N I E U W E
No. 878.
Donderdag 26 Februari 1885.
10de Jaargang.
De Missiën in Wes't-Afrika.
B UIT ft N LAND.
a mmbtk*
Iets over het misbruik van het
tabak rooken.
ABONNEMENTSPBIJSS
Per 3 maanden voor Haarlem r
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het Buitenland
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
0,85
1 -
1,50
0,06
V--
tm«M8ïi>iiTr
AGITE MA NOR AGITATE.
PBIJ8 DEK ADVEBTENTIÉW
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KÜPPERS k LAUREY.
Wij zijn in staat gesteld eenige belang
rijke mededeelingen te doen aangaande den
toestand der Katholieke en Protestantsche
Missiën in Westelijk Afrika en 't komt
ons voor, nu de Europaesche machten om
't bezit van de uitgestrekte gewesten aan
de kust van genoemd land als 't ware
vechten, dat het niet van belang ontbloot kan
zijn, den tegenwoordigen toestand der Ka
tholieke en Protestantsche Missiën in deze
wilde streken eenigszins te leereu kennen.
Een kort overzicht dienaangaande zal ons
ook beter met de grootheid eu het gewicht
van de taak bekend maken, die op de Ka
tholieke machten en hare vertegenwoordi
gers op de Congo-conferentie rust.
Tot ons leedwezen moeten wij consta-
teereu dat de Protestantsche Missiën in dit
gedeelte van Afrika numeriek het overwicht
hebben, terwijl de Katholieke Missiën tot
dusver slechts door een zeer beperkt aau-
tal ziju vertegenwoordigd. In een der laat
ste nummers van de Londensche Tablet
vindt men hieromtrent treurige bizonder-
hedeu. Volgens dit blad telt men te Sierra-
Leoue niet minder dan dertig Protestant
sche secten, welke daar hare Missie-statiën
hebben. Eu deze propaganda wordt rijke
lijk met het goud der Engelsche Regeering
en van andere Protestantsche machten on
dersteund. In de republiek Liberia, welker
inwoners uit vrije negers bestaat, bezit het
Protestantisme reeds talrijke aanhangers.
Aan de Goudkust bestaan onderscheidene
Missiëu, die hare vertakkingen tot in het
binnenland uitbreiden. Te Acora vinden we
een belangrijke Lutherscke Missie, die zich
de Missie vau Bazel noemt, en bloeiende
scholen bezit. Hare statiën strekkeu zich
uit tot Popa en zelfs tot in het gebied, dat
onlangs door Duitschlaud is geannexeerd.
Deze Missie schijnt in bloeiende omstan
digheden te verkeeren; hare scholen althans
worden door de inboorlingen druk bezocht.
Overigens laat de Engelsche Regeering
van hare bescherming en ondersteuning ook
van deze Missie voortdurend blijken. In de
FEUILLETON.
Dat hot overmatig rookeu van tabak schade
lijk is, weet nagenoeg ieder rooker. Een beroemd
geneesheer heeft onlangs, door treurige ervarin
gen daartoe aangespoord, tegen het misbruik van
het rooken ernstig gewaarschuwd en zijn woor
den door bewijzen gestaafd. Kort geleden werd
hij bij een hooggeplaatst ambtenaar ontboden, die,
zoo men hem zeide, door eene beroerte was ge
troffen. Werkzaam zijnde op zijn kantoor, was de
patiënt plotseling bewusteloos op den grond ge
vallen. Bij de komst van den geneesheer was
hij weder tot bezinning gekomen, hij klaag
de echter over duizeligheid en over piju iu
het hoofd, zoodat hij niet rechtop kou zitten;
oveiigens kon geen enkel verschijnsel van be
roerte worden waargenomen. Na een zeer
nauwkeurig onderzoek verklaarde de geneesheer,
dat hier van een beroerte geen sprake kon zijn
en dat de toestand van den patiënt voor het
oogenblik niet gevaarlijk was; binnen eenige
dagen zou hij hersteld ziju en zijne arbeid kun
nen hervatten, maar de patiënt moest dan ook
trouw zijne voorschriften volgen. Ongetwijfeld
was hier het misbruik van tabak rooken oorzaak
van het ongeval. De familie van den patiënt
bevestigde dan ook, dat deze dagelijks minstens
10 a 12 zware sigaren rookte.
Het misbruik van tabak rooken heeft echter
niet altijd ongevallen ten gevolge, zooals
wij er hier een aanhaalden; een voornaam ver
schijnsel, dat het meeste voorkomt, is de invloed,
di«n de tabak op de spijsvertering uitoefent.
Delta van de Niger ontmoeteu we eveneens
Protestantsche Missiën, die daar reeds sinds
vele jaren zijn gevestigd. Zij worden jaar
lijks bezocht door den Anglicaanschen Bis
schop Crowther, die te Lagos zijn verblijf
houdt. In Oameroen zijn zelfs onderschei
dene staties. In 't- kort, er is geen punt
aan Afrika's Westkust, waar de Protes
tantsche Missionarissen niet, dank zij de
werkdadige ondersteuning der Protestant
sche machten van Europa, hoofdzakelijk
van Engeland eu Duitschland, een middel
punt voor hunne geloofsverspreiding hebben
opgericht.
De Katholieke Missiën daarentegen be
zitten in deze gedeelten van Afrika, door
oorzaken wier opheldering ons te ver zou
den voeren, slechts twee of drie nederzet
tingen. DePransche Missionarissen van het
Institut du Saint Esprit hebben eene statie
te Sierra-Leone, ondervinden echter bij de
bevolking, die door den invloed der Protes
tantsche secteu gedemoraliseerd is, weinig
succes in het bekeeringswerk. In het jaar
1880 heeft de Propaganda te Rome, welke
alle koloniseerende bewegingen in alle dee-
leu der wereld met waakzame oogeu ga
deslaat, de Fransche Maatschappij voorliet
Missie-werk in Afrika, die haren zetel heeft
te Lyon, ook de Goudkust als het terrein
van haren "werkkring aangewezen. Deze
Missie, aan wier hoofd een ijverig Apostel, de
Zeereerw.heer Moreau, staat, met slechts wei
nig Priesters, heeft binnen eenige jaren won
derbare resultaten verkregen. Ook de scho
len hebben overvloed van leerlingen. Zelfs
in Lagos, de bakermat der Protestantsche
Propaganda, bezitten de Katholieken eene
statie, die zich zeer goed ontwikkelt.
Tot dusver was het voor de Katholieke
Missiën zeer moeilijk, aan de concurrentie
der Protestanten het hoofd te bieden, aan-
gezieu dezen, zooals wij reeds aanstipten
van hunne respectieve Regeeringeu de meest
gewenschte ondersteuning ontvangen. Ook
bestaat het grootste gedeelte der aldaar ver-
blij fhoudende kooplieden uit Protestantsche
Eugelschen eu Duitschers. Als men dit al
les samenvat, dan valt het gemakkelijk het
Hartstochtelijke rookers eteu in den regel wei
nig iedereen weet, dat slechts een sigarette
noodig is om den eetlust te verdrijven, reden
waarom men in den oorlog, als er dikwerf niet
te eten valt, de soldaten laat rooken, teu einde
het pijnlijke gevoel vau den honger weg te nemen,
't Valt niet altijd gemakkelijk de uitwerking van
de tabak te onderscheiden, want gewoonlijk be-
hooren de sterke rookers ook tot de broeders van
de natte gemeente en dikwijls mengt zich de
werking van den alcohol met die van de tabak
te zamen. Evenals bij den alcohol, is het gebruik
van tabak, nuchter genoten, veel gevaarlijker,
dan na een manliijd. Vele personen beweren,
dat de spijsvertering beter bij hen plaats heelt,
wanneer zij na den maaltijd rookendoch het
is van algemeene bekendheid, welk ten invloed
het rooken heeft op de absorptie van het speek
seler ontstaat dus altijd een verlies van dit
vocht, 't welk voor de spijsvertering zoo noodza
kelijk is. Men kan dus niet beweren dat de ge
woonte vaii te rookeu nuttig is, en noch min
der dat die gewoonte niet schadelijk is. Men
moet intusschen rekening houden met ingewor
telde gewoonten. Als een hartstochtelijk rooker
plotseling met zijne gewoonte zou breken, kon
die maatregel minstens even gevaarlijk voor hem
zijn, als het misbruik van 't rooken. Op dien
zelfden grond hebben do geneesheeren te allen
tijde «rkend, dat men nimmer een dronkaard,
zelfs niet in ziektegevallen, geheel en al van het
genot van sterken drank mag berooven. Men
kan aan de tabak echter ook eene goede eigen
schap niet ontzeggen, de eenige, die zij heeft,
bestaat iu hare purgeerende werking. Voor velen
is het voldoende slechts eene pijp te rooken om
eene weldadige uitwerking daarvan te ondervinden
overwicht te verklaren, dat liet Protestant
sche element iu deze lauden feitelijk bezit.
Aangezien nu in onze dageu ook de Katho-
ra ra
lieke mogendheden harerzijds eveneens deel
willen nemen aan het koloniseeren van
deze gewesten, is het van 't hoogste belang,
dat zij bij de Protestantsche landen niet
ten achter staan, maar aau hunne Missio
narissen eveneens van intellectueele en
materiëele ondersteuning doen blijken. De
Propaganda, de foreign office der Katholieke
Missiën, zooals de Tablet haar noemt, ver
spreidt onophoudelijk met wijsheid en zeld
zame toewijding de Christelijke beschaving
in de wereld. De Kerk heeft, zooals Mgr.
Jacobini onlangs constateerde, reeds vijf
tig jaar geleden in deze streken de mach
tige koloniale beweging van den tegen
woordigen tijd begonnen. Thans echter
moeten ook de Katholieke machten aau
hare Missionarissen de zedelijke medewer
king en de stoffelijke ondersteuning niet
ontzeggen. Dit is eene onmisbare voor
waarde voor het succès.
Op nieuw worden geruchten verspreid
nopens het vermoedelijk tot stand komen
van een vergelijk tusschen Pruisen eu den
Hertog van Cumberland, waardoor de mo
gelijkheid zou geboren worden, dat hij den
Bruuswijkscheu Troon zou beklimmen. Iu
de Köln. Ztg. wordt verzekerd, dat van al
die praatjes niets aan is. Die tegenspraak
bewijst echter nog niet zeer veel, daar men
weet, dat het Keulsche blad tot de harts
tochtelijke tegenstanders van de Welfen
behoort. De Köln. Ztg. huldigt alleeu het
beginsel der legimiteit in en voor
Pruisen.
De Fransche Senaat heeft op de
begrootiug voor eeredieust weder gebracht
de uitgetrokken posten voor den Aarts
bisschop van Parijs, voor den Bisschop
van Algiers en voor Pastoors, welke pos
ten door de Kamer van afgevaardigden
waren geschrapt of verlaagd.
In verscheidene plaatsen van de Ooste-
Ora den nadeoligen invloed van de tabak op
de spijsvertering te bewijzen, zij het voldoende,
aan het groote aautaf mannen te herinnoren, die
aan slechte spijsvertering, maagkramp en andere
gastrische ziekten lijden en hunne kwaal aan het
rooken van tabak hebben te danken. Het ta
baksblad behoort tot de klasse der vergiften,
die men tot de narcotische rekent, dat wil zeg
gen, die de bedwelmende en opwekkende eigen
schappen vereenigen. Ieder, die een catarrh heeft
en in een met tabaksrook gevulde kamer komt,
zal onmiddellijk eene prikkeling ondervinden,
die hem tot hoesten noodzaakt. Het rooken is
ook voor diegenen, die aan prikkelingen der
ademhaiingswerktuigen lijden, bepaald schade
lijk; het doet den catarrh langer duren en ver
wekt bij personen, die aan longziekten lijden,
bloedspuwing en chronische keelziekten.
Een zeer besliste, doch wellicht minder be-
bende uitwerking van de tabak is die op het
hart; want haar invloed belemmert den bloeds
omloop. Bij sterke rookers slaat de pols ge
woonlijk onregelmatig, dikwijls zeer langzaam.
Bij deu zieke, waarvan wij in den aanvang van
deze verhandeling gewaagden, sloeg de pols
slechts B0 maal in de minuut; dat was het ver
schijnsel, dat den geneesheer allereerst op den
weg bracht van eene juiste diagnose. Hartklop
pingen, benauwdheden, ademloosheid bij 't gaan,
pijn in 't lijf, ziedaar de verschijnselen, die het
misbruik van het rooken door veranderden bloeds
omloop veroorzaakt. De wetenschap weet door
ondervinding, dat uit dezelfde oorzaak vele ge
vaarlijke, ja doodelijke ziekten voortkomen zij
kan echter slechts waarschuwend optreden, want
bij menschen met een hartstocht behept, pie—
dikt men voor doove ooren.
lijke departementen is een te Geuève ge
drukt manifest aan »de arbeiders der ge-
heele wereld* aangeplakt, waarin deu Kei
zers en Koningen, der burgerij eu deu
volks-exploiteurs kond wordt gedaan, dat
de doodsklok weldra voor beu zal luiden.
Dat liefelijk thema wordt verder uitge
werkt. Aan liet slot heet betWeg met
bet vaderland! Weg met de grenzen Leve
de sociale en internationale revolutie.*
De Moniteur bericht dat de fenians te
Parijs ecu manifest hebben gezonden aan
Gladstone en aan de andere leden van bet
Engelsche Kabinet, alsook aau den Eu
gelschen gezant te Parijs, waarin gezegd
wordt dat zoo de verlenging van de Crimes
act (voor Ierland) op nieuw door het Par
lement wordt goedgekeurd, zij, de fenians,
besloten hebben toevlucht te nemen tot
alle represailles, waartoe de beschaving
hun de hulpmiddelen verschaft.*
Met die hulpmiddelen der beschaving*
wordt niets anders bedoeld dan dynamiet.
Een socialistische vergadering heeft Za
terdag iu de »Salle Levi»* plaats gehad.
Aau de orde waren: de moord op de anar
chisten Reinsdorff en Kuchler gepleegd, de
meeting van de place de FOpéra eu de be
grafenis van Jules Vallés. Na eenige hef
tige redevoeringen nam de Vergadering een
motie aau, waarin alle Vorsten geminacht
werden, de handelingen der politie gelaakt
en de hoop geuit werd, dat al de revolu-
tioniiairen, vereenigd, zooals zij waren,
achter don lijkwagen van Valles, elkander
weldra op de straten zouden ontmoeten.
Volgens le Cri du Peuple zou een vijftien
tal personen in hechtenis genomen zijn,
toeu de vergaderden de zaal verlieten.
In liet Hoogerhuis heeft lord Salis
bury tegen aanstaanden Donderdag eene
resolutie voorgesteld van dezen inhoud: De
Vergadering is van oordeel: le. dat de be
treurenswaardige mislukking der expeditie
in Soedan het gevolg is van de weifelende
houding der Regeeriug eu de afkeurens
waardige vertraging in het begin der ope-
ratiëii; 2e. dat het voor Egypte, gevaarlijk
en met de eer van Engeland in strijd zou
Den mee3ten invloed h eft de tabak op bet
zenuwstelsel. Zelfs bij een kleine dosis kan het
rooken bedwelming' veroorzaken, die in den be
ginne een voorbijgaand karakter beeft, doch zeer
gemakkelijk chronisch worden kan. In den be
ginne voelt ieder rooker eene opgewektheid in
de hersenen, die een aangename gewaarwording
veroorzaakt, dan echter volgt eene walgelijke mis
selijkheid, die lang, zeer lang kan aanhouden.
Bij een verhoogden graad van zulk een toestand
kunnen dan gevallen voorkomen, die aan eene
btroerle doen denken. Als de rooker niet ver
standig genoeg is het overmatige gebruik van
tabak te verminderen, dan herhalen zich der
gelijke aanvallen meermalen en leiden tot een
tragisch einde. Gelijktijdig lijdt bij zulke at
taques ook de intellectueelo gesteldheid; het
geheugen wordt zwakker, eu stompzinnigheid, ook
wel krankzinnigheid, zijn de gevolgen van het
al te hartstochtelijk genot van tabak, dat ten
slotte dezelfde uitwerkingen heeft, als het over
matig gebruik van sterken drank. De patiënt
krijgt een bleek, geelachtig uiterlijk, de spijs
vertering wordt slecht en gastrische smarten
kwellen hem; hij heft ten slotte «lichts om te
rooken, want de prikkeling op de tong is hem
eene behoefte geworden.
Natuurlijk komen de hier vermelde toestan
den slechts bij verwoede rookers voor, die zich
gewoonlijk ook nog aan andere buitensporigheden
schuldig maken. Voor hen, die aanleg hebben
om al te hartstochtelijke rookers te worden, is
het goed aan de gevaarlijke gevolgen te herin
neren,- opdat zij aan een toenemende.! harts
tocht bij tijde paal en perk kunnen stellen.