NIEUWE
No. 834.
Donderdag 25 September 1884.
9e Jaargang
Uit Noord-Amerika.
BUITENLAND.
De kola-noot.
Een krankzinnig Vorst.
ABONNEMENTSFBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem J 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzsuderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUSEAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K ÏI P P E E S LAUEEY.
Amerika, een land dat door menscheu
met oppervlakkige denkbeelden wel eens
alle verheven geschiedenis en ideale ont
wikkeling wordt ontzegd, heeft nochtans
zulk een grootsch eu heerlijk verleden
dat men met verbazing voor het beeld van
den tegenwoordigen tijd blijft staan, hetwelk
de studie van zijne ontwikkeling ons voor
oogen toovert. Een niet geringen invloed
op deze ontwikkeling heeft ongetwijfeld de
Katholieke Kerk uitgeoefend. Protestantsche
schrijvers, zooals Bancroft, Parkman en
andere, spreken met geestdrift van de werk-
dadigheid der Katholieke Missionarissen in
Amerika en geven getuigenis van den
snellen bloei der Katholieke Kerk in dat
werelddeel.Sinds door de onafhankelijkheids
verklaring der Vereenigde Staten in 1776,
de beletselen waren weggenomen, die de
Katholieken in de vrije uitoefening van
hun Godsdienst ondervonden, en er dien
tengevolge in 1789 de eerste Bisschop
werd benoemd, vond deze Prelaat in zijne
uitgestrekte dioeeze, welke toenmaals uit de
gansehe Vereenigde Staten bestond, 30 a 40
Priesters eu ongeveer 30.000 Katholieken.
En thans vinden wij er 12 Aartsbisschop
pen (behalve de Coadjutors) 58 Bisschop
pen, 1 Apustolischen Prefect, 7 gemijterde
Abten, 6835 Priesters, 6613 Kerken, 1150
Kapellen, 1476 Staties, 22 Seminaries, 87
Colleges, 599 Academies, 2532 Parochie
scholen, die door ongeveer 500,000 leer
lingen worden bezocht. Behalve een aantal
stichtingen van liefdadigheid, door bizondere
personen opgericht, telt men er 294 toe
vluchtsoorden en 139 hospitalen. Het aantal
Katholieken bedraagt (volgens Sadlers Ca
tholic directory, voor het jaar 1884) minstens
7 millioen.
Groote offers heeft het gekost, om voor
de Katholieke Kerk de positie te verkrijgen,
welke zij thans in de Unie inneemt. De
Katholieken woonden, zooals ook thans
nog veelal het geval is, zeer ver van el
kander verwijderd. Missionarissen waren er
weinig en deze weinigen trotseerden regen,
storm, sneeuw, hitte en koude om hunne
verstrooide schapen op te zoeken en hen
den troost van den Godsdienst te brengen.
FE U1LLE T O N.
Brandende bergen.
Eeizigers, die in vroegere tijden de voor Eu
ropeanen zoo moeilijk toegankelijke hoogvlakten
van Turkestan bezochten, brachten ons het zeld
zame bericht, dat zij daar bergen in volle vlam
hadden zien staan.
In Europa was men spoedig met de verklaring
van dit eigenaardig bericht gereedmen zeide
doodeenvoudig dat de reizigers vulkanen in wer
king gezien of van hun uitbarstingen gehoord
hadden. Wel is waar kwam deze verklaring vol
strekt niet overeen met de later verzamelde be
wijzen van natuurvorschers over den geologi-
schen houw van Midden-Azië, die niets te melden
hadden van vuurspuwende bergen in die streken,
tot voor korten tijd de fabel der brandende bergen
eervol, als erkende waarheid haar intocht in de
wetenschappelijke kringen heeft gedaan.
Eerst voor korten tijd zag de bekende rei
ziger, Kisseler, in Oost-Turkestan dit zeldzame
natuurverschijnsel. Daar brandde namelijk sinds
eenigen tijd de Berg Bai-far-chan (in het Turksch
Zauchdagh) terwijl de daaraangrenzeude Kizil-
dagh, de vuurberg, waarvan meu vroeger het
zelfde berichtte, nu geheel uitgebrand is. Wij we
ten nu ook dat de zelfontbranding der steen-
en bruinkool, waaruit die bergen bijna uitslui
tend bestaan, de oorzaak van dezen reusachtigen
bergbrand zijn.
Tegen denzelfden tijd in het afgeloopen jaar,
Kwam de zoo vurig verlaugde Father bij
bij eeu Katholiek aan, dan werden alle
maatregelen genomen om zijne komst zoo
algemeen mogelijk bekend te maken. Dan
liet iedereen huis en hof in den steek en
spoedde zich naar het 20, 30 a 50 mijlen
verwijderde oord, om van deze kostbare
gelegenheid voor het heil zijner ziel gebruik
te maken. Was de godsdienstoefening af
geloopen, dan pakte de Priester zijne be-
noodigdheden weder bij elkaar eu spoedde
zich door ongébaande bossehen over berg en
dal, over beken en stroomen, door vele
gevaren bedreigd, naar een ander eord, om
daar hetzelfde liefdewerk te verrichten en
dit wellicht na verloop van een jaar te
herhalen. Zulk een ijver en zulke opoffe
ringen konden niet onbeloond blijven. Al
lengs werden er kapellen opgericht, uit
deze kapellen kwamen er kerken, om de
kerken schaarden zich de geloovigen, zoo
dat er parochies en uit deze parochies, di-
ocezen konden worden gevormd.
Een niet geringe belemmering boden nog
steeds de andersdenkenden en de haat der
ongeloovigen. Immers voor de onafhanke-
O O
lijkheids-verklaring heerschte er de meest
puriteiusche onverdraagzaamheid en het
was dus niet te verwonderen, dat deze nog
langen tijd bleef voortduren. In den beginne
waren de gemoederen nog te zeer door de
politieke gebeurtenissen bevangen; toen
echter de opgewondenheid bedaarde en men
zich met de maatschappelijke ontwikkeling
bezig hield, kon het niet uitblijven, dat
men op den voortdurenden bloei der Ka
tholieke Kerk de aandacht vestigde. De
sluimerende geest der vroegere onverdraag
zaamheid ontwaakte opnieuw. Van alle
kanten maakte men zich gereed tot den
storm tegen den »rijksvijaud.« Wel is waar
verleende de grondwet volle vrijheid van
Godsdienst, doch men nam andere middelen
te baat. Door woord en schrift trachtte
men op alle mogelijke wijze de openbare
meening tegen de Katholieken op te hitsen.
Daar bleef het niet bij, men kwam tot
daden. Het opgehitste gepeupel schoolde
samen, verbrandde kloosters en kerken en
schrikte zelfs niet terug voor moord en de
schandelijkste mishandelingen. Menig Pries
ter ontging den zekeren dood slechts als
zagen de twee Eranschen, Bouvalot en Capus
hetzelfde verschijnsel aan de westelijke grens van
Turkestan. Nadat zij van het dal der Yagua-
vier, uit een ongeveer 3000 meter hoogen berg
rug beklommen hadden, vertoonde zich het over
weldigende schouwspel van den in ontzetten
de majesteit vlammenden Kom-dugh aan hun
blikken.
Slechts het bovenste gedeelte van den berg
vormde een zee van vlammen, waaruit dichte
rookwolken opstegen, terwijl de lucht, die den
berg omgaf, met een verstikkenden zwaveldamp
vervuld was.
Er ligt waarlijk iets grootsch, iets demonisch
in dit natuurverschijnsel, dat nog geen kunste
naar gevonden heeft om het in donkere kleuren
of poëtische woorden te verheerlijken.
De koffie en de chocolade worden door een
concurrent bedreigd, u. 1. door de kola-noot. Het
bericht hiervan komt voor in het algemeen be
kende tijdschrift Bas Ausland, dat hieromtrent
het volgende mededeelt: Evenals de chocolade
stelt ook de kola-noot, hen, die er gebruik van
maken, in staat om langen tijd te vasten en
groote vermoeienissen te doorstaan. Volgens een
chemische analyse zou zij nog in grooter hoe
veelheid het werkzaam beginsel, dat in koffie en
cacao aanwezig is, bezitten, doch minder vet-
deelen.
Men weet daarom, dat de kola-noot in staat
zou zijn om beide eenigermate te vervangen. In
Jamaica, waar de inboorlingen haar ingevoerd
door een wonder. De Pauselijke Nuntius,
Aartsbisschop Bedini, die, op last van den
H. Vader, de Vereenigde Staten bezocht,
werd te New-York en te Washington door
de stedelijke overheid en den toenmaligen
President, Pierce, vriendschappelijk ontvan
gen. Te Cincinnati viel den Prelaat echter
een andere ontvangst ten deel. Duitschers,
die in 'tjaar'48uaar Amerika waren verhuisd,
dedeu een aanval op het huis, waar hij was
afgestapt, met het doel, hem te vermoorden.
Het gelukte de politie evenwel het fanatiek
grauw uiteen te drijven. New-York, Bos
ton, Brooklyn, Newark, St. Louis, Louis
ville en nog andere steden waren eveneens
het tooneel van dergelijke schandalen. Nog
ten huidigen dagen kan men te Boston de
ruïnen van een verbrand klooster zien.
Niettegenstaande de emancipatie der Ka
tholieken in 1776, zou de Katholieke Kerk
in de Unie ouder zulke aanvallen zijn be
zweken, als zij niet eeue bizondere Godde
lijke bescherming had ondervonden. De
vooringenomenheid ging zelfs zoo ver, dat
in vele Staten der Unie, de benoeming van
een Katholiek tot een openbaar ambt ver
boden was. En deze bepaling bestaat, als
wij ons niet vergissen, nog in dezen tijd in
den Staat New-Hampshire. Wij vermoeden
derhalve dat de burgerlijke en politieke
rechten der Katholieken in de Unie, niet
tedaukenzijuaan het Congresvanl776,doch
veeleer aan de energie, de offervaardigheid,
de verdraagzaamheid eu aan den moed van
den Clerus en der leeken, onder de voortdu
rende hulp van God.
Aldus ontwikkelde zich de Kerk immer
meer en meer, de vooroordeelen verdwenen,
en in onze dagen zijn het nog slechts fa
natieke scheurmakers en ongeloovigen, die
hun vergift tegen de Kerk uitspuwen. In
1789 werd de eerste Prelaat benoemd,
Mgr. John Carroll, als Bisschop, later als
Aartsbisschop vauBaltimore. Spoedig volgde
de stichting van nieuwe diocezen; de jongste,
die van Grand Rapids, werd nu twee jaren
geleden opgericht en zoo zien wij het in
de kerkgeschiedenis zeker wel eenige voor
beeld, dat in een land, in een tijdperk
van 93 jaren, het aantal Bisschoppen van
1 tot 70 is geklommen.
Eu welk een uitmuntend episcopaat
fiebbeu, wordt zij door dezen gebezigd als een
middel tegen dronkenschap; een enkele noot
fijngemalen en het meel met water of brande
wijn tot een brij gemaakt, zou, wanneer deze
brij geconsumeerd wordt, binnen een half uur
alle uitwerking van alcohol doen verdwijnen
Anderen beweren zelfs, dat, wanneer de noot
tegelijk met de alcohol gebruikt wordt, de laatste
zelfs in het geheel geen werking meer uitoefent.
Daarna zegt de Colonies and India waaruit
Das Ausland het berichtje overneemt, schijnt
het, dat de kola-noot een bepaalde werking op
de lever uitoefent en de aanvallen van zwaar
moedigheid, waaraan vooral de neger onderwor
pen is, doet verdwijnen, terwijl zij tevens ge
bruikt wordt als middel tegen een eigenaardige
huidziekte, die zich door het ontstaan van barstjes
en door afschilferen der huid te kennen geeft.
Mocht men ook al voegt het Ausland hier
bij een en ander wat overdreven voorgesteld
zijn, het schijnt toch, dat de kola-noot meer
aandacht verdient dan er tot nog toe aan ge
wijd is.
Koning Christiaan YII van Denemarken, die,
zooals men weet, tengevolge van zijne losbandige
leefwijze, krankzinnig was geworden, bleef toch
nog in naam aan de Begeering, terwijl eerst de
Minister Struensee en na diens val de Kroouprius
Erederik in werkelijkheid regeerden. In zijae
krankzinnigheid had Christiaan echter tusschen-
beide heldere oogenblikken, soms zelfs iets ge
niaals. Hij onderteekende nog al'ijd alle wets-
Nameu als Carroll, Flaget, Connolly, Eng
land, Eenwick, Dubois, Brute, Kenrick,
Hughes, Spalding, O'Connor, Timon, Neu
mann, zijn met onuitwischbare trekken in
de geschiedenis der Katholieke Kerk in
Amerika opgeschreven. Ook de Clerus liet
niets te weuschen over, niettegenstaande
de Bisschoppen met de grootste moeilijk
heden, door gebrek aan geld en geschikte
caudidaten hadden te kampen.
De diocezen zijn iugedeeld in parochies
eu staties. De eerste tellen 200 tot 20.000
zielen, de laatste slechts enkele familiën,
die nog niet talrijk genoeg zijn, om een
vasten Herder te kunnen onderhouden. In
de grootere steden hebben de parochies
hare bepaalde grenzen; op kleine plaatsen
en op het land is zulke begrenzing niet
mogelijk, omdat de Katholieken te veel
onder de andersdenkenden verspreid wonen;
als leden der gemeente worden zij be
schouwd, die een plaats in de kerk hebben
gepacht. Aangezien er geen fondsen voor
handen zijn om kerk en Priester te onder
houden, zoo wordeu de zitplaatsen jaarlijks
aan den meestbiedende verkocht. Voor de
geloovigen in Amerika bestaat dau ook een
zesde kerkgebod, luidende: gij zult kerk en
Herder ondersteunen.Wie deze plicht ver
zuimt, heeft geen aanspraak op de heilige
Sacramenten en op de zegeningen der
Katholieke Kerk.
Wordt vervolgd.)
Door de politie te Berlijn wordt met
groote gestrengheid te werk gegaan tegen
de sociaal-democraten. De socialistenwet
geeft daartoe de bevoegdheid. De socialis
ten zouden tegen de maatregelen der politie
in verzet willen komen.
In den Moniteur beige is de nieuwe
schoolwet afgekondigd, voorzien vau de ko
ninklijke bekrachtiging en gecontrasigneerd
door de ministers van binuenlandsche zaken
en justitie. De wet gaat vergezeld van de
besluiten en reglementen, noodig tot hare
tenuitvoerlegging.
Bij aanplakbiljetten heeft de Burgemees
ter laten afkondigen, dat het de plicht van
eiken waren burger is aau de Schoolwet te
besluiten, maar meestal zoo onduidelijk, dat men
hem hetzelfde stuk meermalen moest voorleg
gen. Nu eens maakte hij ellenlange letters, dan
weder krabbelde hij een caricatuur, of hij on
derteekende Christiaan VII eu Comp. Als hij
een uur lang met deze bezigheid had doorge
bracht, wierp hij niet zelden de pen neder met
de woorden: „Voor vandaag genoeg geregeerd
Hij had een langen neus en eens hoorde hij,
dat een gezant van een vreemden Staat er om
lachte, waarom hij hem toeriep „Als men uw
heer zoo lang hij den neus had gehad als mij,
dan zou de zijne ook wel lang geworden zijn."
De personen, die met hem aan tafel zaten,
stoorden zich gewoonlijk in 't minst niet aan
hem, eu spraken zoo ongedwongen alsof hij er
niet bij was. Eens evenwel, toen twee dames,
die rechts en links van hem zaten, zich voor
hem heen naar elkander toebogen, om elkarder
iets too te fluisteren, schoof hij ze met beide
armen van elkaar, leunde met de ellebogen breed
uit op de tafel, en riep met luider stem tus-
schen het levendig gesprek door-. „Als ik nu
eens plotseling het volle gebruik van mijn ver
stand had teruggekregen
Allen verstomden bij deze woorden, vreezeu-
zende dat het werkelijk zoo was. De Koning
liet het gezelschap eenige oogenblikken in ang
stige spanning, knikte daarop lachend en zeide
„Nu, nu, kindereu, voor ditmaal zullen wij het
nog maar bij het oude laten.
