NIEUWE No. 1021. Zondag 11 Juli 1886. 11de Jaargang Darwin op Staatsgebied. Het eiland Heimaey. terecht komt. De verbeurdverklaarde pijp. HA1RLMSCHI CDU IA IT. ABOJOrEMEETTSPBIJS Per 3 maauden voor Haarlemt 0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1, Voor het Buitenland 1,50 Afzmderljjke Nummers0,06 Dit blad verschijnt Eiken WOENSDAG en ZATERDAG. B ORBAÏÏ: St. Jansstraat Haarlem. gftïgmti «-*«¥• AGITE MA ETON AGITATE. PBIJS DEB ADVEBTEHTIÊH Van 16 regels30 Cents. Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag avond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers: K UPPERS UAUREY. Onder de stellingen, welke door de mo derne wetenschap worden verkondigd, be hoort ook die, welke luidt, dat in deu strijd om het bestaan, het zwakkere altijd door het sterkere wordt overwonnen. Con sequent toegepast zou dus het zwakkere enkel ziju geworden, om door het sterkere te worden ten onder gebracht. Wjj zullen ons thans niet begeven in eene critische beschouwing over hetgeen de manneu van de nieuwere wetenschap eeue onveranderlijke natuurwet gelieven te noemen. Slechts dit willen we er van zeggen, dat tegenover de bewuste leer van Darwin, andere wetenschappelijke theorieëu bestaan. Zelfs een man van zeer besliste radicale zienswijze op staatkundig en ker kelijk gebied, Professor Virchow te Berlijn, ontwikkelt andere deukbeelden dan Darwin eu ouder de Fransche geleerden ontbreekt het ook niet aan getuigenissen, welke ge heel afwijken van de ideeën, die door Dar win worden omhelsd. Daarenboven verget6 men niet, dat op wetenschappelijk gebied de stelsels elkaar geregeld opvolgen; de goden(eigenlijk afgoden) van heden zijn de verworpenen van morgen; wat in het eene tijdvak als de wijsheid zelve wordt aangenomen, wordt in eeue latere phase weder als dwaasheid, miustens als gebrek kige wijsheid afgewezen. Terwijl zoo de meusch in ziju hoogmoed de Schepping Gods ontleedt en andere wetten uitdeukt, dan waaraan de Schepper zelf haar boud, bljjft de Heer, de God van hemel en aarde, over al het geschapene waken en de meusch- heid zegenen; in duizend verschijnselenen in aller menschen levenservaring toont Hij zich steeds een God der liefde. Van de wetenschap verder geen woord. Hare stellingen doen maar al te dikwerf denken aan de bekende uitspraak van de geleerdheid, welke tot razernij brengt. De moderne wereld brengt echter (en dat is zeer bedenkelijk) de wetenschappelijke theorie der verhouding van het sterkere tegenover het zwakkere over op de samen leving, de maatschappij. Door de revolutie, van welke het heette, dat zij allereerst zou zorgen, dat ieders recht werd gehandhaafd, alle vrjjheid geëerbiedigd, werd eeue schit terende inventie gedaan. Ieders recht moest erkend worden, dat F E U 1 L L E T O N. Ten Zuiden van IJsland, een paar mijlen van de kust, ligt een eilandengroep, Vestmannaeyör genaamd. Zij zijn 14 in getal, maar slechts één, Heimaey is bewoond. Zij heffen zich steil op uit zee met donkere getakte klipranden, afge wisseld door groene weiden met schapen. Een ontelbare menigte zeevogels houden er hun ver blijf, en de jacht op hen en hunne eieren is het voornaamste middel van bestaan voor de inwoners, 580 in getal. Op Heimaey is een goede haven, die ook als handelsplaats tamelijk veel verkeer met IJsland heelt. Maar maanden lang is soms de zee zoo woest, dat alle verkeer onmogelijk is, en de eenige wijze waarop men met IJsland in contact komen kan, is met de „fleschpost-'. Men doet een brief iu eene fUscb, legt er een stuk pruimtabak of eenige sigaren bij als be looning en port voor den eerlijken vinder en werpt de llesch in zee. De stroom gaat meest op de kusten van TJsland aan, en daar tabak, vooral des winters, een zeer geliefkoosde lek kernij voor den IJslandschen visscher is, kan men er vrij zeker van zijn, dat deze flesschen ijverig opgezocht worden en de brief bijna altijd sprak wel van zelf, dit behoorde immers tot »de rechten van den meusch,* welke geschreven werden met het bloed van hen, die niet van de revolutie wilden weten, op de steenen tafel van het hart der om- wonteling. Dit recht van ieder mensch behoorde even wel (naar de uitspraak der revolutionnaire wijsheid) beperkt te worden door de eischen van het publiek belangdat belang werd het sterkere, 't welk hei zwakkere, het persoonlijk belang, zou dooddrukken. Als men er eenige oogenblikkeu over o o nadenkt, dau zou men kunnen zeggen, dat Darwins begrip reeds op de meuschenwe- reld werd toegepast door de manneu der revolutie. Aau die leer du van het publiek belang, hebben wij allerlei nieuwigheden, ook op het gebied der wetgeving te dan ken. Onder meer vloeide uit haar ook voort de onteigening ten algemeeuen nutte, een beginsel, welks toepassing dikwerf tot de verwoesting van veler welvaart heeft ge voerd. Men begrijpe toch levendig, hoe vaag dat idee van publiek belang is. Wanneer kau een spoorweg, een tramweg, een ka naal of eenig ander werk, van hetwelk wordt beweerd, dat het onmisbaar is voor de kleinere of grootere omgeving, gerekend worden iu het openbaar belang noodig te zijn? Op de beantwoording van die vraag komt het aan. Eu zeer vaak wordt met groote lichtvaardigheid tot hare toestem mende beautwoording besloten. Dat de volksvertegenwoordiging teu slotte die vraag moet overwegen, omdat de out- eigeuiug bij de wet geschiedt, levert weinig waarborg op tegen misbruik maken van het beginsel, want als eenmaal de betrok ken Minister de overtuiging gerechtvaar digd rekent, leggen de Kamerleden zich maar al te gemakkelijk er bij neer. Wat be kommert men zich dan over de nadeelen eenige bizondere personen toegebracht; al len of velen gaan immers boven enkelen. Bravo, leve de revolutie! Uwe practyk past precies bij uwe theorie, die uitging van de rechten van den meusch, dus van den persoon Nog een ander rechtheeft men aau de toepassing der revolutie-leer te danken. Wij bedoelen het vereenigen van Gemeen ten of wel tot uitbreiding der eene Ge- Zoo gebeurde het voor eenigeu tijd, dat twee visschersbooten, met de bekwaamste visschers dier kust bemand, niet terugkeerden. De be manning was ongeveer 30 man sterk en de on rust was groot. Eeue moeder, wier eenige zoon aau boord was, werd ziek van angst. Een der booten is niet teruggekeerd; maar na eenige dagen bracht de flesebpost bet heugelijk bericht aan de arme moeder, dat haar zoon met zijne boot iu Heiraaey's haven veilig biunengeloopen was en goed werd verzorgd. De viscb en vogelvangst op Heimaey gaat met groote gevaren gepaard, maar de bewoners munten uit door moed. Dr. Kaaluud geeft in zijn werk over IJsland ongeveer de volgende beschrijving van de vogelvangst: Over de loodrechte klipwanden worden de mannen aan een touw neergelaten om de jonge vogels uit de nesten te balen, of wel twee van ben, door een lang touw verbonden, klauteren langs de klippen neer. Het wonderlijkste van deze klippeneiland.m is ten Zuiden van Heimaey gelegen. De langwerpig vierkante klip verheft zich hoog boven de zee, 't laagst aan den zuidkant en in de richting van Oost naar 't Westen. Hij wordt gedragen door 4 reusachtige zuilen, terwijl gewelfde gaugen dwars door bet eiland voeren. Met groote IJslandsche booteu kan men er door heen vareu. De grootste meente ten koste van de andere. Die laatst bedoelde liefelijkheid wordt dan uitge voerd ouder deu naam van >grensveran- dering.c Dat die grenswijziging meestal gevraagd wordt door eene groote Gemeente, welke zich nog meer uitbreidt, begrijpt men licht- Eene niet groote Gemeente heeft er niet veel belang bij om zich nog wat uit te zetten; de kleiuere Gemeenten laten dus elkaar met vrede. Anders is het gesteld met de groote Gemeenten, de zoogenaamde stedeD. Juist in onze dagen, waarin de bevolking der groote Gemeenten zoo spoedig toeneemt, vooral ook wegens de samenvloeiing bin nen hare muren om het oude spraakge bruik nog eens te volgen) van lieden, die van het platteland komen, hebben de groote Gemeenten nog meer behoefte dan vroeger, aan terrein, hetwelk zij ten na- deele barer kleine buren willeu verkrijgen. Nog meer wordt de begeerlijkheid van de groote gemeenten opgewekt, als zulk een kleiner buur op eigen gebied zich krach tig ontwikkelt. De laatste opmerking brengt ons tot het incident AmsterdamNieuwer-Amstel- Men weet wat er is geschied.Nieuwer-Amstel breidde zich uit, werd groot eu welvarend eu toeu die vooruitgang zich voordeed, wierp de hoofdstad begeerige blikken op haar huur. Grensvevaudering werd door de Amsterdammers geëischt.De machtige hoofd stad wilde het zwakkere Nieuwer-Amstel (zwak iu vergelijking bij het groote Am sterdam) aan zich ondergeschikt maken. Daar tegen rees een krachtig verzet. De o <-> Nieuwer-Amstellaars wilden niets van an nexatie hooren. Zij wenschten niet door de hoofdstad, als het zwakkere door het ster kere te worden verdrukt. Een tijd lang scheen het, dat de toeleg vau den reus om den dwerg te treffen zou gelukken. De hooge Regeering liet zich vinden om Am sterdam ter wille te ziju. 't Scheen, dat het politiek Darwinisme tegenover Nieuwei- Amstel zou zegevieren. Maar er daagde redding. De Minister Heemskerk was niet geneigd om de rechten van eene betrekke lijk kleine gemeente aau de hebzucht vau de hoofdstad te helpen opofferen. Eu toeu de strijd van Amsterdam tegen Nieuwer- Amstel werd vernieuwd, wendde Mr. Heems kerk opnieuw het gevaar af, dat de vrijheid vau deze gangeu loopt van 'l Oo9ten naar bet Westen en vormt een tunnel van 30 a 40 el boog, van binnen geheel bekleed met nesten van allerlei zeevogels, wier aanhoudend geschreeuw door de echo nog wordt verdubbeld. Eene breede opening beeft deze gang nog tussehen de zuilen ten Zui den, en eene smalle, onregelmatige tussehen de ongelijke zuilen teu Noorden. Hij is door lood rechte wanden omringd, maar men vindt hier eu daar insnijdingen, waarschijnlijk uit overoude tijden afkomstig. Deze gebruiken de jagers bij het bestijgen der klippen. De sage spreekt van den schutsgeest van dat eiland, die zich nu ea dan vertoont als voorbode van den storm uit bet Oosten. Wanneer bij ge zien wordt, spoeden allen zich in hunne booten, want de oostenwind is daar zeer gevaarlijk Na bet einde van den Duitschen vrijheids oorlog bezocht Vorst Bliicher Mecklenburg. Te Teterow hadden de burgers hem eetie feestelijke ontvangst bereid en aan deu ingang van het stadje achter een paar oude met stroo gedekte schuren een wacht opgesteld, die in tijde zou waarschuwen, wanneer de veldmaarschalk i aantocht was. Men had zich dezeu niet anders voorgesteld en het recht vau Nieuwer-Amstel be dreigde. Komt aau dieu bewindsmau lof eu hul de toe voor ziju euergiek bedrijf, het zou ondaukbaarheid verraden, als meu den ijver nietiu hooge mate waardeerde,van welken de Zeereerwaarde Heer J. W. Brouwers in deze zaak deed blijkeu. Onvermoeid streed hij voor Nieuwer-Amstels recht eu hij deed het met eveuveel beleid als tact. De onpartijdigheid vordert, dat men het in Mr. Heemskerk openlijk prijze, dat hij Amsterdams inlijviugshonger niet voedde. Oppervlakkig zou men kuunen meenen, dat het hier een plaatselijk belaug gold; maar dat is onjuist. Het betrof hier metterdaad eeue der gewichtigste begiusel-quaesties.Am- stevdam propageerde eeue Darwin-poli- tiek, terwijl de Minister van biunenland- sche zakeu eeue rechtvaardige staatkunde toepaste. Reeds sedert vele jaren werd van ver schillende zijden aangedrongen op herzie ning van de gemeentewet. Yerschjjuselen als zich voordeden bij het incident Am sterdamNieuwer-Amstel, leideu er ons toe, met alle kracht dien wensch naar wijziging der gemeentewet te steunen. De bepalingen nopens vereeuiging der Gemeen ten of uitbreiding eener Gemeente, moeten iu dien zin worden gewijzigd, dat men er niet licht toe kan overgaan; in elk geval moeten meer waarborgen dau thans iu 't leven worden geroepen. Het raadplegen van door de burgerjj gekozen gemachtig den uit elk der betrokken gemeeuten, le vert in de praktijk geene beveiliging op tegen misbruiken. Men zou behooreu te bepalen, dat beide partijen het eens moe ten wezen, gelijk dat onlangs Dog het geval was met de Gemeenten Rotterdam eu Delftshaven. Wij weten wel, dat als geschiedde wat wij wenscheu, de vereeniging van gemeen ten eu de uitbreiding eener gemeente, veel minder zouden voorkomen dan thans, maar de heiligheid vau het recht moet tot elkeu prijs wordeu verzekerd. Alle andere overwegingen moeten aan die consideratie worden onderworpen gemaakt. Er wordt tegenwoordig veel gesproken over grondwetsherziening. Wij zulleu ons niet absoluut tegeu haar verklaren al zien we er niet veel heil van tegemoet. Gesteld echter,dat de groudwetsherzienig niet mocht dan in eene met goud beslikte en met ridder orden versierde uniform, met een grooten veder bos op het hoofd en gezeten in een open met vier paarden bespannen rijtuig. Men zou geen acht geslagen hebben op twee beeren in burgerklee- diug, die in een gewoon lijtuig met twee paar den kwamen aanrijden, zoo niet de één, een grijsaard met een krijgshaftig uiterlijk en een grooten witten snor uit eene meerschuimen pijp vreeselijk dampte. Te Tetorow nu was, ter voorkoming van brand, verboden, tussehen de met stroo gedekte schuren te rooketi, waarom de opgestelde wacht den wagen aanhield en den ouden beer de pijp ont nam, met de woorden: „Wie te Teterow tussehen de schuren rookti dien kost bet zijne pijp." „Welru, dat zij zoo," zeide de oude heer, waarop bij zonder verder oponthoud zijn weg door de stad vervolgde. Eerst van den koetsier van deu eenigon tijd nakomenden wagen mot bagage, vernamen de Teterowers hunne leelijke vergissing. Zij haastten zich daarop Blücher de pijp terug te zenden, doch deze weigerde thans baar »an te nemen, zeggende: „Wat mij eenmaal ontnomen is, neem ik niet meer terug."

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1886 | | pagina 1