N I
5
W E
WC
M&h)
Zondag 8 Juli 1888
13de Jaargang.
De Katholieke Kerk e» de ont
wikkeling van het volk.
n U IT E L A N ïh~
H i N N E i\ L A N I).
No 1263
Het nieuwe huis.
Koloniën.
ABONHEMENTSPBUB
Per 3 maanden voor Haarlem0.Si-
Voor de overige plaatsen in Nederland ir. p. p. 1.10
Voor bet Buitenland 1,80
Afzjuderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
EISXIEN'DRiT
AGUTE MA SOU AGUTATE.
PRIJS DER ADVERTEITTIÉH'
Vran 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote ietters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
A d v e r t e n t i n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜl'PERS hAUKET.
Dat de beschaving en ontwikkeling van
het volk te danken is aa» de zoogenaamde
hervorming is eene leugen, die m niet-
katholieke kringen, in alle van anti-katho
lieke zijde uitgegeven romans en geschied-
boeken, in zedeluoze volksboeken en feuille
tons te vinden is. 't Is moeilijk dergelpke
vast ingewortelde vooroor leolen uit te roeien.
Toch moet voortdurend de spade gebruikt
worden, om het onkruid der leugen met
wortelen tak ie verdelgen; gelukt het niet
onmiddellijk, het geduld zal ten slotte alles
overwinnen. Wij zullen dus steeds vooit-
gaan te velde te trekken tegen alle laster
taal, welke men tegen de Kerk uitbraakt,
wij zullen blijven verkondigen, dat de Ka
tholieke Kerk de beschaving heeft gebracht
en wij zullen daarbij onze bewering steeds
met bewijzen staven.
Tot verreien? toehoort meu zeggen, dat
de hervorming de moeder is van de school
en van de beschaving. Reeds het oude
Testament had ague scholen, de Griekenen
Romeinen hadden hunne iurichtingeu van
ouderwijs, waar de kinderen, even als bij
ons, lezen, schrijven, rekenen en nog andere
zakeu leerden. Oude schrijvers, o. a. Hora-
tius getuigen zulks en deden zij het niet,
we zouden het toch weten, want hoe zou
het anders mogelijk zijn, dat de Grieken
en Romeinen zooveel geschiedschrijvers,
dichters, redenaars en wijsgeereu hadden,
die zoo veel uitmuntende boekeu hebben ge
schreven, als er geen scholen waren ge
weest, waar zij in de wetenschappen werden
ouderwezen. Èu voor welk doel zouden zij
boekeu hebben geschreven, als zij geen
meuscbon in hunne omgeving hadden, die ze
kouden lezen en verstaan? Ook reeds in
het begin der christelijke wereld bestonden
er scholen, zoowel volksscholen als inrich
tingen voor hooger onderwijs. De laatst
genoemde zijn trouwens zonder de eerste
eene onmogelijkheid. Alle wetenschappen
hebben noodzakelijkerwijs met het a b c
moeten beginnen. Wie daaraan twijfelt is
van 't arezoud verstand beroofd.
De Kerk vond zoowel in 't Jodendom
als in het Romeinsche Rjjk op alle plaatseu
scholen. Deze nam zij, bij de bekeering der
volken tot het Christendom, over en gaf
haar een christelijkeu geest en gestalte. Eu
deze scholen waren voornamelijk dieustig
tot verspreiding van christelijke zeden en
beschaving. Waar de Kerk geene scholen
vond, werden ze door baar opgericht. Hst
waren voornamelijk de Missionarissen, die
zich met dezen arbeid belastten. Tijdens
de heerschappij der Franken waren het de
Concilie-besluiten, die telkens gelastten la
gere scholen op te richten. Zoo verordende
de Synode van Valencia, dat er op alle plaat
sen, waar Priesters woouden, scholen voor de
kinderen van het volk zouden gesticht
worden. In het jaar 826 verkondigde het
Concilie van Rome, onder Paus Eugenius
II: Wij vernemen, dat er in sommige
plaatseu geene ouderwijzers ziju en dat het*
FEUILLETON.
Vervolg en slot).
Toen Hendrik lang na den vastgestelden tijd
teer opgewonden huiswaarts keerde, vond liij
zijne vrouw in tranen. Eene ki3t met haar fijnste
glaswerk was niet het ophijschen naar beneden
gevallen walles is in gruzelementen// snikte me
vrouw Velderak en zij weende zoo hardverscheu-
rend, dat liaar echtvriend de grootste moeite
had haar tranenstroom te stuiten. Het gelukte
hem dan ook eerst na eenige zeer gewaagde
beloften, die hij zich den volgenden morgen, tot
Mevrouws diepste verontwaardiging, volstrekt
niet meer wist te herinneren.
Geruimen tijd daarna bracht Mevrouw Bichter
hare boezemvriendin de eerste ochtendvisite in
hare nieuwe woning. Toen de gewone vragen
onderwijs wordt verwaarloosd. Daarom be
velen wij, dat er in alle kerkelijke gemeenten,
zoowel als andere plaatsen, waar zulks
noodzakelijk blijkt, ouderwijzers zullen be
noemd worden, die onderricht moeten geven
in de vrije kunsten en in de christelijke
leer des heils.« In 't bizonder mag er nog
op gewezen worden, dat de Kerk de noodige
maatregelen nam om ook de kindereu der
armen het noodige onderwijs te doen ge
nieten.
Het algemeene Concilie van het jaar
1179, onder Pa is Alexander III, schreef
derhalve voor: »Opdat hut den armen, die
de noodige middelen niet bezitten, niet
aan de gelegenheid ontbreke lezen te leei en
en vorderingen in de weteuschappeu te
maken, zal aan ieder onderwijzer eener
domkerk, die de kinderen kosteloos heeft
te oude:richten een voldoend salaris worden
uitbetaald, opdat de onderwijzers niet ouder
geldelijke zorg gebukt gaan en voor de
leerlingen de weg tot het verkrijgen van
nuttige kundigheden open sta. Ook in an
dere kerken en kloosters zal voor ouderwijs
moeten gezorgd worden.
Vandaar de vele kerkelijke vrije scholen,
die wij nog tot heden, ondanks de con
currentie met de staatsscholen hebben be
houden. Dfe Kerk schonk deu armen het
onderwijs door geestelijke beneficiën en
nuttige stichtingen.
De zorg der Kerk zelve voor de school
werd ook gedeeld door hare leden. Vorsten
en edellieden wedijverden met Bisschoppen
en Pastoors, om allerwegen volksscholen
in 't aauziju te brengen en door schenkingen
en legaten haar bestaan te verzekeren,
Geen hunner heeft in dit opzicht meer ge
daan, dan de met het innigst geloof door
drongen, met het Opperhoofd der Kerk in
briefwisseling verkeereude, groote en be
roemde monarch, Karei de Groote. Hij vaar
digde eei e wet uit, dat in alle bisdommen
en kloosters scholen zouden opgericht wor
den en dat in die gebouwen niet alleen
de kinderen der vrijen, maar ook die der
lijfeigenen zonden ouderwezen werden in
het lezen, schrijven, iu deu kerkdijken
zang enz. Hij gaf voorts het bevel, dat
de kinderen zoo lang de school moesten
bezoeken tot zij voldoende ouderwezen wa
ren. Zijn zoou Lodewijk trad in zijne voet
stappen. Andere vorsten en adellijken volg-
deu hetzelfde spoor en spaarden kosten
noch moeite om het lievelingskind der
middeleeuwen, de school, te verplegen en
verder uit te breiden.
Toen in de 13e eeuw de Oostzeelauden
door de onderscheiden Monnik-orden voor
het Christendom gewonnen waren, was het
wederom C.e Paus, eerst Houorius III en
luter Iunocentius IV, die het werk der
Missionnarisseu en Bisschappen, de oprich
ting en het onderhouden der scholen met
vaderlijke- zorg en met opperkerderiijken
nadruk ondersteunden. De Bisschoppeu en
geloovigen worden uitgeuoodigd aau het
ouderwijs hunne be-te krachten te wijden.
Eu laatstgenoemde Paus richtte tot de
kloosters het verzoek aan de scholen, die
gebrek hadden aau de noodige boekeu, van
naa: het welzijn der huisgenooten over en weer
gedaan en bevredigend beantwoord waren, riep
Mevrouw Bichter verbaasd: „Maar wat zie ik;
hebt ge het salon nieuw laten rneubeleeren?!"
Ja, antw oordt Mevrouw Velderak zuchtende,
wij waren er wel toe gedwongen. Mijn man
had er niet op gerekend, dat het salon hier ge
heel groen behangen en geschil: erd is. Daar
pasten onze blauw fluweelen sola en stoelen niet
bij, het vloekte!
Nu verscheen ook de Heer Velderak met
een pijnlijk gezicht en een dot watten in beide
ooren.
Is u ongesteld, mijnheer? vroeg de be
zoekster op deelnemenden toon.
Ach! de rheumatiek en dat gesuis in mijne ooren
maakt mij razend. Mijne schrijftafel staat liier in
dit ellendige huis namelijk in zoo'n tochtigen
hoek, dat ik doorloopend verkouden ben en er is
nergens anders plaats voor.
Nadat Mevrouw Bichter haar medelijden be-
kun overvloed een en ander af te staan.
Waarlijk zekere lasteraars en ophitsers
moeten wel schaamrood worden, wanneer
zij zulk eeue zorgvuldigheid voor de op
richting van scholen door de Pausen aan
den dag zien ieggeu.
(Jit het hier aangevoerde blijkt, dat er
in de middeleeuwen tal van scholen waren
opgericht en dat Pausen en Bisschoppen,
Abten en Pastoors, Keizers en Vorsten el
kaar de hand reikten iu het stichten van
inrichtingen voor het onderwijs. Wij moe
ten hier tevens bijvoegen, dat ook de onder
scheiden Magistrate:! in deu regel zich veel
aan de school lieten gelegen liggen, en
menige inrichting van onderwijs in het
aanzijn riepen. Ook deze scholen stonden
iu elk opzicht onder het bestuur en de
leiding der Kerk; zij werdet: door de ge
meente onderhouden en de onderwijzers
werden onder goedkeuring der kerkelijke
overheid benoemd.
Wordt vervolgd.)
Uit Weeuen wordt gemeld, dat de al-
gemeeue opiuie omtrent nieuwe voorstellen
vau Rusland met betrekking tot Bulgarije
is, dat de Minister Giers zich er toe be
palen zal, opnieuw de afzettiug van Prins
Ferdinand, de ontbinding der Sobrauje en
de benoeming te vragen van twee Com
missarissen, een llussischen en eeu Turk-
schen, belust met het samenstellen van een
ministerie en met het bestuur des lands
tot de benoeming van een nieuwen vorst.
Meti gelooft dat de uiterste concessie, welke
men van Rusland kan verwachten, de be
noeming zou zijn van eene internationale
commissie van bestuur, waarvoor elke der
groote mogendheden een lid aanwijzen zou.
Iu eeu scherp artikel tegen sommige
Eugelsche bladen zegt de Aorddeutsche Allg.
Zeit., dut het eene dwaze leugen is, dat
Duitschlaud, omdat de Duitsche pers blijken
geeft van sympathie voor de Boeren eu de
Zoeloes, eeuig voornemen omtrent uitbrei
ding van grondgebied iu Zuid-Afiika zou
Koesteren.
Iu het proces-Dietz heeft het openbaar
ministerie te Leipzig geëischt: tegen Dietz
14 jaren tuchthuisstraf, tegen de vrouw
van Dietz 7 jaren tuchthuis, eu tegen Appell
8 jaren tuchthuis, eu bovendien, dat alle
drie zulleu worden ontzet uit hunne bur
gerlijke en eere-reekteu.
Het vonnis zal aanstaanden Maandag
middag worden uitgesproken.
De Italiaausche SeDaat behandelde
de financiëele maatregelen van deu Minis
ter van financiën. Deze meent, dat het de
finitief budget eeu deficit van 30 millioeu
lire zal aanwijzen, waarin voorzien moet
woiden. De Senaat nam het ontwerp be
helzende de fiuanciëele maatregelen aau.
Meu meldt uit St. Petersburg, dat
goed ingelichte kringen verzekeren, dat een
huwelijksplan bestaat tusscheu den Groot-
vorst-TroouojiVolger eu eeue zuster van
den Duitschen Keizer, welk plan zoowel
de Czaar als Vou Bismarck goedkeuren.
tuigd had, wuifde zji zich met haren zakdoek
wat koelte toe en maakte de opmerking:
't Is étoufïant benauwd hier!
Helaas ja! zuchtte hare vriendin, maar
wij kunnen hier geen raam openzetten, want
hiernaast is eene remise van de omnibusmaat-
schajipij en wanneer wij niet alles hermetisch
gesloten houden, is het hier niet te houden van
den paardenstank.
Bij deze laatste woorden had zij hare stem
aanmerkelijk moeten versterken, want plotseling
klonken van boven met tergende duidelijkheid,
de eerste maten eener stumperig gespeelde
sonate.
Dat is eene groote schaduwzijde van dit
huis, voegde zij er daarom verklarende bij. Wij
hebben geregeld gratis concert. Boven ons
woont eene familie met acht kinderen, die allemaal
pianoles krijgen.
Toen de gelukkige vrouw des huizes hare vrien
din tot aan de huisdeur uitgeleide deed, kwamen
Von Bismarck moet daarom het huwelijks
plan tusschen Prins Alexander vau Bat-
teuberg en Prinses Victoria zoo kras heb
ben tegengegaan.
Uit Coustantinopel wordt gemeld, dat
de Russische Regeering, naar het heet, de
Europeesclie Kabinetten eeue circulaire
zenden zal om hen uit te noodigen, den
Bulgaren uitdrukkelijk te kennen te geven,
dat zij liet Berlijnsche tract.aat hebben te
eerbiedigen. De Turksche Regeering zag
zich in haren dringenden geldnood geuoopt,
de hulp der Ottomausche Bank weder in
te roepen.
Voorts wordt gemeld, dat de Porte ver
wacht, dat Prins Radolinski, Duitschlands
buitengewone Gezant, haar zal mededeelen
dat, Duitschland de Russische politiek met
betrekking tot Bulgarije wenscht te steunen.
Daarop zou dan eene Russische nota vol
gen, verzoekende, dat de Sultan de Bul-
gaarsclie Regeering uitnoodige, de Sobrauje
bjjeeu te roepen tot het verkiezen vau een
vorst.
Uit Durban wordt bericht, dat een
komplot van Zoeloe-hoofden, om den Brit-
scheu omlercommissaris bij de Europeesche
ingezetenen in het reservegebied v/in Zoe
loe-land te vermoorden, bijtijds verhinderd
is door de arrestatie der hoofden.
De Trausvaalsehe volksraad behan
delt een nieuw plau van spoorwegaanleg
tusscheu Pretoria en Delagoabaaide Bel
gische conventie heeft wijziging ondergaan.
Den 29en Mei is te Batavia het vonnis
uitgesproken in zake de beklaagden d. C.
en H. De eerste beklaagde is vrijgesproken
van bankbreuk, doch veroordeeld wegens
valschheid iu geschriften van koophandel
en het desbewust gebruik maken van der
gelijke geschriften. De Raad ziet valsch
heid in het gebruiken der haudteekeuing
van de firma Daendels voor zaken buiten
het associatie-contract. Het beroep op
art. 29 Wb. v. Kb. is door den Raad
verworpen met de bewering, dat dit artikel
eene rechtsfietie schept, in strijd met het
strafrecht, en hierdoor tegenover de houders
de accepten beschouwt als echt, die zij
tegenover de Heereu Hissink en Zilver Rupe
aaumeikt als valscb. Op grond vau deze
door alle rechtsdoctoren van gezag ver
worpen theorie is de beklaagde d. C. ver
oordeeld tot8 jaren tuchthuisstraf en
28 boeten elk van 50.
Na bijkans 10 maanden preventieve
'neckteuis is de AmerikaauscbeConsul te Ba
tavia, de Heer H., vrijgesproken, omdat de
hem geïmputeerde feiten geen verbaud hou
den met bet aau den bekl. d. C. ten laste
gelegde, eu hij dus niet wegens medeplich
tigheid kon worden veroordeeld.
//Onlangs konden zij, (zegt De Gelderlander
die niet uitsluitend liberale couranten lezen,
vernemen dat de Stoelmeester der Zwolsche Loge,
met name genoemd, in gezelschap van den com
missaris van politie aldaar, de ledigstaande bo-
haar dienstmeisje en eene waschvrouw handen-
wiingend de gang instormen en jammerden.
Ach! lieve Mevrouw! onze schoone
wasch al het roet van die stinkende fabriek
hier achter is er op geslagen en er blijft ons niets
anders over dan alles weer over te wasschen.
De ongelukkige Henk werd echter dien avond
op een respectabel sermoen getracteerd, waarvan
het einde was:
Zie je wel Hendrik Ik heb het je zoo
dikwijls vooruit gezegd dat komt nu van
je eeuwigdurende haast en overijling. //Lijden en
strijden kind! je trouwt een man,// waar
schuwde mijne moeder nog eene week voor ons
trouwen, en de goede vrouw had gelijk. Had
ik jou je zin niet gegeven, dan zaten wij nu
nog rustig in onze oude gezellige woning.
En Hendrik stond van zijn stoel op, begaf
zich naar zijn kantoor en steunde onhoorbaar,
//o, vrou.v! uw naam is: //raadsel!//
