NIEUWE
Mo. 874.
Donderdag 12 Februari 1885.
10de Jaargang
agite ma non agitate.
De vooruitgang der Katholieke
Kerk in de 19e eeuw.
2e
3e
4e
5e
6e
7e
8e
Se
10e
2
5
10
15
20
25
30
40
12e
13e
14e
15e
16e
17e
18e
19e
80
85
90
100
125
185
200
260
HURLEUSI
HEIST.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Yoor het Buitenland 1,50
Afzonderlijke Nummers 0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUBEAÏÏ: St. Janastraat Haarlem.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrpdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KUPPEKS fe LAUREY.
Een ieder, die het verleden der Katho
lieke Kerk, van haar begin af tot op onzen
tijd, aan eeu onbevooroordeeld onderzoek on
derwerpt, zullen behalve vele andere won
derbare verschijnselen, waaraan zij boven
mate rijk is, twee verrassende feiten in
't oog vallen, die in de geschiedenis van
alle volken en Godsdiensten eenig zijn. Ten
eerste zal hij vinden, dat de Katholieke
Kerk steeds, in elk tijdperk, een grooter
aantal leden telde dan alle overige Christe
lijke godsdienst-vereenigingeu te zamen.
Dit was zelfs het geval iu den tijd van den
grootsten afval van de Kerk.
Het tweede feit, waarvan in dit ons ar
tikel zal gesproken worden, is, dat de Katho
lieke Kerk, en zij alleen, van alle Gods
diensten op deu aardbodem, op eeu onaf
gebroken wasdom kan wijzen, gedurende de
achttien êeuweu van haar bestaan. Alle
andere Godsdiensten namen gedeeltelijk lang
zamerhand, gedeeltelijk plotseling iu uitge
breidheid toe; de meeste echter kwamen dan
weer spoedig tot verval of gingen hun on
dergang tegemoet. Eenige kwamen tot eeu
zeldzame hoogte in hun wasdom, welke zij
later niet meer kouden bereiken. Slechts drie
hebben eeu hoogerenouderdom dan de Katho
lieke Kerk, namelijk die der Joden, Chineezen
en Indiërs; zij bevinden zich echter sinds
eeuwen in eeu versteenden, mummieachtigeu
toestand, waarmede eeue verdere uitbreiding,
ontwikkeling en krachtige invloed op het
menscholijk geslacht overeenigbaar is. Bui
tendien bezit geen dezer Godsdiensten een
algemeen karakter, zjj blijven alle binnen
de palen van de volksstammen, waaruitzij
zijn ontsproten. Yan alle aardsche instel
lingen, is de Katholieke Kerk de eenige,
die een aanhoudenden wasdom, eeue conse
quente, organieke ontwikkeling en onder
scheidene tijdperken van bloei heeft beleefd.
De volgende cijfers bewijzen de numerieke
toeneming onzer Kerk. Zij zijn ontleend
FEUILLETON.
De Koning van Yvetot.
In het jaar 1794 woonde in een huis in de
straat Canebière te Marseille een portier, die
tevens kleermaker was. Hij zong den ganschen
dag als eeu lijster, terwijl hij de broeken en vesten
zijner klanten lapte, en zijne vrouw verkocht ge
bakken aardappelen aan de buren, die het brood
•Is een artikel van weelde beschouwden.
Onder de bewoners van het huis en de vaste
klanten der beide echtelieden, bevond zich eeue
gevluchte Corsikaansche familie, die zeer dik
wijls tot de aobere gaarkeuken der snijdersvrouw
hare toevlucht nam. Vader Mathieu en zijne
waardige wederhelft schonken deze familie ge-
reedebjk krediet op het eerlijk gezicht van de
moeder en op het woord van den oudsten zoon,
die een jong hoopvol artillerie-officier was.
Zoo vaak deze naar Marseille kwam, placht hij
tot den braven Mathieu, die uit den omtrek van
Yvetot geboortig was, te zeggenVader Mathieu,
als ik het in Frankrijk ooit tot iets breng, be
noem ik u vast en zeker tot Koning van V vetot.
En ik, gaf de snijder dan lachend tot ant
woord, benoem u vau dit oogenblik af tot ge
neralissimus van mijn gansche armee.
Ik dank je, zei de officier; ik laat mij dat
Vooreerst welgevallen, in de hoop, dat er nog
wel iets beters komen zal.
Deukt gij dan misschien nog eens aan het
hoofd der Fransche legers te komen
Wie weet Ik draag deu maarschalksstaf
iu mijn zak.
Waarlijk, gij zijt vrij wat eerzuchtig, mijn
generaal.
aan de opgave van
schiedvorscher:
Inde leeeuw'/ginill.
eeu Protestantsch ge
ïnde lleeeuw 70 mill.
Ook in een plaatseljjken groei mocht de
Katholieke Kerk zich verheugen. Reeds on
middellijk na hare stichting verbreidden de
Apostelen het Evangelie naar alle richtingen
in het Romeiusche Rijk. Na de stormen der
volksverhuizing werden achtereenvolgens
Eugelaud, Duitschlaud en in deu verderen
loop der middeleeuwen Oostenrijk, Scandi
navië, Hongarije, Pruisen en Rusland, ten
tijde der reformatie Japan en gedeelten van
Iudië voor het Geloof gewonnen. Na de
ontdekking van Amerika kwam de Kerk
daar en ook in China tot eene ongekende
uitbreiding.
Hoe staat het nu met deu groei, den
vooruitgang der Kerk in onze eeuw gescha
pen? Wij zeggen inderdaad niet te veel,
wanneer wij beweren, dat nog nimmer, niet
eens iu den4tijd der Apostelen, de toeneming
zoo omvangrijk is geweest als in onze da
gen. Eu toch staan we slechts aan het be
gin dezer ontwikkeling en van dien was
dom, die, tenminste volgens meuschelijke
berekening alles in de schaduw zal stel
len, wat de geschiedenis in dit opzicht heeft
aau te wijzen.
De vooruitgang der Kerk heeft drie
oorzaken: lo. door de natuurlijke vermeer
dering der Katholieke bevolking, 2o. door
de Missiën onder de heidenen, 3o. door de
bekeeriug van Joden, Protestanten en andere
Christenen.
Wat de Missiën aangaat, kunnen we cou-
stateeren dat er nauwelijks een door men-
schen bewoonde streek op aarde bestaat,
waar niet iu onze dagen Katholieke Mis-
Zoo tamelijk. En uwe majesteit?
Och, lieve hemel, mijne majesteit is gauw
tevreden gesteld. Ze vergenoegt zich met eeu klein
huisje in mijn geboortedorp, met een gelagka
mer en eene redelijke werkplaats.
Gij zijt zeer gematigd in uwe wenschen.
Ik beloof u dat alles mettertijd, Sire
Ik wenseh u een paleis van marmer toe, lieer
Generaal.
Den volgenden dag vertrok de luitenant naar
zijn regiment, de familie reisde naar de hoofd
stad, de snijder ging aau zijn dagelijksck werk, en
iijDe vrouw verkocht aardappelen. Hij ducht niet
meer aan de hem gedane profetie, toen hij op
zekeren morgen over de post eeu heel aardig
sommetje ontving, met een brief van den vol
genden inhoud:
Ik ben generaalhet is billijk, dat gij nu
Koning van Yvetot wordt. Hier is het noodige)
om de eerste onkosten uwer hofhouding te be
strijden.
De Generaal Bonaparte.
De snijder nam het geld en toog met zijne vrouw
naar zijn geboortedorp.
Bij zijne komst aldaar vernam hij, dat men
de overblijfsels van een oud slot, dat men in den
omtrek het tpaleis der Koningen van Yvetot"
noemde, verkoopen wilde; voor eenige assigna
ten werd vader Mathieu er eigeuaar van. Het
waren slechts oude muren en puineu; hij liet ze
omverhalen en de steenen dienden tot opbouw
eener herberg, op welker uithangbord men las:
„In de Republiek van Yvetot."
Van Koningen mocht in die dagen heel niet
gerept worden.
Genoegzaam om denzelfden tijd was de voor
malige artillerie-luitenant generaal-en-chef ge
worden en vernielde de laatste sporen der repu-
sionarisseu dringen en met uitstekend suc-
cès werkzaam zijn.
Wij zullen over de Missiën niet verder
uitweiden. Wie van dien heiligen arbeid
meer wil weten, leze het tijdschrift getiteld
De Katholieke Missiëndat te 's Hertogen
bosch verschijnt bij de Maatschappij >De
Kathol. IllustratieToch zal het niet on
belangrijk zijn, de toeneming eenigszius
nader te beschouwen, die de Kerk door de
dagelijks plaats vindende bekeeringen on
dervindt. De wegen, waarvan de Voorzie
nigheid zich bedient, om de menscheu in
den schoot der Kerk terug te voeren, zijn
menigvuldig eu wonderbaar. Terwijl de ge
leerden uitsluitend door kalme overwegin
gen daartoe geraken, wordt de minderheid,
die voornamelijk uit vrouwen bestaat, door
diepe roering des harten tot de waarheid
gebracht. Deze omstandigheid kan niet ge
noeg aan de niet-Katholieken voor oogen
gehouden worden, omdat zij meenen, dat
de overgang tot de Katli. Kerk aan on
zuivere beweegredenen of aan de verlok
kende ceremoniën, aau de uiterlijke pracht
of aan het kerkgezang moet worden toe
geschreven. Niets is minder waar dan deze
meening. Wie de levensgeschiedenis der be
keerlingen, die zij veelal zeiven hebben ge
schreven, bestudeert, zal weldra ondervin
den, dat juist het tegendeel waar is. Voor
bijua alle bekeerlingen was de overgang
met de grootste en smartelijkste offers ver
houden. Buitendien hebben de verheven ce
remoniën van den Katholieken Godsdienst
slechts het doel, door den indruk, dien zij
op de zinnen maken, in de eerste plaats
op het gevoel eu door dit op den wil, op
den beslissendeu factor invloed uit te oefe
nen.
Alle bekeerlingen, voor zoover men hunne
levensgeschiedenis kent, wisten dan ook
zeer goed, dat zij door de verandering van
hun Geloof, zich aau eene Kerk verbonden,
die een beslisten wil, een feitelijk haudelen,
eeue verandering van den geheeleu mensch
onverbiddelijk eischt. De bekeeringeu waren
niet die, welke slechts op uitwendige uit-
bliek, waarop hij voorloopig het paieis Luxem
burg betrok, in afwachting, dat hij zijn intocht
in de Tuilerieën zou kunnen houden.
Mijn luitenant, zei vader Mathieu, heeft den
maarschalksstaf uit zijn zak gehaald; als hij daar
nog eens eene kroon in vond
Hij vond die, gelijk ieder weet en zelfs meer
dan eene, zoodat hij ze onder zijne verwauten
uitdeelde.
Op den dag dat de Generaal de dubbele kroon
van Frankrijk en Italië op zijn voorhoofd drukte,
veranderde vader Mathieu het uithangbord van
zijne herberg eiv noemde haar „In den Ko
ning van Yvetot". Eu dega3ten, het glas in
de hand, stonden hem dien titel gaarne toe.
Wij beginnen thans onze dynastie, zei de kas
telein in „de Koning van Yvetot," en kunnen
elkaar cousin noemen.
Terwijl nu de nieuwe Caesar provinciën en
landen veroverde, om aan de leden zijner fami
lie ten geschenke te geven, vergenoegde de be
scheiden heersclier van Yvetot zich met er een
kleinen tabakswinkel bij op te zetten en een
gaarkeuken, onder het toezicht van zijne brave
kooklustige dienstmaagd Jeanneton.
Mijn neef maakt meer haast dan ik, zeide
Koning Mathieu. Hij is geheel Europa al door
getrokken en ik heb den kerktoren van mijn
dorp nog niet uit het oog verloren. Wie weet
intusschen, of wij niet op hetzelfde punt uit
komen
Toen de trotsche Keizer de geliefde gade van
den generaal Bonaparte verstiet, om zich met
de keizersdochter te verbinden, stelde vader
Mathieu, die inmiddels zijne vrouw had verloren,
zich tevreden met zijne flinke keukenmeid Jean
neton te trouwen.
Och, zeide hij, mijn neef wordt ouverstan-
drukkingen des gevoels berusten en bijna
steeds van korten duur zijn. Verder moet
worden gereleveerd, dat de diepe ontroering
des harten, die vele andersdenkenden tot
de Kerk terugvoerde, in de meeste gevallen,
de eerste stoot, de eerste aanleiding was
tot verder onderzoek eu slechts iu hoogst
enkele gevallen de directe bekeering ten
gevolge bad. De meesten kwamen uitslui
tend door eeu consciëntieuze, langdurige
studie tot bet ware Geloof, de een door
bijbelstudie, de tweede door de studie der
Kerkvaders, de derde door de geschiedenis
der Kerk, weder anderen door zich bezig
te houden met de Liturgie, met de ge
schiedenis der Heiligen, of die van de Ka
tholieke Orden, met de levensgeschiedenis
van eeu reformator*, b. v. Luther, en
eindelijk door eeu blik te slaan op de
troostlooze verdeeldheid der ontelbare Pro-
testautsche secten eu op de grootsche en
verheven eenheid der Katholieke Kerk.
Laten we thans eens de bekeerlingen
beschouwen van eenige groote Staten der
wereld.
Het terugkeereu tot de Katholieke Kerk,
dat men in 't naburig Duitschland bij een
overgroot aantal personen heeft zien ge
schieden, dateert niet eerst van den aanvang
dezer eeuw. Reeds ten tijde der zooge
naamde reformators, keerden velen, die zich
bij dezen haddeu aaugesloteu, rouwmoedig
in den schoot der Kerk terug. Menigvul-
diger bad dit terugkeereu plaats in de
17de eeuw, de droevigste in de geschiedenis
van Germauië, welk land toen van de
hoogte zijner politieke macht afdaalde. On
der de vele bekeerlingen van dien tijd
noemen we slechtende Iloogleeraar en Vice-
kanselier der Protestantsche universiteit te
Marburg, Humerus, de Aartskanselier
Freiherr V. Boineburg, de Superintendent
Pornum enz, Yan vorstelijke personen; de
Hertog Joh. van Hannover, diens Minister
Freih. Von Moltke, de Keurvorst Hertog
August vau Saksen, de beroemde Generaal
Y. Pappeuheim, de Landgraaf Fred, van
Hessen-Darmstadt, die in 1682 Kardinaal
dig; hij vergeet zijne afkomst, en dat zal hem
geen geluk aanbrengen. Ik blijf Mathieu, zoo
goed als te voren, en Jeanneton is mij even lief,
als een Aartshertogin.
Gedurende dit tijdvak van triomf en roem voor
den machtigen monarch, waagde iemand het de
vreedzame deugden van den goeden Koning van
Yvetot te bezingen.
Het lied baarde niet alleen ten hove opzien,
maar werd ook van gewicht voor het konink
rijk van Yvetot, doordien het daar bijua tot
een staatkundige omwenteling aanleiding had ge
geven.
De revolutie, waarop wij hier het oog hebben,
neemt geene plaats iu de geschiedboeken in;
zij duurde nauwelijks vierentwintig uren en had
niemands dood ten gevolge.
De dorpsbewoners, tot wie het vermelde lied
ook was overgewaaid, en die nu wisten, in wat
betrekking Mathieu tot hun Keizer gestaan
had, kwamen bijeen en benoemden den eersten,
half in scherts, half in ernst, tot hun Koning.
Vader Mathieu liet zich dat welgevallen; hij
gebruikte zijne macht wijselijk, en zette niemand
af dan den schoolmeester, op wieu vrij wat te
zeggen viel en dien hij voor een waardiger op
volger plaats deed maken. Zoo liep deze om
wenteling zonder ongelukken eu bloedvergieten af.
Na den slag van Waterloo moet Mathieu aan
den Keizer geschreven en hem zijne Staten be
schikbaar gesteld hebben. De brief echter kwam
niet terecht, en de Keizer wierp zich iu de armen
van Engeland.
Ach placht vader Mathieu te zeggen, ik
ben gelukkiger dan mijn neef; hij zit als ge
vangene op
een eiland, ik echter regeer ia
vrede in mijn dorp.
