N- I E U W
j
No. 1294
Woensdag 19 September 1888»
13de Jaargang.
Vrijdenkers.
B U flT~KN LAN ïh
De Vergelding.
4
mi m
7*
ABOiSNEMEBTSFB IJ 8
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland >1,80
Afzinderlgke Nummer0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON" AGITATE.
?HIJ3 DER ADVERTENTIE»
Van 16 regeis.30 Cents.
Bike regei meer os
Groote 'letters worden berekend naar plaatsruimte.
I
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentie n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS LAUREL
Niet lang geleden had er te Keulen eene
vergadering plaats van een aantal »ver-
lichte« mannen, die zich vrijdenkers*
noemen. Zij weuschten in de metropole
van de Rbijnprovinciën hun licht te doen
schyueu tot verlichting van de dommen,
die nog niet tot de secte der vrijdenkerij
behooreu. Door gewone vrijdenkers en zelfs
door geleerde doctoren werden philosophi-
sche redevoeringen gehouden, die ten slotte
van dien aard waren, dat de politie ge
noodzaakt was aan het schandaal een einde
te maken, door de vergadering te doen
Bluiten eu verdere bijeenkomsten te ver
bieden.
We'.geziuden zullen met ons het krachtige
optreden der Duitscbe politie voorzeker
goedkeureu. Iu eeu Cbristelijkeu Staat be
hoorden dergelijke vergaderingen nimmer
te worden toegelaten. Bijeenkomsten waar
de meest godslasterlijke taal wordt uitge
braakt, waar God eu Godsdienst worden
bespot eu de waardigheid van deu meusch
wordt aangetast, behooren zeker op de
allereerste plaats tot die zaken, welke ge
vaarlijk zijn voor deu Staat en de gauscbe
maatschappij. Tegen het atheïsme moet
dan ook voortdurend worden geageerd. Zijne
aanhangers nemen op ontzettende wijze in
aantal toe; de vrydeukerij vindt hoe langer
hoe meer hare volgelingen.
't Is juist die onzalige propaganda, welke
er ons toe leidt het een en ander omtrent
de vrijdenkerij in het midden te brengen,
ten einde ook onzerzijds iets bij te dragen
tot wering vau een vreeselijk kwaad, het
welk zulke betreurenswaardige gevolgen na
zich sleept eu zoo het niet wordt gestuit,
ten slotte tot totalen ondergang van Staat
en volk zal vooren.
Wat zjjn vrijdenkers? Het autwooid op
deze vraag is niet zeer moeilijk te geven.
Vrijdenkers zijn eigenlijk lieden, die hunne
hersens zoo geplaagd eu gesloten hebben,
dat er voor God, Hemel of bel, geen plaati
meer is. Er bestaat geen God, zeggen zij,
en de duivel is slechts uitgevonden om kin
deren bang te maken. De vrijdenkers den
ken vrij, d. w. z.: zij deuken wat zij willen.
De meesten ouder hen deuken ecliter in
't geheel niet, anders zouden ze geen vrij
denkers zijn. Want het deuken leidt niet
van God af, maar bet voert ons tot Hem.
Zie slechts om u heen in de natuur, in
deze grootscbe schepping, beschouw deu
menscb in zijn organisme, met zijne spraak,
zjjn oog eu zeg dau: dat is alles nit zich
zelf ontstaan er is geen God. Dat zou
immers de taal van eeu krankzinnige zijn.
Voor deu vrijdenker bestaat er niets boven
natuurlijks, hij heeft Hemel eu hel, God en
FEUILLETON.
Vervolg en slot).
De schildwacht, een goedharrige Beier, bad
genegenheid voor den vromen, ijverigen Priester
opgevat. //Het gaat niet, Monsieur le Curé„, zei
hij in gebroken Fransch. //De gevangene vroeg
mjj, u niet binnen te laten als gij mocht terug-
Romen.//
//Vraag het hem nogeens,// zei de Pastoor, die den
moed niet wilde opgeven „misschien is hij nu wel
van gedachte veranderd.,, Toen Jean echter bij zijne
weigering bleef volharden, begaf de Priester zich
naar het kerkje, 70or welks altaar hij als kiud
reeds had geknield en bad daar geruimen tijd.
Wat al gedachten doorkruisten toen het brein
van den man, die uiterlijk zoo kalm scheen! Edme,
hjj zelf, zijne ouders, het gelukkige verleden, het
heden, de eeuwige toekomst! En door dit alles
heen hield de bede den boventoon: //O God,
help mij en sterk mij in de vervulling van mijn
plicht in de redding zjjner ziel
Tusschen den gevangene en zijne bruid had een
kort doch pijnlijk onderhoud plaats. Hij drukte
de weenende Estelle hartstochtelijk aan zijn hart.
Hjj noemde haar zjjne lieve vrouw en telkens
herhaalde hjj luid genoeg om door den schildwacht
den duivel afgeschaft en de natuur daar
voor in de plaats gesteld, die hem alles zal
verklaren.
Ongelukkigeu! O, mochten zij toch eens
vragen: hoe komt het dat zij kunnen zien,
hooreu, voelen, deuken en spreken? Hoe
komt het, dat bet lichaam leven ontvangt
en eenmaal weder op geheimvolle wijze dit
leven uitademt? Daar staan zij dan met
hunne wijsheid eu de natuur geeft hun
geene verklaring. Die arme vrijdenkers! Hoe
zal het ben te moede zijn, wanneer een
maal bun laatste uur beeft geslagen, als
de dood zijn offer aangrijnst. Op het sterf
bed worden de dingen gansch anders be
schouwd, dat beeft de vrijdenker Voltaire
ondervonden, toen bij in het aangezicht des
doods om eeu Priester riep; maar zijne
vrienden zorgden er wel voor, dat aan zijn
verlangen niet werd voldaan. En zoo ging
die groote geest naar de eeuwigheid.
Niet alleen geleerden ontkennen de hoo-
gere dingen en verkondigen, dat er geen
Opperwezen bestaat. Ook domme, onont
wikkelde lieden zijn er, die zich vrijden
kers noemen, zonder eigenlijk te weten,
waarom. Hunne geestelijke armoede eu be
krompenheid willen zij door hun vrijdenkeu
maskeeren, door eene openbare verzaking
van het geloof meenen zij voor hoogst ontwik
kelde en beschaafde meuschen door te gaan.
Wie geleerd is, is verlicht en wie verlicht
is gelooft niets, ergo, wie niets gelooft is
geleerd; ziedaar de logische gevolgtrekkiug
van deu vrijdenker. Met een stillen vrij
denker kan men nog medelijden hebben,
maar voor een atheïst, die met zijne onza
lige ideeën in het openbaar optreedt en
daarmede pronkt, hebben wij slechts ver
achting over.
Te Keulen vormden op bet door ons
vermelde vrijdenkers-congres de sociaal
democraten de meerderheid der toehoorders.
Dat geeft te denkeu. Als die lieden zich
in gezelschap van godloochenaars op hunne
plaats gevoelen, dan moet er toch tusschen
beiden eene verwantschap van ideeën be
staan en zulk eene verwantschap bestaat
inderdaad. Daarvoor levert de geschiedenis
eu ook de tegenwoordige tijd talrijke be
wijzen. Giug niet bij de bloedige, Fransche
revolutie, welker aandenken in 't volgende
jaar iu Frankrijk door eene tentoonstelling
wordt gevierd, ongeloof en omwenteling hand
in hand? God werd afgeschaft eu in Zijne
plaats de rede in de gedaante van eene
veile deern als godheid boven de rookende
puiuhoopeu der tempels en altaren verheven.
Geloof eu godsdienst leereu ons achting en
eerbied te hebben voor de Goddelijke eu
maatschappelijke wereldorde, maar met on
geloof en goiloochening is deze niet te
vereenigen. Het is voor de sociaal-demo-
te worden verstaan, dan zij ter wille van Edmé
gestraft waren, dat zijn dood de reden van hun
ongeluk was, doch dat. het wreed van God was,
Zijn wraak tot op den dag van hun huwelijk
uit te stellen. Opnieuw kreeg hij een aanval
van wanhoop, terwijl hij haar stilzwijgend aan
staarde.
Half in zwijm werd Estelle het vertrek uitge
dragen. Dit was dan de dag van haar triomf,
waarop zij, een meisje zonder eenig vermogen,
den rijksten bruidegom van uren ver nit den
omtrek, den hare kon noemen, met opoffering
van trouw, genegenheid en het leven van een
braaf man....
Haast was het noodlottige uur gekomen Ieder
een wist, dat het vonnis even achter het dorp
zou voltrokken worden. Er waren reeds soldaten
daarheen gezonden om een graf te delven, kinde
ren hadden het nieuws verbreid. Eindelijk waren
de treurige toebereidselen afgeloopen; groepjes
menschen door een ziekelijk gevoel van angst
en ontzetting gedreven, begonnen zich lang voor
den tijd te vormen. Er heerschte eene groote
verbittering en menige bedreiging werd tegen den
vijand gemompeld. PlaDnen om den gevangene
te ontzetten en de Pruisen te vernietigen wer
den geopperd en verworpen. Dit was dan ook
gemakkelijker gezegd dan gedaan. De rampzalige
maire rende in doodsangst heen en weer; hij
smeekte het volk zich rustig te houden en zich
aan het onvermijdelijke te onderwerpen, aan
hnnne vrouwen en kinderen te denken en mocht
ciatie een slecht teekeu, dat zij zich iu
den kring vau vrijdenkers eu atheïsten
thuis gevoelt, en dit alleen reeds moet
iedereen afschrikken, zich iu hare armen
te werpen.
Het atheïsmede godloochenaars eu vrij
denkers hebben nog nimmer iets goeds
verricht eu de geschiedenis leert, dat eene
natie, al was zij nog zoo beschaafd en
levensvatbaar, spoedig te niet ging, zoodra
het atheïsme en de vrijdenkerij zich onder
het volk verspreidde. Iu Frankrijk zien wij
de gevolgen van deze treurige verschijning
het atheïsme, dat het Kruis van alle open
bare plaatsen en uit de scholen deed ver
dwijnen, heeft ook eene onzalige verandering
gebracht in het maatschappelijk leven;
Frankrijk zinkt vau jaar tot jaar dieper.
Zonder godsdienst en geloof heeft het in
dividu geen steun, kan een volk niet bestaan.
Ook de vrijmetselaars zijn vrijdenkers.
God eu geloof bestaan niet voor benende
liefde der».-, broedersis niet op cbriste
lijkeu grondslag gevestigd, doch s echts op
materiëele belangen. De Kerk, de bewaar
ster der orde en goede zeden is hunne vij
andin, de strijd tegen de Kerk is derhalve
hunne taak.
Ofschoon nu de vrijdenkers voor de goede
zeden, voor menschdom eu maatschappij
hoogst bedenkelijke beginselen verkondigen,
is het toch aan hoogleerareu geoorloofd
van den katheder hunne leeringen te ver
kondigen; het staat hen vrij in het open
baar ongeloof eu zedeloosheid te predikeu
en zoo het vergift van zedeloosheid te storten
in de harten der jeugd.
Zou het niet iu het belang zijn van de
sociale en zedelijke wereldorde, als de man
nen der wet de vrijdenkers weerden uit de
opeubare lokalen en de atheïstische leeraars
als gevaarlijke menschen van huu leerstoel
verwijderden?
Kan men van eeu vrjjdeuker en godlooche
naar nog recht en trouw verwachten? Waar
blijft de heiligheid van deu eed, waar blijft
de gerechtigheid eu eerlijkheid op de wereld,
als de vrijdenkers en de godloochenaars
hu uue ontzettende leeringen vrij mogen ver
spreiden om de menschen van God en gods
dienst af te houden?
Inderdaad, de wereld kan niet bestaan,
wanneer de vrijdenkers-beginselen mochten
zegevieren, want slechts liet geloof en de
vreeze Gods regeeren de wereld, de vrijdenke
rij, het altheïsme richten haar te gronde.
In politieke klingen houdt hardnekkig
het gerucht stand, dat tusschen deu Duit-
scheu Keizer eu deu Rijkskanselier over
legd wordt, in welken vorm laatstgenoemde
hij er wel bijvoegen aan hemzelf, want, er waren
enkele noodlottige voorteekenen met betrekking
tot het lot dat hem te wachten stond, ingeval
de dofpelingen tegenstand mochten bieden.
De zon neigde langzaam ten Westen. Als zij
was ondergegaan, zou een jong, krachtig leven
een einde hebben genomen. De dood van een
misdadiger, een ongewijd graf welk een
einde van een leven. Geregelde voetstappen
kondigden de aankomst der troepen aan. In hun
midden liep, met gebonden handen en gebogen
hoofd, Jean Distinguin. De soldaten verdeelden
zich, om de huu vooraf aangewezen plaatsen in
te nemen en lieten den gevangene voor het ge
opende graf staan. Een detachement werd met het
varen belast. Langzaam neigde de zon ter kimme,
doch Generaal Von Leuchtenberg was nog niet
aanwezig. Aller blikken waren op den weg ge
richt, die naar het dorp leidde, en daar zagen
zij hem eindelijk met zijn staf naderen en met
den Pastoor, die naast zijn paard liep. Wat deed
hij daar? Ware hij niet beter op zijne plaats hij
den veroordeelde, die zulke sombere eu woeste
blikken om zich heen wierp? Het volk zag den
Generaal afstijgen en de voor hem bestemde
plaats innemen. Zij zagen, dat zijn stroef gelaat
zich ontplooid had en hij er bedroefd uitzag;
sommigen meenden zelfs, dat hij in het voorbij
rijden had gemompeld: //een koning onder
mensehen//. De zonneschjjf was nu geheel verdwe
nen en in ademlooze spanning verbeidde men de
dingen, die komen zouden.
zich van het grootste deel zijner politieke
werkzaamheden zal kunnen terugtrekken,
op gelijke wijze als met Moltke is geschied.
Vau het thans openbaar gemaakte ver
kiezingsprogramma der nationaal-'iberale
partij is het voornaamste, dat de partij zich
verklaart tegen verdere tegemoetkomingen
van den Staat aan het Vaticaan, elke uit
breiding vau het hiërarchische gezag in de
Evangelische Kerk verwerpt, en ten krach
tigste verlangt, dat do Pruisische volksschool
het karakter eeuer staatsinstelling blijve
behouden.
Op grond van den burgerlijken staat van
beleg te Hamburg, Altona eu Harburg zul
len binnenkort uit die plaatsen weder een
aautal socialisten worden verdreven. In
overleg met de Regeering hebben de plaat
selijke autoriteiten de noodige schikkingen
gemaakt om de 28 socialisten, die iu Juli
wegens geheime verspreiding van verboden
geschriften eu geheime relatiëu met verbo
den vereenigingen zijn veroördeeld en wier
straftijd binnen kort afloopt, onmiddellijk
na hunne invrijheidstelling uit het gebied
van deu burgerlijken staat van beleg te
verbannen, eu dien maatregel ook toe te
passen op andere socialistische woelgeesten,
wier verblijf de politie aldaar voor de open
bare rust gevaarlijk acht.
Woensdag hebben omtrent 600 post
en telegraafbeambten te Parijs eene bijeen
komst gehouden, waarin eene commissie van
8 leden benoemd werd, ten einde een peti
tionnement iu het geheele land aan den
Directeur-Generaal der posterijen en tele-
graphen op touw te zetten, en besloten werd
bij dezen gehoor te vragen om de grieven
der beambten tegen de laatste lijst van be
vorderingen in te brengen.
Ook de hulpbeambten zijn op gelijke wijze
doende om tractemeuts-verhoogiug en be-
uoemiug tot gewone beambten na drie jaren
zonder examen te verkrijgen.
Le Parti National heeft een middel ge
vonden om eeu einde te maken aan het
Boulaugisme. Dit bestaat in de afschaffing
van de verbauniugswetten en de terug
roeping der Prinsen.
Op deze wijze, zegt het blad, zou het
Boulangistisch leger, dat sameugesteld is
uit conservatieven en ontevredenen, als bij
betooveriug wegsmelten.
Het is zeer goed, zegt La Libertéde
vlek, welke de verbanning op de republiek
geworpen heeft, uit te wisschen, maar dit
is niet voldoende.
De kracht der vijanden van het tegen
woordig regeerstulsel en het ontstaan vau
het Boulangisme zijn, men kan het niet
genoeg herhalen, gelegen iu de algemeene
ontevredenheid, welke door een slecht be
stuur is ontstaan.
//Uw Pastoor, Monsieur Yvon Delavigne,//
begon de Generaal, „dien ik eerbiedig en hoog
acht, heeft mij over den gevangene, Jean Distin
guin gesproken; hjj deelde mij mede, dat deze
heden gehuwd was en de gedachte te moeten
sterven, hem wanhopig maakte. Maar hij deed
meer. Hij wees er op, dat hijzelf een man was
wiens maatschappelijke invloed verre dien van
den gevangene overtrof, hoewel hij minder ver
mogend dan deze was; dat hij geen aardsche
baiiden had, en zooals hij in nederigheid hoopte,
bereid was tot God te gaan. Hij bood zichzelf
als plaatsvervanger aan.
De gronden voor zijn aanbod zijn zoo gewich
tig en hij is zoo bevreesd voor den dood van den
gevangene, in zijn tegenwoordigen geestestoestand,
dat mij geene keuze is overgelaten, vooral met het
oog op de stellige hevelen van den Opperbevel
hebber, dat er een offer vallen moet." Zijn stom
scheen te beven.
Het volk zag, dat Jean in stille was verwij
derd en de Pastoor op zijne plaats stond, in zijne
zwarte soutaan, met een crucifix tegen het hart
gedrukt. Von Leuchtenberg wendde het hoofd
af, toen hij het teeken gaf. De schoten knalden.
Een marmeren kruis wijst de plek aan, waar
Pastoor Yvon Delavigne begraven ligt en daarop
leest men de woorden:
//Hij leefde als een Heilige en stierf als Mar
telaar.//
