NIEUWE No, 1076. Donderdag 20 Januari 1887. 12de Jaargang. Eene Katholieke koloniale mogendheid. BUTT KL A i). Liefde en plicht. HAAR ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlem0,8b Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p. p. 1, Voor het Buitenland 1,50 Afzjnderljjke Nummers 0,06 Dit blad verschijnt Eiken WOENSDAG en ZATERDAG. BUREAU: St. Jansstraat Haarlem' PRIJS DER ADVERTENTIÉW Van 16 regels Elke regel meer Groote letters worden berekend naar plaatsruimte 30 Cents 5 AGITE MA NON AGITATE. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant Advertentiën worden uiterlpk Dinsdag- en Vrijdag avond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers: RUPP ER 8 k LAURET. De onlangs tot stand gekomen overeen komst tusschen den H. Stoel eu de Re geering van Portugal, welke een einde maakte aan een honderdjarig geschil eu de oprichting van eene welgeordende bis schoppelijke hiërarchie in Portugala koloniën ten gevolge had,geeft ons aanleiding een blik te slaan op Portugal als Katholieke kolo niale mogendheid, daarbij rekening hou dende zoowel met de vroegere als met de tegenwoordige omstandigheden van dit land. Portugal was in den aanvang van het tijdperk der ontdekkingende eerste ko loniale mogeudheid der wereld. De ont dekking van den zeeweg langs de Kaap de Goede Hoop naar Iudië, de heldendaden zijner Admiralen in lmt Oo9ten; de bezet ting van het onmetelijke Brazilië en van een groot gedeelte der kusten van Afrika, schenen aan Portugal de wereldheerschappij voor langen tjjd te verzekeren. Toch werd Portugal spoedig door Spanje overvleugeld; in Indië kreeg het den dood steek door de Nederlanders en ten slotte werd het totaal afhankelijk van de schier alles omvattende macht van Engeland. Hoe meer echter zijne politieke macht daalde, hoe meer Portugal aanspraak maakte op geestelijke voorrechten eu patronaten, waar lijk slechts tot schade vau de Katholieke Kerk. Zoo was het iu Afrika, eveuzoo in Iudië. Gelijk bekend is werd in 1534 het eer ste Bisdom iu Oost-Indië (te Goa) gesticht; later verrezen er nog andere, die even als dat van Macao iu China, aan het diocees vau Goa ondergeschikt waren. Toen de heer schappij der Portugeezen verdween, zonden de Pausen Alexander VII en Inuoceutius XII, Apostolische Vicarissen naar die stre ken. Ofschoon Portugal niet voldeed aan zjjne verplichtingen in het oprichten van Seminariëu, iu het bezoldigen der Missio narissen, maakte het toeh aanspraak op het patrouaatsrecht iu de vermelde landen. Ten slotte ontstond het zoogeuaatnde Goa'sche schisma, doordien de Aartsbisschop van Goa, Jozef de Sylva y Torres, in 1843 800 onontwikkelde mannen wijdde, die zich overal heen begaven eu een half mil- lioen Katholieken tot het schisma verleid den. De Apostolische Vicarius vau Bom bay werd door hen, iu 1853, iu eene kerk opgesloten, waar men hem den hongerdood wilde doen sterven. Eerst sinds 1859 werd door Rome verbetering van de treurige toestanden op 't gebied der Missie in Iudië verkregeu, De algeheele regeling kwam echter eerst onlangs tot stand en nu be staat er kans, dat in de andere koloniale bezittingen van Portugal, waar de Missie veelal werd bemoeilijkt, deze opnieuw tot bloei zal komen. De Portugeesche Regee- riug herinnert zich haar roemrijk verleden en zal door eerljjke, ijverige ondersteuning der Katholieke Missiën,hare koloniale macht versterken en bevestigen, F E U I L L E T O N. 219 Vervolg en slot.) H*ar oog helderde op, rij greep de haar toe- geitoken hand en zeide: „Zijt gij het dan we zenlijk Max? Wees hartelijk welkom en vertel mij eens, hoe het u is gegaan." Deze woorden sprak zij met vuur, doch spoe dig stonden de vervlogen jaren van smarten en bitterheid weder voor haren geest. Zij kon on mogelijk zooals vroeger, zoo minzaam met hem verkeeren, die de schuld van haar oudergang was, doch rij wilde hem geen haat toedragen. Zij trok hare hand uit de zijne en trachtte met hem te spreken als met een vreemde. Max scheen het niet te bemerken eu wilde het oogeuschijnlijk ook niet, maar zeide: „Voor alles laat mij u geluk vvenschen met den blijden ommekeer uws levens. Carola heeft jnjj alles vetteld. De vermoeinissen van mijn werk- Door de Congo conferentie, iu 1885 te Berlijn gehouden, werd Portugals macht iu West-Afrika bevestigd en belangrijk uitgebreid. Merkwaardig zijn de nieuwste opgaven der geographic en statistiek over Portugal, als koloniale macht. In Iudië be zit dit land het district Goa, metSalsette, Dia, Damao eu Gambiug, benevens de Chineesche liaveu Macao. In Amerika heeft Portugal sinds Brazilië tot een zelfstandig Keizerrijk werd geconstitueerd, al zijne vroe gere bezittingen verloren. In Afrika zijn deze nog al van belang. Portugal bezit daar de Kaap Verdische eilauden, die 99,000 inwoners hebben, welke allen deuKatholiekeu Godsdienst belijden. In Guinea heeft onlangs ook Dahomey zich onder de beschermiug van Portugal gesteld. Op de eilanden Tho- ma en Perelize wonen 34,000 Katholieken. De districten Angola, Mosanedes ten Zuiden van den Cougo, tellen twee millioe» bewo ners, waaronder zich vele heidenen beviuden. De bezittingen aan de Oostkust vau Afrika Mozambique, de Delagoa-baai eu de Sarn- bezi telleu ongeveer 400,000 bevvouers. De Azoreu telleu 259,000 en Madeira 130,000 bewoners, die allen den Katholieken Gods dienst belijden. Het gansehe gebied van Portugal omvat 1,917,598 vierk. kilom. nset ruim 8 millioeu inwoners; hiervan be- hooreu 89,196 vierk. kilom. met 4,306,550 inwoners tot het vasteland van Europa. De koloniëu iu provinciën verdeeld, heb ben dezelfde rechten als de proviuciëu van het moederland en zenden hare direct ge kozen Afgevaardigden naar de Cortes te Lissabon. De scholen staan iu elke provincie ouder eene Commissie, welker leden voor het meerendeel zijn gekozen uit de Katho lieke Geestelijkheid. De koloniale militaire macht bestaat uit ongeveer 8000 man. Vreemdelingen kunnen ouder de meest gun stige voorwaarden land verkrijgen eu ook mijnen exploiteereu. De in- eu uitvoer is matig belast en slechts Macao is eene internationale vrije haven. Te Lissabon be staat sinds 1864 eene overzeesche nationale bank, die met kolossale sommen werkt, en op Staatshulp steeds kan rekenen. De ko loniëu ziju onderling eu met het moeder land iu regelmatige verbinding door stoom schepen eu genieten sinds 1877 de welda den van het internationale postverkeer. De slavernij is overal bij de wet afgeschaft. Ook heeft de Regeeriug iu de laatste jaren door de wereldberoemde onderzoekingstoch ten van Serpa Piuto, Capello en Ivecs, de enorme schatten van bet, binnenland leeren kennen eu getracht het losse verbaud met de onderscheiden Hoofden hechter te maken. De ontdekker van de Cougo-rivier, Stanley, heeft schriftelijk en mondeling met groote animositeit de Portugeezen en hunne koloniale politiek aangevallen, doch hij werd dikwijls door erkende oordeel- kundigen terecht gewezen. Stanley's blinde haat tegen al wat Portugeescb heet, steekt overigens zeer af tegen het rechtvaardige oordeel vau Livingstone in diens >Reis door Afrikageuit. Allereerst spreekt deze be roemde geleerde over Portugals verleden eu merkt daarbij op, dat klaarblijkelijk de kring iu de Nieuwe Wereld hadden mijne ge zondheid zoodanig ondermijnd, dat ik, om mijn leven te behouden, gedwongen was, naar het vaderland terug te keeren. Gisteren bon ik hier aangekomen en ik kon het niet langer uitstellen om u te bezoeken. Ach, gij gelooft niet koe dikwijls ik in de verte aan u dacht; hebt gij n Somwijlen nog wel eens den broeder herin nerd?" Een vurig rood steeg op Maria's wangen en het hoofd afwendend, zeide zij: ,,'t is het beste, Max, dat wij de herin nering aan het verledene maar laten ruston; ik was van een dwazen hoogmoed bezeten; doch waarom daarover gesprokon; gedane zaken nemen geen keer Terwijl zij dit op een toon vnn bitterheid zeide, zag Max bedroefd voor zich; hij scheen met een besluit te kampen; plotseling vloog er een heldere vreugdestraal over zijn gelaat en de hand vaii Maria tegen zijn hart drukkendo zeide hij: „Het was geene dwaze hoogmoed, trouwe vroegere bestuurders van het land, hoofd zakelijk de Jezuïeten, veel tot verheffing der koloniën hebben bijgedragen; niet alleen vervallen kerken en kloosters herinneren aan den tijd der Jezuïeten, maar ook nog velerlei andere zaken houdeu de heriune- riug aan deze Orde wakker. Ouderwijs werd door de Jezuïeten verstrekt; de koffie- boom, door hen uitArabië ingevoerd, tiert welig iu de koloniën, eveuzoo de ananas, de banaan, de oranjeboom eu meer andere. Ook voor het moreele welziju werd en wor den steeds k~ chtige maatregelen genomen. De Bisschop vau Angola o. a. doet alles om de veelwijverij uit te roeien. Living stone is hem nog dankbaar, dat hij hem, na diens gedenkwaardige reis in eene ziekte heeft bijgestaan. Als wij een en ander op ernstige wijze overwegen, dan wil het ons toeschijnen, dat Portugal als koloniale mogendheid nu we der eene hooge vlucht kan nemen en dat de beslechting van het geschil tusschen de Kroon en den II. Stoel eeu hoogst belang rijk feit mag genoemd worden, dat voor de verspreiding en voor den bloei van den Katholieken Godsdienst in Iudië en Afrika de schoonste en zegenrijkste gevolgen zal hebbeu aan te wijzen. De Belgische socialisteu hebbeu door het geheele laud vereenigingen voor aanko mende reci-uteu« gest'eht, om de aanstaande soldaten iu de socialistische beginselen op te leileu. Eergisteren heeft te Marchieuues au Pont, iu het district van Charleroi, eene werkli6deubetooging plaats gehad, waaraan door ongeveer 4000 mijuw^rkers is deelge nomen. Het doel was, nadruk te leggeu op deze twee eischen: algemeen stemrecht eu invoering van raden van arbritraga eu verzoening. De manifestatie is zonder eeuige stoornis afgeloopen. Da werkstakingen in het bekken vau Charleroi breiden zich steeds uit; reeds on geveer 2000 man hebben zich op het oogeu- blik daarbij aangesloten. Vou Moltke heeft zich vergist! Tot stemming geroepen over het voorstel-Stauf- feuberg, dat de Leger wet omverwierp, riep hij eeu krachtig vóórl Attent gemaakt op zijue vergissiug, herstelde hij die door een nog krachtiger tegen, vergezeld van een forsch gebaar. Ondanks het ernstigs van het oogeublik, verwekte dit incident lang durige hilariteit, waaraan zelfs Von Bis marck deelnam, Het is algemeen bekend, dat de Duitsche Keizer bij de ontvangst vau den voorzitter van het Heerenhuis iu zeer bittere bewoor dingen en iu opgewonden toestand heeft gesprokeu over de verwerpingen van het Septeuuaat door den Rijksdag. Naar men zegt, zal de Keizer persoonlijk eene pro clamatie tot de kiezers richteu. Eergisteren vierde Dr. Wiudthorst zijn 75steu verjaardag. De Katholieke Duitsche pers was eenparig iu bare gelukweuscheu voor den onvermoeiden leider van het Centrum. ziel; do hoogste wensch raiji:9 levens ware hot geweest u te bezitten, doch uw overgang naar den Katholieken Godsdienst moest uit de diep zinnigste overtuiging en niet uit aardsch belang plaats hebben. Slechts de groote mate mijner liefde deed mij van u vluoh'en. Als Christin zal u thans mijr.e handelwijze niet meer onverstan dig toeschijnen, want hooger dan de liefde staat de plicht, zonder welke de eerste geau vast be - staan heeft." Maria's gevoelens te schetsen is onmogelijk, doch Max raadde toch, wat iu haar binnenste omging, waarom hij zeide: „Da zon der tropen heeft mij voor den tijd verouderd, doch mijn hart klopt nog even warm voor u, als vroeger. Niets zal ons meer scheiden, wij zijn één in geloof, hoop en liefde; wilt gij nu getroost uw lot in mijne hand leggen? Schatten heb ik daar ginder niet verworven, doch ik kan u een zorg- vrij leven bieden. Spreek, geliefde, wilt gij nu mijne getrouwe vrouw worden?" „O, Max, had ik zulk eene edele, onbaatzuch tige liefde van u kuuneu denkeu!" en de ar- De Pruisische Staats'oegrooting over het dienstjaar 188788 bedraagt in totaal: aan ontvangsten 1288,258,307 Mark; ge wone uitgaven 1283,120,623 Mark; buiten gewone uitgaven 33,596,684; uitgaven te zatnen 1-316,717,307 Mark. Tekort 28,459,000 Mark. De Boheemsche Landdag heeft drie duizend florijnen toegestaan voor eeu on derzoek naur de geschiedeuis van Boheme iu de archieven van het Vaticaau. Steeds meer en meer geniet de wetenschap van de weldaad, die Leo XIII haar bewees, door de rijke archieven van het Yaticaau voor de wereld open te stellen. De Times bericht uit Weeueu, dat dépêches uit Sofia melden, dat de na den terugkeer der Bulgaarsche deputatie bijeen te roepeu SobranjeAleko Pacha tot Prins- regent zal benoemen. De Ports is voor nemens eene nota naar Sofia te zeoden eu de Regenten tot aftreden te sommeereu, omdat zij zich zelf benoemd hebbeu en dit iu strijd met de constitutie is. Duitsch- land, Rusland en Frankrijk zullen deze nieuwe nota der Porte ondersteunen. De Standard verneemt uit YVeeuen. dat de Minister van oorlog veertigduizeud paar den voor de cavalerie, de artillerie en de genie heeft besteld. Men verwacht, dat da uitvoer van paarden verboden zal worden. Den leu Maart zullen eeu halt millioeu Mauuliclier-geweren gereed komeu, voor welke twintig millioeu patronen in het tuighuis te Weeueu gereed liggen. Aan de 'limes wordt uit YVeeneti ge meld, (iat het zeker is, dat de betrekkingen tusschen Rusland eu Oostenrijk zijn verbe terd. De Russische Regeering heeft dezer dageu opnieuw verklaard, dat zij niet voor nemens is, Bulgarije te doen bezetten, zonder nochtans hare andere eiscbeu ten opzichte van het vorstendom te la ten vare». De gewapende opstaud op Creta moet reeds uitgebroken zijn eu drie benden moe ten een geheel district van het eiland iu bezit houden. De Porte is voornemens Os man Pacha tot Opperbevelhebber over de troepen op Oreta te benoemen. Volgens een bericht iu de Standard zou de Russische Regeeriug voornemens zijn de vrijhavens aan den noordelijken Stillen Oceaan, waaronder ook Vladivostock, te sluiten. De Daily News meldt uit St. Petersburg dat de Regeenng te Stockholm eeue groote hoeveelheid ontplofbare projectielen besteld heeft eu de fabriek Kungeholm aan de be stelling dag eu nacht doorwerkt. Alle voorbereidende maatregeleu zjjn genomen om de spoorweglijn van Bokhara naar Samarkand door te trekken. De Emir van Bokhara beeft voor de Russische Re geeriug daartoe 2000 arbeiders beschikbaar gesteld. Te Glenbeigh, iu hetlersche graafschap Kerry, is liet Zaterdag, tot eeu gevecht gekomen tusschen het volk eu de politie. De verwoede menigte wierp met gloeiend gemaakte steenen eu aardklompen, en drong, met stokken gewapend, op de politie men om zijn hals strengelend, fluisterde zij schaamrood: „Wij willen elkander nimmermeer verlateii tot den dood ons scheidt" en voegde zij er bij: „maar Max, ik ben thans arm, zeer arm." Hij sloot haar den mond met een kus au zeide: „O, liefste, gij zijt thans rijker dan vroe ger, toen gij over duizenden hadt te beschikken. Na eenige weken werd het huwelijk voltrok ken. Hun echt werd boven alles gelukkig, omdat hij de vreeze Gods tot grondslag had. Carola verheugde zich niet lang over beider geluk, zij werd opgeroepen om het loon barer goede werken te ontvangen, lil latere jaren trad de kleine Eruestina iu hare voetstappen. Max en zijue gemalin bereikten een hoogen ouder dom eu verhaalden hunnen kinderen en kleinkin deren zeer dikwerf met inaigo ontroering, hoede lieve God hun levenshuikje op de btormende zee veilig en gelukkig inde haren des heih hal bin nen geleid.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1887 | | pagina 1