N I E U W E
No. 869.
Zondag 25 Januari 1885.
lOdts Jaargang.
JfiT BFJUCHT.
De koloniale beweging.
a
ABONNHMEN TSJPR IJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen iu Nederland fr. p. p.
Voor het Buitenland a>
Afzinderlgke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUEB ATT: St. Jansstraat Haarlem.
1 0,85
1-
V 1,50
0,06
AQ-ITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTLËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regei meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KUPPERS LAUE, ET.
De SCHEURKALENDER van de Katho
lieke Illustratie 1885, waarvan de prijs
f O 50 is, stellen wij voor onze abonnés
EN VOOR HEN, DIE ZICH NOG
ALS ABONNÉS OP DE NIEUWE
HAARLEMSCHE COURANT AAN
MELDEN tegen betaling van slechts
20 Cents, verkrijgbaar. Onze geachte abon -
nés buiten Haarlem, die van deze aan
bieding wenschen gebruik te maken,
worden beleefd verzocht, het bedrag in
postzegels (plus 10 cents voor frankeer -
kosten) bij hunne aanvrage te voegen.
Wij hebbeu iu onze jongste beschou-
wiugen stil gestaan bij het socialisme, zooals
zich dat iu Duitschland steeds meer gelden
doet. Naar wij vertrouwen hebben wij dui
delijk aangetoond, dat alleen de macht van
den Godsdienst de Germanen van den zede-
lijkeu ondergang redden kan.
Iu een vorig betoog hadden wij, in ver
band tot het algemeen verschijnsel der zucht
naar'koloniale uitbreiding, welke zich bij
de onderscheidene Staten openbaartook
op Duitschlaud gewezenals op een dei-
Rijken, die bevangen zijn door de kolouiale
koorts.
Het lijkt wel alsof de Regeeringeu, nu
zij niet kunnen ontkennen, dat onder hare
bevolkingen niet alles gaat gelijk het ware
te wenschen, iu het verwerven vau kolouiëu
een middel zoeken, om aan nieuwe sociale
gevaren teontkomeu. Openlijk is het trou
wens reeds gezegd, dat men elders het brood
moet vinden, dat duizenden niet langer iu
hun eigen vaderland kunnen verdienen.
Nu wij thans enkele opmerkingen over
de koloniale beweging iu 't middeu weu-
scheu te breugeuwilleu we allereerst bij
die aangegeven beweegredenen stil staan.
't Komt niet iu ons op om do stelling
te bestrijden, dat de welvaart in Europa
kwijnt. Ondanks de opgeschroefde voorstel
lingen, vau liberale zijde telkens gegeve^
van de zegeningen der 19de-eeuwsche be-
schaviug en ontwikkeling, blijven wij, enkel
rekening houdende met de feitenvau oor
deel dat ook op stoffelijk gebied teruggang
FEUILLETON.
Het wol-régime.
De Weener correspondent der N. E. Ct. schrijft
het volgende
Eenigen tijd geleden heeft hier dr. Jager, de
uitvinder der wollen kleederdracht, eene voor
lezing over zijn w o 1-r ég i in e gehouden. Daar
zijne denkbeelden meer en meer ingang vindon
en hij reeds duizenden aanhangers telt, zijn
eenige bizonderheden omtreut den man, die nu
reeds eeue kleine omwenteling in de kleeder
dracht der mannen gebracht heeft, wellicht niet
onwelkom. Winkeliers in linnen heereu-artike-
leu hebbeu mij verzekerd dat de Jaegersche Wolle
hun zware concurrentie aandoet, en zij wollen
artikelen in hunne kasten niet meer missen kun
nen. Trouwens het is hier lang geen zeldzaam
heid, heereu en ook damns in die vreemde wol-
kleediug te zien rondloopen, en zij, die zich eens
aan dit régime gewend hebben, worden de vu
rigste vereerders van de nieuwe dracht. Rhu-
matisme, verkoudheden, lusteloosheid en af
matting, al die kleine kwalen zijn verdwenen,
als men eenmaal van top tot teen in de wol
loopt, zeggen zij.
Dr. Jaeger is hier ter stede een oude kennis,
want hij Was een tijdlang directeur van den thans
verdwenen dierentuin. De zaal, waarin hij zijne
lezing zou houden, was suunpvol en zijue aan
hangers waren gemakkelijk aan hunue Nor-
malröcke te herkennen, üok grappenmakers wa
ren er aanwezig, die echter laugzamerhand ver
moet worden geconstateerd. De vraag is nu
maar, of daarin niet verandering ten goede
kan worden aangebracht? En dan antwoor-
den wij, speciaal ook met het oog op ons
vaderland, zeer beslist: ja.
Men heeft een tarief-wetgeving ingevoerd,
welke aan onze nijverheid een doodsteek
toebracht en men kau onder de bevolking
eeue neiging waarnemen, die allerverderfe-
lijkst werkt voor de industrie, namelijk de
zucht om uit den vreemde te ontbieden, wat
even goed, ja, zeker dikwerf veel beter bin
nen onze landpalen te verkrijgen zou zijn.
Daarenboven worden door allerlei iustel-
telliugeu en inrichtingen (wij denken o. a-
aan de Vereeuiging Eigen hulp) de belan
gen van handelen nijverheid benadeeld. De
stroomiug des tijds voert veel met zich, dat
verderf brengt iu de aderen der samenle
ving. Onze sociale toestanden zijn vergiftigd.
Door de respectieve Gouvernementen kan,
naar ons inzien, veel tegen die noodlot
tige toestaudeu en verhoudingen worden
gedaan. De wetgever kan met vrucht tus-
schenbeide treden. Eu dat zou ook geschie
den, wanneer niet het liberalisme zich daar
tegen verzette. De liberaliteit ziet nu eeu-
maal liever een volk kwijnen onder de wer
king der liberalistische leer, dan weer tot
welvaart komen ouder den invloed vau anti-
liberalistische beginselen.
Kou men dus alle liberalen bewegen, zich
naar nieuwe nederzettingen buiten ons we
relddeel te begeven, dan zou ongetwijfeld
veel gewonnen zijn. Maar dat behoort nu
tot de onmogelijkheden. Het liberalisme
moet door de auti-liberaleu bij de stembus
bestreden worden. Duizendwerf jammer
daarom, dat iu de meeste lauden, de goed-
gezindeu zoo lauw zijn inde vervulling van
hun kiezersplicht. Door die traagheid krij
gen de liberalen vrij spel en worden zij de
baas ook daar, waar de meerderheid der
bevolking het volstrekt niet met hen eens is.
Ons gevoelen iu dit punt resumeereude,
komen wij tot de slotsom, dat de bronnen
voor de volkswelvaart iu Europa nog ruim
genoeg zoudeu vloeien, als ze niet kunst
matig werden verstopt. Het is dus volstrekt
nog niet noodig, dat er iu een landver
huizing op reusachtige schaal een middel
dweilen, toen Jaeger op geestige waar degelijke
wijze (1e tegenwoordige kleeding veroordeelde,
en betoogde dat de mensclien 111 dit opzicht bij
de dieren ter schooi moesten gaan. De krachtig
gebouwde en gezonde man verscheen voor het
publiek in eene over elkander geknoopte wollen
jas, en eeue ivolleu tricot pantalon, wollen schoe
nen en roodeu wollen das om den bals. Dr.
Jaeg.-r schilderde nu alle kwalen, waaraan hij,
voor dat hij wol droeg, geleden had, namelijk
rhumatisme, krarnpaaeivn, corpulentie enz. De
omvang van zijn lichaam bedroeg toenmaals 1U8
centimeter, zijue spieren waren slap en krach
teloos, terwijl hij steeds slecht geluimd, traag
en prikkelbaar was. Sinds hij wol draagt, waren
al die kwalen genezen, en was hij sterk, vroo-
lijk en gezond geworden. Als zoöloog had hij
gelegenheid het le>eu der dieren na te gaan, die,
zooals hekend is, veel minder dan de meuschen
door ziekten geplaagd worden, beweging iu de
vrije lucht werd door spreker als een eerste
eisch der gezondheid beschouwd, liet gevolg van
die beweging is verlies van vet en waterhe-
stauddeeleu, verhoogiug der spierkracht en ver
meerdering vau het specifiek gewicht. En toen
heeft hij na vele proefnemingen en statistieke
waarnemingen gevonden, dat menscheu met
grooter specifiek gewicht veel minder kans hen
beu ziek te worden. De ophooping van vet en
water in het mensclielijke lichaam is hoofdza
kelijk een gevolg van de onverstandige kleeder
dracht, die de noodzakelijke transpiratie niet
toelaal. Eeue warme kleedij, waardoor de trans
piratie zich een weg kau hanen, dus dierlijke
wol, heeft hem doeltreffend toegeschenen. En
vau uitkomst wordt gezocht. Trouwens wij
gelooven niet, dat in ernst aau zulk een
nieuwe volksverhuizing naar andere wereld-
deeleu kan worden gedacht.
Het is zeer gemakkelijk om over kolo
nisatie iu opgewonden taal te oreeren en
haar aan te prijzen, als een soort van won-
der-medicijn voor het zieke Europa. Doch
reeds werd meermalen van deskundige zijde
betoogd, dat de volken van ons werelddeel
niet bestand zijn tegen den arbeid van de
Oostersclie lauden. Het klimaat zou de Euro
peanen in massa dooden.
Al moge nu iu die uitspraak eenige over
drijving heerschen, toch ziju wi) van mee-
niug, dat de ontwikkeling van de volle
meuscheukracht 't gelukkigst daar kau plaats
grijpen, waar het individu is geboren en
opgegroeid. Vooral voor den laudbouw-
arbeid in andere werelddeeleu (wij bedoelen
hier iu de tropische gewesten) is de Euro
peaan niet geschikt.
De kolonisatie is een ideaalvan hetwelk
gansch andere resultaten worden gedroomd
dan die in werkelijkheid kunnen ivorden ver
kregen.
Terecht werd daarom in den Duitseheu
Rijksdag doorDr. Windthorst gewaarschuwd
tegen overdrijving in de kolouiale richting.
Het kan natuurlijk (en dat gat Dr. Windt
horst ten volle toe) voor Duitschland nut
tig zijn, hier en daar haudelsstations te
vestigen; ook enkel nederzettingen kunnen
goeda vruchten afwerpen. Tegen overdreven
verwachtingen dient echter te worden ge
protesteerd. De koloniale beweging als zoo
danig moet worden gewraakt. Men beweegt
er ten slotte de gemoederen mee, zonder de
nationale welvaart te verhoogeu.
- Bedriegen wij ons niet, dan moet de over
dreven neiging naar het verwerven van
koloniën tot de ziekteteekeuen van onzen
tijd worden gerekend, 't Is waar, dat de
geijkte koloniale mogendheden hare bezit
tingen grootendeels reeds voor eeuwen ver
wierven, doch dat belet niet om de kolo
niale koorts als een ziekte van onzen tijd
te beschouwen. Men mag daarbij immers
niet vergeten dat het verwerven van kolo
uiëu, in het tijdvak der grootste ontwikke
ling van den Europeeschen hautlel, een
zijne veronderstelling bleek juist te zijn. Door
gymnastiek en zweetbaden kan het specifieke
gewient vau het lichaam verhoogd worden, maar
veieu hebben voor het eerste geen tijd en voor
het laatste geen geld. De wollen kleeding kau
echter iedereen zich aanschaffen. Vervolgens be
toogde hij dat alles wat voor de reukorganen
onaangenaam is, ook voor de gezondheid scha
delijk is, en dat de huid smaak heeft en zeer
goed wijn van hier, gewoon water van spuitwa
ter weet te onderscheiden. Honderdmaal had hij
de proef genomen, een houd tusscueu eene wol
len en eene andere legerstede te laten kiezen.
Het dier was steeds begonnen met aau beide te
suuffideii, en ging dan steeds op de wollen de-
keu liggen. De houd hall op üie wijze iu eene
halve minuut gevonden, waarover hij jaren lang
gestudeerd hail. Hij bail eens twee jassen ge
had, iu de eene gevoelde hij zich zeer lekner,
in de andere echter niet. Beide waren van wol,
maar iu de eene bevond zich een voering van
kiuoeii. Hierop liet hij de voering wegnemen,
en toeu voelde hij zich even preaig iu do eeue
ais iu de andere jas. In de stoffen, uil plan-
tenvezels vervaardigd, blijven de naileelige uit
wasemingen hangen, in die uit dierlijke wol
niet, omdat zij transpiratie en doorstraling toe
laten, terwijl zij toch het lichaam warm houden.
Immers, iedereen weet, dat men water in een
linnen zak kau dragen. Welnu in linnen is het
trauspireereud lichaam evenzeer afgesloten als
iu een regenmantel van caoutchouc SnuL spre
ker wol dioeg, was ziju omvang niet meer dan
85 centimeter. Ook is het huig niet onverschil
lig, welke kleureu man draagt. Echte kleuren,
noodzakelijkheid was, doch thans de toe
standen geheel veranderd zijn. De koloni
ale Rijken staau elkander onderling, als
mede aau die lauden, welke nog geen
Koloniën bezitten, allerlei voordeelen iu de
koloniën toe.
Zelfs van 't standpunt van het handels
belang zou het nog zeer betwistbaar zijn,
of het jagen naar 't bezit van kolouiëu
zoo noodzakelijk moet heeten. Uit ééu oog
punt, wij wezen er reeds vroeger op, laat
zich het bezit van koloniën volkomen recht
vaardigen, namelijk dan als men aau de
ovevheerschte volken, den zegen des Chris
tendoms brengt. Alle andere motieven kun
nen niet als afdoend worden beschouwd.
De zelfzucht en de hebzucht triumfeeren
slechts bij de koloniale agitatie van onze
dagen.
Duitschland (om tot dat Rijk terug te
keereu) zal dan ook geen sociale wederge
boorte door 't verwerven vau koloniën te
gemoet gaan. Niet naar grooter worden,
doch naar beter worden moet door de volken,
gelijk door de bizóndere personen, worden ge
streefd.
Eu nu moet het worden betreurd, dat
daaraan thans juist zooveel ontbreekt. De
natiën zinken telkens dieper iu zedelijk op
zicht en zij zoudeu de taak van opvoeden
van andere rassen op zich willen nemen
Onder de heidenen in giudsche verre ge
westen zal wellicht nog meer ernst heer
schen dan onder hen, die zich Christenen
noemen, doch het niet zijn. Het schijn-
Christendom is oneindig gevaarlijker dan
het heidendom; een afgodendienaar dient
iu elk geval nog iets, buigt zich nog voor
een denkbeeldig wezen, doch het ongeloof
(en wat anders is het schijn-geloof?) aan
bidt alleenzich zelf.
Wanneer zal voor die waarheid het oog
der volken opengaan? Ten dage, dat ieder
voor zich den zegen des Christendoms zal
erkenuen
Merkwaardig is het, hoe in onze dagen
velen alleen iu stoffelijke middelen uitkomst^
ook voor de natiën, zoeken. Naar kootrer
o
wordt uiet opgezien, over de onzichtbare
dingen niet gedacht. Daarin ligt de ziekte
onzer eeuw. Eu dat bederf wordt niet weg-
zooals indigo, waren niet gevaarlijk, iu aniline
zag bij daarentegen groot gevaar. De zwarte
kleur keurde hij over het algemeen af, want hij
had bij wijze van proefneming voettoeren iu
kleeren van verschillende kleuren gedaan. Hij
had daarbij opgeimrkt dat wol van natuurlijke
of witte kleur ongeveer eene dubbele krachts
inspanning toelaat als de zwarte of gekleurde
wol. Den ti genwoordigen snit der manuenklee-
diiig ach'te hij voor de gezondheid schade
lijk, omdat de koude lucht, die door de broeks
pijpen, gaat de lichamelijke waimte steeds naar
boven drijft. De koude lucht kan dan slechts
een uitweg bij den hals vinden, waardoor die
talrijke verkoudheden ontstaan, waarover men
zich steeds beklaagt. Wilde men gezond blijven,
dan was het absoluut noodig dat men nauw
sluitende pantalons, een wollen hemd en eene
wollen jas draagt, die om den leest door een
gordel en aan den hals door een band goed
gesloten zija. Dr. Jaeger eindigde zijue rede
voering met de verklaring, dat hoe vreemd zijne
beschouwingen aan velen ook mochten voorkomen,
het hem alleen om de waarheid en om eene ra-
tioueele behandeling van het lichaam te doen
was.
Geen twijfel of het stelsel van dr. Jaeger be
rust op een goeden grondslag, want zeer betrouw
bare personeu hebbeu mij meermalen verzekerd,
dat zij zich nooit zoo wel en zoo opgewekt ge
voeld hebben, als nu zij do wollen kleederen vau
Jaeger dragen. Al de kleine kwalen, waarvoor
zij vroeger te vergeefs redding zochten, zijn door
het wol-re'gime verdwenen.
