NIEUWE
No. 93 i.
Zondag 30 Augustus 1885.
10d J-wgaog.
Het sociale gevaar.
BUITENLAND,
HA4RLEMSC1
ABONNEMENTSPBIJ S
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B OBBAU: St. Jansstraat Haarlem.
ESEPSSfrU,-
r~«W-<S
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEHTEITTIËN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrqdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS LAUBET.
De spookgestalte van het sociale gevaar,
waarvoor Europa siuds jaren siddert, is
geen beeld der phautasie, zooals het Po-
lonisme dat iu Duitschlaud op kunstmatige
wijze als een gevaar voor het Rijk wordt
aangewezen, ook niet de toelating van den
Hertog van Cumberland tot het regent
schap van Bruuswijk, iu 't welk de Rijks
kanselier eene storing van den inwendigeu
vrede ziet, maar het sociale gevaar heeft
eene hoog ernstige en hoogst bedenkelijke
zijde. In de laatste jaren toch heeft het
socialisme schier overal, ook ten onzeut,
groote vorderingen gemaakt; in bijna alle
landen van Europa heerscht zulk een over
maat van ontevredenheid, verbittering en
haat, dat men zonder overdrijving zeggen
kan: miilioeuen wachten op het oogenblik,
waarop zij met dynamietbouimen en breek
ijzers de gansche maatschappelijke orde
omver kunnen werpen, en, ofschoon wjj
weten, dat de maatschappij op fundamenten
gegrondvest is, die door Gods hand zjjn
gelegd, en dat het socialisme deze funda
menten niet vernietigen kan, zoo zjju we
aan den anderen kant toch overtuigd, dat
het socialisme verschrikkelijke puinhoopen
veroorzaken kan. Eu ofschoon het van al-
gemeeue bekendheid is dat ei tegenwoordig
tweedracht heerscht iu het socialistische
leger, zoo zal deze oueenigheid geen in
vloed hebben op de woelingen der sociaal
democraten, want op het gegeven oogen
blik zullen de vijandige broeders zich met
elkander verzoenen om vereenigd aan
hunne helsche plannen uitvoering te kun
nen geven.
De voornaamste oorzaak vau het ont
staan en den vooruitgang van het so
cialisme is eene religieuze en moreele; het
socialisme wil niet alleen sociale ongelijk
heid effen maken, maar het wil, vermits
het eene gansche andere wereld- en levens
beschouwing heeft dan wij, eene revoluti-
ouuaire omwenteling van het gansche leven.
Zijn voornaamste dogma is de looche
ning van God en van het leven aan
gene zijde van het graf; zjju voornaamste
levenswet is die van het zingenot en van
de radicale gelijkheid in de Verdeeling der
goederen; zijne politiek is de verdelging
van alle orde, bovenal de vernietiging vau
den Godsdienst en van de Kerk. Zij die
FEUILLETON.
Het Consult.
Vervolg en Slot.)
Zijn eerste werk was, het morsig donker kot
tot een voor den patiënt passend verblijf te
doen inrichten. Hij verlangde, dat men een goed
bed en zachte matrassen uit den beddenwinkel
zou halenhij liet de vuile lompen en vodden>
waarop de vrek sliep, door zuiver linnen ver
vangen deed voor dc met papier beplakte ge
broken vensterruiten nieuw, helder glas zetten,
en eindelijk moest men den halfverganen houten
vloer, op zijn last, met een warm kleed beleggen
Na al deze beschikkingen, knielde hij, naar zijn
vrome gewoonte, alvorens tot de operatie over te
gaan, neder en bad; toen stond hij op en ging
aan het werk. Volle vijfentwintig minuten had sir
John Ehres de gruwelijkste marteling te verdu
ren, die hem nochtans geen kik afperste. Ten
laatste voegde de dokter hem toe
Nu behoede u God verder! De operatie
is volbracht, en als er geen onvoorziene om
standigheden bijkomen, zijt gij gered.
Die omstandigheden bleven gelukkig uit, en twee
maauden later zat sir John Elwes weer frisch
en gezond in het Lagerhuis, in staat, om met
derhalve de sociale vraag slechts als eene
maag- en machtquaestie beschouwen, be
wijzen daarmede dat zij het kwaad nog
niet iu zijn algeheele diepte hebben door
grond en dat zij de verschijnselen, die zich
op socialistisch terrein voordoen, slechts op
pervlakkig hebben bezien.
De Staat is machteloos tegenover het
socialisme, hij kan deze kwaal, die do gan
sche maatschappij ruineert, niet genezen;
daarvoor zijn gausch andere middelen
uoodig, dan wetten en zoogenaamd »prac-
tisch Christendom.* Want dit Christendom
van Europeesche staatslieden, die de op
lossing der sociale vraag bovendien als eene
lastige bijzaak beschouwen, ofschoon zij
toch de as vormt, om welke de politieke
toestand wentelt, staat tot het ware en
echte christendom, dat alleen in staat is,
de gevaren te bezweren, als de geschilder
de zonneschijn tot den werkelijken. Europa
zit op een vervaarlijken vulkaaD, de uit
barsting der kokende lava voorkomt men
niet, wanneer men uu en dan eens eene
aardigheid zegt aan 't adres van het pro
letariaat of wanneer men een agent van
politie op den krater plaatst. Wie er op
gelet heeft, welk eene vreeselijke rol het
dynamiet inde laatste jaren heeft gespeeld,
waardoor het anarchistisch socialisme eene
grootere beteekeuis verkreeg; wie zich her
innert hoeveel bommen er in Londen ge
sprongen zijn, hoeveel misdaden er in
Frankrijk, Oostenrijk, Italië en Rusland
door anarchisten bedreven zijn, die zal den
omvang van het sociale gevaar geenszins
gering achten. Het is geene sporadische ver
schijning, neen het socialisme is eene epi
demie, eene ziekte van de algeheele Eu
ropeesche en Amerikaansche maatschappij.
Allereerst scheurt het socialisme den Gods
dienst uit 's menschen hart; vervolgens
treedt het de moraal met voeten, daar het
den meusch tot een dier vernedert, dat met
den dood ophoudt te bestaan en dan be
veelt het den mensch aau, zich bezig te
houden met de studie der chemie en de ver
vaardiging van springstoffen, omdat dit
de geschikste wapens zijn om het doel te
bereiken.» In den strijd tegen de maat
schappij roept het anarchisme steeds het
dynamiet ie hulp. En wat het anarchisme
eigenlijk wil, dat heeft te Parijs een com
munard in eene openbare vergadering dui
delijk genoeg verklaard, toen hij zijne re-
zijne stentorstem de onstuimige discussiën, als
vroeger, te leiden.
Korten tijd daarna zag men in het huis van
dr. Abernethy een armoedig gekleed man ver
schijnen, die eene portefeuille onder den arm
hield en geduldig wachtte, tot de beurt om
bij den beroemden arts te worden toegelaton,
aan hem kwam. Eindelijk werd zijn nummer
genoemd, en Abernethy herkende sir John Elwes.
Ik kom u de 11,000 p. st. betalen, die
ik u schuldig ben, zei de man zeer bedaard.
Hier is het behoorlijk contract, waarbij ik
u mijne bezittingen in Devonshire in vollen
eigendom afsta het overige in banknoten,
zooals gij gevraagd hebt.
Ik zal er u quitantie voor geven, mijn
heer Elwes
Ba,dat is onder ons gelijken niet uoodig! riep
de oude op een toon van verwijt. -Vaarwel dokter!
Ik dank u en draag u geen kwaad hart toe.
Een enkel woord nog, antwoordde Abernethy,
een enkel woord maarHoeveel geeft ge
uw zoon George mee, als hij trouwt?
- Geen cent. Als zoon van een man, die roil—
lioenen bezit,kan hij licht eene rijke vrouw krijgen.
Zoudt ge een meisje, dat uw zoon zoo
veel aanbrengt, als ge m\j daareven betaald hebt,
tot schoondochter willen aannemen?
devoeriug, met de woorden eindigde: »Voor
de Kouingeu de botn, voor de burgers deu
kogel, voor de Priesters deu dolk en voor de
verraders den strik.*
Den 15 Februari 1883 schreef een offi
cieel orgaan der sociaal-democraten: »Wie
heeft de antichristelijke, pantheïstische,
atheïstische, materialistische ideeën iu de
wereld gebracht? Het socialisme? Dit was
nog niet geboren toen de straks vermelde
ideeën reeds welig tierden. Het wareD de
groote dichters, de beroemde philosofen en
de moderne wetenschap.
Het is helaas maar al te waar, dat de
zoogenaamde moderne wetenschap miili
oeuen bedrogen heeft en dat deze millioenen
thans in hooge mate ontevreden zijn, vau
een beter leven aau geue zijde van het graf,
waaraan zij niet gelooven, niets hopen, en
van de aarde, die hun niets aanbiedt, alles
verwachtend, wanhopig de vuist ballen.
Voor deze gebalde vuist siddert het trotsche
Albiou, het machtige Rusland met zijne
uitgebreide politie-macht, sidderen alle Sta
ten van Europa. Het is zeer natuurlijk dat
de atheïstische leer op de vruchtbaarste
wijze op de arbeiders moet werken en gre
tig wordt aangenomen bij die klasseu der
maatschappij, welke niets te verliezen heb-
neu. De rijke, die zich met zijn geld een
Hemel hier op aarde kan verschaffen, is
omtrent de leer dat de Hemel een harsen
schim is,ietwatjoiiverschilliger, maar de arme
tobberds, die iu 't zweet huns aanschijns
huu brood verdienen, voor wie de aarde
niets biedt dan zorgen, moeite, tegenspoed,
nood en ellende zjj niet moeten razend
worden, wanneer men hen de eeuige hoop
uit het harte scheurt, die hen met huu
lot hier op aarde verzoent, als men hun,
loon en vergelding hiernamaals, als dwaze
priestersprookjes doet beschouwen? Dan is
het natuurlijk, dat ook de »paria's« der
maatschappij, die tot dusver niets dan las
ten te dragen hadden, ook eenmaal deu
»keer« willen spelen, en dat zij dit doel
met alle, ja ook met ongeoorloofde mid
delen trachten te bereiken. Zoodra God
uit de wereldorde wordt verwijderd, valt
ook de moraal als een kaartenhuis ineen.
Dau blijft er slechts het geweld en het
strafwetboek over eu tegenover dit geweid,
dat zich van bajonetten en politiesabels
bedient, wordt liet gew eld van het dynamiet,
van deu dolk en van de petroleum gesteld.
Ja, als het meisje zacht, welopgevoed eu
niet dwaas genoeg was om haar schoonvader te
verachten.
Kom dan mee in mijn rijtuig. Ik zal u
bij het meisje brengen, dat ik u tot schoondoch
ter geven wil.
Zij slapten in des dokters koets en hielden
stil voor een huis van armoedig aanzien. Aber
nethy, klom uit en stapte voor sir John den
steilen, smallen trap op. De laatste volgde
hijgend en morrend. Boven opende de dokter
een klein vertrek, waar twee jonge meisjes bij
hare moeder zaten te arbeiden.
Mistress, wendde Abernethy zich na eer
biedige groete tot de bejaarde vrouw, sir
John Elwes, parlementslid, wenscht de eer te
hebben, u do hand uwer oudste dochter Lucy
voor zijn zoon George te vragen.
Sir Elwes zag den spreker verstoord aan.
En haar uitzet? vroeg hij, haar uitzet?
Dat is een kleins bijzaak, waar de brui
degom zoo rijk en de bruid zoo schoon is,
antwoordde Abernethy. Daarmee belast ik
mij trouwens.MissLucy en ik zijn te goedevrienden,
dan dat zij eene kleinigheid van mij zou ver
smaden. Houdt gij, wat gij mij voor mijn laatste
consult betaaldet, een voldoenden bruidschat
voor miss Lucy, sir JohD?
Ik neem het aan. Mijn jongen mag het
Het atheïsme is helaasin de tien
laatste jaren een krachtige hulp en
steun geweest voor den cultuurstrijd, die
in schier alle landen vau ons werelddeel
wordt gevonden; de vervolging, welke de
Kerk heeft te verdragen en het bemoeilij
ken vau haar zielzorgendeu werkkring,
het voorbeeld, dat de grooten eu machtigen
iu de ouderscheiden landen gaven, heeft een
outzettenden invloed op de lagere klassen
uitgeoefend eu bij duizenden de laatste
vonken van godsdienst verstikt. Immers
den 17en Juli van het vorige jaar schreef
een Zuricher sociaal-democraat: »Wat wilt
gij? Wij zijn atheïstisch en materialistisch,
maar gij hebt ons zoo gemaaktDat op
de ontkenning op religieus terrein, de ont
kenning op politieken en socialen bodem
volgen moest, is, dunkt ons, gansch na
tuurlijk
De kennis vau deu wortel van 't kwaad
doet ons ook de geneesmiddelen daarvoor
keuuen. Wil de maatschappij van het so
cialisme genezen zijn, dan moet zij het
atheïsme uit haar midden verbannen, zij
moet God weder tot eere laten komen in
de pers, in de literatuur, iu de wetten, in
de kunsten, in de zeden, kortom iu de gan
sche maatschappij en een machtig sursum
corda moet de menschen losmaken van de
boeien der materie, waarin zij reeds al te
lang schandelijk zitten geklonken.
De Koning der Belgen, die als hoofd van
den nieuwen Oongo-Staat, niet Leopold II
h.et, maar Potoko I, heeft nu bepaald, dat
de hoofdzetel van de rechterlijke macht te
Boma zal zijn, en dat het plan van den
Congo-spoorweg niet openbaar ge uaakt zal
worden, vóór het iu alle opzichten gron
dig is onderzocht. De ingenieur Petitbois
is met dat onderzoek belast.
Naar men thans verneemt, zou het
Duitsche beschermingsgebied in Oost-Afrika
zijn uitgebreid tot aau de Juba-rivier, nabij
deu aequator. Op de districten aau die
rivier, hadden Italiaansche ouderzoekers ten
vorige jare de aaudacht hunuer landge-
nooten gevestigd, doch toen er nu dienten
gevolge eene Italiaansche expeditie ver
scheen, kwam zij te laat.
De Daily News verneemt dat Kolouel
Warren, Engelaud's speciale commissaris in
meisje trouwen. Maar waar zal de bruiloft wezen
want mijn huis is voor zulk een feest niet
geschikt, en hier sehijut het ook wat bekrompen,
antwoordde de viek, terwijl hij een vluchtigen
blik in 't rond wierp.
Op het landgoed in Devonshire, dat de
jongelui voortaan zullen bewonen, met de moe
der eu de joiigite miss, die, hoop ik, ook spoedig
een man zal vinden.
Geeft ge haar dan ook een uitzet mee?
Misschien, misschien, sir Elwes, antwoordde
de edele dokter, als gij weer een doodelijk ac
cident mocht krijgen.
Weinig weken daarna werd de bruiloft wer
kelijk in Devonshire gevierd. Abernethy nam
iu zijn rijtuig den ouden Elwes mee, die zich
bij deze gelegeuheid een nieuw lakensch pak
had doen maken, dat hij nochtans bij zijne te
rugkomst te Londen weer verkocht. Het geluk
gaf aan de bleeke wangen van miss Lucy,
thans mistress Georg Elwes, eerlang de frisch-
heid en bloeienden blos harer negentien jaren
terug. D. oude sir John Elwes echter strekte
zijne schraapzucht nog verder dan ooit uit, daar
bij onmogelijk de som kon vergeten, hem door
den edelen dokter zoo behendig uit de handen
gewrongen.
