NIEUWE
No. 945.
Zondag 18 October 1^5.
1Ode Jaargang.
Geen nieuw recht, maar brood.
Onschuldig verstooten.
A1RLWHE C0VR4IT.
ABOSNEMENTSPü X JS
Per 3 maanden voor Haarlemr
Voor de overige plaatsen in Nederland f». p. p.
Voor het Buitenland
Afzouderljjke Nummers
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
0,85
1
1,50
0,06
AGHTE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Adverteutiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS k LAURKY.
Als men leest en hooit, wat heden ten
dage al zoo geschreven en gesproken wordt
over de bevoegdheid om te kiezen, dan zou
meu waarlijk gaan gelooven, dat men de
kunst geleerd heeft, om van de stembus
een reuzeubrood te maken, waardoor allen,
die tot haar naderen, kunnen worden ge
voed.
.Geeft ons maar het algemeen stemrecht,
en wij zullen tevreden ziju Zoo hoort men
velen uitroepen.
Dat recht voor Jan en alleman om te
kunnen kiezen, moet dus als het wouder
middel worden beschouwd om aan alle
maatschappelijke ellende een einde te ma-
keu. Maar nu moet men weten, dat de groote
hoop, die op commando me'de schreeuwt
om dat heilaanbrengend stemrecht, niet
eens begrijpt wat eigenlijk stemmen is, veel
min wat de gevolgen van dat verkiezen
zullen zijn.
De leiders alleen hebben een stelsel. Zij
stellen zich voor, dat zij op de schouders
van Jan Rap en zijn maat naar de Tweede
Kamer zullen gedragen worden. De socia
listische werklieden (meestal lieden, die niet
werken willen), die altijd den mond vol
hebben van het exploiteereu van den ar
beider door zijn meester, worden op hunne
beurt geëxploiteerd door de volksophitsers.
En welk loon zullen dan die arme zielen
van werkmenscheu iuoogsten? Als de hee-
reu door de knechten op het kussen zullen
gedragen zijn, dan zullen er geen grooter
tirannen, dan die revolutiounaire Afgevaar
digden te vinden zijn.
Gambetta, eenmtal de lieveling van het
volk, vond, toen hij een deftig Staatsman,
zelfs de Bewindsman geworden was, dat
arme volkje te gemeen; hij zocht zijn heil
tegen de .onderste lagen,c bij de .bovenste
lagen.Zoo gaat het altijdde volks
leiders worden de meest schaamtelooze volks
tirannen. Doch voor die waarheid zijn thans
vele honderden werklieden blind. Zij vol
gen enkele opruiers door dik en dun. Daar
in moet evenwel volstiekt geen drangreden
gezien worden om toe te geven aan een
dwazen eisch. Eene Regeering en eene
volksvertegenwoordiging, die wijkeu, omdat
een hoop ontevredenen dringt, hebben fei
telijk afstand gedaan van hun invloed en
gezag.
Buiten alle pressie om, moet dan nu
ook worden overlegd, wat ten aanzien van
F EU1LLETO N.
14.
Geschiedkundige Novelle.
Vervolg.)
Wel, meester Jacob wat is er? Komt gij u
verontschuldigen dat gij den kiuidonvviju zoo
slecht gemengd hebt, dan doet gij daar zeer
wel aan. Waarlijk, het water speelt daarin de
hoofdrol!"
„Met uw verlof, gestrenge heer, de wijn is
goed, maar uw smaak schijnt niet in orde. Ik
kom echter niet om mij te verontschuldigen,
maar om a te boodschappen dat in hot voor—
vertrek de burgemeester van onze stad en drie
raadsheeren wachten, en om een onderhoud
inet u verzoeken, ondanks het vergevorderde uur."
„Laat hen binnenkomen Want als zij mij
Zoo laat komen bezoeken, kan dit alleen ter
wille van het algemeen welzijn wezen."
En met jeugdige vlugheid opende hij zelf <1®
beur. „Welkom, heereu!" riep hij de buiten
staande vier mannen toekomt binnen zonder
plichtplegingen, wanneer het eetie zaak van
gewicht geldt, om wier wille aha, mijn
heer Navdory!" zeide hij eensklaps, en een
de socialistische eischeu, te doen staat.
Socialistische eischen, schreven wij, en wij
nemen dat woord niet terug, al komt men
nu ook al verzekeren, dat er twee groepen
zijn vau voorstanders van het algemeen
stemrecht: de sociaal-democratische en de
ordelievende.
De vertegenwoordigers van beide groepen
rukken echter telkens vereenigd op. In Den
Haag waren zij broederlijk naast elkaar op
de meeting gezeten. Hadden nu die ordelie
vende algemeen-stemrechters bezwaar tegen
de taal, de denkbeelden, de middelen van
propaganda der sociaal-democraten, dan
moesteu zij zich onverbiddelijk van die lie
den afscheiden.
Dat doen zij evenwel niet en daarom
bljjven wij bevoegd de twee fractiën over
een kam te scheren. Eu als wij zulks doen,
dan zeggen wij, uit volle overtuiging, men
heeft in die beweging met een bedenkelijke
zaak te doen.
De voorspiegelingen der volks-agitateurs
maken natuurlijk indruk op onkundigen.
Als meu tot een hongerige zegt: gij kunt
verzadigd worden, dan vraagt bij dadelijk:
waardoor? Het antwoord der volsmisleiders
luidt thans: door het algemeen stemrecht.
Vele eenvoudige stumperds gelooven dat
werkelijk. Dezer dagen ontmoetten wij een
werkman, die afslag had gekregen bij zijn
baas.De patroon had geen werk meer
en wilde toch zijn knechten niet ontslaan.
Om nu allen in dienst te kunnen houden,
liet hij ze korter werken per dag. Het loon
aan ieder toe te kennen, moest dus iets
verminderen.
De werkman in quaestie vond het geval
zeer hard. Ondankbaar zag hij het wel
dadige in de schikking van den patroon
voorbij. Had de »baas« anders gehandeld,
dan was de pruttelende ambachtsman buiten
alle verdiensten geraakt.
Hadden wij het algemeen stemrecht,
riep de ontevredene uit, »dan zou dat nitt
gebeurd zijul*
Verbaasd merkten we op: >zou dau je
baas meer werk krijgen?* »Welneeu,«
luidde de repliek, »maar dan zou mijn
patroon me toch het volle weekgeld moe
ten uitbetalen.* Dat hadden zij den
onoutwikkelden man wijs gemaakt. De wet
zou, zegepraalden de socialisten, bepalen,
dat ieder werkman altijd een behoorlijk
weekloon zou hebben, en dat wel allen ge
lijk. Het ouderscheid tusschen werkman en
werkman zou vervallen.
donkere wolk vertoonde zich op zijn voorhoofd,
„sinds wanneer behoort gij tot den Raad dezer stad?"
„Sinds eenige dagen, ten gevolge van het
bedanken van een der leden,// antwoordde de
Burgemeester vau Mohar; „de heer Nardory
heeft voor zijn vermogen en zijne positie reeds
sinds laug deze onderscheiding verdient, en daar
wij op het bericht van uwe aankomst ons hier
heen begaven, om met u te beraadslagen, meen
de ik
„Het is goed!" viel de heer Engelbreclit hem
in de rede; „in zijne hoedanigheid van raads
heer kan ook de heer Nardory mij welkom zijn
later heb ik nog een woordje in het bizonder
met hem te wisselen. Neemt plaats, heereu, gij,
waard, draag zorg dat wij ongestoord en onbe-
luisterd blijven 1"
Dienstvaardig schoof de eigenaar der herberg
vier der plompe leuningstoelen naderbij, stak
nog een kaars op den driearmigeu luchter aan
en verwijderde zich.
Zoodra de deur der kanier gesloten was
stond de burgemeester op. „In de eerste plaats,"
bt gou hij, „betuig ik u onzen dank, heer Ridder,
dat gij zoo spoedig aan ons verzoek voldaan en
u herwaarts begeven hebtl Wij willen dan ook
niet dralen nog heden-avond met u eenige pun-
In 't voorbijgaan merken wjj op, dat
dit een prachtig vooruitzicht vormt voor
den bekwamen ambacktsmau. Hij zal gelijk
op deelen met het grootste prul!
Wij waagden deu door het algemeen
stemrecht opgetogen werkman toe te voe
gen: »Maar, vriendlief, zoudt ge dau door
de wet willen bepalen, dat iemand (de pa
troon) zou moeteu geven als hij niet ont
vangtHoe zoudt gij 't viuden als dat u
werd opgelegd?*
Het bezwaar werd blijkbaar niet door
den werkmau-algemeen-sterarechter ge
voeld. De patroons (daarop kwam ten slot
te zijne redeueering neder) hadden zich
nu lang genoeg vetgemest; 't werd tijd,
dat de beurt aan den werkman kwam.
Eu aan zulke ezelachtige lieden (hun
praten is niet dau grove domheid) moet
nu de beslissing over de hoogste belan
gen des lands worden opgedragen. Is het
niet onverantwoordelijk, dat mauuen die
zich fatsoenlijk, ja zelfs geleerd noemen,
aan dat drijven meedoen? Zelfs hooggeleer
den trekken voor dat algemeen maken
van het kiesrecht partij, zeker omdat zij,
op hunne beurt er voor hunne eigen ver
heffing partij van willeu trekken.
Niemand meer dan juist de volksruau-
uen, zouden zich later bitter beklageu als
huu wensch werd vervuld. Geeu ondankbaar
der meuschensoort dau de revolutionuaire
meusch. 't Hosanna wordt toch maar al
te dikwerf en spoedig door het bulderend:
weg met hem, vervangen. Iu deu regel
hebben de ten gezags-zetel gevoerde volks
helden met niemand meer last, dan met
huu geestverwanteu uit da eenvoudige
kringen. Als het algemeen stemrecht eens
werd ingevoerd en de looneu werden niet
verhoogd of gelijk gemaakt, dan zou meu
eens een geschreeuw en geweld maken
hooreu. Toch zou dat het geval zijn. Door
het algemeen stemrecht zouden de sociale
verhoudingen niet veranderen. Vermoe
delijk zouden de socialisteu slechts zeer
enkele aanhangers iu de Kamer brengeu.
Huune socialistische voorstellen zouden
dus worden verworpen. Dan zouden dui
zenden misleiders beginnen te mopperen;
het einde zou wezeu, dat de revolutie niet
was bedwongen, maar integendeel haar
uitbreken verhaast. En de misleide werk
lieden zouden te laat inzien, dat zij de
dupes werden vau de historie. De onrust
iu de samenleving zou de welvaart nog
meer dau nu doen kwijnen en de werkmau
ten te bespreken, die morgen in de raadsver
gadering behandeld zullen worden, om ons eerst
van uwe toestemming te verzekeren."
„Gij zijt te beleefd, dan dat er niet eenig
gevaar dreigen moet," antwoordde de heer
Engelbreclit, goedig lachende; „meu kent den
Zarnitzor eerst dan, wanneer men hem noodig
heeft. Maar ik koester geeu wrok; laat dus
hooren
„Uit zeer geloofwaardige bron," ging de
burgemeester voort, de bemerking van den Ridder
met een verlegen stilzwijgen latende voorbijgaan,"
vernamen wij met zekerheid dat verdachte
lieden in verschillende vermommingen in de
omstreken van Mohar rondsluipen, oogei.schijn-
lijk om de jaarmarkt van de naburige stad bij
te wonen, maar naar alle waarschijnlijkheid zijn
h t Turken, die de eene of andere overrompeling
op het oog hebben en naar ons van verschei
dene zijden gewaarschuwd is, zou het wedrrom
onze geliefde stad Mohar gelden. Onder deze
omstandigheden hebben wij besloten de burger*
wederom te wapenen en dag en nacht de wallen
bezet te houden en tevens de eenigszins veron
achtzaamde wapenoefeningen wederom te her
vatten. Wij bieden u, heer Ridder, deu beproef
den aanvoerder, derhalve de militaire leiding
zou dau nog minder dau thans verdienen.
Het middel dat redden moest, zou een
wapen blijken waardoor het belang iu
den werkenden stand doodelijk werd ge
troffen.
De Regeering en de heeren iu de Kamer
moeten dus wijzer zijn dau de volksophit
sers, en zij moeten de werkende klassen
buiten de stembus-bemoeiing houden.
Moet daarom niets voor het arbeidende
volk worden gedaan? Iu geeneu deele;
doch het verleenen van algemeen stemrecht
staat met niets doen of, nog meer naar
de waarheid, met slecht doen gelijk.
Er moet naar werk voor den werkmau
worden gezocht. Of men al een stembus-
man van hem maakt, dat geeft niets,
daarop geeft de bakker hem geeu brood.
Ieder iu zjju kring kan hiertoe iets bij
dragen. Door vereende krachten bovenal
kan veel goeds in dat opzicht worden tot
stand gebracht.
Men heeft dezer dagen weder veel ge
sproken van ontginnen van woeste gron
den, van het droog maken vau een ge
deelte der Zuiderzee, van den aauleg van
audere groote werken. Die plannen ver
dienen aanbeveling. De Staat kan dat
alles niet verrichten; de particuliere krach
ten moeten zich thans laten gelden.
Nederland wordt iu den vreemde het
klompje goud geheeten. Nn moge er eenige
overdrijving iu die voorstelling van zaken
zijn, zooveel is zeker, dat er binnen onze
landpalen zeer velen worden gevonden,
die ontzaglijk rijk zijn. Op hunne mede
werking moet ten deze worden gerekend.
Zij behooren zich er van te doordriugen,
dat zij maar rentmeesters zijn van de hun
toebetrouwde goederen, en dat zulk een
bezit ook gewichtige plichten oplegt.
Voorts begunstige ieder hij den aankoop
vau beuoodigdhedeu uitsluitend stad- of
laudgeuooteu. De gruweldaden der maat
schappijen, die bestaan door het geld van
de Nederlaudsche bevolking en belangrijke
bestellingen iu het buitenland doen, wor
den niet alleen gewraakt,doch werkeu ook als
afschrikwekkende voorbeelden.
Vau Regeeriugswege bestede meu geeu
groote werkeu aau buitenlanders meer aan,
terwijl de tarief wetgeving, in 't belang
vau de nijverheid en deu laudbouw, wor
den herzien.
Dat alles te zamen zal zeker een gun-
stigeu invloed hebben op nationale wel
vaart, welke nu kwijnt, en op den toestand
aan: wilt gij die op u nemen en ons nogmaals
behulpzaam zijn om den Keizer tegen den grim-
migeu erfvijand te verdedigen
Het oog van den heer Engelbrecht flikkerde.
„Hoe kunt gij zulks nog vragen?" ritp hij. „Mijn
goed, ja, zie dat is niet wel mogelijk,"
verbeterde hij, „maar mijn bloed heb ik
veil voor de heilige zaak der eer
„Dit verwachtten wij," sprak de Burgemees
ter: „en naar wij hopen zult gij ook aan onze
andore voorstellen uwe goedkeuring hechten. Het
eerste betreft een geheimen gang, die vau uit
de stad onder de gracht door tot ver buiten
deu hoogen torou voert. Wel is waar, is zijn
bestaan slechts aau zeer weinigen bekend, en
verraders zijn niet in M rliarmaar om alle gevaar
te voorkomen moet in de eerstvolgende raads
vergadering het b-Sluit genomen worden, dien
weg onbruikbaar te maken er. zijn toegang
dicht te metselen."
„Een besluit dat ik volkomen billijk", ant
woordde de Ridder. „Mijn zoon vertelde mij
reeds vroeger van dien geheimen gang, die hem
en andere knapen van zijn leeftijd tot schouw
tooneel van zijn kinderspelen heeft gediend.
Wordt vervolgd