NIEUWE
No. 1025.
Zondag 25 Juli 1886.
11 de Jaargang.
Het Bastillcfeest.
Zeebevingen.
Petroleum als brandstof.
Amerikaansche Münchhausens.
HAiRlMSC
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,—
Yoor het Buitenland 1,50
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Jansstraat Haarlem.
PRIJS DER ADVERTENTLËN
AGITE MA NON AGITATE.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en Vrjjdag
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KUPPERS LAUREY.
Tot de merkwaardige verschijnselen van
onzen tijd behoort de leestmanie. Elke ge
legenheid wordt aangegrepen om feest te
vieren. Het volk moet zich altijd maar
vermaken. Dit zeggende willen we niet ge
rekend worden tegen alle feesten te zijn.
Wij hechten integendeel groote waarde
aan kerkelijke en huiselijke feesten, omdat
die beide soorten van feesten, worden ze
op de rechte wijze gevierd, de wjjding der
liefde bezitten.
Vroolijkheid wordt volstrekt niet door
de Kerk gewraakt, zij gunt den geloovi-
gen gepast genot; de Kerk, die den mensch
adelt en hem in al zjjn bedrijf als door
trekt met een hoogeren geest, is echter
wel gekant tegen de ziekeljjke neiging
van feestvieren, waarmede het menschdom
ten huidigen dage is besmet-
Die ziekelijke neiging van feestvieren
openbaart zich vooral nog het sterkst, waar
men afwijkt van God en Zjjue geboden.
Geen wonder dus, dat in het Frankrijk
onzer dagen de feestneiging een droevig
hoogtepunt heeft bereikt. De feesten zijn
niet van de lucht, inzonderheid Parjjs ju
bileert telkenmale. Dat deed het dezer da
gen ook op het Bastillefeest, gewijd aan
de herinnering van het feit, dat de Bas
tille, eene Staatsgevangenis, door de oproe
rige menigte werd veroverd.
Officieel werd door de Regeering aan
die feestviering deelgenomen. Die bizon-
derheid karakteriseert de bovendrijvende
party. Hoe men toch moge denken over
de Bastille, eene zaak staat toch boven
allen twijfel verheven, namelijk, dat de
dolzinnigen, welke de Staatsgevangenis
omver haalden, eene onwettige handeling ver
richtten.
De ware beteekenis van het Bastillefeest
is alzoo de glorificatie van het ruw geweld.
Uit dat oogpunt moet de daad, over welke
het Parijs van 1886 nog juicht, worden
beoordeeld. In de Bastille werd door ve
len de belichaming van de monarchale
idee gezien. De willekeur heerschte binnen
hare muren. Geenszins zullen wij beweren,
dat niet weinig onschuldigen in de Bas
tille werden opgesloten. Men moet evenwel
ook in deze niet overdrijven. Of zou het
thans niet me9r mogelijk zijn, dat een on
schuldige in den kerker zucht? Hebben
FEUILLETON
Maar al te dikwijls vergaan er op zee sche
pen, zonder dat men er ooit iets van verneemt.
Men vermoedt, dat het schip verbrand of door
een storm beloopen, dat het op een ijsberg of
op eene klip gestooten, .n aldus met man en
muis vergaan is. Hoevele schepen zouden er
echter wel door zeebevingen getroffen worden?
Deze toch hebben veel menigvuldiger plaats
dan aardbevingen, daar de zee twee derde van
onzen planeet beslaat. Hoe geweldig moet zulk
eene zeebeving ziju, wanneer men slechts oor
deelt naar de verschijnselen, die men aan de
kust waarneemt. Heeft eene beving in volle
zee plaats gehad, zoo wordt eene geweldige
golf op het naastbijzijnde strand geworpen.
Deze beroering van het water wordt dikwijls
op ver verwijderde schepen midden op zee als
een korten hevigen stoot waargenomen, niet
zelden vergezeld van een galmend geluid, en
dit somwijlen zelfs bij eene ten minste
oogen8chijnlijk kalme zee. Gaat de beving
niet van do zee maar van het land uit, zoo
stijgt allereerst de waterspiegel aan de kust.
Terstond daarna valt eene ebbe in, waarna hot
wij het niet beleefd, dat men personen,
die volkomen goed bij hun verstand wa
ren, in beschaafde landen in een krankzin
nigengesticht deed opsluiten
Niet sterk genoeg kunnen zulke feiten
worden gewraakt; wij doen dat ook, doch
wij releveeren enkel om te doen uitkomen,
dat niet alleen door vorstelijk misbruik ma
ken van de macht, de onschuld kan ver
volgd worden. Aangenomen echter, dat
alles waar was, wat kwaads van de Bas
tille wordt verhaald, dan nog mocht het
volk zijn eigen rechter niet ziju.
Zooals wij reeds schreven: het geweld
behaalde in de verwoesting der Staatsge
vangenis een rampzaligen triumf. Deze
eerste daad was eene profetische aandui
ding van hetgeen zou volgen. De revolu
tie was de introductie in het Staatsleven
der volken van het geweld, hetwelk in de
plaats van het recht zou treden. Men be
gon met de Bastille te vernietigen en men
eindigde met den moord van den Koning
en de Koningin. De lijn des gewelds werd
doorgetrokken en men trekt haar gedurig
nog verder.
Overal waar de beginselen der groote
omwenteling regeeren, is het gedaan met
de vrijheid. Terecht heeft dan ook eenmaal
Z. H. Paus Pius IX, in een verheven oogen-
blik van hoogere bezieling, de beginselen
der revolutie in strijd verklaard met de
beginselen welke het Christendom ingang
verschafte, waarop het zelfs is gebaseerd.
De feestelingen te Parijs roemen echter
in de omwenteling omdat zij vervreemd is
van God en Zijne wet. Van den mensch
gaat de revolutiouuair uit en tot den mensch
keert hij altijd weer. Naar boven ziet de
ongeloovige evenmin als naar binnen. Hij
schouwt enkel voor zich, om maar zoo
min m.ogeljjk aan 't hoogere èn 't inwen
dige te denken.
Onder den invloed van die zielsstemming
zinkt de revolutionnair telkens dieper weg
in 't stof, dat door hem wordt vergood.
Alle geestes-functiën worden door den on
geloovige uit de eigenschappen van de stof
verklaard. En dat doet hij op hetzelfde
oogenblik, dat zelfs de grootste en erger
lijkste stofvergoder most erkennen, dat hij
niet weet, wat leven is!
Het verband tusschen de revolutie en
den geest der ontkenning, is onloochen
baar. Nu dat vaststaat, kan de genezing
water eensklaps met vreeselijk geweld terug
komt, het land overstroomt en alles verwoest,
wat het op zijn weg ontmoet.
Nogmaals wijk de zee terug, om daarna met
gewoonlijk minder hevigheid de kust opnieuw
te overstroomen. Toen den 23 December 1854
eene aardbeving Simoda in Japan verwoestte,
werden vijf hevige golven waargenomen, waarvan
men 121/2 uur later °P een afstand van onge
veer 4800 zeemijlen aan de kust van Californië
de uitwerking nog waarnam. De stortgolven, ver
oorzaakt door de aardbeving, die den 13den
Augustus 1868 het district van Arica in Peru
verwoestte, werden op het geheele zuidelijke
gedeelte van de Zuidzee waargenomen en bereikten
na ÏÖ'A uur Nieuw-Zeeland (een afstand van
ongeveer 6100 zeemijlen) en na 22ya uur de
de oostkust van Australië (ongeveer 7400 zee
mijlen).
Bizonder vermaard door zijne veelvuldige
aard- en zeebevingen is de Atlantische Oceaan
op 7' noorder- tot 3° 30' zuiderbreedte en op
15" 15' tot 29° 30' w. 1. van Greenwich.
Petroleum wordt thans over de geheele we
reld gevonden; in het groot wordt zij echter
alleen in Amerika en Rusland gewonnen. Uit
der kwaal natuurlijk alleen in het Geloof
worden gezocht. Tegenover den geest, die
steeds ontkent, moet de geest worden ge
steld, die altijd kinderlijk gelooft. De ju
belende feestschaar te Parijs denkt niet
aan die hoogere dingen. Zij daust met
een onstuimig genot op een vulkaan. Eene
uitbarsting kan immers te Parijs niet lang
meer uitblijven. De ongerechtigheden van
de Regeeriug en hare vrienden zijn tot
berghoogten opgestapeld. Elke dag brengt
nieuwe onrechtvaardigheden aan. De over
moed klimt in onrustwekkende mate. De
gezaghebbers bljjken enkel op stoffelijk
voordeel bedacht. Zij verdienen en
laten verdienen.
Rijk wordendat is het ideaal van
de revolutionnairen in Frankrijk; als zij
elkaar soms bestrijden, dan geschiedt dat
alleenuit jaloerschheid; men gunt
elkaar het been niet. Zoo wordt de mensch-
revolutionnair den honden gelijk.
Treurige en onhoudbare toestand voor
zeker. De re Idiug mag niet lang uitblij-
ven, of de samenleving verkankert ge
heel.
De betere elementen ontbreken niet. Zy
zijn echter te lauw en te flauw. Als de
stembus wordt gesteld, dan blijven de goed-
gezinden grooténdeels thuis. Zonder omwe
gen verklaren de beterdenkende i, dat zij zich
met dat stembus-gehaspel niet willen in
laten.
Jammerlijke dwaling; want zoo wordt de
volledige nederlaag der goede partij voor
bereid. De lijdelijkheid der monarchalen is
de groote oorzaak van de furie der repu
blikeinen. Frankrijk is niet republikeinsch
gezind, althans niet de kern der natie. De
rustige meerderheid laat zich evenwel ti-
ranniseereu door het geweld eener woelige
minderheid. Eerst als de ware Fransche
Natie, mitsdien dat deel der bevolking,
dat nog hecht aan zijne historie, aan zijn
Godsdienst, aan zijne vrijheid, aan ziju
recht, weder haar invloed zal hernieuwen
op den gang der gebeurtenissen, zal de
verandering komen, naar welke reeds zoo
lang te vergeefs werd uitgezien.
Te dien dage zal het niet meer kunnen
geschieden, dat een man als de Hertog van
Aumale, wiens naam met gulden letteren
geschreven staat in de militaire geschiede
nis, als ware hij een vagebond over de
grenzen wordt gejaagd.
de Amerikaansche bronnen werden in 1884 drie
millioeu tonnen ruwe olie, uit de Russische bij
Bakou 1.130,000 tonnen gewonnen. Nadat men
geleerd had, de vluchtige alieën, zooals benzine
e. a. uit de ruwe olie af te zonderen, beproefde
men de 50 pCt. residu als brandstof te benut
tigen. Thans stookt men in Amerika locomotie
ven, en in Bakou stoomschepen er mede, die voor
deze eigenaardige brandstof afzonderlijk worden
ingericht.
Niet lang geleden is men in Rusland begon
nen, een buizenleiding van 871 K. M. van Bakou
naar Batoum, aan de Zwarte Zee, te leggen. Na
de voltooiing dezer leiding zal het mogelijk zijn,
ook andere landen van deze voortreffelijke brand
stof tegen billijken prijs te voorzien.
Evenals alles in Amerika op eene groote schaal
is, kan men er ook kolossaal opsnijden. Een
man uit Dacota, dat diep in het land ligt, be
schrijft aan eene praattafel in eene New-York-
sche herberg do grootte van de boerderijen in
den Staat waar hij woont:
„Als bij ons iemand zijn akker langs de ge
heele lengte der voren bezaaid heeft, gaat hij
bedaard naar het andere einde terug, en begint
te maaien want vóór den oogst kan hij bezwaar-
De Republiek zal te gronde gaan door
het gewicht van hare eigen misdaden. Zij
vervolgt allen, die eerlijk zijn, religieus
denken en niet knielen willen voor de af
goden van den dag. Het Bastillefeest van
1886 moge, naar het in 't waarachtig be
lang van Fraukrijk en van Europa moet
gehoopt worden, door niet vele feestver-
tooningen van dien aard worden gevolgd.
Voor ons volk valt er ook wel iets uit
die feestmanilestatiën in Fraukrijk (eigen
lijk juister: te Parijs) te leeren. Niet enkel
denken wij daarbij aan het dikwerf feest-
houden zelf, al begrijpen wij ook die ge
dachte in onze redeneering. Te ontkennen
toch is het niet, dat wij langzamerhand
ziju besmet geraakt met de zucht der feest-
vergoding. Feestvieren en feestredenen uit
sprekendaaraan krijgt men ook in
ons dierbaar vaderland hoe langer hoe
meer behoefte. Overbodig is het dus niet,
dat ons volk eens wordt indachtig ge
maakt aan de groote zedelijke gevaren,
welke uit de »feestzucht« kunnen voort
spruiten.
Onze waarschuwing raakt echter die
per. De verheerlijking van het geweld, van
welke het Bastillefeest getuigt, neemt toch
ook ouder ons jammerlijk toe. Het mon
ster der revolutie, de macht der meerder
heid, verslindt de beste krachten, de edelste
beginselen, welke leven ofsluimeren
in den boezem onzer natie.
De helft plus een; dat is het eind
punt der revolutionnaire wijsheid. Toch
eischt de vrijheid, maar ook het recht, dat
op de wenschen en eischen der minderheid
wordt gelet. De liberalen willen daar ech
ter niets vau weten. Zij maken korte met
ten met hetgeen de minderheden verlangen.
Zelfs al houdt men hen voor, dat hetgeen
thans de minderheid is in de Kamer, de
uitdrukking mag genoemd worden van de
meerderheid in het land, dan nog schreeu
wen zij het uit: »de helft plus een, dat is
onze kracht!*
lïuune kracht
Zou het waar ziju? Voor een tijd natuur
lijk. De helft plus een kan veel. Gelukkig
vermag zij niet alles. Als zij b. v. de
Grondwetsherziening, welke de Groudwets-
verkrachting dreigt te worden, door de
helft plus een, of vier, zou willen doordrij
ven, zullen zij ontwaren, dat dit niet gaat;
de Grondwet eischt voor de defiuitieve
lijk terug ziju. Een vriend van mij heeft
eene boeiderij waarop hij hypotheek nam, die
hij liet inschrijven; en toen hij om de inschrij
vingen te bewerkstelligen overal rond was ge
weest, was de hypotheek reeds vervallen. Die
boerderij is natuuriijk in provinciën verdeeld.
Een gemompel van verbazing viel den verhaler
in de rede.
„Ja," ging hij met de grootste koelbloedig
heid voort, „en even voordat ik hierheen op
reis ging, kreeg ik een brief van een man, die
in mijn tuinhuis woont. Die brief was 14 dagen
onderweg geweest dag en nacht.
De afstanden ziju bij u al heel ver niet waar?"
vroeg een.
//Ja, ja," antwoordde de man uit Dacota,
„liet ergste is maar, dat het huiselijk leven er
onder lijdt. Toen ik laatst bij mijn buurman
kwam, vond ik de heele familie in wanhoop:
vrouwen gilden, kinderen huilden, honden jank
ten. Ik vroeg wat er gebeurd was? Het ant
woord was: „Papa is naar den tuin gegaan om
de duiven te voeren en hij is al acht dagen
weg; als hem maar geen ongeluk is overkomen 1"
„En die tuin lag nog wel dicht bij het huisl"