NIEUWE
No. 1277.
Vrijdag 10 Augustus 1888.
13de Jaargang.
De cultuurstrijd In Daden.
BUITENLAND^
Per 3 maanden voor Haaalemf 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland Ir. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1»80
Afz Dnderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. JanBtraat Haarlem.
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K P P E R S Ij A U RE Y.
ii.
Slot.
Iu het jaar 1883 werden de katholieke
onderwijzers aan eene school voor middel
baar onderwijs van eene stad in Baden
(waar de meerderheid der bevolking niet-
katholiek is) door den directeur genood
zaakt, de kinderen hunner school naar de
Luthersche kerk te geleiden, ter bijwoning
vau het Lutherfeest. De directeur, een lauw
Katholiek, hield zich ziek en kwam dus
niet op het feest, twee katholieke onder
wijzers voldeden aan het bevel, een andere
echter niet. Het geval werd algemeen, ook
in de pers besproken en eene dergelijke in
sinuatie aan katholieke onderwijzers als eene
verkeerde handelwijze van den directeur
voorgesteld. Wat gebeurt er echter? Een
protestautsch predikant, begeeft zich met het
nummer der courant, waarin de dwaze daad
werd afgekeurd, naar den directeur der
school en eischt van hem, dat hij alle mo
gelijke moeite moet doen om den naam
van den onder wijzer, die het bedoelde ar
tikel schreef, te weten te komen, ten einde
dien leeraar dan te kunnen >massregeln.*
En de directeur? Hij belegt eene vergade
ring en laat door deze over den vermoe-
delijken schrijver van het artikel, door het
protestautsche deel van het college, gesteund
door de lauwe Katholieken, een afkeurend
oordeel uitspreken. Of deze handelwijze ook
verdraagzaamheid mag keeten?
Op dezelfde middelbare school schreef
een protestautsch leerling in een opstel
»de dorpskerk,* naar aanleiding van iachu-
ler's strijd met den draak, den volgenden
zin: »de ridder ging vóór den strijd inde
dorpskerk, om daar het Mariabeeld te aan
bidden.* Deze zin werd natuurlijk geschrapt
en den betrokken leerling aan het verstaud
gebracht, dat de Mariabeelden niet worden
aangebeden, maar als voorstellingen van
de Moedergods, slechts worden vereerd.
De leerling was gansch verbaasd dit te
hooren, twijfelde aan de waarheid van de
woorden des onderwijzers en waagde bet
ten slotte te zeggen, dat de predikant hem
in de catechisatie had verzikerd, dat de
Katholieken beelden aanbidden en ten over
vloede toonde de leerling den onderwijzer
een boek, eene handleiding voor protes
tautsch godsdienstonderwijs (uitgegeven bij
J. Degen te Bruchsal), waarin, onder an
dere «groote dwalingender Katholieke
Kerk ook »de aanbidding van Hei ïgen*
stond te lezen. Protestautsche verdraag-
zaanaheid en waarheidsliefde!!!
feuilleton.
Een offer.
(Vervolg)
//Zal uwe nicht hier lang blijven? vroeg de
echtgenoote van den Burgemeester.
//Daar hebben we nog niet over gesproken,"
antwoordde de gastvrouw,// en het zal ook
voornamelijk er van afhangen, hoe het Emilia hier
bc:l zulk een antwoord had iedereen wel kun
nen geven," meende m®n-
Inmiddels had men Emilia, die aan tafel stond
en met geoefende hand thee schonk, eens goed
°PMenmkon aan al hare bewegingen duidelijk
bemerken, dat dit werk haar niet vreemd was.
Men zag tevens ook, dat de vreemdelinge een
bleek, mager, oudachtig meisje was, aan wie
niets schoons dan alleen haar donker bruine
oogen was te zien.
Stil en opmerkzaam, lette Emilia nauwkeurig
op eiken wenseh der gasten, doch overigens
hield zij zich uitsluitend met eenigen vrouwe
lijken arbeid bezig.
En hare kleeding? Het zwarte wollen kleed,
dat ze droeg, was van goede qualiteit, doch van
een vreemd fatsoen. Het bruine haar lag glad
gestreken om de slapen.
Spoedig had ieder der aanwezigen haar oor
deel gevormd.
In de bibliotheek van dezelfde middel
bare school bevond zich, naast vele andere
van een protestautsch standpunt geschreven
geschiedkundige werken, ook een boek ge
titeld: Geschiedenis van het Duitsche volk
door W. Prisac (eeu Katholiek). De ge
schiedenis der reformatie wordt er met
veel toegevendheid behandeld. En toch vond
de bibliothecaris op zekeren dag bij het
nazien der boekeu in het bovenvermelde
werk de volgende aanmerking vermeld
.Geschreven van een katholiek standpunt,
een zedebedervend boek 1De bladzijden, die
de inleiding tot de geschiedenis der .her
vorming* bevatten, waren uit het boek
gescheurd. Protestautsche verdraagzaam-
heid1
In de onderwijzersbibliotheek van eene
andere middelbare school bevindt zich eene
zeer objectief geschreven karakteristiek van
Paus Gregorius VII (voorkomende in Jos.
Baders Badischer Landesgeschichte, Freiburg,
Herder 1834). Na de woorden Paus Gre
gorius, die met recht de Groote heet, ver
bood de simouie, of deu wereldlijken in
vloed op het verleenen van kerkelijke
ambten en het huwelijk der Priesters, om
dezen van alle banden der burgerlijke
maatschappij los te maken,* werd met
krachtige band aan den rand geschreven
en om hen uitsluitend voor een Roomsch
d. w. z. slecht (welk eene logica) doel te
kunnen bezigen.*
Bij de woorden »de Groote* staat nog
vermeld: »Wie Gregorius VII een groot
man kan noemen, moet(het volgende
is onleesbaar). .Gregorius VII, aldus staat
er geschreven, is de grondvester der lieder
lijkheid!* En op eene audere bladzijde in
het meer vermelde boek schrijft de com
mentator het volgende: .Gelooft dan de
Heer Jozef Bader, dat de menschen toen
maals niet van vleesch en bloed waren.
Weet de Heer Bader niet, dat het coelibaat
de oorzaak is vau de grootste onzedelijk
heid, ja de onzedelijkheid zelve is. O sancta
simplicitas
Bij den titel van den Paus, .Stadhouder
van Christus op aarde,wordt aaugemerkt
.Deze titel is eene ontzettende godslaste
ring.* Nog onderscheidene opmerkingen en
kantteekeningen bevat dit boekze ziju
echter niet alle meer te ontcijferen. Het
hier medegedeelde zal wel echter voldoende
zjjn, om de protestautsche verdraagzaam
heid en liefde in Baden, in het ware licht
te stellen.
Met het oog op de gebeurtenissen iu dat
land kan ook van daar worden getuigd:
de Protestanten en alle niet-katkolieken
Eenigszins vroeger dan gewoonlijk ging men
naar huis, want het onderwerp waarover de
dames het liefst zouden willen spreken, konden
zij bij Mevr. Bollman niet behandelen. Nauwe
lijks had het gezelschap den tuin verlaten en
het dienstmeisje, dat de dames uitliet, de deur ge
sloten of allen bleven staan. De vrouw van den
kantonrechter vroeg toen: Nu, mijne vriendin
nen, wat zegt ge daar van?// Iedereen begreep
wat zij daarmee bedoelde.
//Ongehoord!// Afschuwelijk!// //Wie zou
Mevrouw Bollman zoo iets hebben gestuurd!//
Zijn onze dochters niet goed genoeg, dat zij
nu eene vreemde neemt!// Stille waters hebben
diepe gronden, en van dien broeder geloof ik
ook niets.// Dit waren de verschillende ont
boezemingen der vriendelijke, beschaafde dames.
//Waarlijk, mijne vriendinnen, „merkte de
echtgenoote van den edelachtbaren burgervader
aan, //het spijt mij, van Mevr. Bollman. Dit
nichtje is eene oude jongejuffrouw, zooals men
wel eens op eene plaat van vijf- en twintig jaar
herwaarts ziet afgebeeld; werkelijk een vroolijk
gezelschap.// Het rechte woord was nu gevonden.
//Eene oude jongejuffrouw," herhaalde men als uit
éen mond en daarna scheidde men van elkander.
Intusschen hielp Emilia hare tante de thee
tafel opruimen en alles weer in orde brengen.
//Hoor, mjjn kind,// sprak Mevr. Bollman, //als
gij eenigszins van de reis uitgerust zijt, zullen
we eens eene visite bij mijne bekenden gaan
maken. Die goede lieden zijn zoo attent voor mij
//Zooals gij verkiest, lieve tante,// antwoordde
Emilia.
spreken altijd van verdraagzaamheid, en
alleen de Katholieken beoefenen haar.
Te Berlijn zullen eerstdaags 49 socia
listen terechtstaan wegens het verspreiden
van een manifest iu antwoord op de pro
clamatie van Keizer Wilhelm II.
In het volgeude jaar zal te Berlijn eene
nationale tentoonstelling gehouden worden
van middelen tot bescherming van hand
werkslieden tegen ongelukken. De inzen
dingen zullen bestaan uit: werktuigen met
daaraan aangebrachte voorbehoedmiddelen,
modellen, teekeningen, photographieën, be
schrijvingen, wettelijke bepalingen, fabrieks-
reglementeu, drukwerken welke betrekking
hebben op ongelukken en voorkoming daar
van bij die bedrijven, welke vallen onder
de Duitsche wet tot verzekering tegen on
gelukken.
De tentoonstelling zal verdeeld zijn in
drie afdeelingen met 22 groepen. In de
eerste groep worden opgenomen die werk
tuigen en toestellen, welke men in alle
takken en nijverheid aantreft, en die voor
behoedmiddelen tegen ongelukken, welke
overal te stade kunnen komen. Onder an
deren zal men er aantreffenveiligheids
middelen bjj stoomketels, bij tandraderen,
vliegwielen, motors, reddingsmiddelen bij
brand, bescherming tegen giftige stoffen
en schadelijke gassen, zorg voor gekwetsten,
kleeding voor arbeiders; en de tweede af-
deeliug is gewijd aan de verschillende tak
ken van nijverheid: de metaalbewerking,
de houtindustrie, de weverijen en spinne
rijen, den mijnbouw, de glasblazerij enz.
De derde afdeeling is uitsluitend aan de
literatuur gewijd.
Secretaris der tentoonstelling is Max
Schlesinger.
Te Cahorciveen, eene kleiue stad iu
Ierland, niet ver vau welke de groote be
vrijder Daniël O'Gonuell het eerste levens
licht aanschouwde, zal te zijner gedachte
nis, op initiatief van den Kauunnik Bros-
man, een kerk worden gebouwd. Z. H. de
Paus heeft zelf den eersten steen voor deze
kerk willen ten geschenke geven en het
leggen en inzegenen daarvan opgedragen
aan Mgr. Croke, Aartsbisschop van Ga
sbel. Vele andere Bisschoppen zullen bij de
plechtigheid tegenwoordig zijn. De gei
den voor den bouw der kerk werden door
vrijwillige inschrijvingen door de vereerders
van O'Connell in Ierland en elders bijeen
gebracht.
Te Amiens trokken Dinsdag-avond
Zoo bezocht mej. Emilia Hollberg met hare
tante kort daarna deze goede vriendinnen. Des
Zondags ging zij met haar naar de kerk en reeds
des Zondagsavonds had de geheele stad de woor
den van des burgemeesters echtgenoote beves
tigd: „Eene oude jongejuffrouw!//
//Die zal ons niet schaden,// zeiden de jonge
meisjes tot elkander; menige moeder dacht, //was
zij maar weggebleven."
Arme Emilia! Zij toch kon in haar beschei
denheid niet denken van hoeveel gewicht hare
verschijning in het stadje was en hoe nauwkeurig
zij van alle kanten werd gadegeslagen. Stil en
ingetogen leefde zij bij hare tante en langza
merhand begon men aan het gezicht van //de
oude jongejuffrouw//, want dezen naam be
hield zij te wennen.
Met den tijd zag men ook, dat het //einde-
looze gebrei// van Emilia menigen arme ten goede
kwam en dat vele behoeftigen niet te vergeefs
bij haar hulp en bijstand vonden.
Na den rouwtijd bleef zij zoo eenvoudig mo
gelijk gekleed. Sommige stonden daarover ver
baasd en weer anderen meenden, dat de chris
telijke barmhartigheid wel een zeer verdienste
lijke zaak zou zijn, doch men moest zich zelve
daarom niet verwaarloozen. Doch wat men ook
dacht, de levenswandel en de zedige ingetogen
heid van Emilia dwongen iedereen eerbied en
hoogachting af. Ook Mevr. Bolland begon hare
nicht hoe langer hoe meer lief te hebben en toen
Emilia hare tante gedurende eene lange ongesteld
heid zorgvuldig had verpleegd, overleed dé laatste
met een zegenbede op de lippen voor hare nicht.
te negen uur talrijke benden werkstakers
naar de Rue Saint-Leu en vielen de weverij
aan van Cocquel. De gendarmes wilden
oprukken, maar de oproerlingen wierpen
stukken fluweel voor de paarden om hen
tegen te houden. Het huis van Cocquel
werd binnen weinige minuten geplunderd,
en weldra zag men de weverij in brand
staan. De brandweer schoot toe, doch de
werkstakers beletten haar het vuur te blus-
schen en verbrijzelden de banken en gas-
lantarens. Eindelijk kwamen jagers te paard,
die met de blanke sabel eene charge uit
voerden. Ook de gendarmes voerden eene
charge uit, in weerwil dat zij ontvangen
werden op een regen van steenen. Ver
scheidene paarden werden gewond. De po
litie snelde toe, gevolgd door een detache
ment infanterie. Te half 9 was de straat
vrij en de brand gebluscht. De toegaugen
tot de straat werden toen door militairen
afgezet. In de stad heerscht eene groote
opgewondenheid.
Alle maatregelen zijn getroffen om eene
herhaling der onlusten te voorkomen.
Na de H. Mis in de Notre Dame te Bor
deaux bijgewoond te hebben zjjn de Keizer
en de Keizerin van Brazilië benevens Prins
Pedro scheep gegaan naar hun Rjjk.
Als middel om den vrede in Europa
te verzekeren, stelt professor Kormarovski
van Moskou voor Élzas-Lotharingen on
zijdig en autonoom te maken, desnoods
ouder Zwitserlands heerschappijverder
eeu Congres bijeen te roepen, dat de Turk-
sche landen in het Balkan-schiereiland
tusschen Griekenland, Servië en Bulgarije
zou verdeelen, van Coustantinopel een
vrijhaven zou maken en van de Darda-
nellen en deu Bosphorus een internationaal
kanaal.
Omtrent de overstroomingen wordt
uit Altorf gemeld, dat reeds den 2eu dezer
de stijging van het water uit de Reuss
groote bezorgdheid verwekte. Dien voor
middag werd te Bürgeln en te Schattdorf
de noodklok geluid, eu des namiddags te
2 uur klonk te Altorf het alarmsignaal
van het aldaar bestaande reddingskorps.
De daartoe behoorende manschappen trok
ken in twee afdeelir.gen naar Schattdorf
en Flüelen, op welke laatste plaats de
ruimte vóór de hotels was oudergeloopen
en er midden in het dorp groot gevaar
bestond. Het bleek tevens, dat van At-
tinghausen tot nabij Erstfeld links en
rechts van den spoorweg alles onder water
lag. Het was alles even treurig: de hooge
landstreken diep onder de sneeuw, de ho
tels ledig, het vee in de Alpen dolen-
Mejuffrouw Hollberg betreurde hare tante
met oprechte tranen en het verminderde hare
smart geenszins, toen zij bemerkte, dat hare
bloedverwante haar tot eenige erfgename had
benoemd. Stil als vroeger leefde zij voortaan,
overal zegen om zich heen verspeidende. Weldra
liep in liet stadje het geruchl, dat //de rijke
juffr. Hollberg// zoo werd zjj thans genoemd
twee huwelijksaanzoeken had gehad. Een
dokter, wiens vrouw overleden was en een officier,
die zijne positie wilde verbeteren, hadden beiden
aanzoek om hare hand gedaan. Den officier
afwijzen, dat ging nog, maar den dokter, een
algemeen geacht man, dat begreep niemand en
hij zelf in de eerste plaats niet. Zij wilde alzoo
niet huwen en vrijwillig eene oude jongejuffrouw
blijven. //Nu, die tot zoo iets in staat is, daar
kan men alles van verwachten en men moet zich
dan ook over niets meer verwonderen."
Mejuffrouw Hollberg scheen deze uitspraak
werkelijk te willen rechtvaardigen. Op eens
echter was zij plotseling verdwenen. Nieuw
raadsel! Haar dienstmeisje vertelde, dat zij we
gens een sterfgeval naar de hoofdstad des lands
was afgereisd. Na eenigen tijd keerde zij terug en
bracht eene andere in diepen rouw gekleede dame
mede. Deze was hare zuster, zooals men later vernam,
die haar echtgenoot door den dood had verloren.
Niemand dan de dokter zag de vreemdelinge. De
dokter verzekerde, dat zij jong en schoon was maar
zeer lijdende en dat haar einde slechts eene quaestie
van tyd was. Het was inderdaad hartroerend te zien
hoe JuffrouwHollberg hare zuster, die zoowel geeste
lijk als lichamelijk leed, verzorgde. Wordt verv.)
riff!-
KLM
ABONNEMENTSPRIJS
AGITE MA HON AGITATE.
LOLRiïT.
PRIJS DER ADVERTENTIÉH
3)
