NIEUWE
m. 1087.
Zondag 27 Februari 1887,
12de Jaargang.
De Missiën en de beschaving.
BUITKXLAim
HO
HAARLEMM CODRAIT.
ABOWrrEMEMTSPEIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p.
Voor het Buitenland
Afzinderljjke Nummers
Dit blad verschjjnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
B URE A TJ: St. Jansstraat Haarlem*
0,85
1.—
1,50
0,06
#isTiïhnsj/
AGTTB MA NON AGITATE.
PBIJS DEK ADVEBTENTIÉN
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en V r ij d a g-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers- KUPPERS It l.AURET.
Vervolg.)
De Missiën verheffen de wilde volken
niet alleen op een hooger zedelijk stand
punt, zij geven hun dikwerf ook de vrij
heid. Zooals ineu weet beschouwden de
veroveraars van Amerika de bewoners van
dit land als hunne buit; de negers werden
als beesten behandeld. Zij moesten in de
diepe schachten der mij: en arbeiden. Alle
kwellingen van den dorst en zonnegloed
moesten zij verdragen; een vroegtijdig graf
was hun lot. Toen verschenen katholieke
Missionarissen als reddende Engelen, en
spoedig wisten zij eene mildere behandeling
voor de ongelukkigen te verkrijgen. Zoo
wisten o. a. de Jezuïeten voor de slaven
van Chili volle vrijheid te verwerven. Ook
in Brazilië bewerkte de genoemde Orde in
1597 het verbod, de iuboorlingen tot sla
ven te maken; van Z. H. Paus Urbauus
VIII verkregen zij zelfs in 1640 eene Breve
tegen den menscbenhaudel.
Zulk eene edele naastenliefde schoot in
de harten der wilden diepe wortelen en
zeer goed wisten zij hunne natuurlijke
vrieuden van hunne vijanden te onderschei
den, al vertoonden dezen zich vaak ou
der alle mogelijke maskers. Een treffend
voorbeeld daarvati leveren ons de Itatijueu
in het jaar 1650. Op zekeren dag werden
de Jezuïeten door de Europeesche kooplie
den en andere «verlichte* lui, gansch on
gemotiveerd verdreven. Hoe verwouderd
stonden echter de verjagers den volgendeu
morgen te kijken, toen zij het gansche
landschap verlaten vonden, vermits de in
boorlingen de vlucht hadden genomen om
zich aan de bescherming van hunne toe
komstige beheersckers te onttrekken. Ja,
zelfs met de wapens in de hand traden de
nieuw-bekeerden dikwerf ter bescherming
van de Missionarissen op, zooals het op
roer op het eiland Maranon van 1640 be
wijst-.
Maar ook in een ander opzicht brengt
de verkondiging der leer van Hem, Die voor
alle menschen zonder onderscheid gestorven
is, den heidenen vrede aan. Zoo waren het
in Hiudostan in den beginne de Paria's
alleen, welke den gekruisigden Heiland aan
namen, terwijl de Bramiuen het Evangelie
met trotschheid afwezen. Het morgenrood
der hope gaf den Paria's nieuwen moed,
zy leerden hunne mensehelijke waardigheid
kennen eu naar hun voorbeeld volgden ook
spoedig de bevoorrechte klassen het alles
overwinnende teeken. En hoe zeer dit juist
in katholieke Missie-staten de toevlucht der
vrijheid is, daarvan schenkt ons Maryland's
geschiedenis eene schoone getuigenis. Deze
kolonie was ontstaan toen een aantal Eu-
gelsclie Katholieken, ouder den eerw. Pater
White voor den liaat van apostatische Re
genten eu medeburgers op de vlucht gingen.
Zonder maatregelen vau geweld werden de
FEUILLETON.
Angelika.
Vervolg.)
VII.
De verloving.
Het leven der slotbewoners was nu weder
even eenvoudig nis voorheen.
Vader Francesco vond Angelika sedert hare
terugkomst geheel veranderd; zij was wel levens
lustig, doch die zorgelcoze vroolijkheid van vroe
ger was weg eu had voor eene kommervolle
uitdrukking op haar aanminnig gelaat p'*st®
gemaakt. Van haar bezoek te Aken sprak zij
schier geen woord meer; doch de naam Von Pr®~
chenfels mengde zij meermalen in hare gesprek
ken. Hij vorschte de oorzaak dezer verandering
niet uit, omdat hij wist, dat zij dau alles zou
vertellen wat haar op het harte lag. immers,
voor haar ouden leermeester hield zij niets ge
heim. En zooals deze verwacht had, gebeurde
het ook.
Op zekeren dag, dat de Graaf druk bezig
was met hot napluizen der familiepapieren, be-
bewonors voor het Christendom gewonnen
en lang voor dat de zoogenaamde verlich-
tiug in Europa, godsdienstvrijheid verkon
digde, opende Maryland voor de verjaagden
uit alle landen zijne gastvrije poorten, tot
dat de Staatsomwenteling ook hier puri-
teinsche wreedheid en onverdraagzaamheid
invoerde.
Waren het slechts de goederen der zede
lijkheid en vrijheid, welke de Missionaris
sen aan de wilde volken met de verkon
diging der waarheid brachten, dan zou zulks
reeds meer dan voldoende zijn om de sym
pathie van alle Christenen op te wekken.
De zegen strekt zich echter nog verder uit.
Ook op liet eigenlijke gebied der bescha
ving worden de wilde volken op een hoo-
gereu trap geplaatst. Waar de kloosterklok
luidde, daar werd in de wouden gewerkt,
daar werden moerassen gedempt en werd
men spoedig de gouden goltjes van de koorn-
veldeti gewaar, de vrucht aan den wijnstok
kwam tot rijpheid, de bewoners verzamelden
zich; er werden dorpen en steden gesticht
eu christelijke tucht en zeden brachten den
bewoners geluk eu zegen aan. Dat de Kerk
hare beschavende macht nimmer heeft ver
loren, zulks toonde zij vooral in de 16e en
17e eeuw. Terwijl men in Europa strijd
voerde tegen het oude geloof, spoedden de
Jezuïeten zich naar de nieuw ontdekte
landen, om vergoeding te verkrijgen voor
het geleden verlies. Doch welke moeite
kostte het, b. v. in Amerika om de In
dianen, die een Nomadenleven leidden,
aan eene vaste woonplaats te gewennen.
Spaansche en Portugeesche wapens hadden
zulks te vergeefs beproefd, de Missionaris
sen echter slaagden er iu. Nooit verlieten
zij de Nomaden; hitte en koude trotseer
den zij eu laugzamerhaud wisten zij de
stammen te overredeu eene vaste woon
plaats te kiezen. Maar nu begon het voor
naamste werk. De Paters moesten als sme
den, metselaars en timmerlieden aan den
arbeid om de bekeerden iu den landbouw
te onderrichten. In streken, die voor den
landbouw minder geschikt waren, gaven de
Missionarissen ook onderricht iu de vee
teelt. Handelend traden ook de vrouwelijke
Orden op. De Ursulinen vooral leerden de
vrouwen het spinnen, verpleegden de zieken
eugaveu ouderwijsaan de kinderen. Hadden
de wilden eenmaal eene vaste woonplaats,dau
zorgden hunne geestelijke vrienden voor de
verdere beuoodigdheden, zij leerden hen de
bijenteelt en deden hen de waarde van was,
honing eu andere artikelen kennen, waarin
zij dau handel dreven.
Waar eene zekere welvaart heerscht, daar
wordt ook de kunst beoefend. Hij, die met
moeite zijn dagelijksch brood verdient, be
kommert zich weinig om haar, dat is eene
ervaring, welke men ook te outzeut kan
opdoen. En even zoo is het met de wil
de volken gesteld. De kunst sluimert;
men heeft haar slechts te wekken, of wat
gaf Angelika zich naar Vader Francesco en
deelde bt-m alles mee, wal zij in het slot van den
Markies gezien en gehoord had. Toen zij hare
ontmoeting met den Baron William mededeelde
fronste hij het voorhoofd; doch kon een lachje
niet onderdrukken, toen zij met zooveel geest
drift van Eberhard Von Drachenfels verhaalde.
Nadat zij gesproken had, vroeg de grijsaard: „Hoe
heet de verloofde uwer vriendin?" „Baron Wil
liam Clifford," gaf zij ten antwoord. Op het
hooren van dezen naam werd de Priester doods
bleek, doch hij herstelde zich en vroeg Angelika;
„Hebt gij hierover ook al met uw vader gesproken?
Verlegen antwoordde zij: „Ik wilde vader geen
verdriet doen eu daarom heb ik er met hem
niet over gesproken; of had ik dat wel moeten
doen?" „Volstrekt niet, kind," antwoordde Vader
Francesco, „gij hebt wijs en verstandig gehan
deld, zeg er uwen vader geen woord van, dan
doet gij beier".
Angelika verwijderde zich, do«h gevoelde zich
niot zóó bevredigd, als zij wel had gehoopt. Het
was haar niet ontgaan, hoezeer de naam van
Baron Clifford een angstvalligen indruk op Vader
Francesco gemaakt had; wat kon er de oorzaak
van zijn? 't Was een raadsel, dat haar hart met
schrik en angst vervulde.
Eenige maanden waren sinds dien tijd ver
dikwerf het geval is, op den rechten weg
te brengen. Welk eene ontaarding toch iu
den schoonheidszin wordt men bij de wilde
volken gewaar! Hier verbreedt de bewouer
van Australië op kunstmatige wijze zijne
neus, maakt de Afrikaansche neger zijne
lippen grooter, ginds geven de Indianen
door drukking zekere wanstaltige vormen
aau de hoofden hunner kinderen. Ook ten
opzichte der kunst hebben de Missionaris
sen zich hij de wilde volken in hooge mate
verdienstelijk gemaakt.
Meer nog op iutellectueele dau op ma-
teriëele wijze werden de belangen der wilde
volken door de Missionarissen bevorderd.
Bij velen toch werd de schrijftaal inge
voerd. Ook den kring der denkbeelden, de
woordenschat en de beteekeuis der woor
den onderging door de invoering van nieuwe
begrippen eene aanzienlijke uitbreiding.
Men staat verbaasd als men verneemt wat
alleen de Jezuïeten op dit gebied hebben
tot stand gebracht. Zij onderwijzen thans
iu meer dau 100 talen eu in al deze vreemde
talen hebben zij boeken geschreven, die zij
voor het onderwijs noodig hebben.
Ook de ongelukkigen werden door lieu
niet vergeten. Zoo ontfermden zich de Je
zuïeten te Cuzio in Peru over de blinden
eu stommen, die hier bizonder talrijk wa
ren, zij leerden hen de gebareu-taal eu
wisten beu op deze wijze met de geloofs
waarheden bekend te makeu. Iu Brazilië
vond de eerw. Pater Lama eene bizondere
methode uit, om doofstommen schrijven en
teekenen te leeren. Zelfs de poëzië der in
boorlingen werd door de Missionarissen be
oefend. Zoo vervaardigden de Paters der
Sociëteit van Jezus iu Brazilië gedichten
eu liederen, aangezien deze stammen daar
als 't ware verzot op waren. Ja, zelfs met
volken, die in de beschaving hoog stonden
aangeschreven, concurreerden zij dikwerf
met goed 2oo zijn b. v. Pater
Bescbi's gezangen thans nog de lievelings
liederen der Bramiuen aan de oevers van
den Ganges. Op schoone wijze bezingt Lij
daarin de voornaamste geheimen des ge-
loofs, hoofdzakelijk Jezus' lijdeu eu de maag
delijkheid van Maria.
Iu alle takken vau wetenschappen wor
den we gewaar, hoe groot de invloed is
geweest, welke de Missionarissen er op
hebben uitgeoefend. Na de groote volks
verhuizing brachten de Missionarissen
van de Orde van den II. Benedictus de
wetenschappen vau de kusten der Middel-
landsclte Zee tot aan de oevers van den
Atlautischen Oceaan. Naar het ver verwij
derde Engeland wendde Pater Augustinus
met 40 medebroeders zijne schreden, om
daar het licht des Evangelies te brengen
eu eeue eeuw later verdwijnt, door de
zorgen derzelfde Orde, de duisternis van
het heidendom uit de wouden van Germanië.
Overal wordt het licht ontstoken. De geschie
denis der Benedictijnen is ontegenzeggelijk
vlogen, toen zij op zekeren dag een brief ontving
van Eleonora. Ouder anderen deelde zij ltare
vriendin mede, dat hare verloving met William
was verbroken. Hierover schreef zij het volgende:
„Gij zult verwonderd staa>, nis gij dit leest,
maar 't is de zuivere waarheid. Over eene
niets hetcokenende zaak geraakten wij in geschil.
William werd driftig, en zonder te groeten was
hij eensklaps weg. Eenige dagen later ontving
mijn vader een schrijven, waarin de verloving
van mij met William voor eeuwig verbroken
was en hij mij mijn woord teruggaf. Natuur
lijk waren allen daarover zeer bedroefd, doch
vader troostte mij zooveel hij vermocht, en
ik verzekerde hem met den meesten ernst,
dat ik er mij niet veel van aantrok, omdat ik
William nooit bemind had er. ik slechts uit gehoor
zaamheid had toegestemd."
Een angstig voorgevoel maakte zich van
Angelika meester, toen zij deze regelen las.
Waarom zou Baron Clifford de verloving hebben
verbroken? Zij dacht »au tie ontmoeting in den
tuin en meer en meer werd haar alles duidelijk.
Doch dwaze, die ik ben, neen. dat kan niet,
neen nooit! prevelde zij bij zich zelve. Wel
kwam haar eeno andere herinnering voor den
geest, doch aanstonds zag zij weder de door
dringende blikken van den Baron op kaar gericht.
ook de geschiedenis tier Europeesche bescha
ving aan deze zijde tier Alpen.In de 9e eeuw
kwam plotseling de Arabische beschaving te
voorschijn, ontstaan uit eene satnenvloeiving
van de christelijke eu de Perzische bescha
ving. Vooral de studiëu der klassieke
philosophic eu der exacte wetenschappeu,
wiskunde eu astronomie bloeide iu hooge
mate,uiet minderde getieeskuude eu chemie.
Zulks was geen vrucht vau den Islam,
want de beschaving bepaalde zich slechts
tot de Arabieren: bij Turken, Tartaren en
andere moslemitiscbe uatiëu werd men er
niets van gewaar. Zij verdween iu de 13e
eeuw door den invloed vau het Mohame-
danisme. Doch toen de Missiëu iu 't Oosten
beproefden het uitgeroeide Christendom
we Ier te regenereeren, kwamen de weten
schappen ook langzamerhand tot bloei.
Zoo werden iu deu Levant de wis- en
sterrenkunde ijverig beoefend. De Jezuïeten,
die iu hunne colleges en academiën zich
ook met de wetenschappeu ijverig bezig
hielden, richtten in 1606 te Nangasaki
eeue school op voor dergelijke studiën. Het
was Pater Ricci, die als hoofd der Missie
deze bestuurde in een land welks bewouers
op zelfstandigheid gesteld waren en die
zich voor het meest beschaafde en roemrijkste
volk hielden. Hat was streng in kasten
verdeeld, eu daarom was het noodig aller
eerst de hoogste klas te winnen, namelijk
die der Mandarijnen. Dit gelukte Pater
Ricci, door zijue uitgebreide keunis en
ervarenheid in de wetenschappen. Het
gelukte hem de Mandarijueu om zich heen
te verzamelen. Langzaam doch zeker
overtuigde hij hen van hunne dwalingen
op het gebied der astrologie; hij vertaalde
wetenschappelijke werken in de Chineescke
taal, ontwierp eene kaart des rijks en
weudde de aatdkunde aan om hen op het
pad naar den Hemel te brengen. Toen
Pater Ricci midden in zijn arbeid door
deu dood werd verrast, kwam iu zijne
plaats Pater Schuil, eveneens een wis-eu
sterrenkundige, die iu dusdanige mate de
hoogachting der Cliineesche geleerden ver
wierf, dat de Keizer liern opdroeg den Rijks-
kalender een hervorming te doen oudergaan,
van welke taak hij zich hoogst meesterlijk
kweet.
(Slot volgt.)
Tot de hoogst verblijdende stembusver-
schijuseleu behoort zeker wel het feit, dat
de sociaal-democraten in het koninkrijk
Saksen totaal zijn verslagen. Vroeger gol
den de Saksische districten voor vaste burch
ten van de sociaal-democraten. Het volk
schijnt er echter wijzer te zijn geworden.
Te Dautzig, maar ook elders, wordt door
de overheid met plichtmatige veerkracht
opgekomen tegen de sociaal-democraten.
Iu genoemde stad zijn verschillende huis-
Angelika was zeer ontstemd. Thans gevoel
de zij meer dan ooit, wat een moederhart
waard was. Maar, bezat zij dan geene hemelsche
Moeder, aan wie zij haren nood kon klagen?
Bezat zij hare eigene moeder niet, die liefderijk
op haar kind zou nederzien. Zij viel op de
knieën en smeekte beiden, dat zjj toch beschermend
over haar zouden waken wanneer dreigende
gevaren haar naderden. Na dit gebed zag tij
met meer gerustheid in de toekomst.
Onverwacht werden de slotbewoners door de
komst van deu Markies Valtlino, in gezelschap
van tien Graaf Von Drachenfels verrast. De
Graaf Arnoud verlangde zeer den Graaf Eber
hard te leeren kennen. Angelika verwelkomde
de gasten met alle hoffelijkheid. Toen zij tegen
deu avoiul den tuin rondwandelde in gezelschap
van Brigilta en Eberhard, duurde het niet lang
of de oude Antonio verscheen met het bevel
dat Brigitta bij den Graaf moest komen. De
beide anderen zetten hunne wandeling voort;
de Graaf sprak over zijn vaderland, de Rijnoevers
met zijn prachtige burchten, die zich in den stroom
spiegelen, van de schoone steden met hare on
telbare domkerken en ook weder van Spanje!
(Wordt vervolgd.)
