NIEUWE
No. 880.
Donderdag 5 Maart 1885.
10de Jaargang.
agite ma non agitate.
Dc strijd tegen liet anar
chisme en nihilisme.
BUITENLAND.
Iu verband met de door Von B'smark iu
deu Rijksdag gehouden redevoering, die iu
politieke kringen buitengemeen veel opzieu
baart, is het hier uit Parijs ontvaugeu
bericht vau bizonder belang, dat op Kreta
zesduizend Turksche soldaten gereed staau
om, zoodra het verlangd wordt, met de
Engelscheu te zamen den veldtocht in
Soedan tot een eiude te brengen. Tegelij
kertijd maakt het Italiaansche ministeriëele
blad Piccolo thans bekend dat Italië te
Londen het voorstel eener vereenigde
expeditie naar Soedau heeft gedaan, onder
de twee volgeude voorwaardenten eerste
dat Italië weder vrij zal kunnen handelen
zoodra de Eugelsche belangen in strijd
mochten geraken met die van Duitschland,
waartoe Italië, naar het heet, krachtens
tractaat verplicht was; en ten tweede
dat aan Italië, tot belooning voor zijne
diensten in Soedan, bij de definitieve re
geling der Egyptische toestauden volkomen
gelijke rechten zouden worden toegekend
als aan Eugeland. Gladstone verschoof het
antwoord daarop tot na de behandeling
van het votum vau vertrouwen in het
Lagerhuis; maar ondanks de slechte uit
komst der jongste stemming, is Italië nog
bereid tot den gemeeuschappelijkeu veld
tocht.
HAARLEM
abonnementsprijs
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzjuderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÈN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K1JPPEKS LAUBET.
De gausche beschaafde wereld van St.
Petersburg tot Washington is in onzen tijd
genoodzaakt den strijd op te nemen tegen
het nihilisme en anarchisme. De anarchis
tische moordenaarsbende trekt de geheele
wereld door en tracht door dynamiet, re
volver en dolk, schrik, angst en onzeker
heid te verspreiden en in de maatschappij
het bewustzjju te verwekken, dat deze op
een vulkaan is geplaatst. De moorden en
misdaden volgen elkander met ijzingwek
kende snelheid op. De handlangers van
't nihilisme en anarchisme hebben allen ge
dronken uit den beker der naturalistische
wereldbeschouwing, die op school geleerd,
door de pers tot op de meest afgelegen
plaatsen wordt verspreid en als de vrucht
van wetenschap en beschaving wordt ver
heerlijkt.
Wrj allen weten, dat de misdaden in de
laatste dagen gepleegd, slechts de flikke
ring zijn van een revolutie-vuur, dat op
den bodem der modern-beschaafde wereld
smeult, en dat slechts op een enkelen wind-
stroom wacht, om tot de volle vlam eener
internationale wereldomwenteling uit te
barsten. Inderdaad de maatschappij ver
keert ten huidigeu dage in een toestand,
zooals de wereldgeschiedenis dien nog nim
mer heeft aanschouwd. Zal het der macht
van de Staten gelukken, het vuur te blus-
schen, den afgrond te sluiten, het gevaar
af te wenden? Wij betwijfelen het. De macht
der politiek, der politie en der justitie zal
haren plicht doen, de hoofden der misda
digers zal zij de zwaarte van haren sterken
arm lateu gevoeleu, doch slechts met eene
uitwendig ijzeren macht, hoe groot zij ook
zijn moge, zal men het onzalige vuur niet
blusschen, den revolteerenden geest niet ver
nietigen, de pest, die in 't donker rondsluipt,
niet kunnen genezen. In dit opzicht mag
men geen illusies vormen, waartoe men,
met het oog op de krachtige wapenrusting
der Staten, al licht zou zijn geneigd. Op
FEUILLETON.
De keuken in vroegeren tijd.
Zij begint met de uitvinding van het vuur,
en met het begin der kookkunst begint ook het
kruiden der spijzen en de bereiding van dran
ken. Atheneus herinnert ons in zijue schilde-
riug, aan de rijkelijke vleeachkost der Home
rische helden, die ossen- en larasvleesch aten
en hrt fluitspel en gezang als sieraden van den
maaltijd prezen. De oude Egyptenaren aten rijst,
peulvruchten, groenten, wortelen, visch en ka-
kametdenvleesch, en den ouden Bomeineu diende
men brij van rogge-, tarwe- en havermeel tot
voedsel voor.
De fijnere kookkunst gaat van Azië uit. De
Grieken leerden haar van de Perzen, van dezen
de Romeinen. De weelde der Romeiusche tafel
was zeer groot. De Romeinen, die van de Grie
ken het broodbakken leerden, hadden zes soorten
brood en drie schotels (eieren, oesters en einde
lijk dessert uit ooft en gebak). Aan Lucullus
kostte één maaltijd 18000 gulden, en de oude
Cato verwonderde zich er over, dat een visch
duurder was dan een os. Vitellius, door Tacitus
het keizerlijke zwijn genoemd, verslond met eten
in zeven maanden slechts 75 millioen gulden!
Keizer Lucius Varus betaalde vooreen souper van
12 personen 450,000 galden. Heleogabalus ver
bond aan een maaltijd een loterij, waardoor iederen
gast tien pond goud, tien kameelen, beren
of struisvogels te beurt vielen; en hij bedolf zijue
gasten onder zulk een menigte van de zeldzaam
ste en prachtigste bloemen, dat een aantal van
hetzelfde oogeublik, dat het rechterlijke
zwaard van den Staat den eeuen misdadi
ger treft, komen onmiddellijk anderen op
diens plaats. Juist dit verschijnsel bewijst,
dat de wortel vau het kwaad in het hart
van het volk ligt, en dat de machtmidde-
leu van den Staat niet toereikend zijn, om
dien wortel uit te rukken.
De hoofdzaak is om den oorsprong van
deze ziekte-verschijnselen te kennen. Juist
iu dit opzicht keerscht nog in schier alle
kringen de grootste verblindheid, ja het
komt ons voor, dat men thans verder dan
ooit van eene grondige keunis van zaken
verwijderd is. Men huldigt het naturalisme
als de vrucht der wetenschap; men speelt
met de naturalistische beschouwingen en
grondstellingen alsof het onschadelijke zaken
waren, en toch zijn zij inderdaad het in-
tellectueele dynamiet voor onze ontzettend
bedorven maatschappij. In boeken, tijd
schriften en nieuwsbladen worden de on
zaligste theorieën onder bet volk verspreid.
Men zoekt naar alle mogelijke middelen
om den invloed van het Christendom op
de volksbeschaving en op het volksleven
te verzwakken; op Christelijke feestdagen
verschijnen vaak in de liberale bladen ar
tikelen, welke de feiten des heils van het
Christendom, die de wereld hebben ver
nieuwd, op eene lijn stellen met de mythen
van het heidendom. Men predikt een gren-
zeuloos individualisme en de gausche po
litiek maakt er ruime baan voor; de strijd
voor het bestaan, de outboeiiug van alle
krachten en neigingen iu den meusch moet
alles regelen en als doel van alle ontwik
keling verkondigt men het aardsch genot
des levens.
Voor dit doel wordt alles dienstbaar ge
maakt: wetenschap, kunst, opvoeding en
ontwikkeling. Uit het verstand moet alles
in Staat en maatschappij zich ontwikke
len. Historische feiten, Goddelijke Openba
ringen, zedelijke wereldorde worden als
verouderde, geen recht van bestaan hebbende
zaken op zij geschoven. Dat is de leer,
welke het liberalisme sinds eene eeuw van
hen er werkelijk onder verstikte. De toenmalige
gewone spijzen bestonden uit de hersenen van
flamingo's, uit pauwen- en papegaaieutongen,
uil visscken van alle zeeën, vogels en oesters.
De Galliërs aten iu het eerst gehakte kruiden,
die in houten nappen op een ossenhuid werden
opgedragen, melkkoeken van verschillende ko-
rensoorteu op de kolen geroosterd, later een wei
nig brood, veel vieesch (gekookt en gebraden)
en visch, gekruid met azijn en zout. Later ge
raakte de kookkunst uit Italië naar Frankrijk
vanwaar zij met den tijdgeest van Lodewijk XIV
over geheel westelijk Europa werd verspreid.
Ten tijde der Erausche Koningen had de keuken
een Romeinsch karakter.
1. Groente, rauw of als salade, wijn en oieren.
2. Vleeschspijzen in hooge pyramiden opge-
discht. Varkensvleesch had den voorrang.
3. Dessert: Gebak, ooft.
Na Pimius en Tacitus aten onze Germaansche
voorouders haverbrij, wilde appelen en zure melk
(de stammen in Zwitserland, Zwaben en Beiereu).
Wat later aten ze vieesch van wilde ossen, ren
dieren en waterhoenderen; ooievaars en zwanen
waren hun lievelingsspijzcn. De Duitschers namen
door het innige verkeer met de Romeinen ook
hunne keuken over.
Karei de Groote beval tuinvruchten en groen
ten te verbouwen. Tot de veertiende eeuw waren
de spijzen nog rauw.
Ten tijde van Koning Jan zonder land at men
zeehonden, ten tijde der Troubadours walvis-
scheu, en eerst in de twaalfde eeuw werden ha
ringen _uit Norman dië bekend.
Iu Engeland at men ten tijde van Hendrik
VII in drie zomers geen versch vieesch, en on
der Koningin Elizabeth bestond het ontbijt der
de daken gepredikt heeft 9n welke de phi-
losophen in systeem, de dichters in verzen,
de staatslieden in de wetten hebben ge
bracht. Men heeft zich van het Christen
dom afgewend en zich gekeerd naar de
oude, donkere philosophic van het Bud-
dhaïsme.
Zoo is het socialisme, evenals het nihi
lisme en anarchisme feitelijk en historisch
niets anders dan de logische consequentie
van het liberalisme. Men schrikt nu wel
is waar over deze consequentie en tracht
ze te ontkennen, en men is er nog niet toe
kunnen komen de bron van verderf op eer
lijke en juiste wijze te willen erkennen. Toch
is het buiten kijf dat, zoo lang de oorza
ken blijven voort werken, de gevolgen zich
steeds sterker en ontzettender zullen doen
gevoeleu. Hoe meer de naturalistische ideeën
onder het volk verspreid worden, hoe meer
het Christelijk besef zal worden terugge
drongen, hoe meer de harten van het volk
voor de leeriugen der sociaal-democratie,
van het nihilisme en anarchisme toegan
kelijk zullen worden. Dat zijn waarheden,
die ons door vreeselijke feiten worden ge
staafd.
De weg tot beterschap en redding ligt
steeds open; dat men dan niet iauger drale,
hem te betieden. Een gezonde staatkunde,
die daarvan uitgaat, dat iu den Godsdienst
de bron van welvaart van het volk, de macht
der natie en van den Staat gelegen is, zie
daar een stap ten goede op den openstaau-
den weg. Maar het volksleven is geen werk
tuig, uit hetwelk men de versleten raderen
kan nemeu om er nieuwe in de plaats te
zetten, 't Komt er hier op aan of de geest
goed is, die het volk bezielt. Daarop dient
te worden gelet. Laat men het zorgeloos
toe, dat de harten door de pers en de school
vervuld worden door den geest van het
naturalistische liberalisme, dan zijn alle
sociale hervormingen slechts nieuwe lappen
op een oud kleed.
Wrj verlangen geen reactie door politie
maatregelen wij eischen eene wedergeboorte,
eene vernieuwing van den geest uit de
hofdames uit pekelvleesch en een kruik bier.
Ouder Karei V, aan liet einde der 17de eeuw,
at de adel maanden lang geen versch vieesch,
behalve wild, doch wel visch.
Met de kruistochten begon een nieuw tijdperk
voor de keuken. Uit het Oosten bracht men heer
lijke vruchten als kersen, pruimen, perziken eu
Indische specerijen mede. Bij de Romeinen werd
het kostbare, bij de Duitschers het vele boven
het smakelijke voorgetrokken. Laat dit tot een
voorbeeld strekken: Bij de bruiloft van een Her
tog van Laushut met een Poolsche Prinses, ten
tijde van Keizer Erederik III, werdeu in acht
dagen 3000 Hongaarsche ossen verteerd, 62000
hoenders, 5000 ganzen, 75000 kreeften, 170 vaten
Landshuter en 279 vaten vreemde wijn. Dat
kostte meer dan 70000 dukaten. Hierbij kwamen
nog de toongerechtuu eu pastijen, waaruit dwer
gen en hansworsten te voorschijn sprongen, kun
stig opgebouwd iu den vorm van kerken en to
rens met muzikanten gevuld, mimische spelen,
zangen van Troubadours, afgewisseld door hon
den- en apen-komedies. Dit is de smakelijke
romantiek dier dagen.
Ten tijde der Homerische helden zat men op
ruwe banken om den geineensckappelijkon disch.
Door de Perzen werd de gewoonte overgeleverd
om halfliggend den maaltijd te nuttigen. De gas
ten lagen met de ruggen naar elkaar gekeerd op
de linkerzijde, het hoofd naar de tafel, de voe
ten naar buiten gewend en met de rechterhand
voor zich heen rijkend om de spijzen te vatten.
Dit gebruik hebben de Romeineu van do Grie
ken, van eersigenoemden de Duitschers overge
nomen, die daartoe op bosschen stroo aan een
lage tafel zaten. Ten tijde van Theodosius den
Groote lag men op halvemaanvormige tafels.
diepte eener Christelijke wereldbeschou
wing.
Slechts de Christelijke geest heeft de
kracht eener innerlijke vernieuwing voor
Staten en volkeren. Daarvoor zijn echter
ernstige voornemeus, krachtige arbeid en
ijzeren volharding noodig.
Moge het daartoe weldra komen.
Prins Von Bismarck heeft 126 adressen,
ten gunste van den dubbelen muutstaudaard,
in handen gesteld van den Bondsraad.
Havas maakt een telegram uit Shan
ghai bekend, waarin gemeld wordt dat de
rivier Yuug, die naar Niupo leidt, geblok-
keèrd is.
Ouder de eerste Frankische Koningen werdeu
de houten stoelen ingevoerd. In dezen tijd ont
stond voor het eerst het gebruik, mannelijke en
vrouwelijke gasten aan ééu tafel te plaatseu, met
eeu gemeenschappelijken schotel en drinkschaal.
De tafel was in 't eerst ongedekt, doch werd
spoedig met lederen kleedeu bedekt, waarvoor
in de 16de eeuw tafellakens in de plaats kwa
men. Servetten bracht ieder ten tijde der Romei
neu met zich, om de bizouder bevallende spijzen
daarin gewikkeld mee naar huis te nemen. Iu den
tijd van Keizer Karei den Vijfden waren de servet
ten nog kostbaar, zoodal men ze Keizers en Ko
ningen ten geschenke gaf. Lepels kende slechts
de brijetende volkeren, messen voerden de Gal
liërs het eerst in, vorken zijn eerst van latere
dagteekeuiug.
Bij een gastmaal van Philips den Schooneu sprak
men het eerst van messen en vorken, de heer
had het mes, de naast hem zittende dame de
vork. Iu Engeland en Duitschland vindt men ze
eerst veel later. Men bediende zich daar van
zijne vingers. Borden waren eerst sneedjes brood,
later houten schijven, toen aarden, geverniste en
eindelijk metaleu en porseleinen.
Middageten is een gebruik van den nieuweren
tijd. De ouueu, Romeinen en Grieken, hadden
slechts avondmaaltijden. In de 14de eeuw at
men om 8 uur in deu middag. Eerst ten tijde
van Loedwijk XIV zette men zich om 11 uur
aan den disch en onder Elizabeth van Engeland
was dit de tijd voor den maaltiju. In de eeuw
der revolutie zette men dezen tijd op 2 eu 3
en tegenwoordig iu Parijs op 6 uur.
