N I E U W E
No. 835.
Zondag 28 September 18P4
9e Jaargang
Uit Noord-Amerika.
BUITENLAND.
HAIRIIIHHCHI mnn
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AG-ITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÏJPPERS LAUEE Y.
Vervolg.)
De stichting eener gemeente geschiedt
op de volgende wijze. Is er in een be
paalden kring een voldoend aantal Katho
lieke familiën voorhanden, dan bouwen zij
op hunne kosten eene kerk.Vervolgens vraagt
men aan den Bisschop een Priester, die
de leiding der gemeente op zich neemt
en voor hare verdere ontwikkeling goede
zorgdraagt. Dikwijls echter ook zendt de
Bisschop, zonder daartoe te zijn aangezocht,
een Missionaris, om de verspreide Katho
lieken op te zoeken en aan te sporen op
eene geschikte plaats eene gemeenschappe
lijke kerk te bouwen. In 't laatste geval
zijn de moeilijkheden natuurlijk veel grooter.
Zonder te weten waar hij een nachtverblijf
zal vinden, komt de Missionaris aan; wel
licht vindt hij in een primitief blokhuis
in hetzelfde vertrek met de gansche familie
en in de onmiddellijke nabijheid van den
varkensstal het eerste verblijf. Dit is nu
juist niet geschikt om zijn moed te ont
vlammen, maar met energie gaat hij aan 't
werk. Door wind en weer, regen en storm,
sneeuw en ijs, hitte en koude spoedt hij
zich van de eene hoeve naar de andere,
totdat het hem gelukt is de noodige mid
delen te hebben verkregen om den bouw
te kunnen beginnen. Tot zoolang hij niet
gereed is, worden de godsdienstoefeningen
in het een of ander particulier lokaal ge
houden. Hiermede is de eerste moeilijkheid
overwonnen; er komen echter nog tal van
andere. De kerk moet versierd worden en
als zij eindelijk gereed is, dan ontbreekt er
nog een pastorie en een school. Verblijdend
is het, dat bij zulke gelegenheden ook an
dersdenkenden hunne ondersteuning niet
weigeren; zij weten dat de Katholieken
hen hij voorkomende gelegenheden ook niet
in den steek laten. Vindt de Missionaris
een of meer weldoeners, zooals dit dikwijls
het geval is, dan maakt zulks de zaak ge
makkelijker, want de farmershandwerks
lieden enz. zijn niet staat, al de onkosten
te bestrijden. Wie ooit eene bedelreis voor
een weldadig doel heeft gedaan, zal zich
zeker nog wel met genoegen menig aardige
ontmoeting herinneren.
De Missionaris werkt dapper voort; hij
bestuurt den bouw, peinst op middelen om
aan geldelijke bijdragen te komen, om
wellicht eerst na een arbeid van vele jaren
zijn geduld en volharding te zien beloond.
Of daarbij zijne gezondheid lijdt of niet,
dat laat hij aan God over. In vele gevallen
FEUILLETON.
Ontsnapt.
De volgende ware gebeurtenis werd verhaald
door een Amerikaansck reiziger. De lezer wete,
dat al de spoorwegrijtuigeu in de Vereenigde
Staten met elkander in gemeenschap zijn, zoodat
de conducteur door al de wagens passeeren kan;
bovendien bevat elk rijtuig een kachel en een
bak met drinkwater.
Het was een vinnig koude Januari-avond, het
was koud genoeg voor voetgangers op de heide
om door de koude bevangen te worden en dood
te vriezeD, en men had eene gewaarwording alsof
men het merg in zijne beenderen voelde ver
stijven.
„Dat heeft men ten minste met den stoom voor
zeide een dik, oud heer, die in 't hoekje zat, „dat
wind en weer er geen vat op hebben. Geen
paard van vleesch en been zou het in zulk een
nacht uithouden, maar het ijzeren paard rent
maar door, onverschillig of de thermometer op
nul staat of op 't kookpuut."
''Plaatsbriefjes, heeren, als 't u belieft," zeide
moet hij ook nog zijn heilig ambt uitoe
fenen, op staties, die mijlenver van de ge
meente verwijderd liggen. Deze staties
worden in den regel maandelijks eenmaal
bezocht. De Missionaris moet alle benoo-
digdheden mede nemen. Alles wordt bijeen
gepakt, op het paard gebonden of in een
wagen of slede gelegd en dan wordt de
reis aanvaard over hobbelige wegen, door
wouden en prairieën. In 'fr meest gunstige
geval maakt de Missionaris van de spoor
wegen gebruik, waarvan de directiën aan
de Missionarissen een reductie van 50°/o in
den vrachtprijs toestaan. Kan de Priester
de hostiën in zijne omgeving niet koopen,
dan moet hij deze zelf maken en aangezien
witte waskaarsen slechts van ver verwij
derde plaatsen en tegen hooge prijzen te
verkrijgen zijn, gebeurt het niet zelden,
dat hij ook zelf de benoodigde kaarsen
moet fabriceeren. Alen ziet het, die in
Amerika als Missionaris optreedt, moet
het niet aan energie ontbreken; daarbij
moet hij zeer gezond zijn en bovenal als
een praktisch man uitmunten.
Met de kerk is de school ten nauwste
verbonden; zij vormt het fundament der
toekomstige gemeente. Daarom dragen de
Bisschoppen ook de grootste zorg om overal,
waar het eenigszins mogelijk is, scholen
te stichten. Yan staatswege worden er
openbare volksscholen opgericht, zonder
godsdienstig karakter. Het gansche land is
in districten ingedeeld, elk district heeft
zijn openbare school en een door de inwo
ners gekozen schoolcommissie. Laatstge
noemde waakt over de scholen, benoemt
de onderwijzers en onderwijzeressen en be
heert de gelden der schoolbelasting, die
van de inwoners wordt geheven. Daarvoor
kunnen deze hunne kinderen ter school
zenden. Schooldwang bestaat er niet, doch
iedereen moet schoolbelasting betalen, hij
mag echter zijne kinderen laten onderwijzen
zooals hij wil. Aangezien nu bij den chaos
van Protestantsche steden de schoolcom
missie nu eens luthersch, dan weder cal
vinistisch, evangelisch, methodistisch, bap-
tistisch, universalistisch, presbyteriaansch,
episcopaalsch of campbellistisch van kleur
is, laat het zich gemakkelijk verklaren, dat
zij haren invloed ook in deze richting laat
gelden. De godsdienstlooze staatsschool is
daardoor een voortdurend tooneel in het
maken van proselieten. Lijfstraffen zijn in
de school verboden, ze zijn zelfs strafbaar
en de middelen om de kinderen van het
verbodene af te houden bestaan in het
dreisren met het tuchthuis. Welke vruchten
de conducteur, die op dat oogenblik binnen
trad.
t Is erg koud, conducteur," antwoordde ik,ter
wijl ik met verstijfde vingers naar mijn plaats
briefje zocht in den borstzak van mijn jas.
„Verschrikkelijk, mijnheer," zeide de conduc
teur, volkomen eenstemmig met mij in gevoe
len. "Zulk koud weêr hebben we niet gehad
sedert verleden jaar den tweeden Februari, toen
Tom Blakeslee.den bagagemeester, de beide voeten
bevroren zijn en eene vrouw, die van Chicago
kwam, te Blum's Tour Corners den trein ver
liet met net lijkje van haar kind in de armen."
„Dood gevroren
"Ja, dood gevroren en het arme mensch dacht
niet anders dan dat het kind sliep."
„Mijn kindje is koud," zeide zij, "maar we
zullen het wel weêr warm krijgen als we maar
eerst t'huis zijn. 't Was net zoo'n nacht als nu."
Hardwich, waar wij hadden stil gehouden,
was eene aanzienlijke stad met een fraai stati
onsgebouw, schitterende gaslichten en de gewone
drukte op het terrein, waar men door elkander
liep met de handen in de zakken, terwijl de
brandende sigaren te midden der duisternis schit
terden als vurige kolen.
zulk eeu school voortbrengt, is gemakke
lijk te raden. Ouders, die nog aau Gods
dienst en zedelijkheid gehecht zijn, klagen
voortdurend over de toenemende verwilde
ring en immoraliteit der jeugd. Daarom
zijn de Katholieken en de geloovige Pro
testanten, even als bij ons te lande, het
eens, dat zij zulk een onderwijsstelsel ver
werpen en hunne eigen scholen oprichten.
Vermits zij nu even goed als de overige
burgers tot het zeer kostbare onderhoud
der staatsscholen moeten bijdragen, zoo
betalen zij dubbel, lout con.rne cliez nous.
Hoogst bewonderenswaardig is daarom de
O o
ijver en de offervaardigheid der Katholieken,
waarmede zij voor school en onderwijs zor
gen. Behalve moeilijkheden van financiëelen
aard, is niet zelden het verspreid wonen
der Katholieken een omstandigheid, die
de stichting van eigen scholen zeer lastig,
ja, dikwerf onmogelijk maakt. De Bisschop
pen tolereereu derhalve dat ouders, die te
ver vau eene Katholieke school wonen of
in wier district er geen bestaat, hunne
kinderen naar de openbare scholen zenden;
de Prelaten vermanen hen echter ten
strengste, over hunne kinderen op de meest
zorgvuldige wijze te waken. Ouders, die in
de gelegenheid zijn hunne kinderen naar
de Katholieke school te kunnen zenden,
dit echter niet doen, vervallen in kerkelijke
straffen. Het toezicht over de school is aan
den Herder der gemeente opgedragen, die
ook het recht heeft onderwijzers te benoe
men. Tot nu toe is het zeer moeilijk, wer
kelijk goede onderwijzers te vinden. In vele
kleine gemeenten, welke geen voldoende
geldmiddelen bezitten, moet men zich nog
behelpen met onderwijzers, die zeiven nog
onderricht noodig hebben. Niet zelden
melden er zich sujetten aan, die door alle
mogelijke middelen den Priester misleiden
en later hun werkelijk karakter tooneu,
gewoonlijk als het te laat is. Op deze wijs
is reeds menig zielzorger voorzichtiger in
het benoemen geworden van personen, die
zich voor onderwijzers uitgaven. Dienten
gevolge genieten de religieuze orden, welke
zich op het onderwijs toeleggen, steeds
meer en meer bijval. Niet slechts biedt
eene orde zelve reeds een zekeren waarborg
voor degelijkheid en moraliteit, maar ook
het onderhoud der Schoolbroeders of Zus
ters is aanmerkelijk goedkooper, dan
dat der leeke-onderwijzeus. Slechts het
gebrek aan krachten draagt de schuld
dat er nog niet meer scholen ouder de leiding
van de eene of andere religieuze orde kun -
nen gesteld wordenten huidigen dage
Ons rijtuig was bijna het laatste van den lan
gen trein en er trad slechts één passagier bin
nen een tenger meisje in een grijzen shawl
gewikkeld en het hoofd bedekt met een net
reishoedje van grijs stroo, dat met steenkleu-
rige fluweelen bloemen versierd was. Zij scheen
te aarzelen als iemand, die het reizen niet ge
woon is, en ging eindelijk zitten, dicht bij de
deur.
„Pardon juffrouw," zeide ik, „maar gij moet
hier wat dichter bij de kachel plaats nemen."
Mijne woorden deden haar opschrikken, zij
weifelde een oogenblik en volgde toen mijn raad.
"Rijdt deze trein door tot Bayswater vroeg
zij met eene stem, die zoo liefelijk klonk, dat ik
er door getroffen werd.
„Ja. Kan ik u ook van dienst zijn?"
„O neen, ten minste niet voor dat wij te
Bayswater zijn."
„Daar zullen we nog in de eerste drie uur
niet aankomen."
„Houdt de trein nog eens stil?"
„Alleen te Exmouth."
Zij zuchtte diep, blijkbaar alsof ze zich ver
licht gevoelde en ging weer in den hoek zitten.
Bij het licht van de lamp tegenover haar, kon
bezitten de verschillende orden meer dan
500 scholen. De grootste dezer inrichtiugen
in de gansche Unie is ongetwijfeld de Ka
tholieke parochieschool van de Onbevlekte
Ontvangenis te New-York. Zij telde in den
aanvang van dit jaar 2423 knapen en
meisjes, die van 39 onderwijzers eu onder
wijzeressen onderricht ontvangen. Ofschoon
het gebrek aan kweekscholen voor onder
wijzers ten zeerste gevoeld wordt, zoo bezit
de Unie tot nu toe slechts een enkel Ka
tholiek instituut van dezen aard. Dr. Joseph
Salzman, een Oostenrijksch Priester, die in
de kerkgeschiedenis van Noord-Amerika zich
een ousterfelijken naam verzekerd heeft,
maakte het eerst het groote plan om eene
inrichting tot vorming van Katholieke on
derwijzers op te richten, nadat hij reeds
een groot Seminarie, Salesianum genaamd,
in het aanzijn had geroepen. Na overwinning
van groote moeilijkheden kon deze inrich
ting den 2den Januari 1871 geopend wor
den. Tegenwoordig zijn er in het huis der
heilige Families ongeveer 60 Candida ten, die
zich voor het onderwijzersvak voorbereiden.
De leercursus voor de lagere scholen be
draagt 3, die voor de hoogere scholen 5
jaren. Het onderwijs wordt gegeven door 3
geestelijke en 2 wereldlijke onderwijzers.
Slot volgt.)
De administrateur voor de publieke veilig
heid heeft tot de burgemeesters van Brussel
en voorsteden een circulaire gericht, waar
in zij worden aangemaand om aan de door
hen uitgevaardigde instructiën betreffende
het politie-toezicht over vreemdelingen
streng de hand te houden. De aanleiding
tot deze circulaire is de tegenwoordigheid
van vreemdelingen bij de jongste onlusten.
De huiszoeking bij personen te Brussel
die tot het Republikeinsche Bond behooren,
wordt voortgezet.
De Echo du Parlement beweert dat wape
nen, kruit en oproerige geschriften in beslag
genomen zijn. Volgens hetzelfde dagblad
zou er sprake zijn van gevangennemingen
en zou eene samenzwering tegen den Staat
outdekt zijn.
Dr. August Reichensperger, een van
de voornaamste leden der centrumpartij in
den Rijksdag en den Pruisischeu Landdag,
heeft verklaard, bij de verkiezingen voor
den Rijksdag geen mandaat meer te zullen
aannemen. Hij is reeds in zijn 77ste jaar en
verlangt naar rust, althans in zoover dat
hij zich wil onttrekken aan de parlemen-
ik haar in 't gelaat zien; het was als van een
beminnelijk kind. Blijkbaar was ze niet ouder
dan 16 jaar; zij had groote oogen, goudblonde
lokken, die recht naar achteren waren gekamd
en een rooskleurig mondje als van eeu kind.
„Wacht gij vrienden die u te Bayswater zullen
afhalen aau den trein, mijn kind?" vroeg ik.
„Neen mijnheer, ik ga daar school."
„Het zal een ongelegen tijd voor u zijn om
daar alleen aan te komen: een uur na midder
nacht."
„O, ik ben niet bang," zeide zij en zij sprak
met onafgebroken spoed, totdat op eens het sein-
fluitje weerklonk en de trein zijne snelheid be
gon te verminderen.
„Wij kunnen niet te Exmouth zijn," dacht ik
„of ik moet, zonder het te weten, in slaap zijn
gevallen, zoodat mij het juiste tijdsverloop ont
snapt is."
Ik keek op mijn horloge, het was nauwelijks
half twaalf en ik wist dat wij niet vroeger dan
eenige minuten over twaalven te Exmouth zijn
konden. Ik wreef het ijs weg van het portier
glas en ik keek naar buiten.
Wordt vervolgd.)
