N IE WE
No. 1285.
Woensdag 29 Augnstus 1888.
13de Jaargang.
Een bisschoppelijk woord.
BUITENLAND,
Een offer.
HiiRLEM
ABOWKEMENTSPBIJË
Per 3 maanden voor Haarlem0,86
Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afz juderl jjke Nummers0,06
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AltiTlT.Wrj
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEKTENTIÉN
Van 16 regels.30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag
en Vrij dag- avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers; KÜPPEH8 I.AUKEY,
Een onlangs door Z. D. H. den Bisschop
van Linz, Ernst Maria, uitgevaardigd her
derlijk schrijven aan de geloovigen van zijn
diocees, waarin het hoogst belangrijke on
derwerp, »de christelijke school,® wordt
behaudeld, bevat eenige beschouwingen,
welke wij aan onze lezers wenschen mede
te deelen, omdat zij, ofschoon op Oostenrijk-
sche toestanden doelende, in menig opzicht
ook op Nederlandsche omstaudigheden van
toepassing zijn. Aan het slot van dit her
derlijk schrijveu zegt namelijk de Prelaat:
»In onze dagen wordt een hevige strijd
gevoerd om de school. In dien kamp wordt
gestreden voor de wederinvoering der chris
telijke school, die hoogst verbitterde te
genstanders heeft. Het mag inderdaad wel
in aanmerking genomen en behartigd wor
den, dat de christelijke, van ons standpunt
de katholieke school, niet het onderwerp
eeuer vraag mag zijn, over welke het een
ieder vrij staat te oordeelen, zooals het
hem goeddunkt. Ieder katholiek Christen
moet eeu voorstander van de katholieke
school ziju, moet jjvereu voor de katholieke
school zooveel in zjju vermogen is, hij
moet haar verdedigen even goed als de be
ginselen en geloofswaarheden der Heilige
Kerk. Een Katholiek, wieu het onverschil
lig is, of de school christeljjk is of niet,
toont daardoor, dat hij geen trouw, geen
waar Katholiek is of dat hem het juiste
begrip van zulk eene hoogst belangrijke
zaak totaal ontbreekt. Eeu zoodanige moet
de woorden van den Heiland behartigen:
»Wie niet met Mjj is, die is tegen Mij.«
In Opper-Oustenrijk zijn de Onderwijzers
iu de volksschool in 't algemeen veel beter
dan de schoolwet. Zij steunen de Geestelij
ken, bij wie zij zich aansluiten, in hun
streven voor de christelijke opvoeding van
het kind. De Geestelijkheid, van haar kant,
helpt en steunt wederkeerig de Ouderwijzers
zooveel mogelijk. Zoo heerscht er tusschen
den Clerus en de Onderwijzers, in 't alge
meen, eene goede verstandhouding en eeue
vriendschappelijke samenwerking zeer in
't belang en in 't voordeel van de school.
Doch dit is, ten opzichte van de godsdienst-
looze schoolwet eeu toestand, welken men
eeue uitzondering mag beeten, eeu toestand,
die slechts van den goeden wil en van de
goede gezindheid der Ouderwijzers afhangt,
eeu toestand, die elk oogenblik aan de
grootste verandering onderhevig is, een toe-
FEUILLETON.
11)
(Vervolg)
Alle begin is moeiljjk en het naambordje op
de deur van een dokter lokt niet zoo dadelijk
patiënten naar hem toe. Dit wist Adolf ook en
liet ontmoedigde hem niet, dat de gewenschte
praktijk niet zoo spoedig zijn deel werd.
Gevoelde hij soms, dat zgn moed hem wilde
begeven, dan daclit hij aan zijne geduldig wach
tende bruid, uit wier brieven steeds de warm
ste en teederste liefde sprak. Thans naderde de
tijd weer, dat Louise hare zuster kon verwachten,
maar in plaats van Truida kwam een brief. Tante
Schönfeld was sedert lang ziekelijk en de dokter
had haar geraden eene zekere badplaat* te gaan
bezoeken, terwijl zij zelve er zeer op stond, dat
de thans zestienjarige Truida haar zou verge
zellen. Mocht Truida dat weigeren? Kon men
het der zieke euvel duiden, dat zij het jonge
meisje, dat zij sedert jaren met moederlijke zorg
had opgekweekt, juiet in dezen tijd niet wilde
missen. En ook de reis zelve. Wat bood zij Truida
niet veel genoegens en verlokkends aaol Louise
alzoo moest zich, zoo goed als 't ging, met hare
teleurgestelde hoop tevreden stellen. Als de toe
stand der zieke zoodanig was, dat zij den winter
te Mentone of ergens anders doorbracht, dan
was het ook natuurlijk dat hare pleegdochter
bjj haar bleef.
Onder den milden hemel van Italië nam
Mevr. Schör.feld zichtbaar in beterschap toe, terwijl
Truida's reine ziel en ontvankelijk gemoed leven
dig de betoovering der haar omringende natuur
stand, waaraan eeu vast en zeker fundament
ontbreekt.
Maar wat thans uitzondering is, moet
eeu vaste regel worden. Daarvoor bljjfl
nog veel te wenschen over en moet er nog
veel gewichtigs geschieden. Wat zal men
er bij voorbeeld van zeggen, dat er eene
verordening is uitgevaardigd, waarbij be
paald wordt, dat er in eeue school, waar
een paar niet-katholieke kinderen aanwezig
zjju, de talrijke katholieke kinderen geeu
katholiek schoolgebed mogen bidden? Wat
zegt men er van, dat er, volgens de be-
staaude schoolwet, protestautsche en israë-
lietiscbe onderwijzers kunnen geplaatst wor
den op scholen, waar zich uitsluitend
katholieke kinderen bevinden? Welke Katho
liek kan eu mag met zulke dingen tevreden
zijn? 't Is waar, de sckoolautoriteiten leggen
in zake van religieuze quaestiën eeue zekere
welwillendheid aan den dag, doch alleen
voor zooverre de schoolwet zulks toelaat.
Mag nu zulk eene belemmering der goede
zaak vau het katholiek ouderwjjs nog langer
worden gedoogd?
Neen, driewerf neen; de Katholieken
moeten voor hunne kinderen katholieke
scholen hebben, scholen, die volgens de leer
en de beginselen der Katholieke Kerk zijn
ingericht eu worden bestuurd. Het is niets
dan laster, wanneer onze tegenstanders be
weren, dat de Geestelijkheid de school wil
hebben, opdat zij er over zoude kunnen
heerschen. Neen, de Geestelijkheid wil, dat
Christus heersche iu de school met Zijne
leer eu Zijn geest, met welken de opvoeding
eu het onderricht aan kinderen gegeven,
moet doordrongen ziju.
Een jjdele waan eu niets anders is de
vrees, dat door de christelijke school de
ontwikkeling eu het ouderwijs van de kin
deren verwaarloosd eu tot een minimum
herleid wordt. Die zulks durven beweren,
zijn leugenaars. Wat de nieuwe school beters
heeft dan de oude, wordt bijgehouden en
gevolgd, maar de opvoeding eu ontwikke
ling van het kind moet met den godsdienst
ia harmonie zijn; de zin voor het gods
dienstig leven moet in het kinderlijk hart
diep worden ingeprent eu bevorderd.
Katholieken, het is uwe plicht om voor
de christelijke school te ijveren eu te strijden
eu alle geoorloofde middelen te gebruiken
om onze scholen wederom tot christelijke
inrichtingen van ouderwijs te hervormen.
Het geldt hier eene hoogst belangrijke
zaak. Ouze hooggeëerde Paus Leo XIII
ondervonden. De brieven aan liare zuster gericht,
brachten dan ook zonneschijn en bloemengeur
in Louise's eentonig en kleurloos leven. Toen
de winter zich ook aan den zuidelijken voet der
Alpen begon te vertoonen, togen de reizigers
verder en bereikten in kleine dagreizen einde
lijk, Rome. In de hoofdstad der oude wereld,
het middelpunt der Christenheid; wilde zij iets
langer vertoeven. Ootmoedig knielde Truida
neer onder de zegenende hand van Christus'
Stedehouder op aarde en vol eerbiedigen schroom
betrad zij den verheven dom van St. Pieter en
knielde neder op de graven der Apostelen. Dan
weer doorliep zij de met het bloed der marte
laren gedrukte overblijfselen van het Colyseum
en de gewijde gangen der Catacomben. Zij zag
in de eeuwige stad de overblijfselen der kunst
werken, uit den tyd toen deze hun hoogsten
bloei bereikten. Zij zag er de voortbrengselen
van Michael Angelo en van een Rafaël en er
opende zich voor haar eene geheel nieuwe we
reld, van welker bestaan zij nooit had kunnen
droomen.
Zoo verstreek de lente en naderde weer de
zomer toen Mevrouw Schönfeld en hare nicht
aan terugkeeren begonnen te denken
Eenige in de haast geschreven regels kondig
den de aankomst barer zuster aan en weinige
dagen later lag Truida in de armen baars vaders
en die barer zuster. Maar was dit schoone wezen
inderdaad Truida? Zonder die als van Ouds van
liefde stralende oogen zou Louise hare zuster
niet hebben herkend. Truida's edele gestuite met
die gouden lokken en die lachende maar toch
zoo onpeilbaar diepe kinderoogen, scheen meer
door het huis te zweven dan te gaan, en stree-
lend voor het oor was de klank harer zilver-
heldere stem. Iedereen zag met verrukking tot haar
schreef onlangs aan de Bisschoppen van
Amerika: De school-quaestie is voor het
Christendom eene vraag op leven en dood.
Strijden wij derhalve den goeden strijd
met moed en volharding; de overwinning
zal aan onze zijde zijn. De Goddelijke Za
ligmaker, Die wil, dat wjj voor Zijne eer
en voor het heil der kinderen den strijd
voor de school aangorden, zal ons uit Zijn
heilig hart licht, kracht en zegen scheu
ken, wanneer wij ons met een geloovig
vertrouwen in het gebed vereenigen. Tot
dit hart der liefde en genade zullen wij
met volharding bidden en de heilige Maagd
smeeken om Hare voorspraak bjj Haren
Goddelijken Zoon, opdat de school weder
worde hetgeen zij geweest is: eene instelling
voor het christeljjk onderwjjs eu voor de
christelijke opvoeding van het kind.
De Heer De Bruyn Afgevaardigde en
Burgemeester van Deudermoude, is benoemd
tot Minister van landbouw eu openbare
werken in België.
In verscheidene Duitsche bladen komt
het bericht voor dat de gezondheidstoe
stand van den ongelukkigeu Koning Otto
van Beieren sedert eenige dagen zeer ver
ergerd is.
De Kolonial Zeitung maakt bekend, dat
de Duitsche Oost-Afrikaansche Maatschappij
op de kust van Zanzibar begonnen is met
de uitoefening van Regeeringsrechten na
mens don Sultan van Zanzibar, overeen
komstig het met hem gesloten verdrag. Dit
betreft thans voornameljjk de plaatsen
Wanga, Tanga, Patigaua, Saadani, Baga-
moyo, Dar-es-Salaara QuiloaKiveudje,
QuiloaKisivani, Kiswere, Mtschengabaai,
Lindi en Mikeudano. Tusschen deze groote
plaatsen (waaronder zeven goede haven
plaatsen zijn, terwjjl de overige eeue altoos
bruikbare reede hebben) liggen een aantal
kleinere, zoodat erin het geheel zal kunnen
worden gerekend op 42 tolstations. Ouder
de genoemde plaatsen ziju er, die reeds een
druk verkeer hebben, iuzonderheid Biga-
moyo, hetwelk op zekere tijden des jaars
ongeveer 25,000 inwoners telt; deze stad is
het uitgangspunt der groote karavaanwe
gen. Ook te Quiloa-Kivindje, Lindi en Mi-
kendauo wordt reeds veel handel gedreven.
Gelijk bekend is, gaan op de genoemde
maatschappij nevens het recht van tolhef
fing ook nog over: de administratie, de ju-
op. Zij zelve begreep niet hoeveel macht zij wel
op ieders gemoed uitoefende: met kinderlijke be
scheidenheid dankte zij voor elk vriendelijk woord
en voor eiken kleinen dienst. Zij beminde haar
vader en hare zuster evenals vroeger en het
deed haar genoegen dat de geschenken, die zij
voor hen had megebracht, hun vreugi'e ver
schaften. Haar ernstige vader noemde haar telkens
zijn zonnetje van 't huis. Louise verheugde zich
oprecht over het geluk harer zuster en nimmer
kwam de gedachte bij haar op, waarom ook zij
niet aan de gaven van het geluk mocht deelach
tig worden, terwijl hare zuster er zoo overvloe
dig mede was bedeeld.
Doch ook Louise scheen na jaren lange hoop
haar doel te naderen. Wilcllieim's brieven luid
den in den laatsten tijd veel gunstiger. Het
was de jonge dokter eindelijk gelukt zich baan
te breken en hij kon er nu aan gaan denken zich
een eigen haard te stichten. Immer ademden
zijne brieven liefde, al mocht ook al de tegen
spoed voor koele beschouwingen ruimte over
gelaten hebben. Toch scheen het Louise toe, dat
zij in sommige opzichten niet meer kon over
eenstemmen met haar verloofde, het scheen of
liij haar vreemd was geworden.
Eindeljjk deelde Adolf zjjne moeder en zijne
bruid zijne aanstaande overkomst mede en hjj zelf
volgde zijn brief kort daarop.
Reeds dadelijk legde hij de redenen van zijne
komst bloot: hij verzocht Louise den dag te
bepalen, waarop hij haar als zijne echtgenoote
naar zijne woning mocht voeren en wenschte te
vens dat dit zoo spoedig mogelijk zou zijn. Dit
was bijna te veel geluk op eens voor de bruid.
Wel had deze dag haar in hare droomen gedurig
voor den geest gezweefd, doch met het ontwaken
was hij weder verdwenen; ja zelfs begon zij
risdictie, het mijnrecht, het beheer over
allen openbaren grond, met de bosscheu,
gebouwen, garuizoeus en versterkingen.
Generaal Boulanger heeft gesprokeu.
Elk der drie departementen, waar hjj ver
kozen is, heeft zijne redevoering gehad. Let
is overigens niets nieuws wat hjj schrijft,
en geheel iu den trant van zijne vorige
oraties aan de kiezers.
»In de zittingzoo luidt zijn manifest,
waarin de scheldwoorden, welke u meer
dan mij troffen, mij genoodzaakt hebben
mijn ontslag in het aangezicht van de con-
vulsiouisten der Kamer te werpen, heeft de
Minister-President uitgeroepen: »Gij hebt
het land ondervraagd, het heeft u iu de
Charente geantwoord®.
»Het heeft mij bovendien geantwoord in
de Somme, iu het Noorden en iu de Charente-
Inférieure door meerderheden, die de tegen
woordige Kamer een onvermijdelijke ont
binding in de armen voeren. Met welk
eene kracht ook de Afgevaardigden zich
aan hun zetel vastklemmen, kunnen zij den
oubeschaamden eisch van tegen iedereen te
regeereu niet stellen.
Aan de kiezers der Chareute-Inférieure
zeide hij: »Wij hebben Zondag eeu waren
veldslag gewonnen; want gij weet door
welke bedreigingen en geweldenarij gij ter
stembus zijt gegaan. Gjj hebt te strjjden
gehad tegen alle eerzuchtigeu, die, nadat
zij Frankrijk hebben uitgeschud, tot geen
prijs hun prooi willen loslaten en zich uit
de stellingen lateu verdriugen, welke zjj
door intriges hebben verkregen.
Zooals Lodewijk XIV zeide: de Staat
beD ik, zoo herbalen zij overal: de Republiek
zijn wij.c
»Gij hebt de Republiek aan hen ontrukt,
die poogden haar ten eigen bate verbeurd
te verklaren. U zij dank gebracht, dat gjj
door uwe energie eu uwe volharding, ge
holpen door het algemeen stemrecht, deze
hinderpalen uit den weg hebt geruimd®.
In zjju aanspraak tot de kiezers der Somme
gericht, wjjst de Heer Boulanger er op, dat,
dank zjj huune energie eu hunne liefde voor de
Republiek, niemand meer twjjfelt aan de
noodzakeljjkheid eeuer herziening van de
Constitutie en eeuer ontbinding van eene
vergadering van ziekelijke personen, wier
brutaliteit zelfs hare zwakheid aauwjjst.
Eindelijk moet men de groote volksstem
hooreu, die roept: plaats voor anderen.®
Iu bet quartier Notre-Dame te Versail
les wordt eeu protest met baudteekeuiugen
eindelijk aan de verwezenlijking harer wenschen
te twijfelen.
Nog zat Wildkeim aan de zijde zijner bruid,
sprak over zijne tegenwoordige omstandigheden
en schilderde haar hun toekomstig samenzjjn
af. Louise hoorde hem zwijgend aan, zij had zich
hare toekomst anders gedroomd. De ontknooping
was eindelijk daar zij moest gelukkig zijn.
Daar opende zich de deur; van het heldere
zonlicht als van eene glorie omstraald, verscheen
Truida op den drempel.
Wildheiin en Truida hadden elkander, nadat
de laatste als kind de ouderljjke woning liad
verlaten, nimmer gezien. De jjdele jongeling ver
loor bij zulke bekoorlijke verschijning bijna het
verstand, terwijl Louise zich verheugde over den
indruk, dien hare zuster op haren verloofde maakte.
Met ongedwongen minzaamheid trad Truida
den man te gemoet iD wien zij reeds sedert
jaren den toekomstigen echtgenoot van hare zuster
zag. Louise kende geen grooler genoegen dan
wanneer hare Truida zoo recht werd bewonderd.
Ook Adolf zag met verwondering deze uitmun
tende schoonheid aan en Louise wist het arge-
looze meisje gemakkelijk tot onschuldigen kout
over te halen, waarbij hare reizen het hoofd
onderwerp uitmaakten.
Wildheim stond verbaasd. Hij wist niet wat
meer te bewonderen, de reinheid harer schoone
ziel en het teederc gevoel, dat uit menigen trek
doorstraalde of hare grondige kennis, waarmede
zij over alles sprak. En dan hare kinderlijke
eenvoudigheid, die hare onbewust liet hoe hoog
zjj boven anderen was verheven! Hoe gelukkig,
benijdenswaardig moest de man niet zijn, die het
geluk ten deel viel zulk eene levensgezellin te
mogen verkrijgen.
Wordt vervolgd).
