N I E U W E
No. 942.
Donderdag 8 October 1885.
10de Jaargaog.
B E li IC H T.
Ëen beeld des tijds uit
België.
AGITE ma nott agitate.
PHIJS DEB ADVEBTENTIÉ»
Onschuldig verstooten.
IIURIHÜNdlIS COMMIT.
ABOMEMENTSPB IJS
Per 3 maanden voor Haarlemt 0,83
Voor de overige plaatsen in Nederland h. p. p. 1,
Voor liet Buitenland 1,50
Af'zinderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B [JEE AU: St. Jansstraat Haarlem.
>vvïC;
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS LA URE Y.
Voor onze nieuwe abonnés (zij namelijk,
wier abonnement met lo. October een
aanvang heeft genomen) stellen wij gaarne,
voor zoover de voorraad strekt, overdruk
ken van het reeds verschenen gedeelte
van het feuilleton gratis ter beschikking.
Op gefrankeerde aanvraag volgt de toe
zending onmiddellijk franco per post.
Di Uiig tv firs der N. Haarl. Cl.
Haarlem, Oct. 1885.
De strjjd tusschen de Katholieken en de
liberalen in België, die reeds een aanvang
nam op het congres van 1830 bij het re
gelen der constitutie, is iu den loop des
tijds steeds heviger geworden, maar noch
Katholieken, noch liberalen kouden er zich
op beroemen eene duurzame overwinning te
hebben behaald, daar de meerderheid in de
wetgevende lichamen nu eens aan de eene,
dan weder aan de andere partij ten deel
viel, zoodat in België de katholieke en
liberale Miuisteriën op dezelfde wijze af
wisselen als iu Engeland de regeering der
Tories en der Whigs.
Ofschoon echter in het jaar 1878 de
liberale Minister-president Frère-Orbau
over eeue meerderheid van slechts eenige
stemmen kon beschikken, talmde hjj geen
oogenblik te voldoen aan eene belofte, in
de loge afgelegd, om den strijd tegeu de
Katholieke instellingen van het land te
openen. Bereidwillige helpers vond hij in
br.\ Bara en Van Humbeeck. Wat dezen
mannen aan sociale ontwikkeling en po
litieke bekwaamheid ontbrak, werd vervan-
geu door hun gloeienden haat tegen de
Katholieke Kerk. Van Humbeeck zelfs had
bij zjjne vrienden den naam van vdoodgra-
ver van het Katholicisme,* omdat hij in
een zijner redevoeringen de Katholieke
Kerk bij een lijk had vergeleken, »dat slechts
nog een schop noodig had, om iu de groeve
te rollen.*
Vertrouwende op de hulp der radicalen,
die, ouder leiding van Jauson, slechts op
voorwaarde dat er een cultuurstrijd iu 't
leven zou geroepen worden, besloten had
den aan het nieuwe Ministerie hunne hulp
te verleenen, gelukte het Prère-Orban eene
schoolwet in te voeren, die den spot dreef
FEUILLETON.
11.
Geschiedkundige Novelle.
Vervolg.)
Met innigheid drukte de jongeling (ie hem
aangeboden hand aan zijne lippeneen bang,
zonderling voorgevoel maakte zich van zijn h.rt
meester. „Moet gij bepaald nog heden-avond
naar Mohar, vader?' vroeg hij; „waarom stelt
gij dien tocht niet uit tot morgen-ochtend?"
„Het verzoek was dringendwie weet wat
zij in de stad vernomen hebben En een Zar-
nitzer mag niet rusten, wanneer het de zekerheid
van eeno stad van zijne Apostolische majesteit
geldt. Daarom ga ik nog heden. De wegen zijn
veilig en de stad niet ver af. Nogmaals goeden
nacht tot vvederzieus
Hij keerde zich om en verliet het vertrek.
Zijne sporen rinkelden op de steenen trappen.
Weinige minuten later klonk de galop van twee
paarden door den nacht; het was de heer Engel-
brecht, die met zijn knecht iu jeugdige vlugheid
naar de stad draafde, alle smadelijke bejegenin
gen vergetende, die men hom had aangedaan en
vol ijver als altijd, wanneer het Wtlzijn van
eene Keizerlijke stad en van den Christelijken
godsdienst er me« was gemoeid.
met de vrijheid van onderwijs door de con
stitutie gewaarborgd.
Talrijke adressen uit het gansche luid
eu ook de stemming iu de Kamer en in
den Senaat bewez9is hoezeer men tegen die
schoolwet was gekant. Iu den Senaat was
het slechts eeue eukele stem, die den doorslag
gaf, terwijl toch de grijze Prince de Ligne,
die, ofschoon iu Voltairiaansche tradities
opgevoed, tot de krachtigste eu, wij durven
zeggen, tot de felste en meest gevreesde
tegenstanders vau die wet behoorde. Iu
vereetiiging met de ijverigste ultramonta-
neu bestreed hij het wetsontwerp, natuur
lijk vau eeu zuiver staatkundig oogpuut.
Welke middelen echter de loge bezigde om de
beweging voor de wet gaande te houden,
moge het feit bewijzen dat eene dreigende,
dicht saamgepakte menigte zich voor het
huis van den Senaat verzamelde, om den
Prince de Ligne te beleedigen en te trach
ten hem met slijk te werpen. Bespottelijk
was de houding van den liberalen Minister,
die iu zijne grenzeulooze verlegenheid, den
Prins dringend smeekte, niet onmiddellijk
ua het sluiten der zitting of tenminste
door eeue achterdeur het huis te verlateD,
waarop de Prins op sarcastische wijze de
vraag opperde: »of de Belgische Staat dau
niet meer bij machte was om den Prince
de Ligne voor beleedigiugen en geweldda
digheden te beschermen?* En werkelijk
moest deze Vorst de grofste beleedigiugen
van het Belgisch canaille, wegens zijn
verzet tegen het wetsontwerp, onder
vinden.
Een tweede heldendaad* van Frère-
Orbau was de verwijdering van den Nun
tius. Om die zaak eenigszins gemakkelijk
te maken, ondersteunde hij de republikein-
sche linkerzijde te rarijs, die er ook op
uit was, de relatiën van Frankrijk met het
Vaticaan af te breken. Ware dit gelukt,
dan zou hij immers met zijn voorstel niet
alleen hebben gestaan, ja hij had in eene
>schitterende« redevoering in de Kamer er
op kunnen wijzen, dat niet alleen Protes-
tautsche Staten (Pruisen) maar ook het
Katholieke Frankrijk zich had genoodzaakt
gezien, den stroom des tijds te volgen en
de diplomatieke relatiën af te breken met
eene geestelijke Regeeriug, die met den
modernen Staat immers niets meer had te
maken.
Tot grooteu spijt van Frère-Orban kon-
In gedachten verdiept oogde Rudolf hem na;
het was hem als legde zich eene koude hand
op ziju hart en belemmerde zijne ademhaling
was dit het geheime profetische voorgevoel, dat
zoo dikwerf den voet van den afgrond terug
houden zou, op welken hij afgaat o, indien wij
zijne taal verstonden 1
Hij liet zich in den leuningstoel van den
ouden ridder nedervallen, zijn hoofd zonk op
zijne borst; lichamelijk en geestelijke afmatting
overweldigden hem. De kaarzei) op de hooge ijze
ren luchters van den reusachtigen schoorsteen
brandden dof, nu en dan kletterde een zwareu regen
druppel tegen het hooge boogvenster. Dat alles
kwam hem verward, nevelachtig voor en hij
verzonk iu eeu koortsachtige, onrustige sluime
ring. Eindelijk wekte hem de klank van een
verwijderde klok uit zijne sluimering op, het
was het gelui van een klooster in de stad. Alle
avonden begon het een half uur voor midder
nacht en hield aan, tot de vrome broeders zich
in plechtige processie naar de kapel begaven om
in gemeenschappelijk gebed eeu gedeelte van den
nacht te doorwaken.
Rudolf wreef ziju voorhoofd, om goed wakker
te wordenhet woord, dat hij den vreemdeling
verpand had, moest ingelost worden, „O, had
ik mij toch niet laten verleiden!" mompelde
hij somber in zich zeiven; „het is mij, alsof
den echter de bewiud voerende staatsliedeu,
Freycinet eu Waddingtou, tot zulk eeue
ontzettend groote politieke fout niet he
sluiten en gaarne zou de liberale Minister-
President vau zijn voorstel hebben afgezien,
maar Jansori, de leider der radicalen, dreef
de zaak door en de Nuutius ontving zjjne
passeu.
De eene kreukende maatregel tegen de
O o
Kerk volgde nu op de audere; een nieuwe
kieswet moest de liberale kamermeerder
heid eu daarmede het voortduren van den
cultuurstrijd, waarborgen. In de hoop, aan
de groote liberale steden het overwicht te
verzekeren, werd van de kiezers een zekere
mate ontwikkeling geëischt. De 15e Juui
echter maakte de berekening der loge te
schande en met eeue nog nimmer verkre
gen meerderheid kwamen de Katholieken
in de Kamer, om met Malou aan het hoofd,
de teugels der regeering in handen te
nemen.
Bekend is het weinig constitutioneel
gedrag van den Koniug, die als vroeger
br.\ Bara als raadsman hield en zoodoende
Malou spoedig tot aftreding noodzaakte.
Bekend zijn ook de pogingen der libera
len, die de slechtste middelen niet schuw
den om den zwakken Koning de heerschappij
der Katholieken als gevaarlijk voor de rust
te iusinueereu. Minder bekend is echter het
gedrag van de liberale oppositie, die met
onbeduidende redevoeriugeu de debatten
eindeloos rekt, om aldus het Ministerie
indirect tot onvruchtbaaarheid te veroordee-
leu, de Katholieken tot onvoorzichtigheid te
dwingen en hen zoo mogelijk van deministe-
riëele zetels te verjagen. Men begrijpt
hoe zulke lage handelwijzen den strijd tus
schen Katholieken en liberalen steeds nieuw
voedsel geven en het ligt op de vlakke
hand, dat de pers genoodzaakt werd, daar
aan deel te nemen. De Katholieke pers
hoofdzakelijk heeft de handen vol om de
leugens te weerleggen en de huichelarijen
te ontmaskeren, waaraan de liberale rede
naars zich naar gewoonte bedienen.
Bij de in België heerscheude persvrijheid
is de publicistische toon ook iu de Katho
lieke organen niet altjjd de edelste; maar
zulks is zeer verklaarbaar: voor eeu zwaar
blok is een zwareu bijl noodig. Hij, die
zijne tegenstanders in de pers altijd met
glacé-handschoenen wil aanvatten, zou
spoedig een speelbal zijner vijanden worden
deze tocht mij ongeluk zal aanbiengeu. Eu toch
het moet zoo zijn.
Hij blies de kaarsen uit eu verliet het ver
trek. In het slot was alles doodstil, de bedienden
hadden zich reeds lang te ruste begeven alleen
de wind floot onhoilspellend door de vervallen
gangen en door het beschadigde dak drongen
de regendruppels naar binnen.
Weinige minuten later verscheen Rudolf weder,
in een donkeren mantel gewikkeld, met eeu
zwarten, breedgerande)) hoed, zonder vederbos,
diep iu de oogen gedrukt, maar onder die om
hulling flikkerden zwaard eu dolk en in den
gordelriem stak een van die zware plompe
pistolen gelijk zij destijds in zwang waren. Hij
klom langzaam en voorzichtig langs een verbor
gen trap naar henedengeen slaper ontwaakte
toen hij, een sluippoortje openende, in de open
lucht trad. De regen viel bij stroamen en een
koude wind blies hem iu het gelaat, zoodat
hij zich huiverig dichter iu zijn ra mtel wikkel
de; daarbij dacht hij aan den vreemdeling, dien
de plotselinge verandering van hot weder dub
bel hard moest vallen en ging met verhaaste
schreden naar de plek in het bosch, waar de
nieuw aangeworven vriend hem wachtte.
Hij had het bosch bereikt en sloeg hetzelfde
pad in dat hij aan Matyas Wilczy als het naaste
naar den Zarnitzerburcht had aangewezen. Van
eu op zijn eigen partij geen invloed meer
kunnen uitoefenen. Zeer leerrijk is in dit
opzicht de geschiedenis van het eeuwig
diplomatiseereude Journal de Bruxelles, dat
hjj het volk met eeu medelijdend schou
derophalen wordt onthaald, terwijl de fris-
sche eu met mauiielijkeu moed geschreven
Patriote in Brussel reeds een machtigen
invloed uitoefeut, en dat reeds ua een
bestaan van slechts twee jareD. Het blad
telt thans ruim 35,000 abonnés, verschijnt
iu groot formaat en kost slechts vijf cen
times per nummer. Bij ons iu Nederland
behoort het debiet van nieuwsbladen langs
den openbaren weg, vooral van katholieke
couranten, nog tot de vrome wenschen.
Wat er verkocht wordt, het debiet der
Amsterdainsche kiosken er bij gerekend, is
iu vergelijking met België, Engeland eu
Frankrijk, hoogst onbeduidend te noemen.
Men kan den invloed en de belang
rijkheid van ee* blad als de Patriote niet
genoeg waardeeren in een land, waar alles
eu ieder blootgesteld is aan openbare dis
cussie, zelfs de particuliere aangelegenhe
den van den Regent. Natuurlijk verzuimt
de liberale pers geen enkele gelegenheid
om den jongen ultramontaauscheu collega
in minachting te brengen. Zoo werd het
blad nog onlangs een schendblad* ge
noemd; nu, de Patriote kan zulke lieftal
lige* uitdrukkingen wel verdragen, trou
wens geeu enkelen van de 35,000 abonnés
heeit het door die insinuatie verloren.
Vermits het ons te doen is, onzen lezers
een beeld van den tegen woord igen toestand
in België te geven, zullen wjj een artikel
van de Patriote gedeeltelijk overnemen,
waarin de redactie de huichelarij geeselt,
die door de liberalen iu de Kamer en in
kiesvergaderiugeu wordt ten toon gespreid,
om het der Regeeriug lastig te maken en
als er mogelijkheid toe bestond de kiezers
te misleiden.
De ridders der gewetensvrijheid.
Hannibal ante portes.
„Onlangs stond het land aan den rand van
den afgrond! Zjs soldaten waren met eeue pro
cessie mede gegaan en hadden daarbij hunne
schakots of politie-inutseu afgenomen. De liberale
couranten luidden de stormklok eu de verdedigers
der militaire eer, de ridders en redders der
gewetensvrijheid, vervulden de parlementaire arena
met hunne klaagliederen eu uitvallen en gebruik
ten eene geheele zitting voor dit gewichtig voor
val. Lippens, Houzeau en Bara namen de in
zijne kindsheid af met weg eu steeg vertrouwd,
had hij nooit eenig beangstigend gevoel gekend,
wanneer hij in een stormachtigen avond alleen
door het donkere woud moest gaan, en toch
was het hem heden bijna angstig te moede toen
luj onder (le hooge hoornen voortliep, in wier
kruinen de wind huilend gierde. Een vreemd
soortig ruischen en fluisteren drong in zijne
ooreu, ja als eeu onderdrukt wapengekletter
klonk hei rondom hem, zoodat bij meer dan eens
met d> hand aan zijn zwaard, het struikgewas
uiteenboog en een krachtig „wie daar?" in de
nachtelijke stilte deed hooren. Maar alleen de
echo antwoordde hem spottend. Steeds banger
werd het hem te moede; hij had zich nooit
met bijgloof opgehouden, maar hij was evenwel
een kind van zijn tijd, een tijd, waarin het
geloof aan heksen en spaken een groote rol
speelde. Sprookjes en sagen van wangedrochten,
die naar het volksbijgeloof in het woud huisden,
traden hem voor den geest, hoe dikwijls hij
er vroeger ook den spot mede had gedreven.
Hij verlangde naar gezelschap, naar het ge
luid van een menschelijke stem en verdubbelde
zijne schreden. Nog slechts een kort zijpad en
hij had de plaats zijner bestemming bereikt,
„Matyas Wilczy!" riep hjj halfluid; „ik ben
het, Rudolf Von Ziruitz
Wordt vervolgd
