N I E U WE
m. 1359.
Zondag 24 Febrnari 1889
14de Jaargang.
Eene onware beschuldiging.
B 5J i 8 E L A i\ 1).
Krijgsgevangen.
iB05N£M£ITT8 PB IJ 8
Per 3 maanden voor Haarlem0,8b
Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afz Jnderljjke Nummers0,03
Dit blad versclijjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
lyypiliSDitiT:
PRIJS DER ADVERTENTIE»
AQITE MA NON AGITATE.
7an 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: K UPPERS 1, AU RET.
De liberalen reizen het land af om te
getuigen tegen de auti-liberalen. Een tal
van kiesvereenigiugen worden begunstigd
met de uitiugeu van het liberalistisch ge
voel. Wij zullen de laatsten zijn om van
die rondtochten der liberalen een griet
voor de liberalen te maken. Het is maar
de vraag: hoe gaan die heereu wandelleer
aars bij huuue bestrijding van de auti-li
beralen te werk?
Tot ons leedwezeu moeten wij zeggeü,
dat de politieke eerlijkheid der verkondigers
van de blijde boodschap van het libe
ralisme veel te wenschen overlaat.
Met tal van bewijzen zoudeu wjj die
uitspraak kunnen staven, doch wij zullen
ons tot een enkel bepalen.
Hier hebben wij het oog op hetgeen ge
zegd wordt van de bedoelingen der Re-
geeriug en der meerderheid in de Tweede
Kamer met betrekking tot de school.
Volgens de liberalen leggeu hunne tegen
standers het toe op den oudergang der
openbare school. Tegen die stelling
protesteeren wij.
De anti-liberalen zijn niet moorddadig;
zij willen de opeubare school volstrekt niet
afmaken. Zoo iets ligt niet in hun politiek
gestel. Men kan met oneindig meer recht,
ja, volkomen naar waarheid, constateeren,
dat de liberalen den ondergang willen en
zoeken vati de bizondere school, hoewel
toch ook zij, volgens de Grondwet, recht
van bestaan heeft.
Het ware woord werd daar door ons ge
bezigd. Do vrije school bezit een recht op
leven en werken. De liberalen, willen feitelijk
haar niet erkennen. De bizondere neutrale
scholen (bijvoorbeeld de Nutsscholeu)
tegen haar hebben de liberalen geeue be
denking.
De haat van de liberaleu tegen de vrije
school begint waar deze ophouden onzijdig
te zijn. Geloovige scholen of scholen voor
de geioovigeu, die zijn den libertijnen een
gruwel. Waarin schuilt dus blijkbaar de
wortel van den afkeer der liberalen tegen
de bizondere scholen der »kerkelijkeu^
Niet in de vrijheid van het bizonder on
derwijs op zichzelve, maar in het misbruik
(zoo heet dat in het woordenboek der 1 ibe—
ralisten) dat van deze vrijheid gemaakt wordt
door de kerkgenootschappen, eigenljjk door
het geloof.
De echte liberalen zijn, als de erfgena
men in de rechte lijn van de maunea der
revolutie, godsdiensthaters en bij gevolg ook
haters van de school, welke door den adetn
van den godsdienst wordt gewijd. Dat is
de vol e waarheid. Om nu echter den school
strijd te vervalscheu (de liberalen verval-
schen alles) wordt van de zijde onzer
tegenstanders beweerd, dat wij den onder
gang willen van de opeubare school.
Toch verlangen wij dat niet, in zoover
als wij de openbare school met rust lateu,
wjj gelooveu dat zij van zelve kwijuen en
voor een belangrijk deel verdwijueu zal,
zoodra de vrije school tot haar recht zal
FE PILLET O A7.
Eene episode uit den Fransch-Duitschen oorlog.
5) Vervolg en slot.)
Hij was half zinneloos van angst en te ver
bijsterd om iets te begrijpen van hetgeen er
met hem gebeurde.
Eensklaps zette een zwaarlijvig gegalonneerd
officier den voet op zijne borst en bulderde
hem toe:
//Geef u over, gij zijt. mijn gevangene!//
Peter Buis verstond alleen het woord //gevan
gene" en zuchtte //ja, ja, ja//.
Hij werd toen van den grond getild, op een
stoel gebonden en aan alle zijden door zijne
overwinnaars omringd, die hem met de uiterste
verbazing aangaapten, terwijl zij snoven als
gebracht worden. Onze stelling is: de opeu
bare school is niet meer nationaal, zij heeft
baar crediet bij de meerderheid der natie
verloren, nadat zij, in den grond der zaak
vijandig staat tegenover het geloof. Neu
traliteit is in onzen tijd, waarin de gedach
ten van aller hart openbaar worden, eene
onmogelijkheid.
Meer dan ooit geldt thaus het woord
van den Heiland: Die niet voor Mij is,
die is tegen Mij en die niet met Mij ver
gadert, verstrooit.
Onzijdig te blijven in den grootsten
strijd onzer dagen, nu het hoogste eu het
heiligste op het spel staat, is zelfs niet
doenlijk voor een onderwijzer.
En nu beweert men wel, dat de eerste
kuudigheden, welke op de lagere school
geleerd worden, niets te maken hebben
met het geloof, maar zjj, die zoo spreken,
maken zich schuldig aau groote opper
vlakkigheid.
Lezen, schrijven, rekenen, zeer zeker
dat zijn technische vakkeu, als men zoo
wil; een ougeloovige ban die ouderwijzen.
Maar in welke atmosfeer wordt dat tech
nisch onderricht verstrekt op de opeubare
school? Welk een geest gaat vau den on
derwijzer uit? Daarop komt bet aan. En
nu gelooven wij niet te veel te zeggen als
wij beweren, dat de dampkring der open
bare school met smetstoffen is bezwangerd.
De onderwijzers behooren voor een
belangrijk deel tot de nieuwe richting op
kerkelijk eu godsdienstig gebied. Zij kunnen
zich van die denkbeelden niet outdoen,
terwijl zij zich in de school bevinden. On
willekeurig zal de richting, van welke zij
uitgaan, zich uitspreken in menig woord,
iu vele gedachten, welke zij vertolken.
Meu vergote uierbij niet, dat behalve
lezen, schrijven en rekenen, ook geschie
denis op de school wordt onderwezen. Op
de voorstelling der historie nu heeft ouze
opvatting omtrent God en godsdienst on
getwijfeld den grootsteu invloed.
Denkt men zich, zooals de Deïsten dat
doen, het Opperwezen als een God, die
gebonden is aau Zijn eigen wetten als
Prometheus aan de rits, dan wordt de ge
schiedenis het product der noodzakelijk-
heidswet, niets meer en niets minder. En
nu zwegen wij nog van de pautheïstische
eu materialistische wereldbe/chouwiug, van
welke vooral de laatstgenoemde, helaas!
zoovele aanhangers ouder alle standen, dus
ook onder de ouderwijzers telt.
Gelooft men daarentegen in den per
soonlijken God der Openbaring, Die won
deren kan doen eu doet, Die zich iulaat
met de meusehheid, dan gaat over de
geschiedenis een hooger licht op.
Dat verschil van historie-beschouwing
komt uit ook op de opeubare lagere school,
al gaat men daar, uit den aard der zaak,
niet diep in de historie.
Voor het eenvoudigste kind kan de wer
king Gods iu de geschiedenis duidelijk
worden gemaakt. Bovendien moet er ver-
baud bestaan tusschen ouderwijs en opvoe
ding. Hetgeeu de ouders thuis opbouwen, mag
nijlpaarden. Velen hunner waren door inspan
ning zoo uitgeput, dat ze er bij moesten gaan
zitten.
Peter Buis glimlachte; de zekerheid eindeljjk
krijgsgevangene te zijn, perste hem een glim
lach af.
Een jong luitenant trad binnen en rappor
teerde
//Kolonel! de vijanden zijn gevlucht; vele
hunner schijnen gewond te zijn. Het kasteel
is in onze macht.//
De zwaarlijve Kolonel veegde zich het voor
hoofd af en riep op juichenden toon: Hoera!
De zege is ons 1 Toen scheurde hij een blaadje
uit zijne portefeuille en schreef het volgend be
knopt verslag
//Na een hardnekkig gevecht zijn de Pruisen
op de vlucht geslagen. Zij hebben hunne doo-
den en gewonden, welke op vijftig worden ge
schat, meegevoerd. Verscheidene hunner zjjn
in onze hamlen gevallen."
Op de vraag vau den luitenant want thans
niet direct of indirect op de school worden
afgebrokeu. Daarom is het eene bepaalde
zonde voor geloovige ouders om, als zij
auders kunnen, hunne kinderen naar de
openbare school zenden.
De bewering der voorstanders vau die
school, dat zij neutraal is, gaat dus
niet op. Zij is niet onzijdig, maar eeuzijdig-
ougeloovig.
Als wij daarom eischeu: vrijheid, op
rechte vrijheid voor de bizondere school,
dan doen wij dat niet uit afkeer van alle
openbaar ouderwijs, omdat het opeubaar is,
maar omdat het niet geschikt is voor kin
deren vau geloovige ouders.
Voor het bizouder ouderwijs vragen wij
niets meer dan gelijk recht; wij willen de
openbare school niet vermoorden. Zij moet
niet door ons, maar door de natie zelve
worden geoordeeld. Hetgeen de voorstan
ders der opeubare school ons aau wrijven,
namelijk dat wij tegen de staatsschool stel
selmatig zijn gekant, is mitsdien uiets dan
eene valsche beschuldiging, wij willen ech
ter het recht der vrije school geëerbiedigd
zien.
Dit echter willen de liberalen niet en
daarom maken zij ons streven verdacht.
Zij willen de oppervlakkigen eu onweten
den tegen ons in het bam is jagen Met
het oog daarop kan onzerzijds niet te dik
wijls eu niet krachtig genoeg worden ge
sproken wat ouze bedoelingen zijn. De
leugen heeft hare ure, doch aau de waar
heid behoort de toekomst.
Meu schrijft uit Rome aau het Hand,,
v. Antio.:
»Eeue merkwaardige zaak heeft iu de
Kamer aanleiding gegeven tot eene inter
pellatie. De Riforma namelijk, het orgaan
vau Crispi, altijd vol spot en beleeitigiugen
tegeu den Paus, heeft nu dieu toon laten
varen, en bidt eu bezweert, Z. H. vau toch
iu de quaestie der werkloozen tusschen beide
te komen, en de arme ellendigen tot kalmte
eu eerbiediging van het gezag aan te manen!
De Frauschen zoudeu zeggen: het is een
scomble.» Crispi, de hatelijke vervolger van
den Paus eu de Kerk, is nu gedwongen
de hulp van den Paus iu te roepen om
uit de klem te raken!
Onze gemeenteraad heeft geen beter
middel gevonden om de ellende des volks
te lenigen, dan de poütie te versterken
eu opnieuw iu te richten.
Dat heet eerst zorg dragen voor het
algemeen welzijn.
En terwijl de kleinen lijden en schreeu
wen om eene korst brood, slaan de dag
bladen vol van de prachtige leesten, welke
de Hertog van Genua, broeder des Koniugs,
geeft, en stelen de ambtenaars, dat het een
lust is.
Zoo is de provinciale schatmeester van
Bologna afgezet, daar men iu zijne kas
een tekort van omtrent een millioeu lire
heeft gevoudea.
In andere lauden zou zoo iemand achter
moest gedaan worden, antwoordde de Kolonel
Wij moeten terugtrekken om niet door den
vijand te worden verrast, die wel spoedig met
eene sterkere macht en artillerie zal terugkeeren.
De nood'ge bevelen hiertoe werden gegeven.
De troepen verzamelden zich voor liet kasteel
en namen den terugtocht aan, terwijl zij den
geknevelden Peter Buis, die door zes soldaten
met de revolver in de vuist werd vastgehouden,
in hun midden met zich voerden.
Met het aanbreken van den dag bereikten
zij het stadje La Roche-Oysel, welks dappere
schutterjj het wapenfeit had volvoerd.
In de grootste spanning werd de troep door
de angstige bevolking ingewacht, toen deze
echter de //pickelhaube" van den gevangene in
hun midden ontwaarde, steeg er een ontzaglijk
gejuich uit de menigte op. De vrouwen hieven
de armen in de hoogte, de oudjes weenden,
een stokoud mannetje wierp zelfs zijn stok naar
den gevangen Pruis, doch trof den neus van
een van diens geleiders.
de tralies vliegen, maar het is een br.\,
en bovendien, een millioen is een veel te
eerbiedwaardig cijfer. Die zoo iets steelt
is in Italië een deftig mensch.
De Saturday-Review bevat een arti
kel over den Aartshertog Rudolf, waariu
andeintaal bewozen wordt dat men aan
dieu Prius verderfelijke leermeesters had
gegeven.
Dezen hadden van hem een half-geleerde
gemaakt, die aau alles geloofde, wat de
wetenschap vau onzen tijd leert, zoodat hij
langzamerhand iu het materialisme, in het
darwinisme, kortom, in al de dwaasheden
van onzen tijd, was gezonken.
Rudolf was een twijfelaar in de politiek,
en hij zal het zeker geweest zijn iu het
godsdienstige. Zijne vriendschap voor de
jodeu en rationalisten was teWeenendoor
iedereen gekend, en bet waren ook
deze, die het meeste schenen te treuren,
ofschoon zij het waren, die hem iu het
verderf hebbeu gestort.
Volgens het Deutsche Volksblatt wist de
O t
Weener liberale pers den Prins, in zijn
leven, gedurig te verearen, terwjjl zij in
vertrouwelijkheid hem bemorstte en in 't
buitenland door hem, het monarchistisch
beginsel naar het hart stak.
Heel Weeueu, heel Oostenrijk, draait
het hoofd om vau walg voor die pers. Uit
dezeltde pen, waarmee men schreef dat de
Prins een »jouge he!d«, een wijze van
Griekenlandwas, vloeiden ook de schan
delijkste aauhalingen uit zijn leven voort.
Een der opvoeders vau den Prins, zekere
natuurkundige Brehm, schreef eeu werk,
waarin de mensch met het dier wordt ge
lijk gesteld, eu Prins Rudolf nam de op
dracht van het boek aan.
Prins Schwartzenburg, Aartsbisschop,
reisde naar Weenen en maakte den Keizer
opmerkzaam op zekere bladzijden van dit
boek, die wezenlijk walgelijk waren. Het
was eerst dan, dat die natuurkundige uit
de omgeving van Prius Rudolf werd ver
wijderd.
Wat de mafonuitke pers fel tegen het
hoofd stiet was, dat Aartshertog Ludwig
de wettelijke troonopvolger wordt. Nog
was het lijk van den Kroonprins in den
Hofburg niet aangekomen, of diezelfde pers
kondigde aan de vier hoeken der wereld
af, dat de Aartshertog afstand deed van
den troon!
Geen wonder, die Aartshertog is een
Katholiek van den besten stempel.
Hij leeft zeer stil in zjjn paleis van
Wieden eu in deu zomer gaat hij, met zijne
familie, naar een verblijf aau den voet
van deu Semmeriug gelegen, die lager-
Oosteurjjk van Istrië scheidt.
De President der Fransche republiek
heeft het besluit tot benoeming van het
nieuwe ministerie geteekend. President van
den ministerraad eu Minister van koophandel
is Tirard; biunenlaudsche zaken Constans;
financiën Rouvier; justitie Theveuot; on
derwijs en eeredienst Fallières; landbouw
Faye; opeubare werken Yves Guyot; oorlog
Freycinet, eu marine Jaurés. De Minister
De Kolonel brulde
Zorgt voor de veiligheid van den gevangene 1
Eindelijk werd liet raadhuis, tevens gevan
genis, bereikt en Peter Buis, bovrjjd van zijne
boeien, daarin opgesloten.
Tweehonderd schutters betrokken de wacht
om het gebouw.
Hoewel bjj zich gedurende de laatste uren
tengevolge van zijn overvloedig maal en het
rijkelijk besproeien daarvan, zeer onwel had ge
voeld, begon Peter Buis te dansen en te sprin
gen, te lachen en te juichen tot hjj eindeljjk
geheel uitgeput op zijn leger nederviel.
Hij was krijgsgevangene! lljj was gered!
Op deze wjjze werd het kasteel Champignet,
nadat het zes uren in de macht des vijands was
geweest, op dezen heroverd.
De Kolonel Rutier, lakenkoopman, die dit feit
aan het hoofd der schutterij vau La Roche-
Oysel volvoerde, werd gedecoreeid.
