NIEUWE
No. 1021.
Zondag 11 Juli 1886.
11de Jaargang
Darwin op Staatsgebied.
Het eiland Heimaey.
terecht komt.
De verbeurdverklaarde pijp.
HA1RLMSCHI CDU IA IT.
ABOJOrEMEETTSPBIJS
Per 3 maauden voor Haarlemt 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor het Buitenland 1,50
Afzmderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B ORBAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem.
gftïgmti
«-*«¥•
AGITE MA ETON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTEHTIÊH
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS UAUREY.
Onder de stellingen, welke door de mo
derne wetenschap worden verkondigd, be
hoort ook die, welke luidt, dat in deu
strijd om het bestaan, het zwakkere altijd
door het sterkere wordt overwonnen. Con
sequent toegepast zou dus het zwakkere
enkel ziju geworden, om door het sterkere
te worden ten onder gebracht.
Wjj zullen ons thans niet begeven in
eene critische beschouwing over hetgeen
de manneu van de nieuwere wetenschap
eeue onveranderlijke natuurwet gelieven te
noemen. Slechts dit willen we er van
zeggen, dat tegenover de bewuste leer van
Darwin, andere wetenschappelijke theorieëu
bestaan. Zelfs een man van zeer besliste
radicale zienswijze op staatkundig en ker
kelijk gebied, Professor Virchow te Berlijn,
ontwikkelt andere deukbeelden dan Darwin
eu ouder de Fransche geleerden ontbreekt
het ook niet aan getuigenissen, welke ge
heel afwijken van de ideeën, die door Dar
win worden omhelsd. Daarenboven verget6
men niet, dat op wetenschappelijk gebied
de stelsels elkaar geregeld opvolgen; de
goden(eigenlijk afgoden) van heden zijn
de verworpenen van morgen; wat in het
eene tijdvak als de wijsheid zelve wordt
aangenomen, wordt in eeue latere phase
weder als dwaasheid, miustens als gebrek
kige wijsheid afgewezen. Terwijl zoo de
meusch in ziju hoogmoed de Schepping
Gods ontleedt en andere wetten uitdeukt,
dan waaraan de Schepper zelf haar boud,
bljjft de Heer, de God van hemel en aarde,
over al het geschapene waken en de meusch-
heid zegenen; in duizend verschijnselenen
in aller menschen levenservaring toont
Hij zich steeds een God der liefde.
Van de wetenschap verder geen woord.
Hare stellingen doen maar al te dikwerf
denken aan de bekende uitspraak van de
geleerdheid, welke tot razernij brengt. De
moderne wereld brengt echter (en dat is
zeer bedenkelijk) de wetenschappelijke
theorie der verhouding van het sterkere
tegenover het zwakkere over op de samen
leving, de maatschappij. Door de revolutie,
van welke het heette, dat zij allereerst zou
zorgen, dat ieders recht werd gehandhaafd,
alle vrjjheid geëerbiedigd, werd eeue schit
terende inventie gedaan.
Ieders recht moest erkend worden, dat
F E U 1 L L E T O N.
Ten Zuiden van IJsland, een paar mijlen van
de kust, ligt een eilandengroep, Vestmannaeyör
genaamd. Zij zijn 14 in getal, maar slechts één,
Heimaey is bewoond. Zij heffen zich steil op
uit zee met donkere getakte klipranden, afge
wisseld door groene weiden met schapen. Een
ontelbare menigte zeevogels houden er hun ver
blijf, en de jacht op hen en hunne eieren is
het voornaamste middel van bestaan voor de
inwoners, 580 in getal.
Op Heimaey is een goede haven, die ook als
handelsplaats tamelijk veel verkeer met IJsland
heelt. Maar maanden lang is soms de zee zoo
woest, dat alle verkeer onmogelijk is, en de
eenige wijze waarop men met IJsland in contact
komen kan, is met de „fleschpost-'.
Men doet een brief iu eene fUscb, legt er een
stuk pruimtabak of eenige sigaren bij als be
looning en port voor den eerlijken vinder en
werpt de llesch in zee. De stroom gaat meest
op de kusten van TJsland aan, en daar tabak,
vooral des winters, een zeer geliefkoosde lek
kernij voor den IJslandschen visscher is, kan
men er vrij zeker van zijn, dat deze flesschen
ijverig opgezocht worden en de brief bijna altijd
sprak wel van zelf, dit behoorde immers
tot »de rechten van den meusch,* welke
geschreven werden met het bloed van hen,
die niet van de revolutie wilden weten,
op de steenen tafel van het hart der om-
wonteling.
Dit recht van ieder mensch behoorde even
wel (naar de uitspraak der revolutionnaire
wijsheid) beperkt te worden door de eischen
van het publiek belangdat belang werd
het sterkere, 't welk hei zwakkere, het
persoonlijk belang, zou dooddrukken.
Als men er eenige oogenblikkeu over
o o
nadenkt, dau zou men kunnen zeggen, dat
Darwins begrip reeds op de meuschenwe-
reld werd toegepast door de manneu der
revolutie. Aau die leer du van het publiek
belang, hebben wij allerlei nieuwigheden,
ook op het gebied der wetgeving te dan
ken. Onder meer vloeide uit haar ook voort
de onteigening ten algemeeuen nutte, een
beginsel, welks toepassing dikwerf tot de
verwoesting van veler welvaart heeft ge
voerd.
Men begrijpe toch levendig, hoe vaag
dat idee van publiek belang is. Wanneer
kau een spoorweg, een tramweg, een ka
naal of eenig ander werk, van hetwelk
wordt beweerd, dat het onmisbaar is voor
de kleinere of grootere omgeving, gerekend
worden iu het openbaar belang noodig te
zijn?
Op de beantwoording van die vraag
komt het aan. Eu zeer vaak wordt met
groote lichtvaardigheid tot hare toestem
mende beautwoording besloten.
Dat de volksvertegenwoordiging teu slotte
die vraag moet overwegen, omdat de out-
eigeuiug bij de wet geschiedt, levert weinig
waarborg op tegen misbruik maken van
het beginsel, want als eenmaal de betrok
ken Minister de overtuiging gerechtvaar
digd rekent, leggen de Kamerleden zich
maar al te gemakkelijk er bij neer. Wat be
kommert men zich dan over de nadeelen
eenige bizondere personen toegebracht; al
len of velen gaan immers boven enkelen.
Bravo, leve de revolutie! Uwe practyk past
precies bij uwe theorie, die uitging van de
rechten van den meusch, dus van den
persoon
Nog een ander rechtheeft men aau
de toepassing der revolutie-leer te danken.
Wij bedoelen het vereenigen van Gemeen
ten of wel tot uitbreiding der eene Ge-
Zoo gebeurde het voor eenigeu tijd, dat twee
visschersbooten, met de bekwaamste visschers
dier kust bemand, niet terugkeerden. De be
manning was ongeveer 30 man sterk en de on
rust was groot. Eeue moeder, wier eenige zoon
aau boord was, werd ziek van angst. Een der
booten is niet teruggekeerd; maar na eenige
dagen bracht de flesebpost bet heugelijk bericht
aan de arme moeder, dat haar zoon met zijne
boot iu Heiraaey's haven veilig biunengeloopen
was en goed werd verzorgd.
De viscb en vogelvangst op Heimaey gaat
met groote gevaren gepaard, maar de bewoners
munten uit door moed. Dr. Kaaluud geeft in
zijn werk over IJsland ongeveer de volgende
beschrijving van de vogelvangst:
Over de loodrechte klipwanden worden de
mannen aan een touw neergelaten om de jonge
vogels uit de nesten te balen, of wel twee van
ben, door een lang touw verbonden, klauteren
langs de klippen neer.
Het wonderlijkste van deze klippeneiland.m is
ten Zuiden van Heimaey gelegen. De langwerpig
vierkante klip verheft zich hoog boven de zee,
't laagst aan den zuidkant en in de richting van
Oost naar 't Westen. Hij wordt gedragen door 4
reusachtige zuilen, terwijl gewelfde gaugen dwars
door bet eiland voeren. Met groote IJslandsche
booteu kan men er door heen vareu. De grootste
meente ten koste van de andere. Die laatst
bedoelde liefelijkheid wordt dan uitge
voerd ouder deu naam van >grensveran-
dering.c
Dat die grenswijziging meestal gevraagd
wordt door eene groote Gemeente, welke
zich nog meer uitbreidt, begrijpt men
licht- Eene niet groote Gemeente heeft er
niet veel belang bij om zich nog wat uit
te zetten; de kleiuere Gemeenten laten
dus elkaar met vrede.
Anders is het gesteld met de groote
Gemeenten, de zoogenaamde stedeD. Juist
in onze dagen, waarin de bevolking der
groote Gemeenten zoo spoedig toeneemt,
vooral ook wegens de samenvloeiing bin
nen hare muren om het oude spraakge
bruik nog eens te volgen) van lieden,
die van het platteland komen, hebben de
groote Gemeenten nog meer behoefte dan
vroeger, aan terrein, hetwelk zij ten na-
deele barer kleine buren willeu verkrijgen.
Nog meer wordt de begeerlijkheid van
de groote gemeenten opgewekt, als zulk
een kleiner buur op eigen gebied zich krach
tig ontwikkelt.
De laatste opmerking brengt ons tot
het incident AmsterdamNieuwer-Amstel-
Men weet wat er is geschied.Nieuwer-Amstel
breidde zich uit, werd groot eu welvarend
eu toeu die vooruitgang zich voordeed,
wierp de hoofdstad begeerige blikken op
haar huur. Grensvevaudering werd door de
Amsterdammers geëischt.De machtige hoofd
stad wilde het zwakkere Nieuwer-Amstel
(zwak iu vergelijking bij het groote Am
sterdam) aan zich ondergeschikt maken.
Daar tegen rees een krachtig verzet. De
o <->
Nieuwer-Amstellaars wilden niets van an
nexatie hooren. Zij wenschten niet door de
hoofdstad, als het zwakkere door het ster
kere te worden verdrukt. Een tijd lang
scheen het, dat de toeleg vau den reus om
den dwerg te treffen zou gelukken. De
hooge Regeering liet zich vinden om Am
sterdam ter wille te ziju. 't Scheen, dat
het politiek Darwinisme tegenover Nieuwei-
Amstel zou zegevieren. Maar er daagde
redding. De Minister Heemskerk was niet
geneigd om de rechten van eene betrekke
lijk kleine gemeente aau de hebzucht vau
de hoofdstad te helpen opofferen. Eu toeu
de strijd van Amsterdam tegen Nieuwer-
Amstel werd vernieuwd, wendde Mr. Heems
kerk opnieuw het gevaar af, dat de vrijheid
vau deze gangeu loopt van 'l Oo9ten naar bet
Westen en vormt een tunnel van 30 a 40 el boog,
van binnen geheel bekleed met nesten van allerlei
zeevogels, wier aanhoudend geschreeuw door de
echo nog wordt verdubbeld. Eene breede opening
beeft deze gang nog tussehen de zuilen ten Zui
den, en eene smalle, onregelmatige tussehen de
ongelijke zuilen teu Noorden. Hij is door lood
rechte wanden omringd, maar men vindt hier eu
daar insnijdingen, waarschijnlijk uit overoude
tijden afkomstig. Deze gebruiken de jagers bij
het bestijgen der klippen.
De sage spreekt van den schutsgeest van dat
eiland, die zich nu ea dan vertoont als voorbode
van den storm uit bet Oosten. Wanneer bij ge
zien wordt, spoeden allen zich in hunne booten,
want de oostenwind is daar zeer gevaarlijk
Na bet einde van den Duitschen vrijheids
oorlog bezocht Vorst Bliicher Mecklenburg. Te
Teterow hadden de burgers hem eetie feestelijke
ontvangst bereid en aan deu ingang van het
stadje achter een paar oude met stroo gedekte
schuren een wacht opgesteld, die in tijde zou
waarschuwen, wanneer de veldmaarschalk i
aantocht was.
Men had zich dezeu niet anders voorgesteld
en het recht vau Nieuwer-Amstel be
dreigde.
Komt aau dieu bewindsmau lof eu hul
de toe voor ziju euergiek bedrijf, het zou
ondaukbaarheid verraden, als meu den ijver
nietiu hooge mate waardeerde,van welken de
Zeereerwaarde Heer J. W. Brouwers in
deze zaak deed blijkeu. Onvermoeid streed
hij voor Nieuwer-Amstels recht eu hij deed
het met eveuveel beleid als tact.
De onpartijdigheid vordert, dat men het
in Mr. Heemskerk openlijk prijze, dat hij
Amsterdams inlijviugshonger niet voedde.
Oppervlakkig zou men kuunen meenen, dat
het hier een plaatselijk belaug gold; maar
dat is onjuist. Het betrof hier metterdaad
eeue der gewichtigste begiusel-quaesties.Am-
stevdam propageerde eeue Darwin-poli-
tiek, terwijl de Minister van biunenland-
sche zakeu eeue rechtvaardige staatkunde
toepaste.
Reeds sedert vele jaren werd van ver
schillende zijden aangedrongen op herzie
ning van de gemeentewet. Yerschjjuselen
als zich voordeden bij het incident Am
sterdamNieuwer-Amstel, leideu er ons
toe, met alle kracht dien wensch naar
wijziging der gemeentewet te steunen. De
bepalingen nopens vereeuiging der Gemeen
ten of uitbreiding eener Gemeente, moeten
iu dien zin worden gewijzigd, dat men er
niet licht toe kan overgaan; in elk geval
moeten meer waarborgen dau thans iu
't leven worden geroepen. Het raadplegen
van door de burgerjj gekozen gemachtig
den uit elk der betrokken gemeeuten, le
vert in de praktijk geene beveiliging op
tegen misbruiken. Men zou behooreu te
bepalen, dat beide partijen het eens moe
ten wezen, gelijk dat onlangs Dog het
geval was met de Gemeenten Rotterdam
eu Delftshaven.
Wij weten wel, dat als geschiedde wat
wij wenscheu, de vereeniging van gemeen
ten eu de uitbreiding eener gemeente,
veel minder zouden voorkomen dan thans,
maar de heiligheid vau het recht moet tot
elkeu prijs wordeu verzekerd. Alle andere
overwegingen moeten aan die consideratie
worden onderworpen gemaakt.
Er wordt tegenwoordig veel gesproken
over grondwetsherziening. Wij zulleu ons
niet absoluut tegeu haar verklaren al zien
we er niet veel heil van tegemoet. Gesteld
echter,dat de groudwetsherzienig niet mocht
dan in eene met goud beslikte en met ridder
orden versierde uniform, met een grooten veder
bos op het hoofd en gezeten in een open met vier
paarden bespannen rijtuig. Men zou geen acht
geslagen hebben op twee beeren in burgerklee-
diug, die in een gewoon lijtuig met twee paar
den kwamen aanrijden, zoo niet de één, een
grijsaard met een krijgshaftig uiterlijk en een
grooten witten snor uit eene meerschuimen pijp
vreeselijk dampte.
Te Tetorow nu was, ter voorkoming van brand,
verboden, tussehen de met stroo gedekte schuren
te rooketi, waarom de opgestelde wacht den
wagen aanhield en den ouden beer de pijp ont
nam, met de woorden:
„Wie te Teterow tussehen de schuren rookti
dien kost bet zijne pijp."
„Welru, dat zij zoo," zeide de oude heer,
waarop bij zonder verder oponthoud zijn weg
door de stad vervolgde. Eerst van den koetsier
van deu eenigon tijd nakomenden wagen mot
bagage, vernamen de Teterowers hunne leelijke
vergissing. Zij haastten zich daarop Blücher de pijp
terug te zenden, doch deze weigerde thans baar
»an te nemen, zeggende:
„Wat mij eenmaal ontnomen is, neem ik niet
meer terug."