N I E IJ W E
No. 827.
Zondag 31 Augustus 1884
9e Jaargang
De nederlaag van het libe
ralisme in België.
BUITENLAND.
Het zware kruis.
HAlRIIMSdHE COURANT.
ABONNEMENTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem i 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzmderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BÜBEAÜ: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DEK ADVERTENTIÉH
Van 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPEK8 LAUREY.
Vervolg.)
De eigenlijkekern van den strijd,aldus
schreef de Echo du parlementhet orgaan
der liberale Regeering, is de schoolwet. De
gansche liberale pers herhaalde,aan den voor
avond der verkiezingen, dezelfde woorden en
alle Katholieke bladen waren dezelfde mee
ning toegedaan. Geen andere wet had im
mers als deze, den strijd verscherpt en de
voorspelling van den Prins de Ligne ver
vuld, ul. dat zij het land in Ghibellijuen en
Welfen zou splitsen. Maar de vrijmetselaars
h adden reeds lang erkend, dat men het
Katholieke België niet anders kou ten val
brengen; dan door de school. De oude tra
dities werden bij de jeugd in de kiem ver
stikt, en een gansch nieuw geslacht, dat
den ouden Katholieken geest in de liberale
scholen had verloren en den geest van on
verschilligheid en van ongeloof jaren lang
bad ingezogen, moest dienen om het doel
te bereiken, dat de broeders* zich hadden
voorgesteld.
Toen de liberalen in 1878 aan het bewind
kwamen, meende men dat het tijdstip ge
komen was om de plannen der loge te ver
wezenlijken. Niettegenstaande het verzet der
Katholieken,werd de bekende schoolwet aan
genomen en den eersten Juli 1879 gepu
bliceerd. De Katholieken, die het groote
gevaar kenden, werkten de plannen der
loge tegen en richtten met kolossalen bijval
der gansche Katholieke wereld, overal scholen
op, die al ras de Staatsscholen overvleu
gelden. De Regeering, over zulk een onver-
wachten tegenstand en onverhoopt succes ten
hoogste verbitterd, geraakte in woede en
deinsde voor geen tirannie terug om den
tegenstand der haar zoo dierbare wet te
keeren. Zij dwong de gemeenten nieuwe
scholen of beter gezegd, paleizen te bouwen
voor de ledige scholen nieuwe onderwijzers
te benoemen, de jaarwedden dier onder
wijzers te verhoogen en alle ondersteuning
aan de Katholieke scholen te weigeren. Zij
dwong de ambtenaren, hunne kinderen naar
de staatsscholen te zenden en schaamde
zich niet, het geld der armen als een wapen
te gebruiken en aan de behoeftigen elke on
dersteuning te weigeren, als zij, de stem van
hun geweten volgende, hunne kinderen naar
de Katholieke school zonden. Zij riep ten
slotte, met de hulp der haar goedgezinde
kamermeerderheid, de schandelijke zooge
naamde parlementaire enquête in 't leven,
die de bevolking op het land vrees aan
joeg en het aanzien der Geestelijken moest
vernietigen. Toen men ook daarmede het
doel niet bereikte, behalve dat de genomen
FEUILLETON.
Vevolg en slot).
Braak scheen echter veroordeeld te zijn, dien
dag geene dan onaangename ontmoetingen te
hebben; want nauwlijks was hij eenige schreden
voortgegaan, of hij bevond zich tegenover het
schoolgebouw. De school ging juist uit, en de
leerlingen stormden op straat, evenals altijd,
belust om plagerijen uit te richten. Braak was
niet op zijn gemak, en hij meende hunne spotter
nijen en uitjouwingen al achter zich te hooren.
Zijne vrees was niet ongegrond; ternauwernood
was hij voorbij de deur der school of hij hoorde een
luid „hoera!" en een vijftigtal jongens begonnen
hem achterna te loopen, met de vingers op hem
te wijzen en hunne petten en mutsen in de
hoogte te gooien.
„Ziet eens, ziet eens!" riep de een, „daar
maatregelen aan de liberale inquisiteurs
belangrijke sommen verschaften, dacht men
er aan het onderwijs verplichtend te maken,
om zoo doende de ledige scholen met ge
weld te vullen. Bovendien zorgde men ook
voor de vrienden, men richtte een gansch
leger goed bezoldigde school-inspecteurs op,
die gezamenlijk, op kosten der belasting-
betalenden, in dienst der loge werkten. Op
deze wijze bracht men het zoo ver, dat het
budget van 't onderwijs in den tijd van
zes jaren van 11 millioen op 22 millioen
steeg, waarbij nog 44 millioen komen voor
schoolgebouwen, van welke er reeds 24 zijn
uitgegeven en de overige voor verderen op
bouw van schoolpaleizen zijn bestemd. In
't voorbijgaan zij hier vermeld, dat de zoo
onbaatzuchtige Minister van Onderwijs, de
bagatel van 400.000 franks besteedde, tot
versiering van zijn hotel.
Dit alles moest natuurlijk niet slechts
onder de Katholieken, doch ook onder die
liberalen, welke nog niet alle gevoel voor
gerechtigheid verloren hadden, eene groote
verbittering teweegbrengen en den val van
het Ministerie veroorzaken. De liberale
Meuse van Luik, bekende dan ook openlijk
»dat de dwaasheden op 't gebied der school,
de oorzaak van het ongeluk der liberalen
zijn. De overdreven uitgaven,» zoo gaat
dit blad voort, hebben nieuwe en druk
kende belastingen noodzakelijk gemaakt;
de schooliuspecteurs zijn pacha's; men be
handelt de gemeenten als ware men in een
vijandelijk land; vandaar algemeene onte
vredenheid.* En de Nouvelles de Bruxelles
schreven: Bij na de gansche liberale partij
heeft zich vergist, daar zij meende dat het
gansche land de nieuwe schoolwet met in
genomenheid zou ontvangen, 't Is treurig
dat men het zeggen moet, maar wij hebben
in deze affaire bijna alle gemeenten van
het Rijk geweld moeten aandoen. De weel
derig gebouwde schoolpaleizen hebben
fabelachtige sommen gekost en hebben
weinig of geen scholieren.* Een scherpere
veroordeeliug der liberale school-politiek,
is wel niet te denken dan deze stemmen
uit het eigen kamp.
Doch niet alleen op het gebied van 't on
derwijs, op elk ander gebied toonde zich de
willekeur en ongerechtigheid van het Minis
terie der loge. Aangezien de Geestelijkheid
bovenal zich in den strijd tegen de nieuwe
schoolwet onderscheidde en de Bisschoppen,
onder goedkeuring van Rome, de wet ver
oordeelden, zwoer men den Clerus wraak. De
diplomatieke betrekkingen met den h. Stoel,
die zelfs in Frankrijk onder een Gambetta
waren aangehouden, werden onder de schan
delijkste voorwendsels afgebroken. Overal
werd de Geestelijkheid bemoeilijktde testa-
loopt een geteekend schaap, dat naar den slachter
moet."
„Ziet gij niet," antwoordde een ander, „dat
het een kruisvaarder is, die naar Palestina gaat,
om de Turken te bekeereu!"
„Neen," riep een derde, „hij heeft geen
zwaard of lans, 't is zeker een misdadiger die uit
de gevangenis ontsnapt is en wellicht een brand,
merk van den beul zal gehad hebben!"
„Och kom jongens," riep er weer een „de
man is stellig door een razenden houd gebeten,
en zoo niet, dan heeft hij eene besmettelijke
ziekte!"
En het gejoel en gejouw der schooljeugd weer
galmden door de straat. Braak werd bleek
van woede; hij sprong om, als een bulhond, die
door een troep straatjongens vervolgd wordt en
misschien zou hij zich erg op de jongens gewroken
hebben, ware meester Goedhart niet aan de deur
komen staan. Braak ging naar hem toe, en beklaag
de zich, dat zijne school uit niets anders dan ben
gels en straatjongens bestond. De heer Goedhart
antwoordde hem bedaard, dat hij in de verste
meuten, die ten gunste van kerkelijke doel
einden waren gemaakt, werden willekeurig
door den Minister van Justitie veranderd, en
kerkelijke stichtingen aan de staatsscholen
prijs gegeven. Ten slotte wilde men nog
eene klooster-enquête in 't leven roepen, om
te onderzoeken, hoe de kloosters hunne be
zittingen verkrijgen, hoe zij deze beheeren
en tot welk doel zij hunne inkomsten ge
bruiken. Al deze daden van geweld waren
natuurlijk eene openbare ongerechtigheid,
doch de Regeering gaf zich niet eens de
moeite, ze met een schijn van recht te be-
kleeden; zij verklaarde zelve, dat zij zich
aan de Geestelijkheid wilde wreken en een
einde wilde maken aan het verzet tegen
de nieuwe schoolwet. Eene Regeering echter,
die maatregelen van wraak en hartstocht
neemt, inplaats van zich door billijkheid
en rechtvaardigheid te laten leiden, spreekt
zelve haar doodvonnis uit en moet nood
wendig vallen.
De kieswet, onder het Katholieke Minis
terie tot stand gekomen, was voor de
liberalen zeer gunstig; vele Katholieken
maakten Malou er een verwijt van. Doch
de liberale Regeering trachtte haar nog
op elke wijze in haar voordeel te veranderen
en ontnam aan vele Geestelijken en land
bouwers het kiesrecht. Op de ambtenaren
werd bij de verkiezingen de grootste pressie
uitgeoefend. In één woord, ieder eerlijke
liberaal moest bekennen, dat het de Re
geering slechts te doen was om de publieke
opinie te bedriegen.
De grootste onrechtvaardigheid legde de
Regeering aan den dag bij de benoeming
der rechters en ambtenaren. Men kan zonder
overdrijving zeggen, dat bij elke benoeming
de politieke gezindheid van den candidaat
in aanmerking werd genomen. Verdienste
lijke mannen werden, ondanks hunne aau-
spraken, gepasseerd, als er bloedverwanten
of vrienden van Frère-Orban naar een winst
gevende betrekking dongen. Van Bara, den
Minister der ongerechtigheid, zoo als men
hem placht te noemen, is net bekend, dat
hij aan een gansch leger bloedverwanten
invloedrijke en winstgevende betrekkingen
heeft bezorgd. Hoe ver in dit opzicht de
schaamteloosheid van het Ministerie giug,
bewijst 't feit, dat het nog in den nacht
van den 9den op den lOdeu Juni, in 't
zekere vooruitzicht van zijn val, een num
mer der staatscourant liet drukken, hetwelk
een lange lijst benoemingen van liberale
vrienden bevatte. Ouder deze benoemingen
bevond zich ook die van een liberalen in
genieur, die tot ingenieur eerste klasse werd
bevorderd. Door deze benoeming werden 64
oudere, voor 't meerendeel uitstekende man
nen gepasseerd. Geen wonder, dat het ver-
verte de onbeleefdheid bij zijne scholieren niet
zou willen aanmoedigen, maar dat het witte kruis,
hetwelk op zijn rug stond, wel volwassen en
deftige menscken zou doeu lacheu, inplaats van
schooljongens.
„Wat kan u dat kruis schelen,7 hernam
Braak op een bitsen toon; „is mijn rug dan mijn
eigendom niet meer?"
De onderwijzer boog beleefd, en Braak ging
heen. Maar het witte kruis begon al zwaarder
en zwaarder op zijn schouders te drukken, en
hij begon te denken, dat het hem niet zoo ge
makkelijk zou vallen, als hij wel gedacht had,
om vrij van huishuur te blijven. Als hij nu al
zooveel spotternijen om dat teeken moest verdra
gen, wat zou het dan wel worden, als men de
reden wist, waarom dat dwaze teeken er op
stond; zou men dan niet roepen, daar is de qui-
tantie van zijne huishuur?
Stilzwijgend gaan we alle onaangenaamheden
voorbij, die onze arme kruisdrager te verduren
had. Op de straat, in zijn eigen huis, van zijne
lieve wederhelft is 't ons reeds bekend. Braak
trouwen in de onpartijdigheid der rechters
eu ambtenaren geschokt werd en de on
tevredenen en teruggestelden den val van
het Ministerie der willekeur en ongerech
tigheid zeer in de hand werkten.
(Slot volgt.)
Naar te Hamburg uit Madera bericht is ont
vangen, heeft de Duitsche Consul-Generaal
Nachtigall op nog meer plaatsen ter West
kust van Afrika de Duitsche vlag gehescheu,
en wel te Malimba en te Groot- en Klein-
Batanga, zoodat thans ook de kuststreek
bezuiden Kamerun en wel tot Batanga
zich in handen der Duitschers bevindt.
Een Duitsch gezautschap gaat naar Perzië.
Aan het hoofd staat de Heer Von Braun
schweig, tot dusver Consul-Generaal te
Sofia, aan wien Prof. Brugsch als raad
van legatie, benevens een militair attaché
en een legatie-secretaris zijn toegevoegd.
Zij zullen 1 September a. s. vertrekken.
De limes heelt uit Foochow een te
legram ontvangen, inhoudende: dat alle
verdedigingswerken langs de rivier de Min
vernield en de Chiueesche troepen gevlucht
zijn. De Frausche vloot kon met het bom
bardement voortgaan, maar land te bezet
ten was onmogelijk.
Naar de Pall Mall Gazette meldt, heeft
de Duitsche Regeering aan de Mogendheden
een voorstel onderworpen, strekkende om
eene strenge quarantaine van drie weken
te Suez op te leggen aan alle schepen, die
langs het kanaal van havens komen, welke
door cholera besmet zijn.
Opnieuw komt uit Caïro 't gerucht
van eene groote overwinning, door Gordon
den llden 11. op de Soudaneezen behaald,
maar de bevestiging daarvan zal, als altijd,
wel weer uitblijven. De Britsche Regeering
schijut iets dergelijks nog altijd tot demo
gelijkheden te rekenen, waut in de officiëele
kennisgeving van Wolseley's aanstelling
wordt van de expeditie uog altijd gesproken
»voor het geval zij mocht blijken noodig
te zijn.*
Naar het blijkt, wordtWolseley naarEgypte
gezonden omdat Stepheuson er op blijft
aandringen Suakin tot operatie-basis te
nemen voor de expeditie naar Khortoum,
daar het Nijl-plan, waarmede de Regeering
bizonder is ingenomen, door hem als on
uitvoerbaar wordt beschouwd.
Wolseley zal waarschijnlijk aanstaanden
Zondag naar Egypte vertrekken. Hij gaat
over Triest, waar hij en Lord Northbrook
aan boord zullen gaan van het Engelsche
adviesjacht Iris, met bestemming naar Alex-
andrië.
verzette zicli nog eenigen tijd tegen al die be
schimpingen, maar eindelijk begreep hij toch,
dat hij nergens meer rust had, zoolang dat tee
ken op zijn rug stond, en uit eigen bewe
ging begon hij het er af te doen.
Den volgenden Maandag ging hij vroegtijdig
naar zijn huisbaas, met het geld van de huur in
de hand.
„Ha, ha, Braak", zei Hamers toen hij hem
zag, „ik dacht wel, dat ge spoedig berouw zoudt
hebben. Nu, 't is een goede les voor alle
afgunstige en ongeduldige karakters, die ieder
oogenblik over God en hun toestand klagen.
Braak, verlies dit geval nooit uit uw geheugen.
Hij, die ons geschapen heeft, legt den mensch
geen zwaarder lasten op, dan hij dragen kan.
Beklaag u dus nooit, ongelukkiger te zijn, dan
anderen; want gij weet niet, hoe het bij uw
buurman gesteld is. Alle kruisen zijn zwaar,
maar geduld, moed en goede wil maken hen
altijd licht.
