NIEUWE
Mo, 1199.
Woensdag 1 Februari 1888.
13de Jaargang.
De broodquaestie.
DUIT E L A D.
ii.
ABONNEMENT3PBIJS
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzrnderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B UKE AU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA HON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÉH
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer o
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜPPERS I.AUKET
(Slot.)
Een bewijs van de stelling, welke wij
reeds verdedigden, namelijk dat de nood
zakelijkheid van de werkgevers om tegen
eeue kleine winst hun fabrikaat of werk
af te leveren, een groot nadeel vormt voor
de samenleving, levert hetgeeu wij thans
in A'meloo zien.
De firma Scholten meent alleen de mede
dinging te kunnen volhouden als zij tegen
uiterst lage prijzen hare fabrieksproducten
te koop biedt. Óm nu die uitkomst te kunnen
verkrijgen, besnoeit zij zooveel mogelijk het
loon der werklieden.
Dergelijke verschijnselen zullen zich tel
kens herhalen, zoolang de wijsheid onzer
wetgevers blijft bestaan in. niets doen.
Laisser fairelaisser allerdie leuze is
het devies van de politiek des verderfs voor
de hoogste volksbelangen.
Neen, een werkdadig en daardoor voor
een volk weldadig Bestuur, mag niet alles
toelateu, niet alles maar zijn gang laten
gaan. Wanneer de landbouwers, de uijveren,
maar voor zich zelveu moeten zorgen en
de Staat niets voor beu over heeft, dan
noemen wij dat onverantwoordelijk. Neemt
men notitie (hetgeeu niet zeer sterk is aan
te raden, omdat men schier de koorts krijgt
van verveling) van de redevoeringen, welke
in deze dagen aan de kiezers worden ge
bracht, dan staat men verbaasd over de
letterlijk onbegrijpelijke wijsheid en weten
schap der heeren liberalen.
Het redmiddel van den landbouw en de
nijverheid is ouderwijs. Dat woord is
een soort van bewegings-formule, waarvoor
alle maatschappelijke kwalen moeten wijken.
Is dat echter wel waar? Heeft bet on
derwijs den staudaard van de volksontwik
keling, in den waren zin vau het woord,
verhoogd
Bestudeeren wij de statistiek der straf
processen, dan kunnen wij geen vooruitgang
bespeuren. De krankzinnigen-gestichten zijn
overvuld. De Staat moet zelfs eene Rijks
inrichting voor die ongelukkigen te Har
derwijk bouwen.
Toont het volk zich matiger Men telle
maar eens de cijfers op van hen, die ge
straft worden, omdat zij »kennelijk« waren.
Zijn de lieden eerbaarder dan voorheen
Wil men zich daarvan overtuigen, men
vrage maar eens wat de politie in de
groote steden, waar het ouderwijs wel op
den hoogsten trap staat, daaromtrent weet
mede te deelen.
Toch wordt aan het onderwijs millioenen
in ons vaderland besteed. De overheid moet
hare onderdanen voor bet volksonderwijs
duchtig doen bloeden. Die ouderwijs-ver-
godiug5 is dus de dwaasheid zelve. De li-
FEUILLETON.
De soldaat-schoolmeester.
Een oud Pruisisch onderofficier werd dadelijk
na den vrede van 1763 met een sober pensi
oentje buiten dienst gesteld.
Ofschoon al diep in de zestig, kwam hij tot
het heldhaftig besluit, om als schoolmeester, als
't kou, nog een duitje extra te verdienen. Hij
kon lezen tn schrijven, rekenen ook zoo n beetje,
en zette, in vertrouwen op deze bekwaamheden,
op zijn eigen houtje en zonder eerst iemand
permissie te vragen, in Berlijn eene school op,
waar hij, daar het schoolgeld zeer laag gesteld
was, ook eerlang een paar dozijn jongens uit de
armste klassen bij elkaar kreeg. In 's hemels
naam dan en met denzelfden moed, waarmee
hij vroeger op Russen en Oostenrijkers inhieuw,
begon hij zijn ongewoon zuur emplooi. Overgroote
zachtzinnigheid was juist zijn zwak niet, integen
deel oordeelde hij met den wachtmeester in
Schillers Wallenstein, dat alle regiment van den
stok uitgaat, en dezen had hij bij zijn onderwijs
altijd paraat en hanteerde hij met onverbidde
lijke gestrengheid, met ijzeren vuist van een
Afgod van Berlichingen. Toen het koninklijk
consistorium te Berlijn echter lueht kreeg van
het bestaan dezer nieuwe kweekschool, welke
geheel zonder zijn weten en toestemming was
beralen waardeeren het als een soort Re-
valenta, van welke de fabrikant evenwel
nog in het geheel niet getuigt, dat het
tegen alle kwalen zal baten.
Hoe zou nu het onderwjjs uitkomst kun
nen schenken tegen de kwijning op het
gebied van landbouw en nijverheid?
Zijn soms onze laudbouwers onbekwaam?
Nu, als de liberale stembus-vogelaars op
hunne vangst uitgaan, weten ze nog al wat
kranig over de heeren laudbouwerskiezers
te spreken.
Maakt men van de laudbouwers geleerden,
dan zouden ze b. v. uit de wetenschap der
chemie oene wjjsheid kunnen putt6u, aller
minst gewenscht voor de verbruikers vau
boter eu melk.
Eu onze nijverheidsmannen dan? Velen
hunner hebben zelfs hunne opvoeding reeds
genoten op de hoogere burgerscholen. Wat
wil men meer?
Geleerde landbouwers en iudustriëelen is
een genre van meuschen, waarmee wij niet
op hebben. Noch aan ijver noch aan de
noodige kennis ontbreekt het den Neder-
landscheu landbouwer eu industrieel. De
freetraders zoeken het kwaad, waar het niet
te vinden is en zij schrijven recepten aan
de zieken voor, van welke voorschriften wij
hoegenaamd geen heil verwachten. Het
kwaad zit niet in de menschen, maar in de
toestanden eu zaken. Geef aau landbouw en
nijverheid een beter tarief eu beide hoofd
takken vau ons volksbestaan zullen opnieuw
bloeien en tieren.
De Duitsche landbouw eu de Duitsche
nijverheid kon het niet uithouden tegen
buiteulandsche concurrentie, eu toch bestaat
in Pruisen zelfs. leerplicht.
Niet aan meerdere kennis, maar aan be
scherming van overheidswege, hebben onze
landbouw en industrie behoefte. Daaraan
wordt overal elders dan ook voldaau. De
groote mogendheden, hoe verschillend ook
bestuurd, onthouden die protectie niet aau
hare onderdanen.
Zelfs Engeland, de bakermat der han
delsvrijheid, is niet zoo liberaal tegenover
vreemde producten als men wel eens be
weert. In De Nederlandsche Industrieel zijn
daaromtrent indertijd zeer eigenaardige
wenken gegeven. Alleen in ons dierbaar
vaderland hebben tot hiertoe de groote li
berale woorden gezegevierd.
Ter verdediging van hunne houding be
riepen de heeren liberalen zich telkens op
de stelling, dat laudbouwrechteu en rechten
op de voortbrengselen der nijverheid, de
levensmiddelen en alle voorwerpen, die men
voor zijn nut of bedrijf noodig heeft, duur
der zouden maken.
Reeds constateerden wij, dat de uitspraak
de consumenten worden door de bescher
ming de dupes der productie, niet opgaat.
Het Venloosch Weekblad heeft dat in ziju
opgericht, zond het den ouden mentor dadelijk
bevel, zijne lessen op staanden voet te staken.
Deze voelde nochtans volstrekt geen lust om
naar die orders te luisteren, te minder daar hij
bemerkte, dat de geleerdheid op den staat zijner
financiëele omstandigheden van dag tot dag ge
zegen der invloed uitoefende.
Hij wierp het papier aan een kant, en met
een tweede, hem'kort daarop toegezonden ver
maning deed hij geen zier anders. De school
hield haren gewonen gang, behalve dat bij zich
niet alleen bij lezen, schrijven en rekenen bleet
bepalen, maar voortaan ook religie, geschiedenis
en geographie onder de vakken van onderwijs
opnam. Een derde, scherper brief verscheen, waar
bij hij hij verder schoolhouden met 25 daalders
boete werd bedreigd. Ook deze brief bad even
weinig gevolg als de beide voorgaande. Bij de
naastvolgende consistoriale zitting kwam deze
zaak dan ook dadelijk ter sprake en deed men
het voorstel, dat een der heeren raden ziek in
eigen persoon naar de plaats begeven, met be
hulp der politie de jongens uit de school weg
zenden en den ouden ijzervreter de ooren eens
duchtig wasscben zou.
De keus viel eenstemmig op den opper-consis-
torieraad X, die voor geen kleintje vervaard was
en al meermalen bewezen had, waar 't er op
aankwam, flink te kunnen handelen. Deze vond
zich door die keus niet weinig gestreeld en ver
zekerde, de zaak wel heel alleen cn zonder tus-
voorlaatst nummer onloochenbaar duidelijk
uiteengezet.
Wat baat het (daarop kwam zijn betoog
neder) of alles zoo goedkoop mogelijk is,
wanneer de menschen geen geld hebben
om het to koopen Daar wringt juist
de schoen, daarvan willen de freetraders
niet weten.
De Heer Haf mans heeft, met zijn gewoon
bon sens, de zaak bij haar waren naam
geftoemd. Zijn artikel maakt dan ook grooteu
opgang in vele kringen. Maar ingang bij
de bekrompen liberalen zal het wel niet
hebben gevonden. De liberalen zijn be
krompen. Zij zien niet verder dan hunne
haudelsneus laDg is. Yoor den handel heeteu
zij te pleiten en daarom staan de vertegen
woordigers der beide groote koopsteden
vooraan iu de gelederen van de jreetraders.
Dat is echter slechts een bewijs van
domheid waut de ervaring heeft duidelijk
doen zien (men leze er de geschriften van
onpartijdige schrijvers over), dat daar, waar
de landbouw eu de nijverheid bloeien, ook
de handel floreert.
De maatschappij (het kan niet genoeg
worden herhaald) is een organisch geheel.
Kwijuen twee takken van het volksbestaan,
dan is het onmogelijk, dat de andere bron
nen van volkswelvaart ruim kunnen vloeien.
Wanneer zal die overtuiging algemeeu
worden bij de Regeering en de Kamers?
Yau harte voegen wij ons bij hen, die
bij de aaustaande Kamer-verkiezingen de
quaestie van bescherming voorop willen
plaatsen. Het is waar, het geldt hier slechts
(gelijk sommigen beweren) eene broodquaes
tie, maar zonder brood, zonder voedsel,
geen leven. Een krachtig gevoed volk heeft
reeds veel voor, want het zal, omdat de
aardsche zorgen minder drukken, zeker niet
onvatbaarder worden voor den invloed der
hoogere, onstoffelijke wereld.
De tentoonstelling op het Vaticaan is
thans voor het publiek geopend. Zij maakt
een grootscheu indruk.
Men maakt te Berlijn nu reeds vele
plannen voor eene feestelijke ontvangst van
den Duitscheu Kroonprins, bij zijn terug
keer uit Italië.
De Kroonprins en zijne gemalin zijn vaster
dan ooit overtuigd, dat de ziekte in de keel
geen kanker, maar slechts het gevolg eener
verwaarloosde verkoudheid is, dat mogeljjk
iu een paar jaar tijds te keereu zal wezen.
Aau den Rijksdag is eene suppletoire
rijksbegrooting ingediend tot een bedrug
van 6,380,900 Mark. Daarvan is o. a.
57,000 M. bestemd tot dekking der kosten
van de verheffing der diplomatieke ver
tegenwoordiging van het Duitsche Rijk in
Spanje tot den rang van gezantschap; 2500 M.
schenkomst van de politie te zullen beredderen.
Den volgenden morgen reeds ging hij naar de
hem aangewezen plaats en trad in de beneden
kamer van bet in een achterstraatje gelegen huis,
waar de oude woonde en doceerde. Hier zaten
om en bij de twintig jongens in rij en gelid op
twee banken achter elkander, en de meester stapte
in zijn ouden wapenrok, met het onmisbaar rietje
in de hand voor het front op en neder.
Bij het openen der deur keek hij om en zette
groote oogen op, zoo'n onverwacht bezoek van
een voornaam heer in 't zwart fluweel te ont
vangen.
Wat voert gij hier uit.l voegde deze hem
vrij barsch toe.
Ik houd school, was het even barsch
bescheid; wie zijt gij?
Ik ben de koninklijke opperconsistorieraad,
doctor X.
Ei, eil
En waar zijt gij thans mee bezig?
Dat is hier op 't bord te zien.
Zoo geographie dus?
Ja.
Ga voort clan.
Dat zou ik toch gedaan hebben. Wil
lem, wendde de oude zich thans tot een der
vooraanzittende jongens, we hebben het daareven
met Berlijn te doen gehad; Berlijn is de
hoofdstad!.waarvan?
De bengel bedacht zich, tot een paar krach-
voor het vervoer van opgegravene monu
mentale oudheden uit Olytnpia naar Berlijn;
19,800 M. voor het benoemeu vau een rijks
commissaris en een secretaris op de Marshall
eilanden iu de Stille Zuidzee. Het grootste
gedeelte der begrooting, 6,300,000 M., is
echter bestemd voor het aankoopen, voor
rijks-rekening, van de beide telegraafkabels
tusscben Borkum en Lowestoft, en tusscheu
Gretfiel en Yaleutia in Ierland.
De rijksdag heeft de beraadslaging over
de socialistenwet voortgezet eu die ten slotte
op verzoek verdaagd. Het wetsontwerp
werd verdedigd door Helldorf en door den
Saksischeu gevolmachtigde Held, bestreden
door Bamberger eu Koszielski, terwijl Mar-
quardseu verklaarde, dat de nationaal-li-
beraleu eenparig voor eene verlenging van
de op het oogenbük bestaande eu onver
anderde socialistenwet voor tien jaar zouden
stemmen. De Minister Von Putkammer zeide
in antwoord aan Bamberger o. a. dat deze,
wanneer hij thans de partij der socialisten
steunde, dit zekerlijk deed met het oog op
de verkiezingen, want dat op een enke
len wenk van den socialist Bebel de helft
der leden van de vrijzinnige partij hun
mandaat kouden verliezen. De Minister
moest verder herhalen, dat de verbonden
Regeeringen het wetsontwerp eenparig als
noodzakelijk beschouwen.
Een aantal anarchisten hebben te
Marseille eeue vergadering gehouden om
het geval, hunner vriendin Louise Michel
te Havre overkomen, aan hunne begrippen
te toetsen. Alle sprekers hebben den staat
kundigen moord verdedigd, eu Lueas ver
giffenis geschonken, ook verontschuldigd.
De revolver werd gezegd de bonne guerre
te zijn. Er is ten slotte met algemeene
stemmen eeue resolutie aangenomen, die
hierop neerkomt, dat ieder te zijner ver
dediging zich maar moet wapenen. De
oorlog tusscben armen en rijken is eenmaal
verklaard. Aan de stoutsten blijve de over
winning.
De Afgevaardigden Mérillon, Laroze en
Méliue hebben bij de Kamer een wetsvooistel
ingediend, volgens hetwelk de Afgevaar
digden voortaan voor zes jaren «ekozen
worden (eu niet voor vier jaren, gelijk thans
het geval is) en de helft der Kamer om
de drie jaren aftreedt, volgens een daarvau
te maken rooster. Voor de eerste maal zal
door het lot beslist worden, welke departe
menten reeds na drie jaren opnieuw hunne
Afgevaardigden te verkiezen hebben.
De Kamer heeft met 310 stemmen tegen
189 het 'naudelstractaat met Mexico aan
genomen.
Iu antwoord op eene interpellatie
van den Hougaarscheu Afgevaardigden
Ilelffy, verklaarde de Minister Tisza, dat
er niet de geringste grond aanwezig is om
te twijfelen aau de wederzijdscke goede
tige aaien met het rietje het antwoord voor den
dag lokten; Yan van de Pruisische mo
narchie.
Goed; nu jij Erits. Waar ligt de Prui
sische monarchie?
In in Pruisen!
Stommerik, kinkell op t alignement
hierl
De jongen trad voor en de oude smeerde hem
den rug, tot liij 't had getroffen, snikkend en
huilend uitriep: In Europa!
Inmiddels had de opperconsistoraad zich wij
selijk tot bij de deur geretireerd, wijl liij anders
gevaar liep, zelf ook eene veeg mee te krijgen,
daar de oude in zijne verbolgenheid nu rechts
dan links op den armen zondaar lossloeg.
Thans ging hij verder: En jij Karei waar
ligt Europa?
In de wereld, meester.
Goed. Nu maakte de oude gezwind
rechtsomkeer en trad met opgeheven rotting
dicht voor den consistorieraad.
En gjj, heer, waar-ligt de wereld?
De man, die al reeds genoeg gezien had om
te weten, dat de oude soldaat geen gekscheren
verstond, en door deze barsche, onverwachte vraag
en nog meer door de daarmede gepaard gaande
gesticulatie geheel verslagen was, kon geen woord
uitbrengen.
(Wordt vervolgd.)
