i I
r
m. ioi4
Donderdag 17 Juni 1886.
11de Jaargang,
Een oordeel over de gods
dienstloze scholen in \oord-
Amerika.
I'I Tb L Ai\l i».
u
SlÉfo -
imnuicak 1
'Nf
Een bewijs van moed.
Uit een onderzoek, aan deu oever van
het Starnberger meer ingesteld, is geble
ken dat Koning Lodewijk met Professor
Gudden heftig moet hebben geworsteld.
Naar de voetstappen te oordeelen, moet de
Kouiug plotseling Gudden losgelaten heb
ben en iu het meer nagesprongen zijn, en
nadat Gudden hem daar nagesprongen
was, met dezen op nieuw zijn gaan wor
stelen, gelijk blijkt uit de afdrukken der
voeten op den bodem van het water. De
Koning, die zeer sterk was, heeft Gudden
waarschijnlijk onder water geduwd.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het Buitenland
Afzonderlijke Nummers
Dit hlad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
t 0,8ó
1»—
1,50
0,06
BS/ tkS i 1 ->
BtJEEAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE,
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrjjdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KUPPERS LA URE Y.
Ofschoon de op persoonlijke vrijheid trot-
sende Noord-Amerikaan Staatsdwangscho-
len in Europeescheu zin niet kent, zoo
bestaan toch in vele steden van Noord-
Amerika zoogenaamde Staatsscholen, welke
uit openbare middelen worden opgericht
en onderhouden en voor kinderen van el-
ken Godsdienst zijn geopend. Diensvolgens
zijn ze natuurlijk godsdienstloos.
Nu ontbreekt het ook aan gene zijde
van den Oceaan niet aan mannen, welke
deze scholen als een ideaal vereereu en
die het dol gaarne zouden zien, dat alle
ouders, zonder onderscheid van Geloof, ge
dwongen werden hunne kinderen naar die
inrichtingen heen te zenden. Deze voor
standers van neutrale of godsdienstlooze
scholen laten niet na van tijd tot tijd be
richten over de grootsche en weldadige
resultaten dezer scholen te openbaren.
Maar er zijn in Amerika ook mannen,
die zich noch door schoonklinkende woor
den, noch door holle phraseu laten mis
leiden, die de leugen verachten en slechts de
waarheid liefhebben. Zoo publiceerde on
langs een beroemd Protestantsch schrijver
van Noord-Amerika, Mr. Richard Grand
Whist, in de North American Review eene
zeer uitvoorige studie over de vruchten
van het godsdienstloos leekenouderwijs in
New-York, waaraan wij het volgende ont-
leenen:
»Het Staatsonderwijs,* zegt Mr. Whist,
heeft sinus zijne invoering in New-York
(1841) op de zeden, de politiek en de op
voeding hoogst verderfelijk gewerkt. Zoo
dra de Staatsopvoeding werd ingevoerd,
werd zij een werktuig der politieke en
maatschappelijke verdorvenheid. Men ver
langde van alle kanten naar uitbreiding
van het programma van 't onderwijs. Zulk
eene uitbreiding nu, eischte meer onder
wijzers en meer schoolboeken, bijgevolg
eene vrij belangrijke som meer op het
budget der algemeeue kas. Om van de
enorme onkosten een voorbeeld te geven,
vermelden wij, dat de invoering van twee
of drie nieuwe schoolboeken eene uitgaaf
vereischte van 80 a 100,000 dollar. Het
schoolbudget der stad New-York kwam
FEUILLETON.
Electriciteit en piano-plaag.
Dat een geleerde een verloren man is, wan
nier bij zijne buren op dezelfde verdieping eene
jonge dame van 's morgens 8 12 en 's namid
dags 37 uur zich in het pianospelen oefent,
en 's avonds zich voor oenige vriendinnetjes laat
hooren, behoort niet tot de zeldzaamheden.
Trommelen tegen den wand, fluiten, met laarzen
bombardeeren niets van dat all.s helpt tegen
de pianomanie: tot dusverre is er niets tegen
te doen geweest, en eene belasting op piano's
is nog niet ingevoerd.
Onlangs heeft echter een Berlijnsch physicus,
door medelijdon met een aldus gekwelden vriend
bewogen, de electriciteit te baat genomen om
hem te helpen door de uitvinding van den zoo-
genaaraden „Piano-dooder." Op zekeren ochtend
van een der jongste Meidagen, zette juffrouw
Elise zich reeds vroeg aan hare geliefde piano-
Door den wand heen kon men hooren met
welk een innig welbehagen het door hevige
piano-manie aangetaste meisje de toetsen aan
sloeg. Maar eensklaps welk een schrik
was de de geheele piano ontstemd; geen enkele
toon was zuiver. Een verschrikkelijke angst
Biaakte zich van het meisje meester en hare
door de genomen maatregelen op 3,805,000
dollar 9,612,500) te staan. Op gelijke
wijze ging het overal, waar het verplichte
Staatsonderwijs werd ingevoerd. En wat
hebben deze kwistige uitgaven teweeg ge
bracht? Volgens de meest bevoegde be-
O O
oordeelaars en de meest vertrouwbare be
richten, die ons van alle kanten zijn toe
gezonden, is de groote massa der Staats-
scholieren, voor wie zulke uitgebreide en
veelomvattende programma's werden sa
mengesteld en zoo tal van onderwijzers
werden bezoldigd, zeer dom gebleven; het
aantal van hen, die het hen ingestampte
goed begrepen hebben, is niet noemens
waardig tegenover de millioeneu kinderen,
die Staatsonderwijs ontvingen en onwetend
bleven.
Dat is de vooruitgang in wetenschappe
lijk opzicht, maar beschouwen wij de zaak
ook eens uit een zedelijk oogpunt. Dan,
helaas, moeten wij tot de erkenning ko
men, dat de resultaten van dat ouderwijs
allerdroevigst moeten geheeten worden.
Achteruitgang, niets dan achteruitgang in
het zedelijke is schier overal waar te nemen.
Onze groote steden ziju gevuld met leeg-
loopers en jongelieden van slecht allooi,
die geen bekend middel van bestaan be
zitten. Onze districten worden door land-
loopers en vagebonden afgeloopeu, gevaar
lijke lieden, die bij onze vaderen niet be
kend waren. De verdorvenheid van onze
wetgevende corporatiën is zoo groot, zoo
diep, zoo openbaar, dat de groote maat
schappijen en de geld-speculanten zeker zijn,
voor geld elke wet te verkrijgen, die gun
stig of winstgevend voor hen is. Knoeie
rijen bij de verkiezingen hebben op de meest
schaamtelooze wijze plaats. Het karakter
onzer Staatsambtenaren is ontaard. De on
eerlijkheid in deu handel is zoo algemeen
geworden, dat men er niet aan denken
kan, zonder te blozen. De politiek wordt
als een handel gedreven door mannen, die
tot elke laagheid, tot elke misdaad in
staat zijn. De misdaden vermeerderen van
jaar tot jaar. Ous Staatsschool wezen heeft,
inplaats van den zedelijken toestand van
het volk te verbeteren, eene soort menschen
gevormd, die even onbruikbaar zijn voor
den handel, als voor het bekleedeu van
ambten, die even ongeschikt zijn om als
farmer (landbouwer) dan wel als kunste
naar en ambachtsman op te treden. De
buren konden hooren dat zij begon ta weenen.
Reeds was de physicus voornemens de piano
hare zuiverheid van toon terug te geven, toen
zijn vriend als een razende op hem toeschoot
en zwoer, dat het mei-je geen tienduizendste
gedeelte leed van de kwelling, die hij te ver
duren had gehad.
Het geval met Elise's piano verkreeg weldra
eene groote ruchtbaarheid, doordat de ontstem
ming niet op den duur was, en het instrument
van tijd tot tijd zijn» oude zuiverheid van loon
terug had. De grootste musici en pianofabri
kanten kwamen in menigte om het hoogst merk
waardige geval te onderzoeken. Niemand
vond, natuurlijk, de raadselachtigo oorzaak. Deze
was de volgende: Een groote ehctro-magneot was
in de kamer van den geplaagden geleerde aan
gebracht en met zijne polen recht op den wand
gericht, waartegen in de woning van de buren
de piano stond. Tegelijk was er eene electrische
batterij in de kamer met den electro-magneet
verbonden. Op het oogenblik als de stroom uitge
laten werd,kwam er door den wand zulk eene mag
netische kracht op de lijnrecht nederloopende
snaren van de pianino in werking, dat dadelijk
onder het spelen de snaren werden aangetrokken.
Al was de werking, uit hoofde van den tusschen-
muur, niet zeer sterk, zij was t,jck voldoende
om het instrument te ontstemmen. Als door mid
del van den stroomsleutel de electrische stroom
meesten onzer burgers houden zich, dank
zij onze scholen, bezig met oneerlijke spe
culaties en als deze niet gelukken, zijn ze
genoodzaakt te gaan bedelen. De kinder
lijke eerbied en de liefde voor de ouders
is verdwenen. Van bescheidenheid en ze
delijkheid bjj de jongelieden is geen spoor
meer te ontdekken; zij blozen niet meer,
omdat zij alle gevoel van schaamte heb
ben verloren. Ziedaar onze toestand na
verloop van nauwelijks eene halve eeuw
siuds het Staatsonderwijs werd ingevoerd,
waarvan men toen voorspelde, dat het een
middel zou zijn, om aan alle maatschap
pelijke en politieke kwalen en ellende een
einde te maken. Dit zijn alzoo de weldadige
resultaten. Aan hunne vruchten zult gij ze
kennen.
Als men deze ontboezemiugen van den
beroemden Amerikaanscheu auteur leest, is
men dan niet geneigd, ten aauzien van
vele der beschreveu toestanden, met de
baud op het hart uit te roepen: lout com-
me chez nous R
De Minister van het post- en telegraaf-
wezen in Frankrijk heeft het besluit ge-
teekeud, waarbjj het tarief der telegrammen
voor de dagbladen met 50 pet. verlaagd
wordt.
Het Koninklijk Buiersch Politiebestuur
heeft Maandag jl. eene bekendmaking van
den volgenden inhoud uitgevaardigd: Na
dat de Koning bedaard gevolg had gege
ven aan de adviezen der geneeskundigen,
is hij eergistereu-avond met deu Obermedi-
cinalrath Gudden eene wandeling iu het
park gaau doen. Daar beideu na een ge-
ruimen tijd nog niet terugkwamen, werd
er nasporing gedaan. Aan den oever van
het meer gekomen, zag men beiden in het
water liggen. De Koning gaf, evenals
Dr. Gudden, aanvankelijk nog flauwe tee-
keneu van leven; doch alle door Dr. Muller
aangewende pogiugeu om hem weder bij te
brengen bleven vruchteloos. Des nachts te
12 uur werd de dood des Konings gecon
stateerd, eveuzoo het overigden van
Dr. Gudden.
Blijkens bericht van deu Luitenant-Kolo
nel Washington moet het ongeluk hebben
plaats gehad omstreeks 7 uur. Het horloge
des Konings heeft namelijk tusschen het
van den elect ro-magneet afgescheiden werd, het
geen geschiedde wanneer doctor Kaesemeyer
uitging, hield natuurlijk de geheimzinnige in
vloed op en had de pianino weder haar vrotgeren
toon. Juffrouw Elise speelde dus slechts op be
paalde tijden van den dag.
Bij een Oostenrijksch regiment was een kapi
tein, die zeer stil en terughoudend was, en
daardoor bij zijne kameraden als laf bekend stond.
De commandant van dit regiment, een zekere
Graaf Leininger, die in de gehe le armee als
een grappenmaker bekend stond, kwam dit ge
rucht ter oore en besloot er zich van te over
tuigen. Eens bij het middageten, waarhij alle
officieren tegenwoordig waren, bracht de Overste
het gesprek op het pistool schieten, waarin hij
zeer geoefend was. Om eeuige staaltjes van zijne
bedrevenheid op dit wapen te geven, zond hij
iemand om zijne pistolen te halen. Deze werden
gebracht. Kom aan, sprak hierop de Overste tot
deu gewaauden Lffen kapitein, neem dit geld
stuk eens in uwe hand, dan zal ik het tusschen
uwe vingers uitschieten. De aanwezige officieren
zagen den kapitein lachend aan, die natuurlijk
erg verwonderd was. Toen echter de Overste
zijn verzoek herhaalde, nam de kapitein zeer
kalm het muntstuk tusschen duim en
wijsvinger, en hief het, zonder zelfs te beven,
glas eu de wijzerblad water ingekregen en
is 6 minuten vóór 7 uur blijven stilstaan.
Dr. Muller en de administrateur van het
kasteel, de heer Iluber, hebben de beide
drenkelingen uaar den oever gehaald en
te bed doen leggen. Pols en ademhaling
stonden stil. Dr. Muller met de aanwezige
verplegers en twee gewezen soldaten van
den gezondheidsdienst deden tot middernacht
alle pogingen om de levensgeesten weder
op wekken, eu toen ve klaarde Dr. Muller
eene verdere voortzetting nutteloos.
Het is nog niet duidelijk, hoe het komt
dat, bij den bekenden toestand des Konings,
geen oppassers of bedienden hem op zijne
wandeling met Gudden volgden.
Naar hetgeen verder wordt gemeld, had
de Koning in deu laatsten tijd blijkbaar
herhaaldelijk aan zelfmoord gedacht en
heeft hij zelfs pogingen er toe gedaan,
die nog in tijds zjjn verijdeld. Daarom
werden dan ook alle voorwerpen verwij
derd, waarmede hij zich had kunnen kwet
sen. Reeds in Hohenschwangau had hij
aanhoudend gepoogd, vergift in handeu
te krijgen. Ook had hij zich lateu ont
vallen, dat bij voornemens was, uit den
toren van het kasteel te springen. Toen
hij in den nacht vóór zijn vertrek naar
Berg den toren wilde beklimmen, hielden
de kaïuerbediendeu zich alsof de sleutel
nergens te vinden was. Nadat dr. Gudden
lang eu krachtig bij hem er op had aan
gedrongen, uaar het kasteel Berg te ver
trekken, had hij den dokter steeds zwij
gend aangehoord en was hij eindelijk
plotseling opgesprongen, uitroepende: Ik
ken u zeer goed; in 1872 heb ik u tot
directeur benoemd; aan mij hebt gij alles
te danken; gij zijt echter geen Duitscher,
maar een ZwitserDe overige woorden
des Konings kunnen niet worden wederge-
in de hoogte. Het schot ging af, en de kogel
ging midden door liet muntstuk heen. De glim
lach op de lippen der officieren verdween, want
zij schaamden zich hun kameraad te hebben ver
dacht. Alsof er niets gebeurd was ging de ka
pitein wederom naar de tafel, nam de andere
pistool in zijne hand en sprak. Dat hebt gij
vaardig gedaan, Overste, dat wil ik ook eens
beproeven. Indien gij zoo goed wilt ziju, houdt gij
dan op uwe beurt het muntstuk in de hand,
misschien tref ik ook." Het was eigenaardig de
gezichten der officieren te zien veranderen. Het
spel was nu gekeerd. Verlegenheid en angst
was in aller blikken te lezen, de Overste zelf
was het meest in de war. ,,Maar, kapitein" riep
hij uit, „kunt gij wel met de pistolen omgaan?"
Dat wil zeggen, in zoo verre als ik dit in dienst
geleerd heb, en het zal mij erg verheugen, als ik
juist tref. De Graaf nu, om in het oog zijner
officieren voor geen lafaard door te gaan, was
nu wel "genoodzaakt het verzoek in te willigen,
en hield het geldstuk schijnbaar kalm in de
hoogte. Langzaam richtte de kapitein het pistool,
mikte doch wendde het pistool af onder
deu uitroep „neen, als ik misschiet, kan er een
ongeluk gebeuren." Na dit gezegd te hebben ging
hij rustig zitten. Veertien dagen later werd de
gewaande laffe kapitein tot Majoor bij een ander
regiment benoemd en is zijn strenge Overste zijn
beste vriend geworden.
