NIEUWE
No 1225
Zondag 1 April 1888.
13de Jaargang.
Alleluja.
Eene ergerlijke bewering
gelogenstraft.
Hg is verrezen! Het geweld ec de haat
zijner vijanden zjju beschaamd, de dood is
overwonnen en het graf verbroken!
iya
1 hoen. y4 y, 1
100eiereu»y4 iy4 21/,
Wordt vervolgd
HiiRIElSSCflE C0VR4IT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzonderlijke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITB MA HON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Van 16 regels .30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜPPERS k LAUEET.
BBT* Wegens het Hoogfeest van PASCHEN zal
de Nieuwe Haarlemsche Courant in plaats van
Dinsdag, Woensdag a. s. verschijnen; het dan
volgende nummer verschijnt Zaterdag 7 April.
Voor diie dagen wareu haat eu onge
rechtigheid schijnbaar meester. Wij hebben
eene wet en volgens onze wet moet Hij
sterven!* De dood eu bet graf zouden het
einde zjjn van het pas beginnend Rijk van
Christus. En wat 's Heereu vijanden als
het einde van Zijn zegetocht door Judea
eu Galilea bedoeld hadden, een graf, dat
werd het uitgangspunt van den triomftocht,
die heentrekt door alle lauden eu geen volk
van zjjne gloriestraleu verstoken laat.
Christus gekruist, gestorven, begraven,
verrezen, zoo luidt het lied, dat den zege-
pralendeu Koning overal vergezelt, dat door
zijne Gezanten door alle tijden, in alle talen,
wordt geboodschapt als het Evangelie des
vredes.
Hoe dat wonder zich herhaalt en weder
herhaalt in Christus' ledematen, iu het ge
heimzinnige lichaam des Heereu!
Hoe Zijne Kerk altijd door met Hem
sterft en verrjjst!
Ook tegen haar klinken van alle kanten
kreten van woede eu van haat. Hoor de
echo's zich voortplanten en vermenigvul
digen van der Joden aanklacht: Wij hebben
eene wet en volgens die wet moet Hij sterven,
sterven nu in Zjjne stichting, iu Zijne bruid,
de Kerk!*
»Wij hebben eene wet,* zoo is de eisch
der wetenschap. >Onze wet is het mensche-
lijk verstand, het vernufc van alle boeien
en banden ontslagen. Zijne leer is in open
bare tegeuspraak met ouze rede, voor Zijne
wonderen is geene plaats in onze onfeilbare
wereldbeschouwing. Volgens deze onze wet
moet Hij sterven, moet Zijne Kerk vau
deze aarde verdwijnen.*
Maar het Eeuwige Woord des Eeuwigen
Vaders lacht met de eischen der wetenschap
eu liet reeds door Ziju Apostel der wereld
verkondigen, dat Hij door de dwaasheid der
prediking hare wijsheid kwam overwinuen.
Wij hebben eene wet,* zoo jubileert de
kunst der wereld, eene wet waarmede het
versterving predikende Christendom voort
durend in botsing komt. Volgeus deze wet
moet hot Christendom sterven en begraven
worden om ruimte te laten voor den vrijen
vleugelslag der kunst.*
Wjj hebben eene wet,* zoo gebieden
de gezaghebbers, »eu volgeus deze wet moet
de Kerk van de aarde verdwijuen. Voor
twee hoogste machten, voor twee zelfstandige
souvereiuiteiteu is er geene plaats op dit
oudermaansche. Naar uw eigen woord is
het niet wel mogelijk twee heereu te dienen,
en wie, die de macht in handen hebben,
zjjn met geen halve dienaren tevreden.*
Wjj hebben eene wet iu ons zeiven,*
zoo tiert de opgezweepte menigte, aange-
FEUILLETON.
De dochter van den Rector.
4) Vervolg
//Wal is er?// vroeg de jeugdige meesteres des
huizes naar den drempel der deur gaande.
//Het is, Miss,// antwoordde de meid, die nog
knorrende door de laan kwam, op een abtand
door een armen kleinen knaap gevolgd, //het is
die bengel, die in lompen gekleed mij bibbe
rende komt vertellen, dat hij drie mijlen ver
door dit barre weer is komen loopen om de
hulp van mijnheer den predikant in te roepen.
Het schijnt dat zijn vader, Timothy Dale, die
reeds langen tijd aan eene verlamming sukkelt,
op sterven ligt, daar ginds in hun ellendig hutje
aan het Wolfs-Hol en nu is hij gezonden om te
vragen of mijnheer wel zoo goed zou willen
zijn om een gebed voor hem te komen doen en
hem voor te bereiden voor den overgang naar
het andere leven. Maar begrijpt ge met, knaap!
vuurd door eigen hartstocht en het felle
woord harer leiders; »wij hebben eene wet,
die ons aanspoort, om niet te wachten op
eene duistere toekomst, maar terstond de
vuist uit te steken naar het begeerlijke
dezer aarde. Gjj, Kerk van Christus, verzet
u tegeu onze eischen en daarom moet gg
sterven, daarom gaat gjj weggevaagd wordeu
door den steeds klimtneuden vloed van het
zjjne rechteu eischende volk.*
Eu uit de diepten der spelonken, waar
de geheime genootschappen zetelen, worden
al die vijanden opgehitst en aangevuurd
met den wapenkreet van een der felste
Christushaters: Verplet den eerlooze!*
Maar de wetenschap heeft aan de arme
wereld nog niets beters gebo ieu, iu de
plaats van het Kruisgeheim; zij heeft d6
waarheden nog niet kunnen vervangen,
waarin de inoegetobde ljjder getroost bet
hoofd neerstrekt tot sterren.
Maar de kunst heeft met al hare vleugel
kleppen van den hemel nog geen glauzeu
geroofd, die halen kuuneu bij den luister
van eeu op christelijke beginselen rustend
volksleven. Uit de «duistere* middeleeuwen
stroomt meer volksvreugde, meer rjjkdom
van leven dan uit het lachende Hellas!
Maar de machthebbers dezer aarde moeten
telkens weder met ons erkennen, dat ook
hun gezag het hechtst geworteld is in de
harten waar het wast iu de schaduw vau
een hooger gezag, hooger, zonder iets af
te doen vau de souvereiniteit van het hunne.
Maar de arme afgedoolde menigte, hoe
zou zjj, een onbeholpen kind gelijk, ooit
de zorgen der Moeder kunnen ontberen?
Wie heeft ooit de misdeelden dezer wereld
met hun lot tevreden gemaakt, behalve de
Kerk?
Wie bood hun troost voor dit leven eu
leerde hun iu de met geduld gedragen ont
bering den besten waarborg zien voor eene
gelukkige toekomst.
Zoo heeft ook Christus' Kerk, ondanks
de kreten van moord en dood, die haar van
alle zjjdeu tegenkliuken, uit den overvloed
des levens van haren Goddeljjken stichter
een rjjkdom des levens, die alles kan trot-
seereu en haar telkens doet verrijzen zoo
dikwijls de machthebbers dezer wereld meen
den haar graf nu voor goed met hunne
zegels te hebben gesloten. Het woord van
baren Stichter wordt telkens bewaarheid
»Ik zal bjj u zijn, tot het einde der wereld
Vervolg).
>Wjj zouden ons, zegt de Bien public
met de schets vau Fortescue over den toe
stand van Engeland, in den tjjd dat het
nog papistisch was, kunnen tevredeu stellen;
maar er bestaan nog andere berichten,
welke Cobbett in zijne brieven over de
»hervorming« in Engeland mededeelt. Wjj
laten dezen geschiedkundige 't liefst aan
dat de predikant, al was hij ook te huis, het met
den dood zou bekoopen, als hjj in zulk een weer
met je naar buiten ging. Wat is ook noodig
dat juist een predikant bjj een ziekbed komt,
als het^ enkel te doen is om te bidden? Dat kan
immers ieder christen mensch wel doen, begrijpt
ge? Daarvoor is iedereen goed genoeg, ik zelf
zou, als ik er maar was, voor uw vader uit den
bijbel kunnen lezen, ik zou hem de geschiede
nis van Daniël in den leeuwenkuil voorlezen,
en vervolgens van Lazarus, opstaande uit zijn
graf. En dan zou ik hem een psalm voorzingen
en teksten aanhalen
Terwijl juffrouw Betsy op dien toon voort-
babbelde, trotsch er op, den armen, in tranen
badende jongen te laten zien, dat de meid van
een predikant ook een gewichtig persoon is en
dat het licht van de studeerkamer zijn schijnsel
ook in de keuken doet vallen, luisterde Miss
Grace beschaamd en half bedroefd en blozende
toe-. Een natuurlijk gevoel van diep medeljjden
misschien ook wel van heimelijke schaamte, deed
haar hard samenkrimpen bij de gedachte aan
dat lijden zonder hoop, aan dien langen dood-
't woord, omdat hjj als Protestant niet vau
sympathieke gevoelens voor het Pausdom
kon verdacht worden. Ouder de bewjjzen
ter juiste beoordeeling van deu toestand
der werkende klassen in de middeleeuwen,
noemt Cobbett eeneparlemeutsacte van 1493,
die den prjjs voor vier soorten vleesch be
paalt, voor rundvleescb, varkensvleesch,
schapevleesch en kalfsvleesch. In deu aan
vang van deze acte leest menVermits
deze vleeschsoorten het voedsel der armste
klassen uitmaken En nu willen wjj het
gevraagd hebben of er een fabrieksarbeider
in ouze dagen bestaat, die zich met deze
vleeschsoorten voedt. Wij althans hebben
bet genoegen niet gehad er ooit een te
ontmoeten.
»Eene niet minder belangrijke bijdrage
over den toestand der armen ten tijde, dat
Engeland nog Roomsch Katholiek was,
levert ons eene parlemeutsacte uit het 23e
jaar der regeeriug vau Eduard III. Zij
stelt ons iu kenuis met het bedrag van
de daglooueu iu dien tijd.
Eene vrouw verdiende met wieden 0.06
Een aardwerker op spitter0.21
Een maaier0.24
Voor het maaien vau een morgen gras 0.30
Om de welvaart der arbeiders naar deze
daglooueu te beoordeelen, moet men den
prijs der levensmiddelen en vau de kleeren
in dien tijd kennen. Daarom volgen bier
de prijzen van al die zaken gedurende deu
ganscheu tijd, dat de vermelde wet van
kracht was:
Een paar schoenen kostten 0.20
Eene el laken 0.65
Een in deu stal gemeste os 2,40
Eeu os op de weide gemest 9,60
Eeu vet, ongeschoren schaap 1,45
Een vet, geschoren schaap. 0.72
Een vet tweejarig varken 2,00
Eene vette gans0,12
Eene kan bier0.02
Eeu kwart last koren 2,00
Vergelijkt men den prijs der levensmid
delen met het dagloon der werklieden, dan
begrijpt men gemakkelijk, zegt Cobbetthoe
het mogelijk was, dat zelfs de armsteu zich
konden voeden met rund-, varkeus-, schape
en kalfsvleesch. Voor de kleeding van een
herder behoefde men slechts ƒ1.30 uit te
geven. Een maaier kou zulks iu zes dagen
verdieneu. Eeu spitter verdiende dagelijks
bjjua eeu paar schoenen en in vier dagen
een vet, geschoren schaap, iu twaalf dagen
een vet, tweejarig varken, iu twintig dagen
eeu vet gemesteu os, zoodat wij, gelijk wjj
zeiden, gemakkelijk begrijpen, hoe rund-,
varkens-, schape- eu kalfsvleesch het voedsel
was zelfs van de armste lieden. Maar ver
geten wjj niet, dat het Eugelsche volk iu
die dagen een volk was »dat in het bjj-
geloof van het papisme was verzonken*!
In ouze dagen van protestautsche verlich
ting en zinnelijk genot, voegt de schrij
ver er bjj, bepaalt de magistraat van Nor
folk, dat ieder arme, die tot werken in
staat is, 18 cent zal ontvangen, dat is nog
3 cents minder dan in vroegere eeuwen een
strjjd in een koud verlrek meteen uitgedoofden
luard, aan die geheele verlatenheid waar nie
mand zou komen om met den stervende te bid
den, hem te bemoedigen en bjj te staan, niemand
om hem den weg naar boven te wjjzen en hem
een laatst vaarwel toe te roepen.
Ondanks zichzelf voelde zij op dit oogeu-
blik de vraag hij zich opkomen of zij zich
wel meer ongelukkig en verlegen en beschaamd
zou gevoelen, indien zjj de dochter van een
dapper officier of van den commandant
eener vesting ware en haar vader afwezig was
en voorgaf, zijne plichten vergetende en zijn roe
ping verwaarloozende op het oogenblik zelf waarin
de vijand, tot den storm gereed, naderde en
zijne gelederen oprukten en zijne kanonnen hunne
donders lieten hooren om de vesting te over
rompelen. Het kwam haar voor, hoe vreemd
ook, alsof de spjjt en het berouw haar eigen
gemoed binnengedrongen en zij gevoelde drin
gend dat zij, om haar geprangden boezem te
varlichten, iets moest doen om zulk eene droef
heid te verzachten en in zulk een ljjden eenige
vertroosting aan te brengen.
aardwerker verdiende. Voor deze 18 cents
kunnen deze ongelukkigen nauwelijks een
half pond schapevleesch koopen, terwgl de
papistische daglooner dagelijks meer dan een
vierde gedeelte van een schaap verdiende.
Om ouze schets volledig te maken, zullen
wjj thaus eenige vergelijkende getallen van
het dagloon en van den prjjs der levens
middelen in Normandië, uit den tjjd voor de
hervorming* mededeelen. Wjj ontleenen
ze uit een werk van Leopold Delisledie
eeu pijjsschrift schreef bevattende studiën
over deu toestand 7an de werkende klassen
in Normandië, dat door de Maatschappij
voor landbouwwetenschap en kunst van het
depaitement Eure werd bekroond en dat
eeu der merkwaardigste boeken van den
laatsteu tgd mag geheeten worden. Alle
opgaven van Delisle komen uit authentieke
bronnen. Wjj vinden in zjjn boek eene door-
loopende opgave van de dagloonen van de
12e tot de 15e eeuw, waaruit wjj zien, dat
in 1412 b. v.
een schrjjuwerker dageljjks verdiende f 0.11
een vlaswerker0.06
eene vlasbreekster0.03
De schrijver meldt ons ook den prjjs der
levensmiddelen sn van het vee in dien tjjd,
waaruit bljjkt, dat in de 14e en 15e eeuw
de gemiddelde prjjs was
van een paard. 5,00
os1.75
schaap. 0.35
lam0.1778
varken. 1.25
100 eieren 0.10
een speenvarken 0.15
eene gans0.04
hoen 0.03
Uit de vergelijking der dagloonen met
deu prjjs der levensmiddelen in Normandië
kan men zien, dat in de middeleeuwen
de werklieden eene in onze dagen geheel
en al onbekende welvaart genoten. De vol
gende opgaaf toont ons, hoeveel dagen de
bovengenoemde werklieden moesten arbei
den, om een os, een schaap of een ander
stuk vee te verdienen.
de schrijnwerker, de vlaswerker, de vlasbreekster.
los. .in 14dagenjn21 dagen,in42dagen.
1 schaap 23/i dag, 4y3 dag, 8y3 dag.
1 lam 17, 2 dagen, 4 dagen.
1 varken10 dagen,» 15 30
1 gans. 7, dag, s/4 dag, iy, dag.
1 kapoen1/3 s/4
Commentaren zjjn bjj deze cjjfers over
bodig, zjj spreken genoegzaam voor zich
zelf. Wjj bepalen er ons toe de aandacht
te vestigen op het feit, dat, wanneer in
den tjjd der barbaarschheid eene vrouw
met het vlasbreken in eene maand een vet
varken kon verdienen, de vooruitgang dezen
toestand der dingen in hooge mate heeft
veranderd, niet ten gunste voorzeker van
deu werkman. In den winter van het jaar
1849 maakte eene philanthropische maat
schappij te Londen bekend, dat in ge
noemde stad 40 a 50000 jonge vrouwen
Overstelpt door schaamte en verdriet, dacb
zjj eerst om zelf met den armen kleine tot dies
ongelukkige te gaan, maar de vrees, bijna de
zekerheid van een ernstige verkoudheid op
te doen, drong hare eerste opwelling terug. Hoe
zou ik mij bij mogeljjkheid overmorgen op Aston
Hall kunnen presenteeren met een rooden neus
en tranende oogen, zoo dacht zij en zich tot den
knaap wendende, en zijn roode, jjskoude hand
jes tusschen de hare klemmende, zeide zij://Mijn
kind! Ge hebt thuis toch zeker brandstof en
dekens, niet waar? Och neen, Miss! stamelde
het knaapje, terwjjl hij droevig zjjn hoofd liet
hangen. En gebruikt je vader nog iets? Wat
hebt gij te huis voor hem? Water, Miss, en
meelbrij, die moeder heeft gekookt. Welnu, dan
zal ik je direct het een en ander geven om naar
huis mee te nemen, goeden wijn, thee, confitu
ren en vleeschextract. Daar heb je ook vijf shil
lings om hout en turf te koopen. Die kunt gjj
immers dicht in de buurt te Bradly, bjj de oude
Jane krijgen?.
