I E U W E
854.
Donderdag 4 December 1884
9e Jaargang,
Moderne beschaving.
B UIT E L A N D.
W(\
U—
0,06
ML
Het Weder en de Menschelijke
Gemoedsstemm ing.
ABOMBMESTSPBIJS
Per maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen iu Nederlaud fr. p. p.
Voor het Buitenland
Afsonderlpke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
1 0,85
1,50
1
AGITE MA NOH AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIE»
Van 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrij dag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPEES k LAUKEY.
In eeue vergadering der christelijk-
sociale partij te Berlijn, hield dezer dagen
de bekende afgevaardigde van den landdag,
de heer Strosser, eene voordracht over de
vermeerderiug van het aantal misdaden en
zelfmoorden eu de toeuemiug derlaodloope-
rij. De zaakkundige spreker bewees in zijne
voordracht zonneklaar, dat, naarmate de
moderne beschaving toeneemt, de godde
loosheid en het zedenbederf onder de vol
keren meer en meer hunne slachtoffers
maken. Als een der oorzaken van dit treurig
verschijnsel noemt hij de bedroevende
houding der geleerden. De ontdekkingen
op het gebied der oudheidkunde gedaan,
bevestigen de historische waarheid van de
H. Schrift. De mannen der moderne we
tenschap echter, willen er het tegendeel
uit afleiden eu nemen elke gelegenheid
te haat, om de goddelijke waarheden in
de oogeu van het volk in minachting te
brengen. Tot staving van zijn betoog merkt
de heer Strosser op, dat de bevolking in
Duitschland van 1871 1877 slechts 4 pCt.
is toegenomen, maar dat het aantal mis-
dadeu in dezelfde tijdruimte van 77 tot
375 pCt. is geklommen. Zoo is een der
grootste misdaden, de voorbedachtelijke
meineed, van 594 gevallen (1871) op 1048
(1877) gestegen, en het aantal vergrijpen
tegen de zeden van 501 tot 1975. Moord,
doodslag, kindermoord en ernstige lichaams
verwonding zijn verdubbeld; de groote
diefstallen zijn van 1615 (1871) tot 2641
gevallen (1877) geklommen. Diefstal nu
toont de minste toeneming, een bewijs dus,
dat niet de materiëele nood de oorzaak is
van het verval der zeden. Terwijl in het
arme en verdrukte Ierland slechts 17 zelf
moorden op één nrllioen inwoners komen,
telt men in de Rijnprovinciën en Westfalen
65 resp. 60, in Oost- eu West-Pruisen en in
Beieren 100, in Oostenrijk 130, in Han
nover 140, in Moravië 150, in Branden
burg 200, in Thuringen 245 eu in het
koninkrijk Saksen 408 zelfmoorden op 't ge
noemde aantal zielen. Ook de landlooperij
heeft eene ontzettende uitbreiding verkre
gen. Men schat de som, die jaarlijks aan
ongeveer 200,000 Duitsche vagebonden, als
aalmoes wordt uitgereikt, op 120 millioen
mark, welk geld in de meeste gevallen
onnut besteed is.
Het feit eener bedenkelijke toeneming
der misdaden staat vast en wordt algemeen
zonder tegenspraak erkend. Zelfs republi-
keinsche bladen beginnen van deze soort
FEUILLETON.
Zeker Engelsch geneesheer, dr. Oldrum, heeft
zich gedurende het tijdvak van dertig jaren de
moeite gegeven, om den invloed van het weder
op de gemoedsstemming der menschen waar te
nemen, en bevonden, dat wij arme geplaagde
aardwormen allen meer of minder onder den
geheimen invloed van den dampkring en de
richting der windeu staan.
Niet ten onrechte verdeelt hij de menschen
in twee klassen, t. w. in zachten en in hevigen
Wel treft men tusschen deze beide klassen nog
ontelbare nuances aan, vooral bij het zooge
naamde schooue geslachtdoch die behooren
hier niet ter plaatse.
Volgens de waarnemingen van den scherpzin-
nigen Brit zijn in den winter, bij droge koude
en heerschende noorden-of noordwesten winden
de zachten levendig, ja soms opvliegend, maar
de hevigen barsch en verdrietig. Bij denztlfden
wind met sneeuw, regen en koude zijn de
vooruitgang* te gruwen. De Parijsche
Voltaire schrijft o. a.»De misdaden ver
meerderen als een wassende stroom, welks
golven dikwijls rood geverfd zijn. In bet
jaar 1872 werden 26,000 misdaden iu
Frankrijk gerechtelijk vervolgd; 10 jaren
later, 1882, was dit aantal 81,000. En
het is de bij uitstek beschaafdestad
Parijs, die de meeste soldaten voor bet
misdadigersleger oplevert.
De Protestantsche predikant Ragotsky
publiceert in de Bldttern für Gejangniss-
kunde eeue verhandeling over de misdaden
in de Rijkshoofdstad Berliju. Uit deze be
droevende mededeelingeu blijkt, dat in de
gemoederen der jeugdige misdadigers van
godsdienst geen sprake is en dat de groote
massa der booswichten op den bodem wast
der godsdieustlooze scholen.
De verklaring van de snelle vermeerde
ring der misdaden, is van ons standpunt
vrij gemakkelijk. De moderne wereldbe
schouwing welke de beschaving eu ont
wikkeling door de Staatsschool als een on
aantastbaar dogma verklaard, liet den voor
haar guustigeu tijd niet voorbijgaan, maar
strooide haar zaad heinde en verre. Het
zaad wies op en droeg honderdvoudige
vrucht. Thans echter, nu de vruchten zijn
gerijpt en de wereld ze wil genieten, wijkt
zij verschrikt terug, want niet weinigen
van deze iu de broeikasten van den Staat
geteelde vruchten doen blijken, dat zij met
vergift zijn doortrokken. Men stelde de
school vijandig tegenover de Kerk en dien
tengevolge is de geest van weerspannig
heid en tuchteloosheid algemeen geworden.
De hooggeroemde moderne beschaving
werd een tweesnijdend zwaard en veroor
zaakte de uitbreiding der revolutie in alle
landen van Europa.
Kort geleden heeft de heer Levasseur te
Parijs eene statistiek van de misdaden
openbaar gemaakt in verband met de be
schaving der booswichten en hij koiut daarbij
tot het verrassende resultaat, dat in Frank
rijk de misdaden der niet-beschaafdeu steeds
af-, die der beschaafden enorm toenemen.
In Eugelaud en Schotland neemt men de
zelfde verschijnselen waar. Ook Italië maakt
reuzenschreden iu de moderne beschaving
maar ook het aantal veroordeelde misda
digers neemt onrustwekkend toe, vooral
bij de vrouwelijke booswichten en daar
onder weder de minderjarigen.
Tbeophile Gautier, de groote Fransche
romanschrijver schildert het type van den
modernen misdadiger als volgt: Overal,
hoofdzakelijk in de groote steden, >zegthij,
eerstgenoemde enkel wat grillig en luimig, doch
de laatsten aan hartstochtelijke opwellingen on
derworpen; bij Noordoosten- of Oostenwind met
droge koude verraadt de zachtste vrouwelijke
duif wel een beetje ongeduld of grilligheid,
terwijl de heftige heer gemaal ongemakkelijk
en bijster baloorig is, wat bij beiden onder den
invloed van denzelfden wind bij natte koude
nog toeneemt. Zijn de zachten zeer buigzaam
en handelbaar, de driftkoppen in eene zeer
dragelijke stemming, dan mogen wij overtuigd
wezen dat de wind uit bet Zuiden waait en wij
de winterjas een poosje thuis kunnen laten.
Verraden de lieve aardsche engelen daarentegen
een verdrietig humeur en zijn zij over het ge
heel kwalijk te spreken, terwijl de hevigen
vreeselijk korzelig, lichtgeraakt en oploopeud
zijn, dan is de wind Zuidoost, vochtig en een
weinig koud. Een Westenwind met droge koude
maakt de zachten opgeruimd en vroolijk, de hef-
tigen ondernemend en stout.
Nevel, mist, een donkere, bewolkte hemel,
sterke wind en ouweder hebben een zeer ongun
stige uitwerking, en de stemming wordt eerst
beter, als die voorbij zijn. Be invloed der win
den in andere jaargetijden laat zich uit het
zijn onderaardsche kooien voorhanden
waarin roofdiereu verblijven, die vreese-
lijker zijn dan leeuwen en koningstijgers.
Laat die kooien openen en de sidderende
wereld ziet het jaar 93 of de Parijsche com
mune terug en de Marats of de beulen, die
ouschuldigeu vermoorden en de Tuileriën
in brand steken, staan voor de oogen«.
Vertegenwoordigers van dat slag boos
wichten nu, zien we dagelijks.
Wie was b. v. de veelgenoemde Nobi-
ling Een dertigjarig man uit eene ge
achte eu onbesproken familie. Hij had eene
goede opvoeding genoten, het gymnasium
eu de hoogeschool bezocht on had zelfs
den doctoralen titel behaald. Hij had op
zijne reizen kennis eu ondervinding opge
daan en zijne waarnemingen meermalen
gepubliceerd. Iu 't kort, Nobiling was een
kind der beschaving van zijn tijd en iu
waarheid een tegenhanger van den ruwen
Hödel, van wien de Reichsbote de volgende
karakterschets levert.
>Iu tuchteloosheid geboren, iu tuchte
loosheid geleefd, vervuld met atheïstische,
materialistische en sociaal-democratische
ideeën: een meusch, die zouder God leeft
en zijne neigingen volgt, een mensch, die
geen zedelijke begrippen meer kent, dat
is Hödel. Men sla een blik in ons volks
leven: hoeveel duizenden jongelieden leven
evenals Hödel in eene atmosfeer van god
deloosheid, tuchteloosheid en socialisme.
Zij worden niet allen koningsmoordenaars,
maar hoevelen hunner worden zelfmoor
denaars, dieven, roovers, bedelaars, dronk
aards en hoevelen hunner worden gebla-
zeerde wellustelingen, bij wie elk ideaal
verdwenen is, die niets anders kennen dan
vermaak en genot, voor wie niets heilig
is, dan hoogstens hun geld. Wij kennen
de school, uit welke booswichten als Hödel
voortkomen en 't is onze plicht die scho
len te sluiteu.» Het genoemde blad
bedoelt hiermede de sociaal-democratische
agitatie. Maar wat helpt het, de school
der sociaal-democratie te sluiten, als wij
hare groote voorbereidende school der tuch
teloosheid laten bestaan, in welke de jeugd
religieus en zedelijk te gronde gaat. Aan
zulk eeue voorbereidende school zal steeds
eene revolutionnaire hoogeschool verbonden
zijn. Wat helpt het als men de sociaal
democratische vereenigingen verbiedt eu
de slechte pers laat bestaan, die de jeugd
vergiftigt? Zeker is het onze plicht, die
school te sluiten, waaruit mannen als
Hödel voortkomen, maar men sluite dan
ook hare voorbereidende school. En men
gezegde afleidenmen houde slechts in het oog
dat hoe gunstiger de temperatuur is, deze ook
te gunstiger werkt.
In de lente neemt de gemoedsstemming bij
beide hoofdkarakters het zekerst een vroolijker
tint aanhoe meer de naweeën van den winter
verdwijnen en hoe hooger de zon klimt, des te
beter wordt de luim.
In den zomer bewerkt de hitte afmatting,
die, naar wij weten, een mensch van alle inge
spannen werkzaamheid afkeerig maakt. Deze ont
spanning vertoont zich dan het zichtbaarst bij
de hoogere standen, en de genadigste hoeren
worden dan vaak het allerongenadigst, 't weer
moge wezen, hoe het wil. Hem, die zoo iemand
iets te vragen of te verzoekeu heeft, dat geen
uitstel lijdt, dien raadt de eerlijke Engelschman
vooral niet al te vroeg in den morgeu zijn
bezoek af te leggen of een brief in te zenden-
Hij raadt in zulke gevallen ernsiig aau, nie
mand te storen, voordat bij zich behoorlijk heeft
opgefrischt, en meent, dat de beste verwachtin
gen daardoor verijdeld kunnen wordeu, dat
aan 't ontbijt geen tijd genoeg werd gelaten,
om van het voorhoofd des beschermers de
wolken te verdrijven, waardoor dat bij zijn op-
late het niet bij 't sluiten der slechte scho
len, maar men opene goede inrichtingen
van ouderwijs en brenge iu het sociale leven
de orde terug, die op zedelijke fundamenten
steunt.
Ook het onlangs gevoerde moordproces
van Courad levert bijdragen tot kenschet
sing van de moderne beschaving. Deze
moordenaar had gebroken met het geloof
aan God eu aan eeue zedelijke wereld
orde. Hij noodzaakte zijne vrouw dit voor
beeld te volgen, doch ondervond al de ge
volgen van dit leven zonder God.« Hij
verliet vrouw en kinderen en werd ten
slotte een moordenaar. Gebrek aan be
schaving volgens het beginsel der mo
dernen, de wortel van alle kwaad was
geenszins de oorzaak van deze moreele ver
wildering. Conrad was integendeel, wat
men noemt een beschaafd en ontwikkeld
man«. Hij had Schiller niet slechts srelezeu
maar ook onthoudenhij wist zijne brie
ven met passende citaten te versieren, hij
ontwikkelde eene belezenheid, zooals die
bij lieden welke op hoogere sporten der
maatschappelijke ladder staan, niet altijd
gevonden wordt; hij voerde zelf voor 't ge
recht zijne verdediging met buitengewonen
tact en overleg. Beschaving geeft vrijheid,*
zegt men, en de noodlottige vrijheid die
op den modernen beschavingsweg« te vin
den is, had deze ongelukkige zich in hooge
mate eigen gemaakt.
Wordt vervolgd.)
Een politieke grootheid van Antwerpen
verdwijnt. De heer Ed. Pecher, de bekende
chef der Antwerpsche liberalen, heeft er
genoeg van. Hij trekt zich uit de politieke
wereld terug eu gaat zich weer geheel
aau zijn handelszaken wijden. Verstandige
uiau
De Kamer van afgevaardigden in Frauk-
rijk heeft het amendement van den heer
Achard op de kieswet voor den Senaat
verworpen met 263 stemmen tegen 234,
nadat de Regeering liet had bestreden.
Alle leden der Commissie, door de af-
deelingen van den Senaat benoemd ter
zake van het crediet voor Tongkin, zijn
ten gunste van het crediet gestemd en
dringen aan op eene krachtige beslissende
handeling.
Uit Marseille wordt aan de Daily News
geseind, dat eerstdaags 15,000 man naar
Tougkin wordeu ingescheept. De Regeering
heeft bevolen, verscheiden transportsche-
staan verdonkerd was. Iedereen moet toch wel
gevoeld hebben, dat men na het opstaan in alle
jaargetijden eeuigen tijd noodig heeft, om den
geest voor zijn gewone werkzaamheid in behoor
lijke stemming te brengen. Het bloed beweegt
zich traag, tot dat beweging en verfrissching van
binnen langzamerhand zijn loop versnelt, waar
om ook de avond zelden de tijd is, om de
goede luim van iemand in te roepen. Daarbij
oordeelt Oldrum ook, dat het voor supplianten
goed zal zijn, buiten den tijd, waarop zij hunne
verzoeken aan den man willen brengen, ook nog
andere omstandigheden in aanmerking te nemen
en zich b. v. nooit tot een groot heer te wen
den, als deze eenig» bekende onaangename ont
moeting beleefd of eenig groot plan in het
hoofd heeft. Na groote verliezen, tijdens onpas
selijkheden, inzonderheid bij sterke verkoudheid,
is evenzoo de gemoedsstemming zeer gemakke
lijk buiten evenwicht te brengen. Daarentegen
wordt de herstelling na ziekte als een tijdpunt
aangegeven, dat het gemoed het guustigst ge
stemd pleegt te zijn.
