NIEUWE
flo. 1116
Donderdag 9 Juni 1887.
12de Jaargang.
De offers van den cultuur
strijd.
BUITENLAND.
ii.
De Missie.
HllRlEMSCHE C0M1IT
ABOIWBMBirTSPaiJS
Per 3 maanden voor HaarlemT 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,—
Voor het Buitenland 1,50
Afz onderljjke Nummers 0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUBE ATT: St. Jansstraat Haarlem
y pi 11 Kir
AGITE MA TTOTf AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels .30 Gents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Dinsdag- en V r ij d a g-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers-, K UPPERS L A U R E Y.
Tot gevangenisstraffen werden ook tal-
looze leeken uit bjjua elke parochie ver
oordeeld, nu eens ter zake van verzet tegen
de onzalige Meiwetten, of wegens het wei
geren om als getuigen tegen beschuldigde
Priesters op te treden, dan weder omdat
zij hunne rechten lieten gelden, die door de
gerechtshoven als ongeldig werden ver
klaard. Wij herinneren slechts aan het
kerkbestuur van de zwaar beproefde pa
rochie te Kosten in de provincie Posen,
welks leden tot gevangenisstraf van vele
maanden werden veroordeeld, omdat zij
het door den »Staatspastoor« Brenk ge
sloten kerkhof weder hadden doen openen.
Haud aan hand met de gevangenisstraf
fen gingen kolossale geldstraffen, die door
de rechtbanken of door andere overheids
personen werden opgelegd, of die het ge
volg waren van het ontslaan der Geeste
lijken uit hun ambt. Het aantal katholieke
Priesters, die door de gerechtshoven met
geldboeten werden gestraft, bedraagt ruim
2000. Van het zeer aanzienlijk bedrag de
zer geldstraffen verkrijgt men een begrip,
als men nagaat, dat de gerechtshoven in
den aauvang van den cultuurstrijd iu den
regel de hoogste boete oplegden. Zoo is
het gebeurd, dut sommige Bisschoppen tot
eeue boete van meer dan 50,000 Rijks
mark werden veroordeeld. In de eerste vier
maanden van het jaar 1875 veroordeelden
de gerechtshoven verschillende personen tot
een bedrag van 27,843 Mark resp. tot
daarmee gelijkstaande gevangenisstraffen.
De Aartsbisschop van Keulen o. a. werd
tot het betalen van 29,500 Thaler boete
veroordeeld.
Even kolossaal waren de geldstraffen,
welke de katholieke nieuwsbladen onder
gingen. Niet zelden gebeurde het, dat twee a
drie redacteurs van eenzelfde dagblad te
gelijkertijd iu de gevangenis zaten. Zoo
werd bij voorbeeld de verantwoordelijke re
dacteur van de >Germania,z de Priester
Kosiolek, binnen enkele weken tot eenige
duizenden Mark boete en tot driejaren en
tien maanden gevangenisstraf veroordeeld.
Natuurlpk moesten de gearresteerde redac
teuren niet alleen onderhouden, maar ook in
hunne plaats andere werkkrachten aangesteld
worden, hetgeen ongetwijfeld van de uitge
vers der betrokken katholieke nieuwsbladen
zware geldoffers eischte.
Behalve van de vonnissen der geldboe
ten, die door de gerechtshoven werden uit
gesproken, moeten wij ook nog melding
maken van de geldstraffen, welke aan
Priesters en leeken door andere autoritei
ten werden opgelegd. Zoo werden meer dan
200 Pastoors van het Aartsbisdom Gnesen-
Posen, die weigerden om met den konink
lijken Commissaris over het beheer van het
bisschoppelijk vermogen te correspondeeren,
tot eene geldstraf van 100 en meer Mark
FE U ILL E T O N.
10.)
(Vervolg.)
In de kerk was het, in weerwil der raen-
sclienmnsea, doodstil; Er heerschle eene donkore
schemering; op het altaar brandden de kaarsen en
verlichtten het beeld der smartvolle Moeder
Gods op eene eigenaardige wijze. De stilte, de
plechtige houding, de schemering, dat alles maakte
een diepen indruk op het gemoed van den Ginster-
boer, en het doel waarmede hij hierheen geko
men was, scheen hem onedel toe; hij schaamde zich
thans, dat hij als een spion met verraderlijke
oogmerken naar was binnengeslopen. En toen nu
plotseling het schoone kerkelijke smeeklied Mise
rere" aangeheven werd, toen ontroerde het koude
hart van den diepgevallene. Als een gezang uit ver
vlogen tijden klonken de tonen in zijn oor; hij
zag zich weder als kind aan de hand zijner vrome
moeder; toen was hij toch gelukkiger, dan thans.
Hij had zoolang geene kerk meer bezocht, zelfs
veroordeeld. Deze boeten bedroegen tot
1876 de som van 117,415 Mark. Gelijke
straffen beliepen vereenigingen of onder-
teekenaars vau adressen. Zoo veroordeelde
het gerechtshof van Munster den 20 Juli
1874 een aantal adellijke dames, wegens
een adres aan den Bisschop, ieder tot 100
a 200 Thaler boeten, subsidiair tot 3 a 6
weken gevangénisstraf.
Intusschen waren deze geldstraffen slechts
een gedeelte van de raateriëele cultuur
strijd-offers, welke het katholieke Duitsch-
land had te brengen, Wat al materiëele
schade is er geleden zoowel door den Staat
als door de gemeenten als een gevolg van
de opheffing van kloosters en andere in
stellingen van religieuzen en liefdadigen
aard! Volgeus de opgaaf van den helaas!
te vroeg ontslapen redacteur Bongarts in
zijn werk: »Wat kost de cultuurstrijd het
Pruisische volk« werden in Pruisen 481
kloosters en andere religieuze iustellingen
met eene bevolking van 1181 mannelijke
en 2776 vrouwelijke leden opgeheven. Door
40 opgeheven kloosters werden bestuurd:
134 bewaarscholen met ruim 10,000 kin
deren; 730 lagere scholen met 54,000 leer
lingen; 150 weeshuizen met 7260 verpleeg
den; 63 industriescholen met 22,000 scho
lieren; 72 hoogere burgerscholen voor meis
jes met 6800 leerlingen; 61 kostscholen
met 3250 leerlingen en 15 kweekscholen
voor onderwijzeressen met 540 leerlingen.
Tengevolge van de opheffing dezer iuric.h-
tiugen moesten 228 gemeenten jaarlijks
962,070 Mark meer uitgeven voor de kosten
van het onderwijs. Het verlies, dat de ge
meenten ondergingen, nu de kloosters op
hielden ter plaatse waar zij gevestigd waren
inkoopen te doen, kan met recht geschat
worden op een bedrag van 2,695,600 Mark.
Welke sommen de gemeenten in de armen
kassen jaarlijks hadden te storten, zulks
kan niet met juistheid worden gemeld.
Daarbij kwamen nu nog de onkosten,
die de Staat als een gevolg van den cul-
tuurstijd moest overnemen, Voor het school
toezicht jaarlijks ruim 1,500,000 Mark,
voor de exaraeu-eoinmissiëu 11,940 Mark,
voor het kerkelijk gerechtshof »z. g.36,000
Mark, voor verschillende beambten 500,000,
voor het oud-katholieke bisdom 48,000
Mark, voor verschillende ambtenaren ter
beschikking gesteld vau den cultuurstrijd-
Minister Falk 404,455 Mark. De gezamen
lijke financiëele offers berekent diensvolgenB
Dr. Majunke in zijne Geschiedenis van
den cultuurstrijd volgeuder wjjze: I. Straf-
en proceskosten, onkosten voor nieuwe
kerken ten behoeve van de oud-katholie
ken en uitgaveu voor verweesde parochiën
1,000,000 Mark. II. Onderhoud der ge
vangen of geheime Priesters 1,200,000
Mark. Deze beide posten moesten door de
Katholieken alleen jaarlijks worden opge
bracht. Daarbij komen nog III. de 6 mil-
lioen, welke de Staat en de gemeenten als
een gevolg van een veranderden toestand
moesten opbrengen, zoodat de cultuurstrijd
jaarlijks eeue som van 8,200,000 heeft
kon hij zich den dag niet meer herinneren,
waarop hij voor liet laatst voor zijn God had
nedergeknield, en nu Btond hij voor de eerste
maal weder als een spion en verrader voor Hem
als een Judas! Neen, hij zou den Pater bij do
Regeering niet aanklagen, maar zich zdven van
de waarheid der kwade geruchten overtuigan.
Zijn vroeger leven stond voor zijn geest;
was hij nu gelukkiger dau toeu hij als eeu
vroom en geloovig kiud de kerk bezocht? Moest
liij ginds niet dat vrome moedertje benijden,
dat een beter loon beschoren was, dau hem. Nu
voelde hij, dat hij met zich zeiven niet tevre-,
den was, dat hem de ware overtuiging ontbrak,
dat er iu i:jn hart eene leemte bestond, die hij
met haat en spot tegen eiken godsdienst trachtte
te vullen. Doch terugkeeren, dat kon hij niet
meer, hij was te ver gekomen, iedereen, d. w. z.
geheel Eicheuthal, kende zijne gezindheid en
verlichte meeinugen dus, onmogelijk. Het ging
niet meer!
Daar hoorde de pachter, op eens als uit een
sluimer gewekt, de helderklinkende en indruk
wekkende stem des Paters: /,Doet boete en be
keert ul" Het was dezelfde stem; die dezeu
verslonden. In 14 jaren alzoo werd aan
het nationale vermogen eene schade van
ruim 100 millioeu Mark toegebracht.
Bizondere vermelding verdient nog het
»Sperrgesetz.<a »Gesperrt« werden jaarlijks
ongeveer 2 millioen, gedeeltelijk aan be
zoldiging voor katholieke Geestelijken, ge
deeltelijk aan toelagen voor Bisschoppen,
domkerken enz. Op deze wijze heeft men
aan de kathólieke Kerk meer dau 15 mil
lioen Mark onthouden, 't Is nu maar te
hopen, dat aan een indertijd van gezag
hebbende zijde gesproken woord: Dei-
katholieke Kerk zal men van de onttrokken
en gespaarde gelden geen Pfennig ont
houden gestand zal gedaan wordeu.
De hier gepubliceerde cijfers spreken,
dunkt ons, eeue welsprekende taal.
Zij zijn een getuigenis van den offer-
vaardigen moed vau de katholieke Geeste
lijkheid en van het katholieke volk, maar
ook voor de strengheid en de wreedheid
van den geliaten cultuurstrijd.
Moclit Von Bismarck het oor leeuen
aan de taal dezer cjjfers, dau kan hij de
zoo even aangehaalde woorden niet intrek
ken, maar zal het zijn plicht zijn de ver
oorzaakte schade tot den laatsten penning
te vergoeden en het geleden onrecht op
op consciëntieuze wijze in alle opzichten
te herstellen.
Daartoe kome het!
In den jongsten Frauschen Minister
raad, onder voorzitterschap van den heer
Grévy gehouden, en waarin de Minister
van Oorlog voornamelijk aan het woord
schijnt geweest te zijn, moeten hooge woor
den zijn gerezen tusschen laatstgenoemde
(Generaal Ferron) en den Minister-Presi
dent Rouvier. D ize verweet namelijk aan
den Generaal, dat hij in een particulier
onderhoud, maar hetwelk publiek was ge
worden, zich hoogst onvoorzichtig had uit
gelaten over de wenschelijkheid eeuer ont
ruiming van Tonkin.
Dit zou door Geueraal Ferron niet zijn
ontkend, en hjj zou daarop iu eene uit
voerige toelichting van dit zijn denkbeeld
zjjn getreden. Hij wees op den gevaarlij-
keu toestand van het Franscbe leger aldaar,
voortdurend bedreigd eeuerzijds door de cho
lera en anderzijds door de stoutmoedige
zeeroovers, euz. enz.
Wanneer dit alles waar is, heeft dus
ook het Kabinet Rouvier in een te veel
praleoden Minister van Oorlog ziju enfant
terribleeu een bedenkelijk verschijnsel mag
het heeten, dat reeds eeu paar dagen na
de mededeeling van het Miuisteriëele pro
gramma in de Kamer, in den boezem van
het Kabiuet over zulke gewichtige punten
geschil rijst.
Generaal Boulanger, aan wien een com
mando was aangeboden, heeft dit gewei
gerd en verzocht voorloopig nog eeuigen
tijd der beschikking te mogen blijven. Hjj
schijnt rust te behoeven.
namiddag met hem over het industrie-en machi
ne-wezen had gesproken. Hij was er zelfs
trotsch op!
De Pater verklaarde eerst het doel der Mis
sie, dat daarin bestond om da menschen uit
het gewone leven, uit hunne lauwheid en on
verschilligheid op ewekken, hun een dieper door
zicht iu hart en geweten ta verschaffen, en
aldus aan de hand dar zelfbekentenis hen op
den weg dar verbetering eu dsr eeuwigs zalig
heid te brengen. Hij W003 op de tegen
woordige teekeneu des tijJs, nu halfgelecrd-
h :id het beter meent te weteu, dan zij, die
hun voet op vaste grondslagen hebben gezet
op den godsdienst en het geloot. Hij toonde aan,
dat al de haat en afgskeerdheid, welke men
tegen do Jezuïeten-orde koesterde, slack's daar
in bestonden, dat de Jezuïeten zich steeds be-
ij/erdon do zielen te redden. Guddeloozo ge-
gesckriften bedierven het hart en benevelden
den geest, en oveial vernam men de meest spot
tende taal en redevoeringen d e, evenals brand
netels, tusschen da schoolists planten groeien; de
wetenschap gaat thans zóó ver, dat zij den
mensch met een dier op gelijken rang stelt, ten
De Frausche Regeering is gunstig ge
zind voor het denkbeeld tot verbinding
vau deu Atlautischeu Oceaan met de Mid-
dellandsche Zee door een kanaal.
Het Bulgaarsah Regentschap is er ten
langen leste in geslaagd met de Ldnderbank
te Weenen eene leeuing te sluiten van 15
millioeu franks eu tegen 7 percent. Geld,
weet men, had de jeugdige Staat meer
uoodig dau eeu nieuwen Vorst eu de ver
kregen millioeueti zullen de hauden van
het Regentschap aanmerkelijk versterkeu.
Vau een nieuwen Vorst schijnt voorloo
pig nog weinig sprake. Rusland, weet men,
antwoordde op de uituoodigiug der Porte
om een caudidaat te noemen met eene
weigering. Nu een eerste Russische cau
didaat, de Prins van Micgrelië, was afge
wezen, dus liet Rusland weteu kon
men zich moeilijk aan het gevaar eeuer
tweede weigering blootstelleu, enz. enz.
Sedert echter moet do Porte hij Rusland
nieuwe stappeu hebben gedaan, om deze
Mogendheid te bewegen haai candidaat te
noerneu. Mocht eeuo nieuwe weigering vol
gen, dau zal de Porte zelve een caudidaat
voorstelleu, die al dadelijk, voorloopig als
Rogent, deu troon van het Vorstendom
zou beklimmen.
Als zoodanig zou veel kaus hebbeu (ook
om de goedkeuring, van Ruslaud te ver
werven) de bekende Adeko-Pacha, Christen,
en een tijd lang Gouverneur van Oost-
Rumelië.
Eeue nieuwe militaire wet wordt in
Oostenrijk voorbereid. De thans vigeereiide
wet is in 1879 voor eene periode van 10
jaren aangenomen. Voordat echter het
jaar 1889 zal zijn ingetreden, wil men de
noodzakelijk geblekeu verbeteriugen aan
brengen.
De Minister van Biunenlaudsche Za
ken der Ver. St. heeft iu de Munt te Phi
ladelphia een aantal zoogenaamde vrede-
medailles lateu slaan, welke aau Indianen
geschonken zulleu wordeu, die hunne starn-
genooteu tot de beschaving trachten te
bekeeren.
Uit Kopenhagen verneemt het Pa-
rijsche Agentschap Ilavas, dat aldaar de
gevolgen, welke de opening vau een Duitsch
Noord-Oostzee-Kauaal voor deu handel eu
de scheepvaart vau Denemarken zou kun
nen hebben, zeer ernstig wordeu over
wogen.
Reeds zon het denkbeeld zijn opgewor
pen om Kopenhagen tot een vrijhaven te
verklaren, teneiude de concurrentie met
Hamburg te kunnen volhouden.
De Delagaobaai-spoorwegmaatschappjj
kondigt aan dat de eerste 15 mijlen van
de spoorweglijn gereed zijn, terwijl de ge-
heele lijn, tot de Transvaalsche greus, naar
het beet, opgeleverd zal kunnen worden
tegen de maand October.
De Daily News meldt uit Coustantiuopel,
dat de Eugelsehe consul te Vau, tusschen
Mossoel eu Van door roovers is uitgeplun
derd.
Het gouden regeerïug-jubilee der Ko
einde lism zijn geestelijk ik, zijne ziel te
ontrooven; nl het verhevene, vvordt door de
apostelen van het materialismo met voeten
gelreden, en waar godsdienst faalt en ontbreekt,
daar treden onzeddijkheid, ontrouw en geweten
loosheid iu de plaats. Waarheen deze uitbreiding
van schaamtelooze ideeia leidt, getuigt Frankrijk,
dat als in een modderpoel van allerlei ondeug
den is verzonken.
Des Paters woorden klonken kalm en bedaard,
doch vol vuur en klom; hij wist ds harten te
treffan, niet door holle phrasen, maar door
de macht der redekunde en der overtuiging.
In het tweede, gedeelte zijner rede schilderde
hij de vorhonding das menschen tot de maat
schappij; hij vermaande tot christelijke liefde eu
deugd, tot gehoorzaamheid aan den Staat en
terwijl hij hot ongeluk der ziel schotste, welko in
zonde van God gescheiden leefde, wist hij de
toehoorders tevens, door hen te wijzen op de
groote genade eu barmhartigheid Gods, weder
te boeien.
Wordt vervolgd.)
