N IE WE
No. 1298.
Vrijdag 28 September 1888.
13de Jaargang.
De fabrieken en hare werk
lieden in Engeland
BU1TENL A N
FEU1LLE TON.
Moïna.
(Slot volgt.)
HAiRLEMSGne
ABONNEMENT8PBIJ8
Per 3 maanden voor Haarlemt 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzjuderljjke Nummers0,06
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BüBEAÏÏ: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIÉN
Van 16 regels.30 Cents.
Slke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant
Adverteutiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en Vrij dag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KUPPERS LAUREY.
In het Britsche Rijk verschijnt jaarlijks
een verslag van den toestand der fabrieken
en der arbeiders, dat door den Inspecteur-
Generaal der fabrieken, met medewerking
van vpf Hoofdinspecteurs, is samengesteld
en aan de Regeering wordt aangeboden.
Dezer dagen verscheen het verslag over
1887 dat eene tamelijk uitvoerige schets
bevat van den toestaud der industrie in
Groot-Brittaunië, en waarin tevens ook be
langrijke mededeelingeii worden gegeven
omtrent den toestaud van den arbeider in
dat, wegens zijne sterk ontwikkelde in
dustrie wijd beroemde Rijk.
Hot kan ziju nut hebben, enkele mede-
deelingeu uit dit verslag ook te onzent
bekend te makeu. Allicht zijn dan belang
hebbenden in staat hun voordeel te doen
met hetgeeu in 't bedoelde verslag wordt
vermeld en kunneu de feiten aanleiding
geven tot verbetering van toestanden, zooals
die niet alleen in Eugeland, maar ook hier
eu elders worden aangetroffen.
Omtrent den toestand der nijverheid laat
het verslag zich niet ongunstig uit. De
Inspecteur iu Schotland, Mr. Henderson,
zegt in dit opzicht o. a. liet volgende: »Het
is mg aangenaam te kunneu berichten, dat
er in de laatste maauden eeue merkbare
beterschap iu den toestand der industrie
valt waar te nemen. Het feit, dat deze
verbetering zich niet tot enkele takkeu der
industrie bepaalt, geeft mij de hoop, dat
de lange periode van kwijning en achter
uitgang, ouder welke het land in hooge
mate ljjdeude wai, ten einde is.« De In
specteur vau het district Wolverhampton
vermeldt in zijn verslag, dat de industriëele
toestaud iu ziju district beter is dan aan
het einde van het vorige jaar. Al heeft er
ook geeue stijging van prijzen plaats ge
had, de navraag is toch grooter geworden.
Uit Birmingham wordt gemeld, dat ondanks
er enkele takkeu vau nijverheid zich iu een
onguustigen toestand bevinden, in 't alge
meen eeuige beterschap valt waar te nemen.
Een zelfde bericht geeft de Inspecteur uit
Noordwestelijk Schotland.
Een minder verbljjdeud bericht over den
toestaud komt uit Ierland. De Inspecteur
meldt dat er éen inspectie-district opge-
Report of the Chief Inspector of factories and
workshops to lier Majestys Principal Secretary of State
for the Home Department for the year ending 31 Oct.
1887. (London, 1888).
4)
(Vervolg.)
Tegen den avond kwam de bende bij het
dorp waar Camarda hare dochter had gelaten,
en waar zjj haar nu mocht gaan halen. Haar
moederhart klopte van vreugde bjj de ge
dachte, dat '/rj hare Moïna zou wederzien, haar
jongste kind, dat zij sedert hare kindsche ja
ren zoo zelden had mogen omhelzen. Haar
echtgenoot, een ruwe Zigeuner, had zich bij een
troep smokkelaars gevoegd, die Engelsche koop
waren in Frankrijk trachtten binnen te voeren.
Doch in die dagen werd er scherp op gelet.
Er had eene hevige worsteling plaats tusschen
de tolbedienden en de smokkelaars; de laatsten
werden overwonnen, en in het heete van den
strjjd kreeg de man van Camarda de volle la
ding van een geweer in zijne borst. Hij had
echter nog kracht genoeg om over de Spaan-
sche grens te vluchten en zich naar het dorp
te slepen, waar hij zijne jonge vrouw met de
kleine Kira, die toen nauwelijks achttien maan
den telde, bij den heler van de bende had
achtergelaten. Daar lag hy nog eenige uren in
doodstrijd, en stierf toen. De heler hield uit
medelijden de arme weduwe met haar kind
nog eenigen tijd by zich; maar op het laatst
begon hem dit te vervelen; de troep Zigeuners
kwam niet meer terug en boezemde hem dus
geene vrees meer in, en op een goeden avond
zette hy de ongelukkige vrouw met haar doch
tertje aan de deur. Het regende dat het goot,
heven is, namelijk dat van Zuidelijk en
Zuid-Westelijk Ierland, omdat daar de in
dustrie als 't ware is uitgestorven. Reeds
langen tijd, aldus schrijft die ambtenaar,
heeft men iu die streken achteruitgang op
't gebied van nijverheid kunnen waarnemen
en wanneer dit feit in verband wordt ge
bracht met de omstandigheid, dat kinderen
en jonge personen iu fabrieken en werk
plaatsen veel minder iu aantal zijn dan in
Noordelijk Ierland of Schotland, dan is het
klaarblijkelijk, dat, niettegenstaande het
district grooter is, de werkkring van een
fabriek-Inspecteur niet van dien belang
rijken aard is, als die in andere gewesten
van het Koninkrijk. Ook andere berichten
makeu van den ougelukkigeu maatschap-
pelijkeu toestaud van Ierland gewag. De
Inspecteur van het noordelijk district in
Ierland meldt aangaande de voornaamste
industrie in dat gewest, de vlasspiunerij en
weverij, dat de depressie blijft aanhouden
en dat er in den toestand der arbeiders
geeue verandering heeft plaats gehad. Mr.
Woodgate, de Inspecteur van Westelijk,
Zuidwestelijk en van Centraal Ierland be
richt, dat er iu dat district geen beterschap
op het terrein der industrie valt waar te
nemen.
Iu het verslag wordt meermalen gezegd,
dat het gebruik van machines met den dag
grooter wordt, hetgeen tengevolge heeft,
dat de productie toeneemt en dat bekwame
arbeiders meer eu meer door vrouwen en
kiudereu wordeu vervangen. Een der ver
slaggevers is van meeuing, dat door het
vervaardigen van machines, waartoe vol
wassen werklieden noodig zijn, juist die
arbeidskrachten, worden gebezigd, welke iu
de andere takken van industrie worden
verdrongen. Dit blijft echter nog zeer
quaestieus, te meer als men bedeukt, dat
bij de suelle ontwikkeling der techniek het
mettertijd zeer goed mogelijk kan worden,
dat vrouwen- eu kinderarbeid ook in de
machinen-industrie op ruimere schaal kan
ingevoerd wordeu. En welk een ontzet
tende invloed het verdringen van den mai -
neu-arbsid door den vrouwen- eu kinder
arbeid op de sociale toestanden hebben zal,
behoeven wij niet te releveereu.
Dat de vrouwen-arbeid in de laatste
jaren op onrustbarende wijze is toegenomen,
bljjkt duidelijk uit de onderscheidene berich
ten, welke iu het>report« voorkomen. Zoo
verhaalt de Inspecteur van Schotland en
van Noordelijk Engelaud, dat de vrouwen
arbeid, die iu de laatste jaren merkbaar
toenam, ongetwijfeld van grooteu invloed
en alle huizen waren gesloten. De rampzalige
vluchtte onder het kerkportaal, en God weet
hoe het met haar zou zya afgeloopen, zoo niet
het geschrei van haar dochtertje de ooren van
eene voorbijgangster had getroffen. Het was eene
dame van middelbaren leeftijd, de Gravin de Saint-
Pierre. Haar gemaal had bij de revolutie het
leven verloren op het schavot; zij zelve had zich
met moeite over de grenzen kunnen redden, en
leefde nu stil en verborgen in dit kleine dorp, met
slechts een enkelen bediende bij zich, den ouden
Jozef, aan wien zij voornamelijk hare ontsnapping
had te danken. Deze goede dame nam Camarda
mede en verpleegde de ongelukkige in haar huis,
waar zjj kort daarna aan een dochtertje het
leven schonk. De Gravin was meter en noemde
de kleine Maria, waarvan de moeder Moïna maakte.
Na verloop van zes maanden kwam een troep
Zigeuners in het dorp, en Camarda wier zwerve
lingsgeest ontwaakte, besloot de heidenen te
vergezellen. Op herhaald aandringen der Gravin
stond Camarda hare kleine Marie af, en zij on-
derteekende zelfs eene akte, waarbij zij beloofde,
dat de kleine by hare weldoenster mocht blijven
wonen, tot deze Spanje mocht verlaten en naar
Frankrijk zou terugkeeren.
De opvoeding van Marie of Moïna, zoo als
wjj haar voortaan zullen blijven noemen, werd
nu de grootste levenstaak der Gravin. Zij deed
haar best de kleine heidin groot te brengen in
de vreeze des Heeren, en haar goed te door
dringen van de waarheden en voorschriften van
onzen heiligen godsdienst, en slaagde boven
aller verwachting. Moïna beantwoordde aan
de zorgen van hare goede meter en werd een
voorbeeld voor de gansche dorpsjeugd, niet
is geweest op het pauperisme gedurende
het tijdperk der industriëele depressie. Uit
een Schotsch district wordt medegedeeld,
dat de vrouwen zich onderwerpen aan de
grootste inspanning en vermoeienis. Om b. v.
van hare wouiugeu naar de fabriek of werk
plaats te gaan, getroosten zij zich dagelijks
een weg van drie Engelsche mijlen af te
leggen, ten einde hare huisgezinnen niet
te lateu verhongeren, vermits hare echt
genoten werkloos waren of voor al te lage
loonen moesten arbeiden. Dergelijke berich
ten komen ook uit Birmingham en men mag
aannemen, dat men soortgelijke toestanden
ook iu andere deelen van Engeland zal ont
moeten, al wordt zilks niet uitdrukkelijk
in de berichten der Inspecteurs vermeld.
Dat er tijdperken zijn, waarin de volwassen
mannelijke arbeiders tot werkloosheid zijn
gedwongen of voor een loon moeten werken,
't welk niet toereikend is om hu one huis
gezinnen te onderhouden, terwjjl de vrouwen
en kinderen gedwongeu ziju hard te werken,
om het allernoodigste voor het huisgezin
te verdienen, is een der mee3t onheilvolle
toestanden, welke de moderne wjjze van pro
ductie met zich mede breugt.
De Heer Schlözer (Pruisisch Gezaut bij
het Vaticaau) is naar Rome teruggekeerd.
Eergisteren is iu de p ^st- en tele
graafbureau'» te Parijs eeue kennisgeving
aangeplakt, herinnerende, dat ambtenaren
geene andere vertegenwoordigers hebben
dan hunne meerderen, en hen waarschu
wende, dat ieder huuuer, die op eeue of
andere wjjze als vertegenwoordiger zijner
ambtgenooten optreedt, deswege vanzelf van
zjju post wordt vervallen verklaard.
Ter Parijsche Beurs was eergisteren het
volgende beticht aangeplakt:
Gemeenschap met Londen Berliju
(Beurs) en Lyou moeielijk. Geene gemeen
schap met Amsterdam (Beurs)«.
Volgens de Débats heerschte er onder de
telegrafisten vau het hoofdbureau en
ter Beurze groote opgewondenheid. De be
richten van Berlijn, Londen eu Lyon kwa
men ruim éen uur te laat. Dit opzettelijk
slecht werken noemen de heeren faire le
mastic«. Zij sehjjuen o. a. toestellen onklaar
te makeu. Te Lyon, Marseille, Bordeaux
schijnt al mede te worden gemastiqueerd.
De bedevaart der Fransehe katholieke
rechtsgeleerden, voorgezeten door den Se
nator Luciano de Bruo, zal van 2 tot 10
alleen door hare deugd en innige godsvrucht
maar ook door hare vlugheid en ijver in het
leeren, en hare behendigheid en liefde tot den
arbeid, want de Gravin voedde haar niel op
als eene groote dame, maar bejjverde zich eene
flinke huishoudster van haar te maken, opdat
aij zoo in alle omstandigheden des levens zich
zelve zou kunnen redden.
Van tijd tot lijd kwam de troep van Joï in
het dorp, en Camarda en Kira, die zich bij hen
gevoegd hadden, gingen alsdan hare weldoenster
en Moïna bezoeken. Deze was de trots en de
vreugde van hare moeder, die haar overal prees
en zich op haar beroemde. Haar eenig verlangen,
hare eenige zorg was hare dochter bij haar te
hebben, zoodat Kira, wier ijverzucht ontwaakte,
hare zuster begon te haten en niet zelden om
Moïna hooge woorden tusschen laar en hare
moeder voorvielen. De Gravin ifltusschen had
zich met hart en ziel aan hare beschermelinge
gehecht; zij had haar lief als hare dochter en
kon het denkbeeld niet verdragen, dat het on
schuldige meisje wellicht eens onder dien ruwen
en baudeloozen troep heidens haar leven zou
moeten doorbrengen. Doch Moïna was niet zoo
afkeerig van dit denkbeeld, wiint zij hoopte met
de genade Gods het middel te worden om hare
moeder, hare zuster en hare stamgenooten tot
de kennis van den waren God te brengen, hen
van hunne kwado en oncerljjké praktijken te
doen afzien, en tot een christelijk en rustig leven
te beKeeren.
Zoo stonden de zaken toen Lodewjjk XVIII
den troon zijner voorvaderen- beklom en uitwij
kelingen naar hunne vorige bezittingen mochten
terugkeeren. De Gravin aarzelde geen oogenblik;
October te Rome vertoeven. Mgr. Fona,
Bisschop van Greuoble zal de pelgrims aau
Z. H. den Paus voorstellen.
De Begrootingscomrais3ie heeft, ond aufes
de vau te voreu door den Miuister van
Marine afgelegde verklaringen, besloten het
door dezen aangevraagd cijfer met vijf
millioen franks te verminderen. Dientenge
volge heeft de rapporteur zjju ontslag aan
geboden. Ribot werd benoemd tot rappor
teur voor de Mariuebegrooting, ter ver
vanging van Gerville Réacbe.
Ribot heeft echter geweigerd deze be
noeming aan te nemen.
Het bljjkt dat de Porte den Turkscheu
Gouverneur, togen wiens handelingen de
Grieksche Regeeriug is opgekomen, wilde
verwjjderen, doch dat diens groote invloed
in des Sultaus ömgeviDg dit belette. De
Turksche Regeeriug schjjnt thaus aau den
eisch der Grieksche te willen toegeven,
dewjjl de Gouverneur willekeurig eu in
strjjd met zjjue iustructiëu heelt gebaudeld.
Iu Zweden wordeu thans de ver
kiezingen voor de Eerste Kamer gehouden.
Het kiesrecht ten opzichte dezer Kamer is
zoo geregeld, dat cigenljjk de groole laml-
eigeuaren de beslissing iu huuue macht
hebben. Er moeten ditmaal 24 ledeu worden
gekozen. Voor 16 is de stemming reeds af
geloopen; daaronder zjjn gekozeu 12 pro-
tectionisten en 4 voorstanders van vrijen
handel, ter vervanging van 12 dezer laatsten
en 4 protectiouisten, zoodat de protectio
nistische partjj acht zetels heeft gewonnen,
terwijl het zich laat aauzieu, dat zij bij de
nog overige verkiezingen ook verder zal
wordeu versterkt.
Uit Zauzibar meldt de Timesdat de
Britsche diplomatieke agent een algemeeuen
oorlog van de negers tegen de Duitschers
vreest. Hjj roept alle Engelsche zendelingen
terug, waarschuwt de Engelscheu tegeu
tochten in het binnenland, en houdt alle
vertrekkende karavanen terug.
Bjj een gevecht in de bergen van Jella-
labad heeft Kolonel Graham de Thibetha-
nen volkomen verslagen. Laatstgenoemden
verloren 400 doo ien en gekwetsten. Graham
is nu verder het land ingerukt.
Iu het Zuiden van Amerika verwekt
de gele koorts nog steeds groote ongerust
heid, eu iu de Zuidelijke steden heerscht
algemeen de zucht om de vluchtelingen
buiten hare mureii te houden. Te Nash
ville wordeu troepen gebruikt voor de
quarantaine; zjj waken ovor al hetgeen daar
aankomt. Uit Decatur, in Alabama, waar
de ziekte zich in de afgeloopen week ver
liet behoud van Moïna was haar dierbaarder
dan de terugkeer tot haar kasteel en hare goe
deren, en zjj besloot dan ook in Spanje te bljj-
ven, doch hare familie in Frankrijk had drin
gend behoefte aan haren onderstand; hare te
genwoordigheid in haar geboorteland was nood
zakelijk om alles te regelen en hare bloedver
wanten van den ondergang te redden; en zoo
bracht zjj hare genegenheid aau haar plicht ten
offer en schreef met een bloedend hart aan
Camarda, dat zjj hare dochter kon komen terug
nemen, want dat zjj Spanje ging verlaten. Rjj
de ontvangst van deze tijding was de heidin
schier uitzinnig van vreugde, en wilde aanstonds
naar hare dochter snellen;' maar Joï, opgestookt
door Kira, wilde niet toelaten, dat Moïna bij
de Zigeuners kwam, tot op den dag waarop hij
in zjjn eigen strikken gevangen werd en aan
Camarda de verlangde gunst moest toestaan.
Zoodra de bende was aangekomen, begaf zich
Camarda naar het huis der Gravin, hoewel het
reeds negen uur 's avonds was; maar het was
haar onmogelijk om tot den volgenden morgen
te wachten; zij wilde terstond hare dochter zien,
haar medenetnen. Zjj klopte als in zegepraal aan
de deur, en toen de oude Jozef haar brommende
had opengedaan, stormde zjj de stille huiskamer
binnen en vloog hare dochter met woeste vreug
de om den hals. Hare hartstochteljjke liefkozin
gen joegen Moïna bjjna vrees aan, en deze
maakte zich zachtjes uit hare armen los, terwjjl
zjj zeide.:
//Moeder, lieve moeder, wij zjjn niet alleen.
//Mevrouw de Gravin, ik kom haar halent"
jubelde Camarda, toen zjj een weinig was be
daard. (Wordt vervolgd)'
