N I E WE
No. 1362.
Zondag 3 Maart 1889
14de Jaargang.
De Zondag.
BUITENLAND.
2)
De korporaal.
ABONNJEMENTSPBIJ6
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,86
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzonderlijke Nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATER
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
'tls God zelf, Die het gebod uitvaardigde:
»Gedenk, dat gjj den Sabbatdag heiligt,*
als grond voor deze ordonnantie daarbij
voegende: vwaut in zes dagen heeft de Heer
hemel en aarde geschapen en alles wat
daarop of daariu is maar op den zeven
den dag, heeft hij den arbeid gestaakt en
■rustte Hij uit van het werk. Daarom zegende
God den Sabbatdag en heiligde hem. Het
werk der Schepping zou in zeker opzicht
het voorbeeld zijn voor de week der men-
schen. God, Die onze natuur naar het beeld
en de gelijkenis Zijner natuur heeft gemaakt,
wilde, dat ook onze werken naar het voor
beeld vau Zjjue werken zouden iugerickt
worden. Op ueu dag des Heeren moet er
dus rust zjjn, eu wel is waar eene heilige
rust; wij moeten rusteu van het werk, dat
we in zes dagen hebben verricht, wij moeten
God vereeren eu werken aan onze heiligiug.
De ploeg moet rusten, de raderwerken stil
staan, hamer en zaag moeten des Zondags
zwjjgeu. Alles, alles moet verkondigen, dat
het de dag is, die de Heer te Zijner eer
heeft gemaakt en bestemd heeft tot 's meu-
scheu welzijn en yei heffing. Alle arbeid
moet dus gestaakt worden, die den meusck
verhindert zich onverdeeld aan de zorg voor
zjju eeuwig heil te wijden, alles moet ver
meden worden wat in staat zou kuuneu
zjju, om onze ziel vau God en Zijne geboden
af te trekken.
Daarom verbiedt de Kerk Gods alleslaaf-
schen arbeid op den Zondag te verrichten
en alle bedrijf dat met rustverstoring gelijk
staat.
Overigens Is de Zondag voor den mensch
en niet de mensch voor deu Zondag ge
schapen. Waar dus gevallen vau nood voor
komen, daar overdrijft de Kerk hare eisehen
niet; zij wijst slechts op het waarschuwend
woord des Heeren: »Het eene zult gij doen
eu het andere niet verzuimen.* Heeft niet
de Heiland zelf op deu Sabbatdag Uikwjjls
kranken genezen en andere wonderen der
liefde verricht? Daarom is het verplegen
van zieken, het begraven der dooden ook
op den Zondag geoorloofd. Evenzoo is ge
oorloofd het versieren van kerken eu altaren
of de straten en de huizen bij gelegenheid
van processiën, het herstellen vau wegen
en bruggen, die plotseling onbruikbaar zjjn
geworden en voor het verkeer zouder groot
nadeel niet kunnen ontbeerd worden, het
blusschen van brand, het redden uit wa
tersnood eu bet binnenhalen vau veldvruch
ten als zij in gevaar verkeerec van te be
derven. Men zal echter bij voorkomende
gelegenheden telkens goed moeten onder
zoeken, of eene afwijking van het kerkelijk
gebod geoorloofd is. De mensch dwaalt zoo
licht, wanneer hij over zijne eigen zaak,
die hem voordeel zal schenken, moet oor-
deelen. In twijfelachtige gevallen late men
het geestelijke gezag uitspraak doen. Dringt
de nood, dan zal het verlof niet worden
Men zondigt ook als men op den Sabbat
dag slaafsch werk laat verrichten of anderen
FEUILLETON.
Vervolg.)
Met een trotschen en wankopigen blik ging
de korporaal zijns weegs. Ik begreep, dat de
man spijt gevoelde, dat ik getuige van zijne
aandoening was geweest en dat hij mijne lof
spraak misschien voor spotternij had gehouden.
Verdrietig geleidde ik, om toch ook iets voor
ie arme weezen te doen, hen naar hunne
woning, in welk akelig verblijf ik niets vond
dan een leger van stroo. Daarom haastte ik
mij weder naar mijne cabriolet en reed bij een
bekende aan, om het noodzakelijkste ter voor
ziening in de dringendste behoefte te ver
schaffen. Dat bracht ik aan de k'nderen en nu,
Mevrouw, heb ik uwe Majesteit stipt reken
schap van het gebruik van mjjn tijd gegeven.
daartoe aanspoort of er aauleiding toe geeft.
En zulks geschiedt, helaas! in ouzeu tijd
maar al te vaak. Het is een droevig ver
schijnsel als wjj zien, dat zelfs gedurende
de plechtige godsdienstoefeningen op de fa
brieken eu werkplaatsen des Zoudags ge
arbeid wordt als op een drukken werkdag
in de week. Van hen, die het christelijk
geloof overboord hebben geworpen, of die
het geloof zelfs bestrijden en die herhalve
het gebod van God en van de Heilige Kerk
uiet keuneu of niet willen kennen, zullen
we niet spreken. Voor dezen kunnen we
slechts bidden, dat God hunne oogen opeue,
opdat zij leereu kennen, wat hen tot heil
verstrekt. Doch, helaas! er zjjn nog zoo
velen, die Christeu willen heeteu eu die
zich toch niet schamen om hunne onder
geschikten tot sabbatscheuuis aan te zetteu.
In vele zaken* rnoeteu de bedienden eu
eu werklieden, zoo men voorgeeft om de
»zaak« te doen bloeien of om de concur
renten te overvleugeD, ook op Zou- en
feestdagen, arbeid verrichten. Daardoor
kunnen velen niet aan hunne kerkelijke
plichten voldoen. Als God reeds bevel
gaf om zelfs de dieren op den Sabbatdag
te laten rusten, hoe zwaar zondigt men
dan tegeu den Almachtige wauueer men
meuscben aan den arbeid zet. Ook de ar
beider is een mensch, die eene ziel en een
God heeft, die godsdienstzin bezit eu dezen
behoudeu wil, die als Christen verplicht is
God te vereeren, wiens zaligheid gevaar
loopt wanneer hij uiet aan zijue verplich-
tiugeu voldoet.
»Wie niet voor de zijnen zorg draagt,*
zegt de groote heiden-Apostel, verloochent
zijn geloof, en is erger, dau een ongeloovige;
hij toch heeft een groot deel onverschil
ligheid eu lauwheid, ongeloof eu zedeloos
heid te verantwoorden, waaraan de werk
lieden zich schuldig maken, welke des
voormiddags de godsdienstoefeningen uiet
kunnen bezoeken, daarvoor echter zich des
namiddags schadeloos willen stellen door uit
spattingen en zondige vermaken.
Enkele huiselijke bezighedeu, die voor
het dageljjksch leven noodzakelijk zijn, door
dienstboden op Zon- of feestdagen te laten
verrichten is geoorloofd, maar ieder meester,
iedere meesteres is verplicht aan de dienst
boden op Zou- eu feestdagen zooveel tijd
te geven, als ter voldoening aan huu
christelijkeu plicht noodig is. In vrome,
godvreezeude familiëu worden derhalve op
die dagen dergelijke huiselijke bezigheden
zooveel mogelijk beperkt, het werk, dat
zich daartoe leent vooruit verricht of tot
een volgenden dag uitgesteld. De waarlijk
christelijke huisvader beschouwt immers
zijne dienstboden uiet als machines, maar
als mede-meuschen, mede-Christen eu mede-
erfgeuaraeu vau Christus; hij weet dat zijn
God ook de God zijner dieustboden is, hij
moet dus ook ten aanzien van de Zondags
heiliging het goede voorbeeld geven. De
dienstmaagd, die hare christelijke plichten
volbrengt, zal tot trouw eu plichtsbetrach
ting worden aangespoord jegens hare mees
ters, doch als het hart niet meer door den
Voortaan zal ik mij niet zonder uwe uitdukke-
lijke toestemming van het paleis verwijderen.
Josephine was door dit verhaal zoo getroffen,
dat zij de onpasselijkheid, waarom zij haren
lijfarts had laten roepen, geheel vergat.
Dokter, zeide zij, dit mag niet zonder
gevolgen blijven. Wij zullen de kinderen ver
zorgen en de brave soldaat mag niet in de
verbeelding bljjven, dat gij met hem hebt wil
len spotten. Gjj moet hem morgen opzoeken
en bij mij brengen. En nu, dokter, dank
Misschien is de afleiding goed voor mij ge
weest, want ik gevoel mij volmaakt wel.
Den volgenden morgen liet Lacourner zich
al zeer vroeg naar de kazerne rijden en ver
langde den korporaal Capulet te spreken.
Goed, goed, ik begrijp al, wat dat te
beduiden heeft, zeide Capulet, zoodra hij den
dokter zag, dien hij terstond herkende. Gij
zijt niet tevreden, ik ook niet dat is ge
makkelijk te vinden ik ga terstond twee van
mjjnekameraden roepen, en dan willen wjj
dauw der genade, dien de godsdienst geeft,
wordt bevrucht, dan wassen eu tieren de
disteleu en doorueu der zondige lust; dan
vertoont zich de hebzucht, die aanvallen
maakt op den eigendom der meesters, dau
wassen eu tiereu lichtzinnigheid, hoovaardij,
verwaandheid, zucht naar genot en deze
ondeugden leiden naar deu weg, waarop
leugen en bedrog trouwe gidseu zijn eu
tot schade der meesters en ten verderve
der dienstboden leiden.
Wordt vervolgd.)
Het Berliner Tageblatt meldt uit Zanzibar
dat de drie katholieke Missionarissen en de
Eerw. Zuster Beuedicta, die deu 13 Janu
ari bij den aanval op het zemliugstatiou
te Pugu door de Arabieren waren gevangen
genomen, eindelijk in vrijheid zijn go-
stel d.
Hetzelfde blad meldt, dat de verloving
van den Russischen troonopvolger met
Prinses Alice vau Hessen afgesprongen is.
De troonopvolger weuscht de zestien-jarige
Prinses Elma van Montenegro te trouwen.
Dientengevolge zou de Czaar bevoleu heb
ben, vooreerst twee jaren lang alle huwe
lijksplannen te laten rusteu.
Volgens de Kuln. Ztg. is Prins Alexander
van Battenberg, oeder deu naam vau
Graaf Hartenau, op dit oogenblik met zijne
gade, de gewezen zangeres Loisiuger, op de
huwelijksreis in Italië.
Eergisteren kwam in deu Pruisischeu
Lauddag aau de orde het bekeude voorstel
van Dr. Wiudthorst c. s. in zake het toe
zicht op hel onderwijs, speciaal, wat het
godsdienstig onderricht betreft. Onze lezers
kenneu de zaak. Hoewel art. 24 der Prui
sische Groudwet bepaalt, dat de kerkge-
nootschappeu het godsdienstonderwijs in
de scholen regelen, heeft de Staat zijue in
menging in deze aangelegenheid zóóver
gedreven, dat hij ook eeu brevet van be
kwaamheid, om ouderwijs te geven in de
godsdienstleer, uitreikt aau wieu hij goed
vindt. Zoo kan het dan ook, gelijk reeds door
ons opgemerkt is, voorkomen, dat katho
lieke kinderen godsdienst-ouderricht out-
vangen van eeu protestantscheu of balf-
ongeloovigeu schoolmeester. Het voorstel
van het Centrum nu had tot strekking
aan dezen ongezoudeu en ook incoustitu-
tioueelen toestand een einde te maken.
Aau de geestelijke overheden werd daariu
een behoorlijk toezicht op het onderwijs,
op de eerste plaats op het godsdienst-ouder
wijs, toegekend. Niets was billijker eu Dr.
Wiudthorst toonde dit dan ook iu zijne
doorwrochte redevoering tot verdediging
en uiteenzetting van het voorstel aau. De
leider van het Centrum wees met nadruk
de beschuldiging af, dat zijne partij met
dit voorstel weder den strijd wilde openen.
Integendeel, maar de »Culturkampf,« die,
naar men zegt, geëindigd is, duurt voort
op schoolterrein. De oude strijdwetten be-
staau nog en het is tijd ze af te schaffen.
Een groot aantal sprekers voerde daarop
Dat is geheel en al overbodig. Een rij
tuig wacht ons, en op de plaats, waarheen
ik u brengen zal, zullen wjj al het noodige
vinden
Goed, dan maar vooruit!
De korporaal nam plaats in het rijtuig zon
der zich eerst daartoe te laten noodigende
dokter klom na hem in en de paarden renden
pijlsnel voort. Na ver'oop van een kwartier,
toen Capulet zag dat het rijtuig met dezelfde
snelheid doorreed, begon hij aan de eerlijkheid
van zijne vermeende tegenpartijhij dacht dat
de dokter duelleeren wilde te twjjfelen.
Waar duivel brengt gij mij heen? vroeg
hij. Mij dunkt, het is niet noodig, dat wij zoo
ver gaan, om onze zaak naar behooren uit te
vechteD.
Heb nog een weinig geduld, mijn brave
vriend! we zullen er spoedig zijn, en ik ben
u borg dat gij tevreden zult wezen.
De korporaal liet weder een kwartier voor
bijgaan, toeu trok hjj zijue sabel half uit de
nog het woord. Ouder beu bevond zich
ook Dr. Bruël, een der protestantsche hos-
pitauteu vau de Centrumpartij, die deed
uitkomen; dat de geloovigc protestanten
evenveel belaug bij het toezicht der ker
kelijke autoriteiten op het ouderwijs heb
ben, als de katholieken. Men had gehoopt,
dat een deel der geloovige couservatieveu
althans zich bij het Centrum zou aan
sluiten, maar bij monde van deu hofpre
diker Stöcker verklaarde deze partij er
zich tegeu. Ook de vrjj-conservatieveu, de
uationaal-liberalen eu de Duitsch-vrijzin-
nigeu onthielden huu steuu aau het Cen-
trumvoorstel, zoodat het met vrij groote
meerderheid werd verworpen. De ultra-
montanen-haat en de vrees voorVon Bismarck
svhijuea bij vele geloovige protestanten
uog sterker te zjjn, dau huu beginsel eu
het was wederom eeu strijd, zegt de»Ger-
mania«, als iu den »Culturkampf«. Dr.
Wiudthorst was overigens over den afloop
geenszins ontevreden. Uit zulke verloren
veldslagen keert eeu leger, dat vaststaat
in zjjue overtuiging, slechts moediger en
meer gedisciplineerd terug. Het Centrum
heeft gedurende den »Culturkampf aan
houdend zulke veldslagen verloren en ten
slotte wordeu toch de Mei wetten afge
broken
De Börsenzeitung deelt mede, dat op be
vel des Keizers, de sterfdag vau Keizer
Wilhelm I -9 Maart voortaau door
geheel Duitschland elk jaar herdacht zal
worden door plechtige godsdienstoefeningen
in de kerken eu toespraken iu de scholen.
Alle publieke vermakelijkheden zullen op
dien dag ziju verbodeu.
De heer Roudeleux heeft bij de
Frausche Kamer een ontwerp ingediend,
dat strekt om allen, die door daden of
woorden, of door het laten gebruik maken
van hun naam, het herstel der monarchale
of dictatoriale macht trachten te bevor
deren, te verbannen.
De Frausche Bank heeft bekendgemaakt,
dat zij aanstaanden Maandag de aange-
kondige baukbiljeteu a 100 fr. vau een
nieuw model zal beginnen uit te geven.
Het heet, dat de Regeeriug iu begin
sel besloten heeft het besluit, waarbij de
Hertog vau Aumale uit het land verban
nen werd, te herroepen. Alzoo zou het
Kabiuet-Tiraid doen, wat de Minister
Floquet gedacht had te doen, indien de
verkiezing van 27 Januari auders ware
uitgevalleu en de Regeering daardoor aau
kracht eu invloed had gewonnen.
Men zegt dat deu dag, waarop het Jour
nal ojficiel het besluit der herroeping zal
bekeud maken, de Boulangisteu in de
Kamer een voorstel zullen doen tot het
verleenen vau amnestie aau de veroordeelde
mijnwerkers te Moneeaux-les-Mines.
De Timesdie de uitgave van Par-
nellism and Crime gestaakt heeft, bevat
eeu hoofdartikel waarin onvoorwaardeljjk
en ouder uitdrukking van zijn leedwezen
alle van Pigott afkomstige stukkeu en alle
daarop gegronde aantijgiugen worden inge
trokken. De redactie aanvaardt alleen de
scheedc en zeide: //Wilt gjj mij voor den gek
houden? Is dat eene manier om een korpo
raal van de garde in eene koets rond te rjjden,
alsof hij eene jongejuffrouw ware? Halt, zeg
ik, dadelijk uitgeklommen
Wees gerust, Capuletik verzeker u, dat
alles tot Uwe volkomen tevredenheid zal afloopen.
Wjj lebben nog maar vjjf minuten te rjjden.
Goed, nog vijf minuten, maar dan geef
ik er den brui verder van. Wee uw gebeente,
als hier verraad onder schuilt.
Eindelijk reed men een plein op, het por
tier werd geopend, en de dokter uoodigde den
korporaal uit, hem zonder vrees te volgen.
Vreezen I dat woord ken ik niet, en de
beteekenis er van heb ik nooit kunnen vatten,
hernam Capulet, hoewel ik hier nu iets merk,
dat mijn verstand te boven gaat; maar toch
nu, wjj zullen zien.
{Slot volgt.)
ismspjiiTi
DAG.
AGITK MA NON AGITATE.
?BIJS DBB ADVEBTENTIÉN
7an 16 regels30 Cents.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrij dag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KUPPERS DAUREY.