzaken geen enkele dis
pensatie had moeten weigeren. En nu be
draagt het aantal weigeringen reeds 178,
een getal dat stellig wel tot 200 zal klim
men. Daardoor worden nu reeds ongeveer
200 jonge Priesters uit hun vaderland ver
dreven, terwijl er Dog 30 ua drie maanden
overweging* de dispensatie nog niet heb
ben verkregen. Het weigeren der dispen
sation zou, zegt men, geen ander motief
bebben, dan dat deze eerwaarde beeren op
met-Duitscbe universiteiten (te Innsbrück
of Rome) gestudeerd hebben of met andere
woorden (en dat zal wel de hoofdoorzaak
der weigering zijn) dat zij leerlingen zijn
van de Jezuïeten.De Regeering heeft getoond,
zooals blijkt uit de toelating van den Bisschop
van Trier, Dr. Felix Korum, die zijne stu
diën te Innsbrück deed en van nog andere
Geestelijken die leerlingen der Jezuïe
ten waren, dat zij aan dit motief tot
dusver niet zulk eene principiëele betee-
kenis hechtte, zoodat men haar tegenwoor
dig apodictisch verlangen om de Geestelij
ken aan Duitsche Universiteiten hunne
F EU ILL E TON.
In het jaar 1827 is een werkje uitgegeven
°ver de kunst van zijn das om te doen.
De tegenwoordige dassen zijn zeer eenvoudig;
maar in dien tijd werd er veel werk van de das
gemaakt, en hing iemands fortuin er soms van af,
naarmate zij al of niet in den smaak viel van een
beschermer of beschermster.
De titel van het werkje is:
de kunst van zijn das om te doen op alle
beleende en gebruikelijke wijzen.
Voorafgegaan door de volledige geschiedenis van de das.
Van haar oorsprong af tot op den huidigen dag,
beschouwingen over het gebruik van de dassen,
van de zwarte das
en zijden doeken.
E
en onmisbaar werk voor ieder beschaafd man, ver-
'ord met twee-en-dertig afbeeldingen, en met het portret
Van den schrijver.
Achter den Baron de l'Empesé verschool zich
mile Marco de Saint Hilaire, die dit pseudoniem
ge ozen had eene gelukkige keus, omdat destijds
e cravates empesées (gesteven dassen) in de mo-
Waren.
studie te laten doeD, ook voor de toekom
stige regeling der opleidingsqnaestie als een
slecht voorteeken moet beschouwen. De af
wijzing der te Rome, in het Collegium
Germanicum gevormde Priesters, is eene be-
leedigiug voor den H. Vader, onder wiens
opzicht genoemd instituut geplaatst is.
Slechts vrees voor de Jezuïeten en alles
wat in de verste verte op hen betrekking heeft,
kan als verklaring gelden voor de onrecht
vaardige handeling van de Pruisische Re-
geeriug, want de politieke gezindheid dezer
jonge Priesters is haar tot nu geheel eu
al onbekend. Voor de Katholieken heeft
deze dispensatie-weigering geen andere be-
teekenis dan eene herhaalde uitzetting van
een aantal zielzorgers. 178 Geestelijken zul
len thans hun vaderland vaarwel moeten
zeggen, omdat het niet geoorloofd is hun
heilig ambt daar te mogen uitoefenen.
Dat deze gewelddadige handelwijze het
vertrouwen der Katholieken in de Pruisische
Regeering opnieuw heeft geschokt, zulks
zal wel voor ieder begrijpelijk zijn. En geen
wonderals men slechts nagaat dat inGnesen-
Posen, waar de zielzorg zoo dringend noo-
dig is, waar men jongelieden van 20 jaren
aantreft, die hunue eerste H. Communie
nog niet hebben gedaan, aan vier zevenden
der Geestelijken de toelating tot de zielzorg
heeft geweigerd.
Als men gemeend heeit, voor het Pool-
sche gebied een uitzondering te moeten
maken, als men er op gerekend heeft, dat
de overige Pruisische Katholieken egoïstisch
genoeg zijn, de behandeling van Gneseu-
Posen te billijken en de Poolsche Katho
lieken aan hun lot over te laten, dan heeft
de Pruisische Regeeriug zich deerlijk vergist.
De jongste interpellatie van Jazdzewska
strekke daarvoor tot bewijs. De dispensatie
weigering voor 178 jonge Geestelijken, het
door den heer Von Gossler uitgesproken
nooit*, de weigering om het door alle
partijen veroordeelde »Sperrgesetz« geheel
en al op te heffen en ten slotte de brutale
weigering om de »Sperre« ook voor Gneseu-
Posen te doen ophouden, door al deze maat
regelen heeft men er voor gezorgd dat er
voor de Katholieken in Pruisen en voor
het Centrum nog klachten in overvloed
voorhanden blijven. Het korte en ongemo
tiveerde antwoord der Regeeriug bij de in
terpellatie, door den mond van den heer
Yon Gossler gesproken, provoceerde bij de
redenaars van het Centrum en van de Polen
eene scherpe gedachtenuiting, die trouwens
zeer gerechtvaardigd was. In geen anderen
Op het titelblad stond het motto:
De kunst van zijn das om te doen is voor den man
van de wereld wat de kunst van een diner te geven
voor den staatsman is.
Het boekje begint met de omschrijving zoo
als die toen was, welke de Dictionnaire de
VAcademie van de das geeft.
„Das. Zelfst. Naamw. Vrouwelijk. Linnen strook,
die men om den hals doet en van voren strikt, en
waarna de slippen op de borst hangen."
Daarop volgt een kort maar nauwkeurig over
zicht der geschiedenis var. de das.
De Romeinen kenden iets wat veel overeenkomst
had met de das, namelijk, de focale, van wol, ka
toen of zijde, die in koud weder den hals bescherm
de, en veel gebruikt werd door de redenaars,
waarvan eenige echter er niets anders voor na
men dan het sudarium, den zakdoek.
Bijna al de Keizers gebruikten de focale, Augus
tus inzonderheid, maar zij deden die altijd af als
zij zich in 't publiek vertoonden.
In Frankrijk is de das eerst langzamerhand in
zwang gekomen.
Men begon met eenvoudig den halsboord wat
op te trekken; daarna kwamen de geplooide hals
kragen.
Onder Lodewijk XIII droeg men liggende kan-
constitutioneelen Staat zou zulk een brutaal
antwoord gegeven ziju, op de vraag van
eene aanzienlijke, machtige fractie der volks
vertegenwoordiging. Maar in het land der
O O O
Pickelliaube is alles mogelijkGewoonlijk
wordt eene weigering door de Regeering
gemotiveerd, maar de Pruisische weigerde
halsstarrig ophelderingen omtrent hare han
delwijze te geven. Waarlijk als de Pruisische
Regeering niet meer zooveel eerbied voor
het Centrum heeft, dat zij op officiëele
vragen een fatsoenlijk antwoord geeft, dan
zal het voor 't Centrum zaak zijn, haar
tot dien eerbied te dwingen, haar te nood
zaken met het Centrum als een gewichtigen
politieken factor rekenschap te houden. De
gelegenheid daarvoor zal zich spoedig voor
doen, als de Pruisische Regeeriug er niet
de voorkeur aan geeft door nieuwe en betere
maatregeleu^op kerkelijk politiek gebied, bet-
verloren vertrouwen te herwinnen.
Wij denken hierbij geenszins aan eene
bepaalde oppositie tot eiken prijs, zooals
de vijanden van het Centrum allicht zouden
gelooven. Neen, deze fractie zal te allen
tijde, getrouw aan de intentie barer kiezers,
tot alles blijven medewerken, wat voor de
welvaart van het land wordt vereischt en
wat voor den bloei van den Staat gevor
derd wordt. Maar juist in den tegenwoor-
digen tijd worden er in de volksvertegen
woordiging voorstellen gedaan, wier aan
neming een vast vertrouwen op den goeden
wil en op de beginselen der Regeering en
hare organen vereischen- Eene wantrou
wende houding der Centrums-partij zal voor
de Regeeriug in Pruisen alsmede in het
gansche Duitsche Rijk, zeer gevoelige ge
volgen hebben en mocht men tot eene ont
binding van den Rijksdag overgaan, dan
zou daarom het Centrum toch zijne positie
blijven handhaven. Daarvan boude de Prui
sische Regeering zich overtuigd.
Zoo zijn dus de vooruitzichten op een
spoedige herstelling van den kerkdijken
vrede voorshands in rook opgegaan. De
ondervinding leidt er toe, bij alle berichten,
welke op eene fuudamenteele verbetering
van den toestand wijzen, de grootste voor
zichtigheid in acht te nemen. De Pruisische
Regeering geeft met lepels terug hetgeen
zij met schotels genomen heeft. In dien
geest moet men dan ook de terugroeping
van den Bisschop van Munster eu de op
heffing der Sperren, voor het Aartsbisdom
van Keulen opvatten. Eene grondige rege
ling der gewichtigste levensvoorwaarden
der Kerk wordt door de Pruisische Regeering
ten krngen en groote omgeslagen halsboorden.
Eindelijk had men in 1660 een regiment Croa-
ten gezien, waarvan de officieren en soldaten ring
kragen droegen, die onder de kin vastgeknoopt
waren en op de horst nederhingen.
Dit nieuwe sieraad werd door de Parijzenaars,
aangenomen; eerst werdt het „la croategenoemd
en later „la cravate."
Van toen aan werd de das al grooter en
fraaier; men weet hoe overdreven groot de dassen
van de incroyables waren, en de manie van den
hals tot de kin, en zelfs tot boven de kin, te om
wikkelen, duurde nog lang na 1830.
Ongelukkig is liet hoekje in 1827 geschreven,
zoodat wij van een belangwekkend vervolg ver
stoken zijn.
Er waren toen niet minder dan twintig soor
ten van dassen:
De noeud gordien de ingewikkelde soort, die
in vijf tempo's omgedaan moet worden: de oriën
tale, in den vorm van een tulhand; de Amcricaine,
de collier de cheval, met een zeer korte knoop,
de sentimentale, de cascade, de colin, de cravate
de lal, de Irlandaise, de mathe'matique, in
den vorm van eene X. de marotte, een losse
knoop, de gastronome of diplomatique, de cravate
de chasse, de cravate en valise, de coquette, de pa—
opzettelijk vermeden, niettegenstaande zij
zeer goed weet, dat in het huis van afge
vaardigden daarvoor eene meerderheid ge
makkelijk te verkrijgen is.
De voorstallen die Pruisen tot dusver
aan den H. Vader gedaan heeft in zake
de studiën der Katholieke Geestelijken, heb
ben Rome geenszins kunnen bevredi
gen. En als Pruisen iu dit opzich hard
nekkig blijft vasthouden, dan is het einde
van den Cultuurstrijd nog lang niet nabij.
Toch is het beter om nog vele jaren voor
het goede recht der Kerk te strijden, dan
zich te onderwerpen aan liet Pruisische
systeem, dat het toezicht Ijs Siavts op de
Kerk voorschrijft.
Van de houding der Pruisische Regeeriug
zal ook de houding afhangen van het
Centrum eu van de Katholieken. Woorden
zijn er thans voldoende gewisseld, de Katho
lieken wachten thans op daden. Voor de
Pruisische Regeering ware het, in haar eigen
belang, zeker het beste, het reeds lang
gesarde volk niet meer op daden te laten
wachten.
Ook in Duitschlaud wekt de stand van
zaken aan den Congo belangstelling en
bezorgdheid. De Hamburgsche Kamer van
koophandel zal een adres aan de Rijksre-
geering zenden, om aan te dringen op
bescherming van den Duitscheu handel
tegen de naar men vreest, schadelijke
gevolgen van het Engelsch-Portugeesche
tractaat.
De Raad van Berlijn zal hij den Opper-
president Achenbach- een bezwaarschrift
indienen tegeii diens beschikking met be
trekking tot het niet in behaudeliug mogen
nemen van het bekende voorstel-Singers,
om aan de Regeeriug te vragen, uitbreiding
van 't aantal Afgevaardigden voor Berlijn
iu Rijksdag en Landdag.
Het Fransche Regeeringsblad deelt
mede, dat de Ministerraad besloten heeft,
de verspreiding van het teGenève verschenen
blad Explosion in Frankrijk te verbieden.
De Minister van Financiën heeft aan de
Begrootings-commissie medegedeeld, dat de
Middelen over de maand Maart weder
10.603.000 franks beneden de raming zijn
gebleven. Dat tekort bedroeg in Januari 9 en
iu Februari slechts 2 millioen. Maar de
29e Februari was, bij de raming, gerekend
als tot de maand Maart te behooren, ter
wijl de opbrengst van den laatsten dag
resseuse, de cravate a la Talma, de cravate d
l'Italienne, a la Russe, a la fidc'uté, en au jet
d'eau.
Van al die verschillende soorten vindt men
achterin het boek 31 gesteendrukte afbeeldingen.
Een der voorschriften hoe men ziju das moet
strikken luidt onder anderen:
Begin nooit opnieuw een strik te leggen, die
niet naar uw zin is. Het gaat daarmede als met
de sauzen; als zij niet goed uitgevallen zijn, maakt
men dezelfde saus niet over; men maakt eene
andere.
Ten slotte zegt de schrijver:
„Te midden van de algemeene gelijkmaking der
standen, waarmede de maatschappij bedreigd
wordt, te midden van de eischen van den min
deren man tegenover zijne meerderen, hebben
wij gemeend de voorname klasse een groolen dienst
te bewijzen en haar als 't ware eene reddingplank
toe te reiken, door baar iu de gelegenheid te
stellen de kunst te leeren boe men zijn das moet
omdoen."
Inderdaad men zon er toe komen de naïveteit
van den schrijver te bewonderen.
