N I E U W E
ji
mioo7.
Zondag 23 Mei 1886,
11de Jaargang.
Strijd en Overwinning.
IMP
Drie kersen.
H11RLEM
ABONNBMEHTSPBIJS
Fer 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,—
Voor liet Buitenland 1,50
Afionderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA HON AGITATE.
IIIHiUT.
PRIJS DER ADVERTENTIÉB
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant,
ldvertentin worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K ÏJP PEES LA UEEÏ.
Vervolg.)
Wij ziju thans genaderd tot de tweede
periode der kerkelijke geschiedenis en zul
len een blik slaan op den grootscheu strijd
en overwinning der Kerk in de middel
eeuwen.
Toen de boosheid zagdat zij het fun
dament der Kerk, de dogma's vau het
Christelijk geloof niet kon verdelgen, richtte
zij hare aanvallen tegen de fuudamenteele
geboden van het Christelijk leven, tegen
de Chiistelijke liefde eu zelfverloochening.
De christelijke liefde uu openbaart zich in
het leven der Kerk voornamelijk door de
eenheid eu vrijheid, welke in de Kerk on
voorwaardelijk noodwendig ziju. Tegen de
eenheid en vrij beid der Kerk werden in de
middeleeuwen zes slagen geleverd, drie in
't Oosten eu drie in't Westen. In't Oosten
had de beeldstormerij plaats, ontwikkelde
zich het Mohamedanisme en kwam het
Grieksche schisma te voorschijn. Dat waren
drie vreeselijke aanslagenwaaronder de
Kerk zou bezwekeu zijn, als zij werkelijk
bezwijken kou. Iu het Westen voerde men
krijg tegeu den Paus en den Keizerver
volgens ontstonden de secteu eu ten slotte
ontwikkelde zich het Pauselijk schisma.
Wederom drie ontzettende aanvallen, die
de Kerk zegevierend weerstond door hare
voornaamste wapenende algemeene Cou-
cillëu
De beeldenstrijd eindigde door het ze
vende algemeene Concilie, het tweede vau
Nicea, iu het jaar 787, waarop de ver-
eorinc der beelden als geoorloofd werd
O o
verklaard en aanbevolen.
Het Grieksche schisma trachtte de Kerk
uit den weg te ruimen door het honden
van het achtste algemeene Concilie, het
derde vau Cnustantinopel in het jaar 869,
Het Concilie ontzette Piiotius, die het schis
ma in de wereld had gebracht eu plaatste
den h. Ignatius, die door Photius was ver
ft' E H l L Ij E 7' O N.
Aan het hof van Koning Erederik, den zoo-
genaamden „Grooten", diende een jonge page,
Von Seydlitz genaamd, een aartsvijand van den
hof bankier Ephraïm Lippold. Laatstgenoemde,
een rijk geworden Jood, behandelde den page
met enne minachting, alsof de edelknaap een
stalknecht van den geldman was.
't Was omstreeks Paschen, toen de koftuinier
van Sanssouci den Koning bericht gaf, dat er
in de broeikast drie, zegge drie, kersen rijp
waren. De Koning gaf bevel, de kersen goed te
verpakken en voegde er een briefje bij aan de
Koningin, aan wie hij de kersen wilde doen toe
komen. „Ik hoop dat deze eerstelingen van
mijn tuin u goed mogen smaken," schreef de
Koning aan zijne gemalin. De tuinman had
de kersen, opdat ze op den verren weg van
Sanssouci tot Berlijn, waar de Koningin resi
deerde, frisch zouden blijven, in een grooten
papieren zak, met jong gras gevuld, moeten
verpakken en de jonge Von Seydlitz, de vlugste
onder de pages, motst het geschenk ijlings be
zorgen. De Koning zelf beval hem den papieren
zak niet te drukken, opdat de kersen niet
zouden beschadigd worden. Von Seydlitz steeg
te paard en galoppeerde naar Berlijn.
Onderweg kon hij de verzoeking niet weer
staan den inhoud van den zak eens te onder
zoeken; hij opende het papier en werd een
kersensteel gewaar, die uit het jonge gras te
voorschijn kwam. Eene kers in dit seizoen
De zaak was al te verlokkend; de jonge man
bezweek dan ook voor de verleiding. „Eene
kers meer of minder zal niet schaden," dacht
hij, terwijl hij de kers voor den dag haalde en
haar verorberde.
Door het uittrekken der eerste kers was (le
'teel van de tweede voor den dag gekomen en
drongen geworden, weder op den Patri-
archenstoel van Constautinopel. Al werd
hierdoor het Grieksche schisma niet geheel
eu al opgeheven, toch werd zijn schadelij
ken invloed op de kerkelijke eenheid weg
genomen. Naar de algeheele opheffing vau
het Grieksche schisma werd ook nog door
andere algemeeoe Conciliën gestreefd eu
zij zal ongetwijfeld vroeg of laat wel
volgen.
De vijandige aanval van het keizerdom,
de zoogenaamde investituurstrijd werd ge
ëindigd door het negende algemeene Con
cilie, het eerste in 't Lateraan, in het jaar
1123, waarop het Concordaat vau Worms
bevestigd, de canonieke benoeming der
Bisschoppen verzekerd eu aan de Simonie
een einde werd gemaakt.
De middeleeuwsche secten bestreed de
Kerk op de volgende drie algemeene Late-
raan-syuoden.
a. De scheurmakers Peter van Bruis eu
Arnold vau Brescia, van wie gene den ker-
kelijkeu eeredieust verwierp, deze de kerke
lijke hiërarchie aantastte, werden veroor
deeld op het tiende algemeene Concilie,
het tweede in het Lateraan, in het jaar
1139. Dit Concilie werd door Paus Inno-
centius II opgeroepen en door duizend
Prelaten bijgewoond. Het bezegelde den
vrede der Kerk en verklaarde beide dema
gogen voor ketters.
b. De Waldenzen, die in Noordelijk Italië
en de Albigenzen, die in het Zuiden van
Frankrijk huisvestten, verwierpen evenals
later de Protestauten, een aantal geloofs
artikelen; zij verklaardeu da heilige Schrift
naar hun goedvinden en maakten zich
schuldig aan de grootste misdaden; zij wer
den veroordeeld op het elfde algemeene
Concilie, het derde iu het Lateraan iu het
jaar 1179, waarop meer dan 200 Bisschop
pen en zeer vele Abten en Grootwaardig-
heidsbekleeaers aanwezig waren, zoodat het
aantal Prelaten ruim 1000 was.
c. De dwaling van Berengar van Tours
page Von Seydlitz kon het niet over zijn hart
krijg, n of hij moest ook deze nemen. Op de
tweede, volgde ook de derde „drie kersen,
op zoo'n groote hoeveelheid, als de zak wel
bevat, zal men niet missen," zoo troostte zich
de snoeper.
Thans kwam er geen steel meer te voorschijn,
en ter redding van zijne page-eer moet ook
gez gd worden, dat de heer Von Seydlitz ook
geen verdere navorschingen instelde, doch het
geschenk ter bestemder plaatse aan H. M. de
Koningin van Pruisen overhandigde.
Deze was niet weinig verrast, toen zij den
zak opende en daarin niets dan gras vond. Toen
zij vervolgens den luimigen brief des Konings
las, die haar uitnoodigde zich de eerstelingen
van zijn tuin goed te laten smaken, dacht zij
niet anders, dan aan eene scherts, die de Koning
zich te haren koste veroorloofde. Zij ging voor
hare schrijftafel zitten en schreef ingelijks een
luimigen brief, waarin zij voor het geschenk
dank zeide, doch de vrijheid nam Z. M. op te
merken, dat het niets bizonders was, als er in
de broeikasten van Sanssouci reeds grasgroeide>
want dat kon men iu Berlijn al reeds op de
straten vinden en dat de gezondene eerstelingen
van den Koninklijken tuin wel eene lekkernij
konden zijn voor jonge ganzen, maar niet voor
de gemalin van den grooten Koning.
Von Soydlitz reed argeloos met den brief
naar den Koning terug.
De oude Frits, was, toen Von Seydlitz hem
dit antwoord bracht, aanvankelijk verwonderd:
doch toen de vraag, of Von Seydlitz het geschenk
aan de Koningin zelf had overhandigd, door den
page bevestigend werd beantwoord, begreep Z
M.de gansche toedracht der zaak. Fluks,zonder een
woord te spreken, schrijft hij eenige woorden
op een briefje, 't welk hij verzegelde en den
page terhand stelde met het bevel, dit documeut
betreffende het heilig Avondmaal, alsmede
de pantheïstische dwalingen van den Abt
Joachim eu van Amalrick van Bena ver
wierp de Kerk op het twaalfde algemeene
Concilie, het vierde in het Lateraan, in
het jaar 1215. De groote Paus Innocen-
tius II opende dit Concilie met 71 Aarts
bisschoppen, 412 Bisschoppen, 500 Pre
laten en talrijke plaatsvervangers der Bis
schoppen, Kapittels en Vorsten.
De drie volgende Conciliën, die op Frau-
scheu bodem werden gehouden, weerden
het gevaar af van het Mohamedanisme,
dat in de gansche wereld het Kruis wilde
omverwerpen en de halve maan ervoor
in de plaats trachtte te stellen eu tevens
dreigde Europa iu eene Aziatische woestijn
te veranderen. Het gevaar werd afgeweerd
door de Kruistochten, die gedeeltelijk aan
gemoedigd en bevorderd werden op Conci
liën, allereerst op het bizondere Concilie te
Clermont iu het jaar 1095, vervolgens op
het Coucilie in 't Lateraan, in het jaar
1215, doch voornamelijk op de drie vol
gende algemeene Conciliën, op hét der
tiende en veertiende te Lyon, iu de jaren
1245 en 1274 en op het vijftiende te Vienne,
in het jaar 1311. Al werden ook niet alle
op deze algemeene Conciliën besproken
Kruistochten werkelijk uitgevoerd eu al
hadden de reeds volbrachte ook niet juist
de meest gunstige gevolgen, zij hebben
toch de macht van den Islam gebroken;
dat is historisch bewezen.
De zesde helsche aanval werd afgewe
zen, het Pauselijk schi ma geweerd eu het
gezouken Pauselijk aanzien weder gere
leveerd door de bemoeiingen der gedeelte
lijke of bestreden algemeene Conciliën te
Pisa in het jaar 1409, te Constance in
1414 en te Bazel in 1431, alsmede door
de bemoeiingen der algemeene Conciliën
te Florence in het jaar 1438 en in het
Lateraan iu het jaar 1512.
Zoo heeft- de Kerk ook iu de middel
eeuwen alle aanvallen triumfautelijk afge-
on middel lijk aan den Commandant der hoofd
wacht ter hand te stellen. „Haast u," sprak de
Koning op sarcastischen toon.
Maar ook de page had zijnerzijds spoedig
begrepen, dat het briefje weinig goeds te zijnen
opzichte zou bevatten en de voorzaal binnentre
dende, peinsde hij op een middel om zich uit
deze moeilijke omstandigheid te redden.
Op dit oogenblik komt juist de hofbankier
Ephraïm Lippold iu het Vertrek. Reeds ontdoet
hij zich van zijn mantel en z gt tot den page:
„Dien mij bij den Koning aan!"
„'t Spijt me," antwoordt Von Seydlitz, „ik
kan aan uw verzoek niet voldoen. Eerst moet
ik dezen brief naar de hoofdwacht brengen.
„Maar ik moet den Koniug noodzakelijk spre
ken," roept Lippold, „ik heb dringende zaken
nut Z. M. te verhandelen." Eu dit zeggende
trachtte hij de deur der ree- ptiekamer te openen,
doch de wachten kruisten hel geweer. De geldman
verkeert in de grootste ongerustheid; 't betreft
eene leening en zijn concurrent kan elk oogen
blik op komen dagen. Daar krijgt hij eene
goede gedachte. „Weet ge wat," zegt hij met
bizondere vriendelijkheid tot den page, „laat
mij den brief naar de hoofdwacht brengen, dien
mij in dien tijd bij Z. M. aan, doch draag
vooral zorg, dat er niemand voor mij bij den
Kouing wordt toegelaten."
„Dat gaat niet," hernam de page; „de Koning
heeft mij en niet Lippold gelast den brief te
bezorgen, bij gevolg moet ik het bevel ten uit
voer brengen, anders kon ik mij de ongenade
van den Kouing op den hals halen."
De Koning kont mij goed, zeer goed, Z. M.
is mij zeer genegen," sprak de bankier op hoog-
moedigen toon. „Ik zal u beschermen, er zal
u geen leed geschieden," dat verzeker ik u."
„Neemt gij alle gevolgen voor uwe rekening,
mijnheer Lippold?" vroog de sluwe page, op
weerd en met voorbeeldigen ijver en op
offerende liefde door het houden van
algemeene Conciliën hare eenheid eu vrij
heid verdedigd. Ook iu de middeleeuwen
trachtte men de Kerk te verdedigen, maar
zij werd nog meer gesterkt en bevestigd;
zulks bewijst o. a. de groote macht van
het Opperhoofd der Kerk, die nooit grooter
was, dan juist in de middeleeuwen. Men
trachtte wederom de leer der Kerk in de
war te brengen; doch het tegendeel ge
schiedde, want de leden der Kerk werden
meer eu meer van de waarheid der leer
doordrongen; dat getuigeu de groote ge
leerden der middeleeuwen, zooals Anselmus,
Bernardus, Petrus Lombardus, Albertus
Magnus, Bouaveutura en de grootste van
alle theologen, de h. Thomas van Aquitie;
dat getuigeu de vel9 hoogescholen in de
middeleeuwen, die door de Kerk werden
gesticht eu geprivilegeerd eu voortdurend
werden beschermd. Iu Europa waren toen
zes en vijftig hoogescholen, die wat diepte
van wetenschap, beroemdheid der hoog-
leerareu eu aantal studeerenden aangaat,
zoodanig uitmuntten, dat met hen verge-
gelekeu, de meeste onzer tegenwoordige
universiteiten als zeer bescheiden inrich
tingen moeten genoemd worden. Men wilde
de Kerk vau hare beste leden berooven,
maar in plaats daarvan riep zij de grootste
Heiligeu te voorschijn mitsgaders een aan
tal Stichters van verschillende orden. De
middeleeuweu mogen overigens als de
o D
schoonste bloeiperiode van het Christelijk
leven worden beschouwd. Dat bewijst ons
de hooge vlucht van de kerkelijke kunst
en de waarlijk grootsche ontwikkeling van
de verschillende Orden. De kerkelijke kunst:
de dichtkunst, de schilderkunst en de bouw
kunst bereikten in de middeleeuweu den
hoogsteu bloei. Of van waar stammen de
heerlijke gedichten, de schoonste kerkelijke
schilderijen en de kunstvolle domkerken, die
wij nog steeds vol bewondering aanschou
wen en welkir verheven idee onze lij I ternau-
eriistige wijze.
„Zeer z-ker," zei de geldman, „daarop geef
ik u mijn woord van eer."
„Nu, dan zd ik het wagen, hier is de brief
voor den Commandant van de hoofdwacht. Be
zorg hem goed, ik zal u wachten."
Lippold liep wat hij kon en overhandigde het
document aan den bevelhebber. Deze opende den
brief en las de volgende woorden
Laat brenger dezes op staanden voet 25 stok
slagen toedienen. Frederik."
Nu hielp geen verzet, geen jammeren en geen
weeklagen. Lippold werd zonder genade op het
stroo gelegd en kreeg van twee grenadiers de
vijf en twintig stokslagen zonder rabat of agio
maar zwaarder dan alle dukaten, die ooit door
zijne handen waren gegaan.
De page Von Seydlitz had intusschen in de
voorzaal op zijn koninklijken heer gewacht. Toen
Z. M. na verloop van eenigen tijd terugkwam, zei
de page, dat de bankier Lippold Z. M. over eene
dringende fi ianciëele zaak wenschte te spreken
„Hebt gij den brief naar de hoofdwacht ge
bracht?/' vroeg de Koning, den page met een
doordringenden blik beschouwende.
„Neen, Sire!" antwoordde de page. „Lippold
wilde den brief zelf naar de hoofdwacht bren
gen, opdat ik hem ter rechter tijd hij Uwe Ma
jesteit kon aandienen, de gevolgen, zeide hij,
nam hij voor zijne rekening en
Toen wierp de Koning een ernstigeu blik op
het frissche, doch schelmachtige gelaat van den
jongen page, vervolgens kwam er een glimlach
op zijn gelaat en eindelijk zeide hij op vrien
delijken toon
„Ga naar huis, Monsieur, en trek de uniform
aan; voor page zijt ge mij te slim. Adieu, lui
tenant Von Seydlitz.
Lippold is op dien dag niet meer ter au
diëntie verschenen.
