NIEUWE
No. 1349.
Vrijdag 1 Februari 1889
14de Jaargang.
Ongeloof bijgeloof.
BUITENLAND.
Met den trein van 9 uur 30 min.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzjuderlyke Nummer»0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITB MA NON AGITATE.
CODBiir
PRIJS DBR ADVEBTENTlRW
Van 10 regeis.30 Cents.
Elke regel meer a
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant
Advertentiën worden uiterlyk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag- avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: IUPPEH8 fc IiAUÏET.
Te Berlijn, in »d# «tad der intelligentie
by uituemendheid,* en in hare omstreken
heerscht een ergerljjk bijgeloof. Die de
huisdeuren in die wereldstad eeuigszius
nauwkeurig heeft beschouwd, zal voorzeker
de talrijke hoefijzers* hebben opgemerkt,
die »den duivel het binnentreden moeten
beletten.* Deze hoefijzers zijn, wel is waar,
in de nieuwere groote gebouwen zeldzam.r
geworden en de waarzegsters hebbeu, dank
zy der politie, hare advertentiën ietwat
moeten wijzigen of beperken, maar het bjj
geloof blijft toch nog bjj voortduring be
staan. Men houdt or zieti nog steeds met
waarzeggerij bezig, er wordt nog steeds
door »sympathie« genezeu en de droorn-
boekjes worden er nog st«eds even grif
gekocht als de afichuwlijkate ridder- en
rooverromaus van oude en moderne schrij
vers. Het geloof verdwjjut, het bijgeloof
neemt in ontzettende mate toe niet alleen
ouder de lagere volksklasse, die met Gods
woord den spot dry ft, en voor de woorden
der waarheid beeft, maar ook in die kringen,
die tot de ontwikkelde willen gerekend
worden. Daar heeft het bijgeloof zich ge
vestigd onder de vlag vau het spiritisme,
dat door de meest geleerde lieden wordt
beoefend.
Een interessante gebeurtenis op het
gebied van bjjgeloof beeft onlangste Wer-
der, eeue gemeente op vjjf mjjlen afstands
van de stad der intelligentie gelegen, plaats
gehad, eene gebeurtenis, waarbij zelfs de
lusschenkoinst van het gerecht werd ver-
eischt.
Toen duizenden jaren geleden Herostratus
beroemd wilde worden, stak hg den tempel
van Diana te Epliesus in brand. De 15jarige
boerenknecht Wolter te Resau by Werder
heeft op goedkoopere wijze roem en zes
weken gevangenisstraf verkregen. Do bengel
heeft met steeuen, klompen, beenderen en
andere dingen geworpen en getooverd, het
vee des nachts uit den stal gedreven en
zyn patroon nog vele andere onaangenaam
heden berokkend. Deze heldendaden van een
kwajongen waren voldoende, om niet alleen
de gausche gemeente, den dominee en het
stadsbestuur incluis, in ontroering, vrees
en angst te zetten, maar ook eene gansche
volksverhuizing naar het kleine plaatsje
te doen ontstaan. »Het spookte te Resau*
en dit wonder verlangde iedereen te zien.
De spiritisten-vereeuigiug «Psyohe» in de
hoofd- eu reiideutiestad Berlijn, was er
van overtuigd, dat er geesten in het spel
waren. Eu tobu de politie en de ju»litie
tot de hoogst prozaïsche meening kwamen,
dat de genoemde Wolter en geen geesten
achter het spook verscholen was, trachtte
de vereeuiging Psyche zich in verbinding
te stellen met den «gruwelgk vervolgden»
bengel, in wien men een Dieuw «medium»
meeDde te hebben ontdekt.
De rechtbank echter verklaarde het
«medium» schuldig aan vernieling van eens
FEUILLETON.
(S) {Ft, volg)
„Wat? Gjj weet er in 't geheel niets vau?//
vroeg ik hem.
//Ik itoor mg aan zulke dingen niet en nog
minder kwel ik mjjn hoofd daarmee," was het
antwoord. //Wel heb ik daaromtrent meermalen
iet» vernomen; men zegt dat een spookwagen Om
trent dit uur den weg op en neer naar Brighton
rjjdt, doch wat maal ik om zulken oudewijven
praat.*
„Goed, maar hebt gjj zelf dan er nooit iets
van gehoord?
//Wel zeker, dat hoor ik alle avonden na aan
komst van den trein 9,30; ik verneem het wa-
gengerammel daar ginds op den weg en de stap
van een paard; in den beginne liep ik naar buiten
pm het tolgeld te ontvangen, maar ik zag niet»
anders eigendom, niettegenstaande de ver-
diger in zijn plichtbeset zelfs zoo ver ging,
dat hij op de mogelijkheid van spiritistische
venchjjuingsn wees. Wie het verslag van
deze terechtzitting leest, kan slechts met
verbazing uitroepen: Hoe is het mogeljjk,
dat zelfs een burgemeester en een dominee
zich door een boerenjongen zoo hebbeu
laten verschalken. De burgemeester liet
zich echter overtuigen, dat de beschuldigde
het ««pook» was, maar de dominee, Wil
helm Muller (zjjn naam dient aan de ver
getelheid te worden ontrukt) hield voet by
stuk en verklaarde voor de rechters, «dat
menscheljjke krachten zoo iets niet konden
voortbrengen.»
En waarin be«tond nu dat «zoo iets?»
Toeu dominee by den patroou van Wolter
geroepen was eu zich op de bedoelde plaats
het «spook» liet beschryven, stoud de knaap
in zyue nabyheid en wierp op onmerkbare
wjjze met aardappels eerst tegen de deur
van de melkkast, dan echter tegen het
hoofd van den predikaut. Inplaats van naar
den oorsprong van die vliegende aardappels
onderzoek te doen, hi»ld dominee dea hoed
voor h«t gelaat en begon eeu godsdienstig
lied te zingen. Deze houding van den
predikant, maakte het den jongen gemak
kelijk eene braadpan, een trechter en eeu
hammebeeu op domiuees achtbaar hoofd te
werpen.
Van geljjken aard waren de kunsten,
die Wolter by zyu patroon eu elders uit-
oefsnde. Weken lang duurde deze plage
rij. Meu verzekert, dat de bengel niet al
leen zijne verbazende behendigheid iu het
werpen wilde tooneu, maar dat hij met
zyne spokerij ook nog nog een auder doel
voor oogen had, natnelyk den eigenaar
van het huis, zoo ver te brengen, dat lijj
de woning voor een billijken pry« aau zijn
vader zou overdoen.
Maar dominee Maller liet zich niet uit
het veld slaan. Zelfs bad bij den eigenaar
van het perceel den raad gegeven het huis
metterwoon te verlaten.
De beschuldige tooude zich niet het
minst dankbaar voor dezen getuige a dé
charge. Iutegendeelhij spotte later met de
woorden van den predikant.
Eene bijdrage ter kenschetsing van het
moderne bijgeloof is ongetwijfeld de ver
klaring van dominee Muller, dat hjj aau
maguetische stroomen heeft gedacht, eeu
kompas in het bedoelde huis heeft gehangen
en aan Professor Holmholtz om inlichtingen
heeft geschreven. Laatstgenoemde ant
woordde, dat maguetische stroomen niet iu
wortelen en aardappelen aanwezig zijn en
dat, volgens zyne meeniug de eeue of an
dere schalk den eigenaar vau het huis
parten speelde.
Ziedaar een bewjjs van wetenscbappe! jjk
bjjgeloof. Inplaats van naar de handtaste
lijke verklaring te zoeken, verdiept meu
zich iu geheime uatuurkrachteu, van welke
men veel gehoord doch weinig begrepen
heeft. Eeu paar verstandige mannen, aau
en als het dan bepaald spoken zijn, die daar
rond waren, dan behoeven zjj ook geen tol te
betaleD.//
//Maar hebt gjj dè zaak niet nader over
wogen en onderzocht?// vroeg ik tamelijk teleur
gesteld.
//Waarom dat? die geen tolgeld betaalt, deert
mij niet, dan zou ik br. ook dienen te weten,
wat d*t voor mannen en honden zjjn, die over
dag hier pisseeren, dat weet ik ook niet, want
van mannen en honden ontvang U ook geen
geld.*
„Ik zal u eens wat zeggen, doe mjj het ge
noegen en trek bij aankomst van den trein 9
uur 30 den slagboom naar omhoog, het zal niet
tot uw schade zijn."
„Neen, dat durf ik niet,// was het korte be
scheid. „Het doet mij wel leed! Overigens hebt
gjj geen tjjd meer te verliezen, want ginds komt
de trein uit de tunnel."
En ja, ik hoorde hem aansnorren en zag hoe
de machine haren witten damp uitspuwde. Ik gaf
mjjn pony de sporen en reed een eindwegs de
straat op. Nu vernam ik het rammelen van een
wie het spook zjjue kunsten wilde ver-
loonau, grepen het medium* bij den
kraag en brachten den bengel voor den
rechter.
Zulk een voorval had nu eens in eene
katholieke streek plaats moeten viudeu!
En eeu katholiek Geestelijke had zich eens
moeten laten dupeeren door eeu deuguiet
van 15 jaar! Wat zou meu seu geschreeuw
in de auti-kathoiieke pers hebben gehoord!
Eu hoeveel artikelen over »Roomsche
superstitie* zouden er wel niet zijn ge
schreven?! Tegenover deze oude onwaar
heid, tegenover dit oude vooroordeel mag
het spook van Resau eu zjjn magnetisch
spiritistische:: aanhang we! gereleveerd
worde:: als eeu bewjjs, dat iu protestantsche
kringen en zelfs iu het zoo verlichte*
Berlijn en omstreken veel meer bjjgeloof
heerscht, dan ergens iu een der katholieke
landen.
Ook op eene andere wjjze kan dit door
de terechtzitting opgehelderd voorval leer
rijk werkon. Dergeljjke spokeu en geesten
als waarvan hier sprake is, hebbeu reeds
op vele plaatsen deerljjk huisgehouden en
het is niet overal mogen gelukken de schul
digen te ontmaskeren. Eu nog lang niet
alle menschen, zelf» niet de inwouers vau
het intelligente Berljjn, willen gelooven
dat achter een «spook» altjjd natuurljjke
eu meesteutjjds zeer eenvoudige verschyn-
selen zjjn verscholen.
Het wordt intusschen tyd, dat men aau
dergelijke spookgeschie leuisseu alle geloof
ontzegt eu dat men ze allermiust aau
kinderen verhaalt, wil men geen gevaar
loopen deze angstig eu bygeloovig te
maken.
Juist zjj, die de leer van het katho
lieke geloot omtrent goede eti booze gees
ten zich hebbeu eigen gemaakt, zullen het
minst geneigd zijn, aau bovenaardsche
wezens zin- en doellooze handeliugeu toe
te schrjjven. Zij zullen het stellig aan de
dappere inwoner* vau Resau en aan de
spiritisten vau het intelligente Berljjn
overlaten, geesten met kwajongeus te ver
warren.
Berichten uit Brussel melden, dat al
daar door de laatste po«t uit Zanzibar geen
schrijven van Stanley, maar slechts brieven
vau Tippoe Tib aaugebracbt zjjn, die tot
25 Augustus loopen eu de jongste berich
ten betreffende Stanley bevestigen.
De Rijktdag nam het voorstel der
Regeeriug betreffende Oost-Afrika bij tweede
lezing uau; de meerderheid der vrjjzinnigeu
eu de socialisten stemden tegen. De Bonds-
commissaris Wissmann verklaarde in den
loop der beraadslaging, dat aanwending
van geweld onvermjjdeijjk was, maar hoe
krachtiger de aanwending, des te korter
was zij, en hoe korter, des te werkzamer
eu minder ingrjjpend iu de algemeeue ver
houdingen.
wagen en het getrarapel van een paard. Nergens
kon ik iets bespeuren, 't geluid was nog te zwak.
Tassy werd weder onrustig, hjj schudde met den
kop, spitste de oorea en begon te rillen; plot
seling nam hij een zijsprong en gaf om teugel
noch zweep. Hij stoof het zand met de pooten
omhoog en hoe vriendelijk ik hem ook toesprak,
en op den hals klopte, ik kon hem maar niet
tot bedaren brengen. Ik Seek om naar den
slagboom, hjj was gcslo en, hoewel het vaartuig
op hem aanreed, doch plotseling werd hij open
gerukt en hevig tegen den paal geworpen,
waaraan hij over dag is bevestigd. Daarop
vernam ik weder het naderend geruisch der
wagens: het werd flauwer en scheen een anderen
weg ingeslagen te hebben. In den beginne lachtte
ik met alles, de gedachte aan een spookwagen
kwam mij te komiek voor, doch spoedig daarop
dacht ik toch na en terwjjl ik mjjn paard aan
zette, das ook langer niet weigerde, reed ik
naar het station. De beambten hadden het zich
aldaar nogal gemakkelijk gemaakt, want voor-
loopig was er geen trein te verwachten, ik zocht
een conducteur op en mengde mij in een gesprek
In den Rijksdag werd de opmerking ge
maakt, dat, wanneer er eene nieuwe suiker-
wet moet worden ingevoerd, men onder
anderen wel bedacht mag zyu op de vraag,
of ook de saccharine niet moet worden be
last. De Bondscommissari* Maltzahn gaf
hierop ten antwoord, dat dit punt te eeni-
ger tijd in overweging zou kunnen worden
genomen, wanneer de saccbariue-industrio
zich in zoover mocht ontwikkeleu, dat in
aanzienlijke mate de suiker en suikerstoffeu
door sacchariue worden vervangen. Voor
het oogenblik echter, terwjjl er iu Duitsch-
laud nog slechts twee saccbarinefabriekeu
zjjn, bestaat daarin nog niet zoodanige
outwikkeliug, dat men reeds aan eeue be
lasting op sacchariue zou behoeven te
deuken. Hiertoe bestaat iu elk geval nog
te miuder aanleiding, omdat daardoor eene
in Duitschlaud pa» ontstane industrie, voor
welke iu Frankrijk en Portugal de markt
thans is gesloten, reeds dadeljjk ten hoogste
zoj worden benadeeld.
In een adres aan de kiezers van Parjjs
zegt Boulanger hun dank voor hunue sa
menwerking tegen de parlementaire coalitie.
Van nu af (zegt hjj) bestaat er eene re-
publikeiusche partij, gegrondvest op de
eerljjkheid barer ambtenaren. Voor de Ka
mer bestaat er geen and6r uitzicht dan
ontbinding, en de Republiek moet voortaan
opeustaau voor alle Franscheu met een
goeden wil.
De derde Republiek, zegt het Dagblad
van Z. H. en 's Gr., is bankroet. Dat geeft
bjjna ieder toe, die buiteu Fraukrjjk den
toestand ernstig overweegt. Maar niet allen
zullen willen erkennen, dat de revolutie
idee zelve opnieuw iu het licht treedt al*
onmachtig Frankrijk waar zjj geboren
werd te redden.
Rechten afkondigende, en plichten verge
tende, heeft de omwenteling steeds de Fran-
scbe natie, en alle volken, welke naar haar
luisterden, misleid.
De eerste Republiek werd omvergewor
pen door Napoleon I, de tweede door Na-
poleou III; de derdedoor Boulanger?
Hiermee willen wjj niet zeggen, dat
zjj morgen reeds vallen zal; wjj willen
alleen constateereu, dat de groote laatste
worsteling gekomen is. Boulanger heeft A
gezegd, hjj zal, of hjj wil of niet, tot Z
moeten doorgaan.
Hier komen wjj aan het groote vraag
stuk, dat de verkiezing van Zondag
weder voor den geest deed opryzen. Wat
wil Boulanger? Of, zooals wjj bet reeds
vroeger uitdrukten, is hy werktuig of
werkmeester; handelt hjj voor zich of iu
auderer naam?
Dit is de groote quaestie van den dag
en der naaste dagen. De algemeene onte
vredenheid heeft zich nu belichaamd in éen
persoon. Dit is altjjd iets, ja alle». Maar
dan moet door dien persoon ook alles wor
den gedaan, om de ontevredenheid te doen
verdwjjueu. Iu welke richting zal hjj zich
gaan bewegen? Hy werd gedragen door
met hem. Na een tjjdla g over een en ander
gesproken te hebben, verhaalde ik hem, wat mjj
onderweg overkomen was en dat ik geen licht
in de zaak krijgen kon.
//Maar wat verlangt gjj dan van mjj?// sprok
hjj mjj zeer barsch toe, //ik weet van de geschie
denis niets, ik houd mjj niet op met geesten
of spoken, die komen mjj volstrekt niet in den
weg behoudens in den brandewijn,* voegde hjj
er met een lachje bjj; „ja, van de geesten houd
ik toch nog veel, of het moeten die zjjn,
welke mjj de maag verwarmen. Maar aan de
andere spoken geloof ik niet en als gij mjj zulke
geschiedenissen wilt opdisschen, bljjft dan maar
thuis, want daaraan geloof ik niet! Doch dit
neemt niet weg, dat wij daarom goede vrienden
bljjven en als wjj eens een glaasje op uwe ge
zondheid dronken
„Hiertoe heb ik nu juist geen lust,// zeide ik
en ergerde mjj over den driesten indringenden
kerel.
Wordt vervolgd.)
