NIEUWE No, 914. Donderdag 2 Juli 1885. 10de Jaargang. De ontwijding van den Zondag. BUITENLAND. 0.86 ïfca mme Om te onthouden. Spelingen der natuur. HURL ABONNEMENTSPRIJ S Per 3 maanden voor Haarlem r Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p, Voor het Buitenland s Af'ztrnderlijke Nummers Dit blad verschijnt Eiken WOENSDAG en ZATEEDAG. BUREAU: St. Jansstraat Haarlem. 1,- 1,50 0,06 ftvy3BE.Ni-) in r AGITE MA NON AGITATE. IDIliUT PRIJS DER ADVERTENTIÉH Van 16 regels30 Cents. Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrjjdag avond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers KÜPPERS LAUREY. De alom heerschende goddeloosheid, het meer en meer veldwinueud ougeloof, is oor zaak dat het gebod der Zondagsheiliging schier overal niet meer wordt nageleefd. De stelselmatige miskenning van dit God delijk gebod wordt zelfs als eene hoog te waardeereu begiusel van den nieuweren tijd geprezen. Niets echter is minder waar dan de bewering, dat de Zondags-arbeid het volk tot heil verstrekt. De systema tische ontwjjdiug van den Zondag heeft veeleer het grootste sociale nadeel ten ge volge, zij is op de allereerste plaats het bederf der gezondheid, het zwaarwichtigst kapitaal van iederen mensch. Hoe verderfelijk de stelselmatige Zondags- arbeid moet werken, blijkt reeds uit het oordeel "der natuurphilosofen en genees- heeren, die verklaren dat hij in directen strijd is met de natuur eD het organisme van den mensch. Ongeloovige geneeskun digen zeggen dat het gebod zijn ontstaan te danken heeft aan de natuurlijke behoefte, welke de mensch, na een zesdaagschen ar beid, aan een rustdag gevoelt. Juist omdat de Zondag aan de natuur lijke behoeften van den mensch voldoet, was het voor de Priesters van alle Gods diensten zeer gemakkelijk, den Zondag voor eene instelling Gods te doen doorgaan en door denZondag hun eigen aanzien en hunne macht te vergrooten,* zegt de natuurvor- scher Karl Muller. Dr. Schauenberg schrijft in zijneHy giënische Studiën über die Sonntags ruhe: Den zevenden dag algemeen als een rust en feestelijken dag te beschouwen, na een arbeid van zes dagen, steunt niet op een mysterie, maar dient te geschieden uit eene proefondervindelijk erkende en bevestigde be hoefte der menschelijke natuur,om na een ar beid van zes dagen,één dag vrij te hebben aan de gezondheid en, als de uitdrukking ver oorloofd is, aan den genius gewijdDeze getuigen zijn ongetwijfeld niet verdacht, want zij kennen God noch gebod; echter verklaren moeder natuur en natuurwetten op enlijk dat de Zondagsrust noodzakelijk is. Wie derhalve systematisch den Zondag door arbeid ontwijdt, zondigt tegen de natuurwet FEUILLETON. Ketels kan men vrij van ketelsteen houden door er eens in de maand aardappelschillen eenigen tijd in te koken. Gevulde petroleumlampen mogen over dag niet in de zon staan, omdat warme petroleum gassen ontwikkelt, die bij het aansteken eene ont ploffing zouden veroorzaken. Augurken in 't zuur bederven altijd in een pot waar vet in is geweest. Visch is beter af te schrapeu als zij een oogen- blik in het warm water is gehouden. Het hard worden van petroleum-pitlen voor komt men door ze in zeepsop, of azijn, uit te koken. Hat schiften van melk belet men door er een stukje suiker in te leggen. Natuurlijk kan zulke met suiker vermengde melk niet gekarnd wor den. Als een mes uit het heft heeft losgelaten, kan men het weer vastmaken door het gat van het heft met fijngestampt hars en krijt te vullen en dan den heetgemaakten steel van het mes er in te steken. Bevroren eieren worden weer bruikbaar ge maakt door ze iu verseh bronwater te legge n waarin een lepel keukenzout is opgelost. Van een klomp ijs kan meu het best zulke stukjes maken als men hebben wil, door er een spijker of een puntig mes op te zetten, en met eu benadeelt in hooge mate zijn organisme. Dr. Niemeyer schrijft in zijn werk Die Sonntagsruhe vom Standpunct der Gesund- heitslehre:>de Zondagsrust is de noodwen- ste bescherming tegen sluipende ziekelijk heid en tegen het plotselinge bezwijken van bet lichaam. De verordening van den rustdag is eene natuurlijke noodzakelijkheid géén willekeurig gebod. Dr. E. Reich, een radicaal ongeloovig arts, komt iu zijne studiën over den Zon- dagsarbeid tot het volgende resultaat: »Het is goed en noodzakelijk, dat de rij der werkdagen regelmatig wordt afgebroken door een dag, waarop andere organen, dan die welke gedurende zes dagen werkzaam waren, in werking komen. Waren we ge durende een reeks dagen hoofdzakelijk met de spiereu bezig, hebben we des daags ge arbeid, dan hebben we toch, al brachten wij den nacht slapende door, van tijd tot tijd behoefte aan een afbreken van onze gewone bezigheden, eene verwisseling van den spier- met den zenuw-arbeid; na eene inspanning van eenige arbeidsdagen hebben we behoefte aan een rustdag.* Aau het slot van zijn geschrift deelt deze geneeskundige het resultaat van zijn on derzoek in de volgende woorden mede:«De beschaafde mensch heeft de rustdagen noo- dig voor zijne gezondheid, zedelijkheid en geestelijke werkdadigheid; hij heeft behoefte aan dien wekelijks regelmatigterugkeerenden Zondag en de meermalen in hot jaar voor komende feestdagen. Maar het enkel rusten, het enkel overwegen of het genot alleen op die dagen is niet in staat het nut aan te brengen, dat gebiedend noodzakelijk is, als de arbeider lust tot den arbeid, genoegen aan zijne bezigheden, verheffiug des harten, vervroolijking van 't gemoed, versterking des geestes, als hem harmonie van al zijne vermogens, van al zijne functies zal verzekerd zijn; het is voor het gezonde, het geestelijke, zedelijke en lichamelijke gedijen van den mensch, voor het welzijn van het tegenwoordige zoowel als van de volgende geslachten gebiedend noodzakelijk, dat er niet slechts rustdagen bestaan, maar dat deze ook waardig eu nuttig worden door gebracht.* Dr. Doek uit Zwitserland zeide in eene de hand of een houten hamer daarop te slaan. Taai vleesch kan men even malsch koken als het andere, wanneer men een weinig azijn hij het water doet. Om eiwit snel te kloppen, moet men zooveel zout als op de punt van een mes kan liggen er bij doeuhoe koeler de eieren zijn, des te eer schuimen zij. Oude boter wordt weêr smakelijk door uit- wassclien, eerst ic koud water, daarna in melk dan kneedt men de boter een weinig met fijne suiker en strooit er wat zout op. Plaatijzer kan men blank schuren met een pap van houtasch en olie, waarmede men het insmeert en dat men daarna met een wollen lap uitwrijft. Is het zeer zwart, dan herhaalt men dit. Koper maakt men schoon met Prager puim steen, en geel koper kan men ook met schijven citroen inwrijven en met water afspoelen. Blik wordt weer zoo glimmend alsof het nieuw was, als men het met sterk sodawater schoon maakt en met wollen lappen opwrijft. Met ter pentijn of krijt kan men blik ook schoonmaken voor grof b'ikwerk moet men zand iu plaats van van soda gebruiken. Tin maakt men met zand schoon, en spoelt het met regenwater af; voor fijne tinnen voor werpen neemt men krijt en brandewijn. Iu het kleine meer Agnano bij Napels is het water aan de oppervlakte zoet, terwijl het in de diepte zout is als de zee. voordracht den 21 Februari 1883 te Ber lijn gehouden: »dat de Zondagsrust van het standpunt der gezondheidsleer eeu der belangrijkste vragen is, want rust na be weging is een organische wet. De uitspraak van Spencer: »Het evangelie der ontspan ning eu rust moet meer en meer gepredikt worden, zal onze gezondheid niet nog slech ter worden dan zij reeds is,mag in onze zenuwachtige eeuw wil als gerechtigd wor den beschouwd.* Prof. Dr. Hirt iu Breslau zegt: Reeds op hygiënische gronden, om van de gods dienstige niet te spreken, moet de Zondags rust beschouwd worden voor ieder mensch noodzakelijk te zijn.» »De Zondagsrust* zegt Dr. Cabanis, »is in gesloten werkplaatsen noodzakelijk, voor al daar waar de lucht niet gemakkelijk kan worden ververscht. Op zulke plaatsen ne men de spierkrachten zeer snel af. De sterk ste mannen worden wekelijk eu grillig van karakter. »Eéu rustdag in de week,« zegt Audi- ganne, schijnt de juiste maat te zijn voor de behoeften onzer natuur. Men zie eens wat er volgt, als er des Zondags wordt ge werkt. Heeft men daardoor een werkdag meer aau de week toegevoegd? Somtijds, maar zelden. Meestal heeft de rustdag zijne plaats verau lerd. Als het werk des Zondags voortduurt, wordt het des Maaudaags ge staakt en zeer dikwijls ook op audere da gen in de week.« Dr. H. N. Descieux, een beroemd arts in Frankrijk, schrijft: »Wij moeten ons op het standpunt der werkelijke feiten plaatsen eu ons geen socialen toestand voorspiege len, die nooit verwezenlijkt wordt, een toe- tand waarin nl. de arbeider in de juiste verhouding werken, eten eu rusten kaD. Heeft de arbeider niet een dag, waarop hij den arbeid geheel en al kan staken, dan rust hij gedurende den nacht slechts vau de directe vermoeiris van het dagwerk uit; maar deze rust is niet voldoende. Iu de al te korte tusschenruimte, die zijne werk uren van elkander scheidt, kunnen zijne krachten niet geheel en al worden hersteld; zij worden spoedig uitgeput en de mensch wordt zeer spoedig eeu prooi van eene ziekte, welke men courbature (stijfheid der Bij Ornar in Tranche Comté is een heel diepe bron, die bij nat weer overloopt eu groote hoeveelheden visch opwerpt. In de buurt van Grenoble is een plaats, Fon taine Ardeute, waaruit vlammen ontsnappen, die 8troo, papier en hout verbranden, maar geen kruit doen ontvlammen. Colmars, een kleine stad in Provence, bezit een merkwaardige fontein, die beurtelings zeven minuten lang loopt en ophoudt,, In de Fransche provincie Bonrbonnais, nu het departement Aller, is een stad Bourbon l'Archam- balt genaamd, die merkwaardig is om haar baden. Het water van deze baden is zout en laat op den rand van de kuip eeu gele kleur met een zwavellucht achter. Zij zijn zoo heet, dat men er zijn hand niet zonder pijn in kan houden, toch kunnen er geen eieren iu worden gekookt en planten verschrompelen er niet iu. Het kookt niet sneller dan koud water, als men het op het vuur zet, terstond nadat men het uit de bron heeft geput. Een groen slijm blijft aan de op pervlakte als het fraai weer is en verdwijnt als het gaat regenen. Bij het kasteel Skepus in Hongarije is een grot, waarin het water 's winters vloeibaar is, maar 's zomers haalt men er groote blokken ijs uit om daar dranken mee te koelen. Het dorp Crudwell bij Tetbury in Wiltshire Engeland, heet naar een bron, die zich daar bevindt. De opening van de bron aan den kant van den weg gelegen, heeft slechts de grootte van ledeu) noemt. Hoeveel vroegtijdige, acute en chronische ziekten, hoeveel kwalen heb ben niet haren oorsprong iu den slechts zelden of nimmer gestaakten arbeid! De wetgevers hebben deze hygiënische wet zoo goed begrepen, dat zij iu verschillende lan den de dagelijksche werkuren vau vrouwen en kiuderen juist geregeld en Zoudagsarbeid streng hebben verboden. En dit geschiedde niet ter zake van religieuze overwegingen maar alleen in het belaug der openbare gezondheid. De constitutie der mannen is sterker dan die der vrouweu en kinderen, daarentegen is echter hun werk moeilijker en vereischt een grooter krachtverbruik als dus de werkman, van de hem door de wet gelaten vrijheid gebruik makende, zijn gewonen arbeid ook des Zondags voortzet, dan geeft hij zich moedwillig aan de bo- genoemde ernstige gevolgen prijs. Eeu ander ervaren arts uit de fabrieks- streken iu Henegouwen, waar des Zondags dikwerf wordt gearbeid, schrijft: »De ge volgen van den Zondagsarbeid, zooals ik die heb waargenomen, zijn gewoonlijk van zeer bedroeveudeu aard. Een jong man, die zonder te rusten arbeidt, kan een tijdlaug aan de bovenmatige verslapping weerstand bieden, doch na verloop van eenige jaren, vooral als hij niet zeer matig en regelma tig leeft, worden zijne krachteu ondermijnd, zijne intelligentie verminderd, de lichtste arbeid vermoeit hem en dan volgt eeu gansche rij ziekten, die het gevolg ziju van het overmatige werken en van de gemaakte uitspattingen. De arbeider wordt dan voor den tijd ongeschikt het noodige voor het levensonderhoud van zich eu van zijn huisgezin te verdienen. Aangezien eeu dag van rust op zeven dagen voor den arbeidenden mensch nood zakelijk is,zegt Michel Chevallier, ïlaten wij dan den Zondag vieren iu den naam der openbare gezondheid, als 't niet in naam van den Godsdienst geschiedt. Wordt vervolgd.) Het adres van den Mecklenburgschen adel, ten voordeele van de Brunswijksche Troon- candidatuur vau den Hertog vanCumberlaud, eeu gewoon voetbad en is ongeveer even diep. Het water loopt steeds door, maar slechts tot aan den rand, nooit er over. Nog merkwaar diger is, dat alle pogingen, om het water in dezen natuurlijken vergaarbak te verminderen, ijdtl zijn. Hoe snel men het water er ook uit neemt, het wordt steeds even snel vervangen. Te Bahorn aan de Perzische golf, waar weinig of geen regen valt en het dorre strand geen zoet water oplevert, hebben de inboorlingen een merkwaardige methode om zich het noodzakelijke drinkwater te verschaffen. Het wordt namelijk verkregen uit de vele bronnen op den bodem dsr zee. De duiker windt, in zijn boot gezeten, een zak van geitenhuid om zijn linkerarm en houdt met de hand zijn mond dicht. Dan neemt hij een zwaren steen in zijn hand, waaraan een sterke lijn is vastgemaakt. Zoo uitgerust duikt hij en bereikt weldra den bodem. Terstond opent hij den zak boven den zoetwaterstraal, springt dan op den stroom, die omhoog gaat, sluit meteen den zak en wordt aau boord genomen. De steen wordt dan opgehaald en de duiker gaat, na wat adem gehaald te hebben, eeu nieuwen voorraad halen. De oorsprong dier rijkelijk vloeiende, onder- zeesche bronnen moet, naar men wil, liggen in de groene vlakte van Osman op een afstand van ongeveer zeshonderd Engelsche mijlen.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1885 | | pagina 1