NIEUWE
Donderdag 18 Augustus 1887.
12de Jaargang.
Wenken.
BUITENLAND^
V#. 1136.
3)
De Pleegzoon.
lilRLEIHSdHE COMAIT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem1 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,
Voor liet Buitenland 1,50
Afüinderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
Eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
A.GITE MA K05 AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Van 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentie n worden uiterlijk Dinsdag- en Vrijdag-
avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KUPPEE8 1AURET.
ii.
(Slot.)
De tweede weuk, dien wij uit de gevoerde
beraadslagingen over de Grondwetsvoor
stellen willen afleiden, betreft de onderwijs
zaak. Onuoodig is het te verzekeren, dat
vrij met de grootste belangstelling het debat
over de quaestie van het lager onderwijs,
in de Tweede en Eerste Kamer gevoerd,
hebbeu gevolgd. Getrouw aan het voorop
gezette standpunt om geen partij te kiezen
tusschen de uiteenloopende middelen, welke
door onze politieke vrienden worden gebe
zigd of aangeprezen om het door alle ge
wilde doel (en daarin ligt de eenheid) te
bereiken, zullen wij geen beschouwingen
leveren, maar enkel feiten releveeren.
Verleden jaar had de rechterzijde een
eigeu positief voorstel. De Regeering stelde
er een minder positief niet tegenover, maar
naast, en de rechterzijde wilde er niet vau
weten; zij handhaafde althans haar eigen
ontwerp.
Op dat niet-ondersteunen door de rech
terzijde van de Regeeringsvoordracht spe
culeerde een deel der liberalen. Het toonde
zich bereid het voorstel der Regeering aan
te nemen, als het werd gewijzigd. De ver
plichte schoolgeldheffing werd er uitgelicht.
Toen stemde de rechterzijde tegen. De hou
ding der rechterzijde werd uitgelegd als eeue
»(O?)-jU0ssMW!!<s-staatkuude. Geheel het land
werd opgezweept tegen de »dwarsdrijvende
clericalen.
Eene nieuwe Kamer kwam. De Regee
ring diende wederom de Grondwetsvoor-
drachteu iu, doch ditmaal behoorde daar-
ouder niet eene wijziging van artikel 194.
Volgens den Minister Heemskerk had de
Regeering nu genoeg van de onderwijszaak.
De rechterzijde moest thans zelf maar eens
komen met een wijzigingsontwerp. Iu ge
lijken zin lieten vele liberalen zich uit.
Dr. Schaepmau volgde dien weuk. Hjj
kwam met een voorstel voor den dag. Zijne
operatie op het onderwijsgebied, werd door
hem voor eigeu risico gedaan. Ziju ontwerp
was niet de vrucht van partij-overleg. Al
lergewichtigst was de bepaling, in zijne
voordracht opgenomen, naar welke aan
de bizoudere scholen voor on- en minver
mogenden subsidie uit de openbare kassen
moest worden verstrekt.
Zulk eene concessie aan de vrije school,
die ging natuurlijk den heeren liberalen te
ver. Het voorstel zou dan zeker ook zijn
verworpen, als niet de heer Vos de Wael
eene reddingsplank had uitgestoken. Laatst
genoemde Afgevaardigde diende een amen
dement in, waarbij de meest ingrijpende
paragrafen uit het voorstel-Schaepman wer
den genomen. Er bleef niet veel meer over,
dan de vrijheid van den gewonen wetge
ver om alles, betrekkelijk het lager on
derwijs, te regelen gelijk hij dat ver
langde.
Door de hulp van zeven liberalen ver-
F E U 1 L L E TO N.
Vervolg.)
De eerste diepgevoelde smart, die Louis leerde
kennen, was het onbeschrijfelijk wee, dat op het
gelaat zijner pleegmoeder stoi d, toen boot voor
boot de haven inzeilde, slechts die niet, waarop
haar zoon was. Roland was haar jongsie kind,
het laatste, dat de dood haar nog gespaard had;
vóór enkele uren had zij hem in volle gezond
heid en kracht zien vertrekken en thans maakte
zich de angst van haar meester, dat zij hem
wellicht nooit meer mocht wederzien. Hare vrees
was temeer gerechtvaardigd, toen den volgenden
morgen zijn vaartuig aankwam, de kiel naar
boven; er bestoud geen twijfel meer over het
lot, dat den jongen visscher had getroffen. Zijne
moeder overleefde hem niet laug; als zij den
slag ook met lijdzaamheid en geduld droeg,
nam de Heer toch de zwaarbeproefde vrouw tot
zich iu de eouwige woonplaats van den vrede.
De arme oude smid was door dit leed zeer
ter nedergeslagen; doch vond een grooten troost
wierf het gewijzigde voorstel-Schaepmau
eene meerderheid. Het kwam in de Eerste
Kamer. De gtoote meerderheid der leden
van dat Staatscollege wilde echter van het
voorstel-Schaepman niets weten.De bedaagde
liberalen vonden het wel wat kras, dat de
gewone wetgever zoo maar zou kunnen
doen, hetgeen hij wilde. Wel hadden die
zelfde heereu bet goedgekeurd, dat de ge
wone wetgever het kiesrecht| zal regelen,
zooals hij dat verlangde, en nu zou men
zeggen, dat diezelfde gewone wetgever ook
het ouderwijs zou kuuneu inrichten naar
zijn beste weten, maar de uitverkoreueu uit
de hoogst aaugeslageuen dachten anders.
Tevergeels was er een hunner (de heer Pijn
appel), uie de leden der Eerste Kamer
trachtte te bewegen om zich niet al te par
tijdig te betoonen. Zijne stam bleef die eens
roependen iu de woestijn. Het versteende
liberalisme der Eerste Kamer deinsde er
niet voor terug, de zeer beseheiden voor
dracht af te wijzen.
Die verwerping haudhaaft den toestand
op onderwijsgebied, die thans bestaat. Hier
komen wij nu tot den weuk, welken wij
aan dat verhaal der feiten outleeueu. Sedert
jaren wordt de strijd gevoerd over het be
vredigen der wenschen van die duizenden
bij duizenden Nederlanders, die geen vrede
hebben met de vigeereude onderwijswet.
Die wet is trouwens zoo tiranniek mo
gelijk. De heer Kappeyue heeft daarin
waarlijk een koopje aan het niet-liberaal
Nederland geleverd. Reeds voor dat die wet
werd ingevoerd, werden er van de zijde onzer
politieke geestverwanten pogingen beproefd,
teneinde op grond van het bestaande Grond
wetsartikel, eenige voordeelen voor het vrije
ouderwijs te bedingen.
Onder die leden der Tweede Kamer, welke
zich iu die richting met volharding bewo
gen, nam het oud-lid der volksvertegen
woordiging, de heer Heijdenrijck, thans lid
vau deu Raad vau .State, eeue eereplaats
iu. Hij verklaarde, dat men moest begin
nen om met kleine concessiëu tevreden
te zijn.
Met die uitdrukking werd door velen in
dertijd de spot gedreven. Toen leefde men
al iu de dagen, waarin door vele auti-li-
beralen de leus werd aangeheven: alles of
niets; men wilde zijn vollen onderwijs-eisch
hebben, of men wilde maar blijven in den
ongelukkigeu toestand, waarin men zicb
bevond.
Welnu, de kleine concessiën door deu beer
Heydeurijck verlangd, bleven achterwege.
Hij werd in zijn streven niet voldoende
gesteund. Wat leert nu echter de uitkomst.
Dat de heer Eeydenrijck volkomen gelijk had
en dat men thansnadat vele jaren vruchte
loos voor het onbereikbare is gestredentot
het programma-TIeydenrijck moet terug
keer en.
De heer Heydeurijck is eeu echt vader
landslievend man; bij heeft de genoegdoe
ning dus niet geweuscht, welke hem ten
deel valt. Wij betreuren het echter zeer,
aan Louis, die du oud genoeg was, om hem bij-
testaau, en die hem al zijne liefde en zorg, aan
hem besteed, drie dubbel vergold. Klaas Hijs-
wijk kon thans in deze droevige dagen vlijtiger
en met meer geloof dan vroeger zich laven
aan de eenige Bron waaruit kracht en troost
te putten is en de goede God verkwikte ook
weder met Zijn licht en Zijn vrede deu ouden,
eenzaam geworden man.
Klaas Rijswijk was een vroom man, die zijn
heilig geloof lief had, eu het was ziju innigste
wensch, dat Louis ook eeu gtloovige Christen
zoude worden. De oude trouwe pleegvader las
hem daarom dikwijls uit de levens der Heiligen
voor en verrichtte dagelijks met hem knielend
het morgen- en avondgebed en was het mogelijk,
dan woonden zij samen ook de heilige Mis bij.
Op eeu avond, dat beiden het gewone avond
gebed deden, hoorden zij iemand met rassche
schreden de huisdeur naderen. Louis opende
en vóór hem stoud een postillon, die naar een
wageti wees, waarbij rich eene meuigte dorps
bewoners verdrongen, van welke eenigen de
reizigers behulpzaam waren bij het uitstappen.
„Woont hier Klaas Rijswijk?" vroeg de postil
lon. //Kan hij niet even komen en zien, wat mijn
dat hij niet in staat is om in de Tweede
Kamer persoonlijk de denkbeelden te ver
dedigen, welke hem teu aanzien van het
lager onderwijs bezielen. Zijue idealen, no
pens dat onderwijs, zweven niet hoog, maar
zijn juist daarom voor verwezenlijking
vatbaar.
De Fransche bladen vestigen nu ook
hunne aandacht op de wijze, waarop de
troonopvolging in_Luxemburg is geregeld.
Zij sprekeu vrij eenstemmig deu wensch
uit, dat het Groot-Hertogdom öf bij Neder
land of bij België worde gevoegd. Eeu
Duitsch Vorst, zeggeu zij tamelijk stout,
kan Fraukrijk op deu Luxemburgsehen
troon niet »dulden.
Dat de Hertog van Nassau oude rechten
op dien troon kan laten gelden, schijnt bij
de Frauschen niet in aanmerking te komen.
De Parijsche Observateur meldt, dat Prins
Ferdinand (die Katholiek is) de bemidde
ling van Z. H. deu Paus zou hebben iu-
geroepeu om met Rusland tot eene schikking
te geraken. Turkije moet eeu poos geleden
ook iets dergelijks hebben voorgesteld, 't Be
wijst in elk geval weer welk hoog aan
zien Z. H. deu Paus geniet in staatkun
dige eu diplomatieke kringen.
Generaal Ferron, De Fransche Minister
van Oorlog, heeft Vrijdag te Fontainebleau
eene redevoering gehouden over de militaire
ontwikkeling van het Fransche leger iu
de laatste jaren. Deze redevoering steekt
door bedaardheid en degelijkheid gunstig
af bij de roerige ontboezemingen van ziju
voorganger, eu maakt allerwege, ook in
het buitenlaud, eeu guustigen indruk.
Eeue bijdrage tot de kennis van hetgeen
met algemeen stemrecht wordt beoogd,
geeft een der redacteurs van het Sociaal
Weekblad door de mededeeling van het
volgende feit:
Te Belleville, de befaamde wijk vau
Fraukrijks hoofdstad, woonden wij, niet
lang geleden, eeue kiezersvergadering bij,
die schier uitsluitend uit arbeiders bestond.
Anarchisten eu sociaal-democraten waren
er aan het woord, en wie het heftigst sprak
werd het luidst toegejuicht. Alleu spoorden
hunne toehoorders aan tot ij verige deelneming
aan het verkieziugswerk, maar enkel als
eeu middel om propaganda te maken voor
revolutiounaire denkbeelden. Eerst dan«,
zoo riep er één, eu een storm van bijvals
betuigingen was zijn loon, »eerst dan
zal de dag onzer vrijmaking gloren, als
wij ons stembiljet gebruiken als prop voor
onze geweren
Frankrijk is met Eugeland overeengeko
men dat jaarlijks 250,000 L. St. uit de in
komsten van Egypte voortaan zullen aan
gewend worden tot gedeeltelijke opheffing
der heeredieusteu. De Rogeering vau Egypte
zal deze overeenkomst aan de goedkeuring
der mogendheden onderwerpen.
Aan de Standard wordt uit Tirnova
bruin deert? Ik geloof dat het paard den kol
der heeft."
Klaas ging met den man naar de plaats waar
de dorpelingen intusscheu in grooten getale wa
ren toegestroomd; hij ontdeed het angstig sid
derende paard van het tuig en maakte zich ge
reed bet eene aderlating te doen ondergaan.
De reizigers waren Frauschen, een heer en
eene dame, deze laatste was nog jong en bezat
aanminnige gelaatstrekken, doch de sporen vnu
een diep leedgevoel kou men ook duidelijk on
onderscheiden; vermoeid van de reis en door dit
ongeval verschrikt, leunde zij bleek eu machte
loos op den arm van haren gemaal. Zij zag er
zoo treurig uit, dat Louis haast de oogen niet
van haar kon afwenden; in 't einde waagde hij
het haar aan te spreken.
„De smidse is op korten afstand van hier,
doet ons het genoegen binnen te gaan om wat
uitterusten?" De heer wierp een blik op de
zwakke vrouw, en zeide in het Fransch: „Gij
zijt erg afgemat, de reis is te zwaar voor u
geweest'*; hij sloeg ziju arm om haar middel
eu leidde haar zachtjens naar de smidse, waar
heen Louis hun den weg wees. Daar op een
lagen stoel bij het raam nam zij plaats; haar
geseind, dat door Engeland, Oostenrijk en
Italië eene identieke nota tot de Porte ge
richt is, keDnis gevende, zij de verkiezing
van den Prins van Coburg erkennen.
Jl. Maandag iu den ochtend is er te Tir
nova in de kathedraal een Te Deum ge
zongen, waarna de eedsaflegging plaats
heeft gehad. De Regenten en Ministers
wachtten den Prins op, die per rijtuig aan
kwam, gevolgd door een talrijken stoet.
De menigte, die voor de kathedraal samen
gepakt stond, hief luide toejuichingen aan.
N adat de Geestelijkheid het Te Deum ge
zongen had, begaf men zich naar de zittings
zaal der Sobranjein het paleis nabij de
kathedraal. De vergadering juichte met
geestdrift deu Prins toe, die eene estrade
beklom, omringd door Stambuloff en Stoï-
lofï, leden der Regeering en officieren van
zijn gevolg. Na eene toespraak van den
Exarch legde de Prins den eed af en on-
derteekende de akte van eedsaflegging, welke
door Stambuloff werd gecontrasigneerd. Stoï-
loff las daarop aan de vergadering 's Prin
sen proclamatie voor, welke langdurig werd
toegejuicht. Na een: leve de Bulgaarsche
natie! door den Prins aangeven, was de
plechtigheid afgeloopen.
Na de aankomst van den Piins van Co-
burg hebben de Regenten eu de Ministers
gemeend hun ontslag te moeten indienen.
Tot dusver heeft men van Tirnova geen
bericht omtrent de vorming van een nieuw
Ministerie. Door het garnizoen te Sofia is
de eed van trouw aan den Yorst afgelegd,
en door de officieren en soldaten een pro
tocol daarvan ouderteekend.
Uit Sofia verneemt men, dat Riza Bey
bij zijn vertrek den Bulgaarschen Regenten
verklaard heeft, dat zijne terugroeping geene
staatkundige beteekeuis heeft, daar hij een
voudig met verlof vertrekt; maar dat de
Porte zijn opvolger de instructie heeft
gegeven, Sofia onmiddellijk te verlaten, in
dien de Sobranje Prins Ferninand mocht
uitroepen als Vorst over een vereenigd Bul
garije.
Te Warschau is aan de Duitschers,
die daar handel drijven, aangezegd, dat zij
zielig met lo. Januari uit hunne zaken moe
ten terug trekken.
De Sultan vau Turkije heeft eene nieuwe
ridderorde gesticht, lintiaz genaamd. De zeer
fraaie eu kostbare versierselen zijn aan al
de Europeesche Vorsten gezonden.
Een telegram uit Durbau aan de Ti
mes bericht, dat de Portugeezen zich ge
reedmaken om de zuidzijde van de Delagoa-
baai door eene militaire macht te bezetten,
en dat het gevolg daarvan zal zijn, dat de
Portugeesche heerschappij over Amatonga-
laud zal worden ingevoerd. In verband
daarmede wenschen de Engelsche bladen,
dat onmiddellijk order worde gegeven aan
deu Gouverneur van Natal, om te procla-
meeren, dat dit gebied onder Britsch pro
tectoraat is.
echtgenoot rolde de reismantel samen en legde
hem op de vensterbank om de vermoeide tot
steun voor het hoofd te dienen, daarop fluisterde
hij haar eenige bemoedigende woorden toe, be
loofde spoedig terug te komen en verliet de
smidse om naar het paard te gaan zien. Toen
de man uit was sloot de vreemdelinge de oogen
en Louis zag, hoe de zoo lang verkropte tranen
onder de gesloten wimpers kwamen en over hare
wangen rolden; en hoewel hij gewoon was smart
en leed te verduren, werd hij bij het zien dezer
tranen tot in het diepste zijner ziel geroerd.
Het kwam hem voor, als had bij voor langen
tijd deze vrouw in eeu droom gezien; met stomme
verbazing staarde hij haar aan en als door een inner-
lijken aandrang getrokken, waarvan hij zich geene
rekenschap geven kon, trad hij naderbij en
streelde met zijn ruwen, kleinen vinger de
blanke hand, die met juweeleu en ringen ver
sierd was en bewegingloos neerhing. De dame sloeg
de oogen open en staarde verbaasd op den vrijpos-
tigeu knaap; er lag iets in deu ernstigen blik
zijner donkere oogen, dat haar hevig ontroerde
en haar tranenloop stuitte.
Wordt vervolgd).
