NIEUW E
No. 976.
Donderdag 4 Februari 1886.
11de Jaargang.
De ontheiligde kunst.
BUITENLAND.
Mevrouw Talleyrand en Robinson
Crusoë-
ABONNEMENTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem r 0,8b
Voor de overige plaatsen in Nederland h. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzvnderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
W$M
AGITE MA HON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÉÏÏ
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Ad ver ten tien worden uiterlijk Dinsdag- en Vrjjdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜPPERS k LAUREY
Vervolg en slot.)
Beginnen we met den Protestantschen
directeur der academie van beeldende kun
sten in Beieren, Wilhelm von Kaulbach.
Eertijds met recht gevierd als de grootste
historie-schilder van den nieuwereu tijd,
heeft hij later de bezielende verhevenheid
der reiue, veredelende kunst verlaten, om
gevoel en zinnen te kwetsen, die voorden
mensch heilig en onschendbaar zijn. Door
spot en schandbeelden heeft hij het Paus
dom en daarmede ook het gevoel van iede-
reu Katholiek gekwetst. Hoofdzakelijk ver
oorloofde zich deze kunstenaar, eertijds be
stuurder van Beierens grootste kunstinsti
tuut, zulke spotbeelden van Z. H. Paus
Pius IX z. g. te vervaardigen en wel op
zoo ergerlijke wijze, dat eeuige houderden
kunstenaars, uit alle deelen van Duitsch-
laud, in een adres aan den Paus, toen
maals aan hunne verontwaardiging uit
drukking gaven en tegen de vernedering
der kunst, door zulke voorstellingen van
de slechtste soort, protesteerueu. Zelfs de
Gartenlaube verklaarde van eer. dezer spot
prenten: »de stift, die dit product teekeude,
weid door den meest verbitterden wrok
geleid.En Cornelius, zeker wel de groot
ste genius der nieuwere Duitsche kunst,
zegt van Kaulbach eu diens richting in de
kunst: Kaulbach is de Heine onzer schil
derkunst; hij hoont en bespot alles, de we
reld en zich zelf.
Weinig schilders van den nieuweren tijd
hebben hun penseel zoo ontheiligd en zoo
in den dienst van de zinnelijkheid eu
wulpschheid gesteld, als Hans Makart van
Salzburg. Het zinnelijke slechts was zijn
element, waar de behandelde stof het zelfs
niet toestond, werd het door hem met de
haren er bij gesleept. Zulk een uitstekend
kunstenaar kon uit gebrek aan Geloot
niets anders voortbrengen, dan alleen dat
gene wat de zinnen en de zinnelijkheid
bevredigde. Makarts schilderstukken zijn
derhalve producten der artistieke demi-
monde, der geniale liederlijkheid. Makart
was op 't gebied der schilderkunst, het
geen Offenbach op het terrein der ope
ra is.
De door Makart behaalde lauweren wa
ren voor andere kunstenaars al te verlok
kelijk. Iu Frankrijk vooral vindt zijn genre
eeue ontelbare massa vereerders en navol
gers. Men behoeft, om zich hiervan te
overtuigen, slechts de muurschilderingen
van de groote opera te Parijs en van zoo-
t' E U 1 L L E T O JN.
De katten-opstand in Chester.
Kort nadat Napoleon naar St. Helena ver
trokken was, waren in ds stad Chester op alle
hoeken der straten aanplakbiljetten te lezen,
luidende: E n aantal geachte families is bereid
zich naar St. Helena te begeven. Dewijl dit
eiland onbewoonbaar is door de ontzettende
menigte ratten en muizen, die daar alles ver
woesten, heeft de Engelsche Regeering besloten
alle mogelijke middelen aan te wenden om die
gevaarlijke plaag uit te roeien, fan einde die
onderneming des te spoediger tot stand t. bren
gen, luidde het verder, was den onderteekende,
den sieller van deze kennisgeving, opgedragen
een genoegzamen voorraad katten in den kort-
sten tijd te leveren. Daarom bood hij 16 shillings
voor eene groote, 10 shillings voor eene kleine
kat en eene halve kroon voor een jong katje,
dat loopen, melk drinken en aan een draadje
trekken kon.
Twee dagen na de verspreiding van deze
kennisgeving, zag men in Chester op een bepaald
vele andere publieke gebouwen in de groote
steden van Frankrjjk te beschouwen. Alle
voorstellingen verraden den geest van
wulpschheid eu zinnelijkheid, die de Fran-
sclie schilders bezielt. Ook de schildersschool
te Dusseldorf streeft meer eu meer naar
de wulpsche richting, evenals de Kunst
ver ein für Rlieinland und Westphalen, die
onlangs aan zijne ledeu eene premieplaat
ten geschenke gaf, welke door iemand met
den titel bestempeld werd: »de verheerlij
king der wulpschheid door de schaamte
loosheid.*
Met volmaakte zekerheid kan men zeg
gen, dat het realisme het verval der kunst
veroorzaakt, als het zich tot een dienaar
van lage geuotzucht vernedert. Het epi
curisme op het gebied der kunst verraadt
niet slechts eeue geestelijk-zedelijke ziekte,
maar het bevordert deze tegelijkertijd.
Wie op phariseesche wijze onlangs op
de borst heeft geslagen en met zelfvol
doening uitriep, dat een zedebederf zooals
de Pall Mall Gazette heeft wereldkundig
gemaakt, op het vasteland niet bestaat,
die zal door bet bekende sebaudaal-proces-
Graf, dat nog niet lang geleden te Ber
lijn werd gevoerd, wel tot ganseh andere
gedachten zijn gekomen. Graf is Professor
aan de academie voor kunsten, beroemd in
kunstenaarskringen, voortreffelijk portret
schilder en is daarbij een grijsaard van 63
jaren. Wij zullen, vreezende het schaam
tegevoel onzer lezers te kwetsen, deu loop
van dit beruchte proces niet verhalen. Dit
alleen constateeren we, dat het de moderne
richting in de kunst in een hoogst treu
rig daglicht stelde. Als beschuldigde werd
Graf wel is waar vrijgesproken, maar als
kunstenaar werd hij feitelijk veroordeeld.
Want op zijue richting in de kunst, kon
het vonuis, dat hem vrijsprak, geen be
trekking hebben. Liberale bladen hebben
getracht, deu beschuldigden kunstenaar, te
verontschuldigen, doordien zij den kunste
naar als eensdoor God begenadigd wezen*
voorstelden, dat niet aan de gewone rechts
pleging mocht onderworpen zijn! Ten ge
volge van dit proces hebben sommige bla
den al het mogelijke gedaan om de na
turalistische richting der kunst te verheer
lijken.
Maar ook van andere zijden gingen
stemmen op bij gelegenheid van dit schaud-
proces en werd de kunstrichting van den
vrijgesproken professor veroordeeld. »Voor
de justitie,* zoo schreef men, »bestaat er
geen dubbele moraal, maar slechts ééne
wet, welke zij zonder aanzieu des persoons
uur eene menigte oude vrouwen met hare kin
deren en kleindochters aankomen, die allen zakken
droegen volgepropt met katten. De merkwaar
dige optocht had weldra alle straten en 9tegen
versperd, en vóór den avond waren er minstens
drie duizend katten in de stad Chester bijeen
verzameld. Overal hoorde men het klagend ge-
miauw van het ingepakte katlenras, dat naar
de bij aanplakbiljetten aangeduide steeg werd
gebracht. De steeg was nauw en op eens barst
ten al de katten in een verschrikkelijk miauwen
los. Hoe meer de zakken door de beperkte
ruimte tegen elkander gedrukt en gestooten
werden, des te heviger klonk het miauwen
daarbinnen: al spoedig vermengde zich het ge-
scheeuw der vrouwen en kinderen met het kat
tenconcert, en ïd die liefelijke harmonie was
het aanhoudend geblaf van honden zooveel als de
baspartij
Eenigen van de kattenverkoopaters, die hare buur
vrouwen kwalijk namen, dat zij te veel drongen,
legden hare zakken af en begonnen te vechten,
waarbij de gevangen katten de krijgsliederen
miauwden. Nu wilden de straatjongens van de
goede stad Chester ook geen werkelooze toe-
moet toepassen. Voor den kuustenaar mag
evenmin voor de wet als voor den rech
terstoel der zedelijkheid eeue uitzondering
worden gemaakt. Er bestaat geen afzon
derlijke artistieke eu burgerlijke moraal,
zulk eeu ouderscheid strijdt tegeu eene
gezonde zedeleer en de kunst zelve moet
zich tegen dergelijk eene schandelijke op
vatting verzetten, want even als iu hare
werken, moet zij ook in hare inspiratie
den geest verheffen eu veredelen. Eeue
kunst, die dat niet beaamt, die zich vau
het wetboek der burgerlijke zedelijkheid
meent te mogen emancipeeren, is reeds i
ontaard en wordt in deze ontaarding een
gevaar voor de zedelijkheid van het gan-
sche volk.*
Wie slechts een weinig de geschiedenis
heeft bestudeerd, zal zich overtuigd heb
ben, dat niets zoo zeer het bederf en den
ondergang der volken heeft bevorderd dau
de minachting der zedelijkheid, de achter
stelling der moraliteit bij de kunst. Worden
de zedelijke beginselen op 't gebied der
kunst verguisd, dau vernielt de zinnelijke
lust en de zonde als een kaukergezwel
meer en meer en brengt totaal bederf in
de gausche maatschappij. En in dit op
zicht geeft de geschiedenis van alle volken
juist aan die kringen de giootste schuld,
die deu zedelijken moed of de kracht niet
hadden, de hoogere kringen, waar het
kwaad voornamelijk schuilde eu voortwoe-
kei-de, de waarheid te zeggen, maar veel
eer steeds bereid waren, de beerscbeude
zonden te bedekken of met philosophische
en aesthetische phrasen te verontschuldi
gen en te vergoelijken en tevens de ern
stige getuigen der waarheid belachelijk te
maken. Die met onbevangen blik onzen
tijd beschouwt, zal deze uitspraak alles
zins gegrond achten.
De genezing van het kwaad eiseht eene
totale omkeer der zedelooze richting in de
kunst eu eene totale verandering van
deu bedorven smaak van het publiek,
een terugkeer tot de ideale zedelijke en
christelijke kunst, die de gemoederen van
het volk veredelt, de zeden verbetert en de
harten verheft tot Hem, die de kunst den
menscheu niet tot vernedering, maar tot
verheffing heeft geschouken
De Pruisische Lauddag heeft Zaterdag,
na nog acht uren redevoerens, de beraad
slaging over het voorstel-Achenbach ten
einde gebracht en dit voorstel, strekkende,
o
schouwers blijven: zij trokken dus al de zakken
open, waar drieduizend katten uitsprongen, die
hunne nagels onmeedoogend in de hoofden en
schouders der vechtenden sloegen. De inwoners
der stad stonden voor de vensters en vermaak
ten zich niet weinig met dit schouwspel. De
katten sprongen echter weldra naar de balkons,
bestormden de kamers, braken de vensterruiten,
en plunderden en vernielden alles wat hun in
den weg stond. De opgeschrikte honden meng
den zich nu ook iu het woest rumoereindelijk
vatte de geheele mannelijke bevolking van Ches
ter de wapens op, om aan dezen onhoudbaren
toestand een einde te maken, en geen twee uren
waren verloopen of ir.ou zag vijfhonderd katten
de riGer afdrijven.. Het overige gedeelte der
revolutionnaire partij had reeds de stad geruimd
waar het de sporen van den strijd op menig
aan bloed gekrabd vrouwengezicht en verschei
dene hoopen gebroken glas- en aardewerk als
gedenkteekenen achterliet.
Talleyrand was gehuwd met eene beeldschoone,
gelijk men weet, om het gedrag der Re
geering iu zake de Polen-uitzettingen goed
te keuren (en daarbij tevens den Rijksdag
eeue kleine vermaning te geven) aange
nomen.
Bij het Rijksgerechtshof te Leipzig is
het proces begonnen tegen den gewezen
Deenschen kapitein Saramo en den letter
kundige Röttger uit Mainz, beiden beschul
digd vau landverraad. Het gerechtshof
heeft bepaald, dat de behandeling der zaak
niet openhaar zal zijn.
De heer Beach heeft iu hel Lager-
en Lord Salisbury in het Hoogerhuis me
degedeeld, dat dq Koningin het ontslag
van het Kabinet heeft aangenomen en dat
de heer Gladstone te Osborne de opdracht
heeft aanvaard om een nieuw ministerie
te vorineu. De zitting der Huizen is ver
daagd tot aanstaanden Donderdag.
Men verzekert dat het nieuwe Gouver-
nemeut aan Ierland een wetgevend lichaam
te Dublin zal toestaan, tot regeling van
zuiver Iersche aangelegenheden, onder voor
waarde, dat de integriteit van het rijk en
de rechten der kroon door voldoende waar
borgen zullen verzekerd blijven. liet ont
werp betreffende de Iersche land-quaestie
zou verdaagd worden.
Uit Constantinopel wordt aan de Times
geseind, dat de Porte besloten heeft, de
op heden bepaalde uitzending der vloot
naar Salonika en naar Creta te verdagen,
wegens het optreden van het vereenigd
eskader der groote mogendheden. De vloot
gaat waarschijnlijk niet verder dan de zee
van Marmora.
Uit Philadelphia verneemt de limes, dat
de Minister van Marine te Washington
vernomen heeft, dat in Panama eeue
nieuwe revolutie dreigt, en diensvolgens de
noodige instructies heeft gezoudea tot be
scherming van de personen eu eigendommen
der Amerikaatische burgers.
Men verzekert, dat Griekenlaud be
sloten is Gladstone's raad te volgen, eu de
vijandelijkheden tegen Turkije niet begin
nen zal. De Europeesche vloot zal, over
eenkomstig het voornemen, iu de watereu
van Creta zich vereenigen, maar de de
monstratie zal eeu vredelievend karakter
dragen.
De Koningiu-regeutes van Spanje
heeft een besluit geteekend, waarbij Kar
dinaal Jaeobini, staatssecretaris van Leo
XIII, benoemd wordt tot Ridder van het
Gulden Vlies.
Er werd Zondag jl. te Madrid eene
nieuwe manifestatie gehoudeu door een
doch aarlsdomme vrouw, wier antwoorden hem
in gezelschap zoo zeer hinderden, dat hij bijna
elke gelegenheid vermeed, zich met haar in het
openbaar te vertooneu. Op zekeren dag echter
zou de schrijver van „eene reis in Egypte," de
heer Denon, te hunnen huizen dineeren, en
had Talleyrand zijue vrouw verzocht genoemd
boekwerk eens te doorloopen om in staat te
zijn het gesprek te volgen dat aan tafel allicht
daarover zou loopen.
De dag van het diner is daar; Mijnheer
Denon wordt naast de vrouw des huizes geplaatst,
die, om aan de haar gegeven opdracht te vol
doen, hem vertelt, met hoeveel genoegen zij
zijne beschrijvingen heeft gelezen. Ik kon er
niet van uitscheiden zegt ze, maar een ding
vond ik jammer, dat u dien Vrijdag zoo laat
ten tooneele voert. Ik had van hem reeds op
de eerste bladzijde willen lezen.
Mijnheer Denon was zoo verward en verwon
derd, dat hij niets wist te antwoorden. Later bleek
het, dat de aangenomen dochter van Talleyrand,
in de kamer van hare pleegmoeder de „Robinson
Crusoë' had laten liggen en Mama die voor
de Egyptische reisbeschrijving had genoten.
