N I
U W
N<i. 964
Donderdag 24 December 1885.
1Ode Jaargang.
De uitbreiding van het
Christendom.
BUITfiXLAim
U
88P»*1
Van 1-
Onschuldig verstooten.
ABONNEMEN TS JPR X JS
Per 3 maandeu voor Haarlem 0,8b
Voor de overige plaatsen in Nederland fir. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
A fa ouderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B ET R E A TT St. Jansstraat Haarlem.
5>üjUj. mü», g
PRIJS DER ADVERTENTIËIÏ
AGITE MA NON AGITATE.
-6 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdajr- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K P P E R S L A U R RY
Na de viering van het eerste Pinkster
feest te Jeruzalem begon de werkdadigheid
van de heilige Gezanten des Heereu op
wonderbare wijze over het gansche Ro-
meinsehe Rjjk zich te ontwikkelen. Steeds
machtiger en om vangrijker werkte de kracht
van het Evangelie. Wie staat niet verbaasd,
als hij den weg gadeslaat, die deze ruste-
looze verkondigers van het Geloof, zonder
geld, zonder aanzien, hebben ingeslagen?
als hij de landen en steden beschouwt,
waar zij zijn opgetreden, waar zij hebben
gesproken en gezegevierd? Rome en Athene,
toenmaals de centra van wetenschap en
politiek, het wellustige Coriuthe, het bij-
geloovige Ephesus, het bloeiende Thessa-
louica hadden eeuige jaren na den dood
van den Heiland reeds aanzienlijke Chris
tengemeenten. Creta, Cyprus, Poutus,
Bithynië, Macedonië, Perzië, Arabië.Phry-
gië, Galatië, vooral Azië en Europa werden
door de Apostelen bezocht en het Evan
gelie van het rijk Gods overal schriftelijk
en mondeling verkondigd. De naam van
Jezus weerklonk van de westelijke kust
van den Pelopponesus tot den Perzische
Golf, van de Perzische Golf tot des Hel
lespont en van daar tot de oevers van
den Tiber.
Vragen wij naar de oorzaak van deze
snelle uitbreiding van het Christendom,
dan vinden wij deze, behalve in verschil
lende andere omstandigheden, in de natuur
der verkondigde leer zelve.
De wereld stond onder den schepter
van Rome. De openbare straatwegen, die
voor de legioenen waren aangelegd, openden
voor de christelijke Missionarissen den weg
van Damascus naar Coriuthe en van Italië
tot aan de uiterste grenzen van Spanje en
Brittanuië. De Grieksche taal werd bijna
in het gansche Romeinsche Rijk verstaan.
De philosophen hadden zich in secten ver
deeld, van welke deze eene al te strenge,
gene een al te flauwe moraal verkondigde.
Voor het volk bleef er geen godsdienst,
geen hooger motief voor de deugd over.
Het algemeeue despotisme, de hopeloosheid
van een beteren toestand en de bedorven
geest des tijds, drong de edele gemoedereu
hunne hoop hooger te zoeken. Daar kwam
nu de nieuwe leer en gaf hun, hetgeen
niemand hun kon geven den vrede der
ziel met God. Want deze leer was geens
zins een philosophisch stelsel, het was een
Evangelie, eene historische leer, die ver-
koudigde dat de Heiland iu de wereld is
gekomen om de zondaars zalig te maken
en dat ieder, die aan Hem gelooft, en Zijne
FEUILLETON.
83 Geschiedkundige Novelle.
Vervolg.)
Reeds omvatte het moeras hem tot aan de
heupen, in zijne machtige, dood aanbrengende
omarming; een doordringende, bedwelmende
damp steeg uit de diepte op en benam hem
bijna den adem.
„Almachtige God!" fluisterden zijne lippen,
„Laat mij slechts zoo lang leven, tot ik verneem,
dat de kameraden den oever hebben bereikt,
opdat ik minteus eene vreugdevolle gedachte
kan medenemen in het donkera, akelige graf."
Minuut op minuut verliep; opnieuw klonken
het rumoer van den aanval en de donder
van het geschut, met vernieuwde krach' werd
de storm op Belgrado's muren, met verdubbel
geboden volbrengt, aan het eeuwige leven
deelachtig wordt.
Zulk eene leer, die er verre af is, het ver
sland werkeloos te maken, of de zucht des
menschen naar volmaking der krachten
van zijn geest en hart te verlammeu, moest
allen menschen van gezond verstand en
goeden harte, wegens zijne eenvoud en
zaligmakende kracht, hoogst welkom zijn.
Overredingskunsten bezaten de Apostelen
niet, het Goddelijke in de zaak zoude ze
gevieren. Maar God gaf aau hunne ver
kondiging der zaligheid, door het scheuken
van wonderkrachten, Zijn getuigenis. Daar
door werd eenerzijds de aandacht gaande
gemaakt, die auders door de redevoeringen
van meestal ongeleerde lieden uit de bur
gerklasse, niet zou worden opgewekt en
ten andere werd hun niet eigenmachtig
gekozen maar door God hun opgedragen
Apostelambt bevestigd, Bij dit al kwam
nog de euthusiastiscke ijver der Apostelen
om voor hun geliefden Heer en Meester
vereerders en geloovigeu te winnen; een
ijver, die alle gevaren der eer, des lichaams,
en des levens moedig trotseerde en waarbij
hetgeen als een gansch nieuw voorbeeld
iedereen moest opvallen niet de minste
bedoeling op wereldlijke of tijdelijke voor
deden, die anders de menschen tot in
spanning hunner krachten bewegen, ook
slechts konden vermoed worden. Zulk eene
reine liefde voor de waarheid, zulk eene
staudvastige verknochtheid aan zijne over
tuiging, zulk een ijver voor de zaligheid
zijner broeders, zulk eene verachting van
alle glorie en geluk der wereld en zulk
een bewonderenswaardig geduld in de gru
welijke vervolgingen, moesten op elk goed
gemoed een diepen indruk maken.
Zeker, wie ouder de Joden zich niet los
kou scheuren van nationale vooroordeeleu
of slaafs aan de letter zijner wet en aan
zijne vaderlijke tradities hing, wie onder
de heidenen zich door sophisten den zin voor
waarheid liet verwarreu: wie zich door
ziju geloof aan Chrisius iu zijne ondeugden
voelde gestoord; wie te trotsch was van
Galileesehe visschers en tollenaars nieuwe
begrippen aan te nemen, of te zwak, om
door den weinig beloveuden schiju de zaak
zelve te doorzien, of wie van het bijgeloof
des volks gewin trok, die was hun vjjand
en hun vervolger. Maar jnis deze vervol
gingen toonen ons den onoverwinnelijken
heldenzin der Christenen, die duizenden en
duizenden voor de waarheid van hun gods
dienst deed sterven, omstraald door den
schoonsteu glans. Alle martelingen der we
reld, alle wijzen van sterven waren niet
iu staat, de staudvastige belijders te doen
wankelen.
De oumensckelijke Nero speelde bij den
den ijver de verdediging voortgezet. Zou de
laatste wensck van den Dertigste onvervuld blijven?
Smeekeud verhief zich nogmaals zijn oog
hemelwaarts; tot aan de schouders was hij
reeds in de doodende omhelzing der geesten
vervallen, die, naar de volksoverlevering, het
moeras tot hunne woonstede verkoren hadden
nog slechts duimsgewijze kon hij zijn leven be
rekenen en nog was alles stil op den oever.
Daar, juist wierp een opstijgende raket
een helder licht over den geheelen omtrek
daar klonken plotseling in zijn oor kreten van
de grootste verrassing, vermengd met de jammer,
klachten der stervenden. Een schot donderde door
den nacht,stemmen werden hoorbaar en „leve P rins
Eugenius!" jubelde het tot in de ooren van den
verzinkende. De Dertigste had genoeg gezien
hij had begrepen, dat de kameraden gelukkig
de overzijde bereikt en door de duisternis be
gunstigd, de niets vermoedende Turksche wach
ten, die schreden der naderende manschappen
grooten, door hem zeiven aangestoken brand
te Rome, op de citer. Nauwelijks werd hij
gewaar, dat men hem voor den brandstich
ter hield of hij liet de mare verkondigen,
dat de Christenen den brand hadden ver
oorzaakt. Hunne martelingen waren voor
hem een even aangenaam schouwspel als
voorheen de brand der stad. Ouder anderen
liet hij de Christenen in pek gedrenkte
kleedereu aantrekken, die men in brand
s'ak, zoodat de ongelukkigen als wind-
toortsen dienden om den nacht te verlichten.
Deze verschrikkelijke martelingen liet hij
dikwijls iu zijn tuin plaats vinden, waar
hij alsdan bi) den treurigeu glans dezer
levende fakkels zich iu zijn wagen liet
rond rijden. Ook de Apostelen Petrus en
Paulus, van wie de eerstgenoemde den
boom des levens te Rome had geplant, de
tweede dien had begoten, trof zijne ver-
volgiugswoede. Nadat zij negen maanden
in een kerker waren gevangen gehouden,
werd raulus, als Romeinsch burger, ont
hoofd, Petrus echter aan gene zijde van
dsn Tiber gegeeseld en gekruisigd. Op zul
ke eene wijze bevestigde het martelaar
schap van den eersten onder de Apostelen
in de hoofdstad van het Rijk, ook den
hoofdzetel van den Godsdienst.
Gruwelijk waren de vervolgingen der
Christenen onder de Keizers Domitianus,
Trajanus, Marcus, Aurelius, Septimus Se-
verus, Maximiuus, Decius, Valeriauus en
en Aurelianus; verschrikkelijk echter onder
de regeering van Galerius en Diocletianus.
Galerius liet het paleis van Nicomedia,
dat hij met Diocletianus bewooude, twee
maal iu brand steken en gaf telkens de
schuld aan de Christenen. Thans werden de
onmenschelijkste edicten tegen hen uitge
vaardigd. De kerken der Cbristeneu moesten
verwoest worden en hunne boeken ver
brand. Vau alle ambten en bedieningen,
van alle reckteu uitgesloten, konden zij
niemand voor het gerecht aanklagen, zelfs
dan niet, als zij tegeu de aanslagen, die
men op hunne persoon of goederen richtte,
de hulp van het gerecht inriepen. Men
eischte van hen, dat zij aau de goden zou
den offeren; zij, die dit weigerden, werden
op de gruwelijkste wijze om 't leven ge
bracht. De Christenen werden bij duizenden
gemarteld als spijs aau de wilde dieren ge
geven of op doorboorde schepen geladen,
en aau de stormen der zee prjjs gegeven.
Met fabelachtige snelheid verbreidde deze
vervolging zich door de drie werelddeelen.
Iu Egypte alleen werden honderd vier en
veertig duizend Christenen vermoord en
zeven honderd duizend iu woestijueu ge
dreven of het land uitgejaagd. Eu nadat
de tirannen iu de overige landen met ge
lijke woede hadden huis gehouden, ineen-
alleen voor die hunner broeders konden houden,
hadden overrompeld.
Zwaar werd zijn adem, naar lucht snakte zijne
borst, strak staarden zijne oogeu op den oever,
die weder iu diepe duisternis gehuld wns. Doch
„een een granaat overgoot uiteenbars
tend den oever met oogverblindenden glans
hij zag de kameraden op een der slecht be
waakte torens aanstormenwant wie kon aan
eene overrompeling van deze zijde gtlooven?
Hij zag het Keizerlijke vaandel boven hunne hoof
den wapperen nu verdween het in den nau—
wen doorgang, jubelend volgde de dappere
schaar den vaandrig op den voet. „Leve Prins
Eugenius 1" wilde hij uitroepen, doch slechts een
zwak geluid steeg uit de toegenepen keel op
en toen klonk li»t rochelend, bijna als uit de
diepte: „Vader, vaarwel! God zij mij
Het moeras sloot zich boven het hoofd van
den Dertigste; de stilte des doods hierschteop
de donkere, akelige watervlakte.
den zij hunne zegepraal over millioenen
weerloozeu te vieren door het verveardi-
gen van een opschrift, iu marmer gebei
teld, luidende: »De naam Christen is ver
dwenen
Neen, driewerf neen, hjj was niet ver
dwenen. Het bloed der martelaren was
veeleer het zaad der Christenen geworden.
De heldendood der stervenden diende slechts
om de levenden te versterken, te bemoedi
gen eu het getal Christenen te vermeerde
ren. De verstrooiing der uitgewekenen, was
eeu uitmuntend middel om den Godsdienst
uit te breiden. Nauwelijks had de aarde
de vervolgers verslonden, nauwelijks had
Constantiju den troon beklommen, of de
Geest des Heeren werkte op het hart van
dien Keizer, eu hij gaf aau de Kerk de
vrijheid; hij trad op als haar beschermer
en verdediger. De Christenen werden spoe
dig weder zóó talrijk, dat bij de eerste
Kerkvergadering te Nicea, driehonderd
achttien Bisschoppen verschenen eene
dagheldere refutatie van de eertijds in
marmer gebeitelde leugen.
Glansrijk en krachtig, door een loute
rend vuur als goud gezuiverd, verhief zich
thans het door dèu troon beschermde
Christendom wijd eu zijd. De schoonheid
eu beminnenswaardigheid van den Chris-
telijken Godsdienst werd meer eu meer er
kend eu het Goddelijke van zijne beginse
len, de reinheid vau zeden zijner belijders,
de heerlijkheid van zijne beloften ver
geleken met de gruwelen van het hei
dendom veroverden binnen korten tijd
de harten van millioenen menschen.
De militaire commissie, die namens de
Mogendheden, de voorwaarde van den Ser-
visch-Bulgaarsckeu wapenstilstand vaststel
len zal, moet eergisteren te Pirot zijn aange-
komeu, na te Nisch een onderhoud gehad
te hebben met Kouiug Milan. Deze heeft
haar een zijner Adjudanten toegevoegd, en
Yorst Alexander zal worden uitgenoodigd
mede zulk een vertegenwoordiger te benoe
men, ter voorlichting der commissie, wan
neer dit noodig blijkt.
Men blijft vau meening, dat de com
missie, teneinde aau Bulgarije eenige vol
doening te geven, eerst de Serviërs het
Widdin-district zal doen outruimen, eu
eerst daarna de Bulgaren het Servisch
gebied. Bij de verdere regeling der aange
legenheid door de Mogendheden, zou dau
aan Bulgarije en Oost-Rumelië de veelbe
sproken uuie« worden toegestaan, en aan
Servië ook om Oostenrijk ge loegeu te
doen eene kleine »greusafrouding.
Dit zou dau moeten wezen aan Bulgaar-
De morgen was aangebroken, een heldere,
zonnige Augustusmorgen gooi zijn gansche pracht
uit over de veroverde vesting, van welks hoog-
sten torenspits een gouden kruis vonkelde en
de Keizerlijke vaan wapperde. Het laatste, on
overwinnelijk geachte bolwerk der halve Maan
was gevallen. Maar dit glorierijke wapenfeit
had zware offers gevorderd en treurend rustte
ds blik des veldheera op hen, toen hij vertroos
tend en vriendelijk als altijd, de hospitalen be
zocht, die ijlings tot opname van v riend en
vijand waren ingericht. En nochtans zou het
oaeindig meer offers gekost hebben, om Belgrado
opnieuw onder de heerschappij des Keizers te
brengen, had niet het p'an vau Prins Eugenius
goede vruchten gedragen en de moed en doods
verachting der kleine, beproefde schaar der.
zege g makkelijk gemaakt.
Wordt vervolgd.)
