NIEUWE
No. 920.
Donderdag 23 Juli 1885.
10de Jaargang.
m
Een schitterend getuigenis.
BUITENLAND.
feuilleton.
De Latinist.
RAARIMSCR! COMMIT.
ABONNEMENTSPH IJS
Per 3 maanden voor Haarlemi 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzinderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B tTEE AU: St. Jansstraat Haarlem.
TIEMl'ti
AGITE MA NON AGUTATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrjjdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K UPPERS EAU RE Y.
De Norddeutsche Allg. Ztg.het orgaan
van Piins Von Bismarck, heeft, zooals be
kend is, van den altijd slagvaardigen, gees-
tigeu leider van het Centrum, in eene zit
ting van den Rijksdag, den titel ontvangen
van »de allergrootste mistwagen van het
Duitsche Rijk,* en deze titel heeft dit blad
ook steeds behouden. Dr. Windthorst gaf
dien naam aan dit blad omdat het zich
aanhoudend bezig houdt met het beschim
pen, belasteren en verdacht maken der
Katholieken. De haat der Norddeutsche open
baarde zich hoofdzakelijk tegen de Katho
lieke Orden en de getrouwe Katholieke
Geesteljjken. Doch steeds komt er een dag
waarop de Almachtige uit den mond zijner
grootste vijanden den lof Zijner Kerk en
Zijner Dienaren laat verkondigen. En deze
dag is ook voor Von Bismarcks orgaau
aangebroken. Benige dagen geleden heeft
de Norddeutsche een brief gepubliceerd,
waarin aan de Katholieke Missiën en Mis
sionarissen den hoogsten lof wordt toege
zwaaid, terwijl de Protestautsche Missiën
duchtig worden gehekeld. De schrijver van
dien brief is de heer W. Von Bulow, een
Protestant uit Noord-Duitschland, die eene
groote reis maakt op de Samoa-eilanden
in de Zuidzee en van daar zijne beschou
wingen mededeelt. Genoemde heer schrijft
o. a. het volgende:
»Even als in de landen der oude wereld,
munt ook hier de Katholieke Kerk boven
de verschillende Protestantsche secteu daar
in uit, dat zjj ouder hare geloovigen eene
uitstekende tucht handhaaft, steeds het
geestelijke belang in het oog houdt en,
zonder ophouden, door 't invoeren van goede
planten, zooals Bananensoortengoede
broodvruchten en verschillende Amerikaan-
sche en Australische vruchtboomeu, ook
voor het lichamelijk welzjjn harer kinde
ren de meeste zorg draagt. Ook hier, even
als bjj ons, toont zij weder hare uitmun
tende organisatie en hare macht over de
geloovigen. Zij zag zeer spoedig in, waar
hier de wortel van het kwaad schuilt, na
melijk in de buitengewoon groote luiheid
der bevolking, die door de vruchtbaarheid
Mijne ouders en die van mijn vriend Karei
Berger waren buurlui. Zijn vader, Godfried
Berger, wis de knapste smid van de stad, die
zich ook met dingen bezig hield, waarmee zich
geen enkel ander uaas der geheele stad bemoei
de. Met opgetogenheid deuk ik nog aan het
speelgoed mijner jeugd terug, dut buurman Ber
ger ons op kerst lag schonk het waren kun
stige knutselarijen, die hij in zijn ledige uien
maakte en waarmede hij alle speelnootjes van
zijn Karei bedacht. Natuurlijk kwam er ieder
jaar maar één aau de beurt, maar het was uit
drukkelijk bepaald, dat ook alle andere zich
aan het geschenk mochten verlustigen. Strijd
kwam er nooit, of hij werd in zijne geboorte
gesmoord; anders zou het met de heerlijkheid
spoedig ten einde zijn geweest.
Terwijl wij met ons allen dikwijls uren lang
in de werkplaats zaten, waar meester Berger en
een paar gezellen aan het werk waren, en ons
verwonderden, hoe hem alles zoo vlug en zoo
netjes van de hand ging, zat Karei, zijn eeni-
ge zoon, in het voorhuis met de boeken. De
oude schudde het hoofd, wanneer hij ons
daarentegen lustig zag rondspringen; maar als
zijne vrouw hem dan vertelde, dat de rector
van het gymnasium haar gezegd had„uw Ka
lei is de beste latinist van de klas en zal, als
van den bodem, welke alle levensbehoeften
bij'ua zonder arbeid levert, wordt begun
stigd. Zij dringt op omkeer aan en geeft
een goed voorbeeld doordien zij doorMissiona-
rissen plantages laat aanleggen en onder
wijs doet geven in den landbouw.Zoo beheert
b. v. de Katholieke Missie bijua al het
bebouwde land op de eilanden Futura en
Alofa, en zij laat dit door inboorlingen be
werken, eveu als in Wallis (Uea-eiland),
Pahiti, Tonga en Samoa.
Na dezen lof, uit Protestantschen moud
gevloeid, gaat de heer Von Bulow woor
delijk voort: »Gauseh anders staat het ge
schapen met de Missiëu der verschillende
Protestautsche communauteiten eu sekten-
Deze zendelingen heeft men uit Engelsche
werklieden gerecruteerd; zij zjjn op een
soort seminarie korten tijd voorbereid en
komeu als uiterst beschaafd en ontwik
keld* hier aan, een hoogmoed ten toon
spreidende, die men gewoonlijk bij lieden
vindt, welke eigenlijk niets kennen en niets
weten en toch gaarne iets zouden willeu
beteekenen. Voor hun Missiewerk ontvan
gen deze lieden een salaris, dat voor hun
onderhoud zeer voldoende is, maar met dit
honorarium zijn deze christelijke zendelingen
niet tevreden en daarom hebben zij mid
delen gezocht en gevonden om hun inkomen
te verhoogen. De »kurstc als »geneesheer«
of beter gezegd als kwakzalver levert het
dagelijksch brood, de domheid der inboor
lingen en de handel levert het verdere)
zoodat zij, die zich als Apostelen van Hem
uitgeven, Die in eene kribbe werd gebo
ren en niets bezat, waarop Hij het hoofd
kon leggen, na zeer korten tjjd onder de
arme heidenenen gearbeid* te hebben, als
welgestelde lieden naar hun vaderland te-
rugkeeren om daar te rusten van de vermoei
nissen,* die zij in de nieuwe wereld hebben
doorstaan.
De Protestautsche reiziger beschuldigt
de Protestautsche zendelingen ten eerste:
van hebzucht, aangezien zij, zelfs in ge
vallen van gevaar, eerst dan geneigd zijn
aan een ernstig zieken inboorling genees
middelen te verstrekken, wanneer deze hun
vooraf met zekerheid belooft, als betaling
een varken of een ander voorwerp van
hij ijverig voortleert, de eerste van de heele
school worden," dan knikte hij toch tevreden
en riep ons toe„leeren jongens, leeren, anders
zal 't nog wat geven!" Wij hoorden wel den
goeden raad, maar hadden weinig lust hem
daarin na te volgen. 'iGaf toch watof het een
beetje meer of minder was, kwam er niet op
aan; en wanneer Karei zijn werk af lmd, dan
was het zoo goed als zeker, dat ook ons de
gebradon duiven in den mond vlogen.
Maar wanneer Berger's betere wederhelft ver
der uitweidde, hoe de rector had gezegd,
„Karei moet studeereu, phil phil (ja ik
weet niet meer wat) maar studeereu moet
hij en een geleerde worden," dan werd de baas
kregelig. „Klirr klirr I klip klap I" zeiden de
hamers, op het ijzer neervallend, terwijl de vij
len begonnen te krassen en te piepen, dat men
er 't hartwater van zou krijgen. Vrouw Marianne
keek dan zoo nijdig als een spin, bromde wat
tusschen de tanden en keerde in het voorhuis
terug. „Vort met jullie, jongens 1" riep zij dan
en sloeg ons de deur voor den neus dicht. Daar
stonden wij te kijken. Wij zouden ook zoo graag
geleerde heeron geweest zijn jammer maar dat
de geleerdheid zoo'n harde kokosnoot is I
Zoo gingen de jaren heen. Wij hadden in de
school met elkaar gelijken tred gehouden, al lag
er tusschen die schreden hier en daar nog al
een groote afstand. Karei Berger was onder de
eersten, en wij andereD, nu ja, wij waren het
ook, maar van onder af gerekend. Eu de voor
spelling, die vrouw Marianne zoo dikwerf te
genover haar man had uitgesproken, was waar-
waarde af te staan. Teu tweede worden de
Protestantsche zendelingen van woekerhan
del beschuldigd. De heer You Bulow zegt:
»Een hoed, dien zij den wilden opdringen,
is ongeveer 60 cents waard, zij laten er
zich echter f 2,40 tot f 7,20 voor betalen;
bijbels verkoopen zij voor 6 a f 12 en
waarschijnlijk worden deze bijbels door de
zendelinggenootschappen gratis geleverd.
Hoofdzakelijk in Tonga zijn de prijzen van
godsdienstige boeken en schoolbehoeften
buitensporig hoog, reden waarom de Re
geering van dat gewest onlangs den handel
in boeken enz. den zendelingen verbood.
Ten derde zegt de heer Yon Bulow, dat
de Protestantsche zendelingen partijdig en
simonistisch te werk gaan. Zij deelen het
Avondmaal slechts uit aau zoogenaamde
>churchmembers,« leden der kerk, die ech
ter hiervoor jaarlijks ongeveer f 5,— moe
ten betalen. Zij verkoopen alzoo het h.
Avondmaal.
Een vierde aanklacht is de volgende:
De Protestantsche zendelingen geven ge
durende eenige maanden ouderwijs aan den
een of anderen wilde; zij benoemen hem spoe
dig tot ouderwijzer eu deze inboorling mag
dan preekeu, doopen, beaarden, godsdien
stig ouderwijs geven en het h. Avondmaal
uitreiken. Het gebeurt niet zelden dat bij
deze godsdienstige plechtigheid een door
den zeudeling geleverden drauk, gekleurd
suikerwater of ook wel melk van kokos
noten, in plaats van wijn, wordt uitge
reikt.
Een vijfde beschuldiging is, zegt de heer
Von Bulow: »dat de Protestantsche zen
delingen heidensche gebruiken toelaten aan
invloedrijke hoofden, uit vrees dezen anders
te zullen verliezen.*
Teu zesde zegt de heer Von Bulow
woordelijk: Voorts is het een feit, dat de
zendelingen der Protestantsche secten al-
lereerst voor hunne eigen wouiugen zorg
dragen alvorens zij aan den bouw eener
kerk beginneu, juist iu tegenstelling met
de Katholieke Priesters, die eerst eene fraaie
eu solide kerk bouweD, voor dat zij aan iets
te hunnen gerijve denken. Hier neemt men
toewijding aan hun ambt waar, ginds
zucht naar geldwinuing en goede sier.*
beid geworden. Karei Berger was de beste lati
nist op elke klas gebleven en een latijnsche
thema, die wij naar de Mookorheide weuschten,
was voor hem eene kleinigheid. Wij hadden nu
den leeftijd van zeventien jaar bereikt en de
vraag: „wat wilt gij worden?' begon ons van
tijd tot tijd aan te grijnzen,,
„Nu, Kareivroeg ik op een goeden dag,
„wat zal er gebeuren
//Je weet het immers, ik ga mijn examen
doen en dan
Ds rtst bli ef onuitgesproken, maar het gezicht
van den goeden jongen bloeide als een roos;
ik geloof, hij zag zich al in de toekomst als
professor in de klassieke talen of iets dergelijks,
liet moet in ieder geval een schoone droom zijn
geweest.
't Was op Paaschzondagtor eere van het
hooge feest was het middageten overvloediger
goweest dan op andere dagen en ook een glas
wijn was geschonken, maar mot de ernstige
vermaning, vooral niet te veel te drinken. Dat
was bij het voorzichtige inschenken echter niet
mogelijk. Het was zoo stil in huis en op straat
als iu een kerk. Ik dacht over mijn eigen toe
komst na, totdat het me begon te vervelen,
't Was alles reeds zorgvuldig besptoken en over.
legd, er was niets nieuws meer te bekijken.
Ik slenterde dus naar hel huis van onzen buurman,
den smid. Daar was het echter niet zoo stil als bij
ons; hevige woorden klonken mij uit de kamer
tegen, daartusschen half onderdrukt snikken en
dan eeu gillende stem. Zij was het eigendom
van de goede vrouw Marianne, maar zij deed
Ten zevende verklaart de heer Von Bu
low, dat de Protestantsche Missionarissen
het volk niet beter, veeleer slechter bobben
gemaakt: »Iu Samoa heersckt nog steeds
de polygamie, in den oorlog worden nog
altijd de gewonden en gevangenen onthoofd,
met de zedelijkheid staat het bizonder slecht
geschapen, en allerwege heerscht nog het
schromelijkst bijgeloof.*
Eindelijk beschuldigt de heer Von Bu
low de Protestautsche zendelingen, dat zij
de onzedelijkheid in de hand werken. »De
Protestantsche missie-scholen zijn,zegt hij,
broeinesten der ontucht.Wij hebben te
grooteu eerbied voor het kieschheidsgevoel
ouzer lezers eu lezeressen om de gruwelen
mede te deelen, welke op deze inrichtiugen
geschieden.
Ziedaar het getuigenis van een Protes-
tautsch geleerde, gepubliceerd in de Nord
deutsche Allg. Ztg.eeu blad dat nimmer
van eenige sympathie voor de Katholieken
heeft doen blijken en toch niet schroomde
de mededeelingeu van den heer Von Bulow
openbaar te maken.
Voor ous Katholieken is het iutusscheu
ten hoogste verblijdend de groote verdien
sten onzer Missionarissen op dusdanige
wijze en van zulk eene zijde gewaardeerd
te zien. Het is eeu doorslaand bewijs dat
het geld, 't welk wjj voor het heilig Mis
siewerk offeren, op de meest doeltreffende
eu uitnemende wijze wordt besteed en wij
ontvangen daardoor opnieuw de bevesti
ging, dat de Katholieke Kerk ook hier
wederom schittert al3 de ware, de heilige,
de louterende en de zegeu verspreidende
macht.
Op 11 en 12 September a. s. zal te
Antwerpen eeue groote internationale sa
menkomst gehouden worden ter behande
ling van de internatiauale kwaal van drank
misbruik. Tot bijwoning worden uit alle lau-
deu uitgeuoodigd allen, die zich met het
bestrijden dezer kwaal bezig houden.
De vergadering zal zich hoofdzakelijk
bezig houden met eene gedachten wisseling
over de zeer uiteeuloopende middelen, iu
mijne gehoorzenuwen veel pijnlijker aan, dan de
pieperigste vijl der werkplaats. Zoo ongeveer
sprak Marianne, wanneer wij haar de schoonste
druiventrossen uit den tuin hadden gestolen.
Maar hier was van druiven geen sprake.
„Je bent toch volstrekt niet wijs, man hoorde
ik nu Marianne roepen, „je weet, dat Karei
leeren kan en goed leert. Over een paar jaar
is hij doctor of professor en dan kan hij nog
veel meer worden."
„Voor mijn part minister!" bulderde de oude
daartegen iu, laat me toch uitspreken. De jon
gen kan leeren en het hoofd staat hem recht
op de schouders, dat is allemaal goed en wel.
Toen hij nog een jongenskiel droeg, was hij
den heelen dag bij mij op de werkplaats eu hij
dacht aan niets anders, dan eens mijn opvolger
te worden, maar nu heb jullie hem allerlei dwaze
dingen iu het hoofd gezet en hem zooveel voor
gepraat, dat hij heelemaal veranderd en een stof-
neus geworden is.
Maar daar was Marianne in haar zwak getast.
„Zoo, daarvoor hebben wij dan al dat gehl uit
gegeven en al die boeken gekocht, om Karei nu
met het schootsvel achter den blaasbalg te laten
staan Daarvoor hebben wij ons dan ons heele
leven geplaagd, oin uit onzen jongen een een-
voudigen smid te laten groeien, waarop een
ieder laag neerziet? Nou, dat zou me net lijken!
En ik zeg neen, neen, neen en nogmaals
neen, al ga je op je hoofd staan 1"
(Slot volgt.)
