N I E U WE
No. 1382.
Zondag 21 April 1889.
14de Jaargang.
Eerste Blad.
Paschen.
Pe Onderwijswet herzien.
BUITENLAND.
Friezentrouw.
Wordt vervolgd,)
ABOHÏTEMEHTSPBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p. p.
Voor het Buitenland
Afzinderljjke Nummers
Dit blad versehjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATERDAG.
B URE AU: St. Janstraat Haarlem.
MENÖSIf
AGITK MA NON" AGITATE
[RAIT.
PRIJS DER ADVERTENTIÉW
Van 16 regels 30 Cents.
Slke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Ui tg evers: KUPPEBS LAUHEY.
J|Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Wegens het hoogfeest van Paschen zal de
Nieuwe Haarlemsehe Courant iu plaats van Dins
dag, Woensdag a. s. verschijnen; het dan volgende
nummer verschijnt Zaterdag 27 April e. k.
Weder is de H. Kerk iu haar jaarkring
gekomen tot het blijde feest vau 's Heereu
Verrijzenis.
Met de Moeder Gods, den H. Joannes en
de heilige vrouwen heeft de Kerk trouw
onder het Kruis van haren Zaligmaker ge
staan en zich met Hem in lijden en ster
ven vereeuigd. Mot hem heeft zjj in het
graf vertoefd en nu viert zij stralend vau
geluk, en van vreugde het blijde feest van
'sHeeien Opstanding mede.
Geeu wonder dat toen het Hoofd der
Kerk leed, heel het lichaam mede leed;
maar geen wonder ook, dat uu haar Hoofd
in zijue glorie binnentrad, geheel zijn ge-
heimziuuig lichaam mee jubelt en juicht.
In den zonuigeu lach van een vroegen
lentemorgeu kleedde zich de Heer niet on
sterfelijkheid en onbederfeljjkheid eti hief
Hij zich zegevierend boven alle aanslagen
zijner vijanden op. Geeu hoofd zoo trotsch
of zoo hoog, dat, hoe onwillig ook, niet
de voetschemel werd van Hem, Wiens
trooustoel de Vader stelde aan Zijue eigene
rechterhand.
Maar niet alleen zichzelf onttrok de
Heer aan de woede en de aanvallen Zijner
vjjauden. Ook Zijn geheimzinuig lichaam,
Zijne Kerk, gaf Hij in zekere mate reeds
op aarde deel aau Zjjne eigene onbederfe
ljjkheid. Hij stelde Zijne Stede stralend op
den top des bergs, dat zij voor alle eeuwen
heen met grooten luister fonkelen mocht
voor hst oog van Vorsten en volkeren.
Hij laat Zijne bruid in haren koninklijken
mantel gehuld, voortschrijden, door alle
landen der aarde, na hare vrijheid en on
afhankelijkheid van alle aardsche macht
met geen minderen prijs dan Zjjn Bloed
te hebben betaald. Hij vestigde Zijne Kerk
op eene steenrots, waartegen de baren der
wereldzee wel met woest geklots komeu
aausnellen, inaar zonder ooit dien door Hem
zelvea gestelden grondslag te kunnen los
rukken.
Niet nog volstrekte onvergankelijkheid
en onbederfelijkheid deelde Hij aan de
ledematen van Zijn geheimzinnig lichaam
mede. Strjjden eu lijden bleef ook voor de
Kerk het lot op aarde, al treedt zij voort
durend onverwouneu eu onverwinbaar uit
den renzec8trjjd met alle machteu der
aarde. En terwijl de Kerk hier beneden
tegelijk strijdt en lijdt en triomfeert, gaan
hare leden, de ledematen van 's Heeren
geheimzinnig lichaam, voortdurend uit het
tijdperk vau strijd eu van lijden in de rust
van den eeuwigen triomf over.
Op den vasten grondslag vau 's Heeren
Verrijzenis heeft Zijne Bruid in vrede haar
F E ILL E T O N.
Vervolg.)
Met schatten beladen keerde hij naar Europa
terug als Hollandsche Admiraal, hij de eens
zoo arme knecht van Bombell, die zich thans
zoo fier als voornaam //Nies de Bombell" noemde
Tien jaren waren er sedert den dag verloopen,
dat hij als eene //verkochte ziel" aan boord van
den Indischen vaardsr werd gebracht. In al de
gevechten en schermutselingen, welke hij roede-
maakt had, had hij minder aan zijne geboorte
plaats gedacht; thans echter, nu hij weder naar
het vergrijsd Europa stevende, trad hem zjjn
armoedige tijd der jeugd voir den geest en hjj
stapte dikwerf, in diepe gedachten verzonken,
het dek van het schip op en neer. Ten slotte
moest hjj toch veel nadenken over de verlaten
vertrouwen en hare rust gevestigd. Laat de
gansche wereld baar den oorlog aandoen;
laten de krachten der hel allen rameien
aan hare poorten, wat nood! De rustige
sterkte van haar Hoofd verspreidt zich da
gelijks door al hare ledematen, de godde-
ljjke kracht, die in haar woout, geeft haar
voortdureud eene bovenaardsche kalmte en
vrede; zij is van hare onvergankelijkheid
bewust, want zjj weet, dat haar tjjd eu eeu
wigheid beide zjjn toegezegd.
Veel gerucht werd iudertjjd bij de behande
ling in de Tweede Kamer van de herziening
der Grondwet over artikel 194 (192) ge
maakt.
Door de liberalen was met alle macht voor
het behoud van bet oude artikel gestreden.
Hun argument bestoud hoofdzakelijk daarin,
dat ook voigens de Constitutie vau 1848
subsidiëering van de bizondere school ge
oorloofd was, zoodat eene wijziging van
dat artikel overbodig kon worden.
Het bewind, iu welks loffelijk bestuur
wj) ons mogen verheugen, heeft nu van
de vrjjheid, welke genoemd artikel der
Grondwet toelaat, gebruik gemaakt om
eene poging aau te wenden de beruchte
Ouderwjjswefc vau 1878 te herzien.
Zeer juist heeft het Ministerie begrepen, dat
het geroepen was aau een toestand een
einde te maken, die voor een groot deel
der Nederlandsche Natie onrechtvaardig
moet heeten.
Daartoe heeft het Kabinet bij de Tweede
Kamer der Staten-Generaal een voorstel
ingediend, 't welk de strekking heeft om
die rechtsongelijkheid te beperken, en de
vrije school eene plaats te verzekeren,
minstens naast de openbare.
De voornaamste veranderingen, die door
de Regeering worden voorgesteld, nagaande,
bemerken wjj, dat in het ontwerp is be
paald, dat ook aan bizondere kweekscho
len en normaallesseu, evenals aan ouder
wijzers, die jongelieden voor het ouder
wijs opleiden, subsidie uit 'a Rijks kas
kan toegekend worden.
Deze bepaling verheugt ons ten zeerste.
Wanneer de caudidateu voor de onder-
wjjzersacte aan het verlangd examen vol
doen, dan heeft de Staat niet verder te
vragen, waar zjj hunne kennis hebben op
gedaan. Alle inrichtingen ter opleiding
van ouderwjjzers hebben dus gelijke aan
spraak op ondersteuning van Staatswege.
Ook iu het getal leerlingen, dat aau
één oriderwjjzer mag worden toevertrouwd,
is verauderiug voorgesteld. Iu het nieuwe
ontwerp wordt voor minder dau 40 kin
deren éen onderwjjzer gevorderd, voor
minder dan 91 kinderen twee onderwijzers,
terwjjl voor elke 55 leerlingen méér een
onderwijzer méér zal moeten aangesteld
worden.
Met genoegen hebben wij deze wjjziging
gelezen. Op vele scholen zal daardoor
zonder schade voor het onderwijs het aan
tal onderwijzers wel eeuigszms kunnen
bruid, het arme Grietje, om wier wille hij den
Zweedschen wachtmeester had gedood.
Toen hij naar eene voorspoedige en gunstige
reis te Amsterdam aanlandde, hesohen alle sche
pen in de haven hem ter eere de vlag en eene
tallooze menigte verdrong zich door de straten,
om den grooten zeeheld en krijgsman te zien.
Onverwijld spoedde hij zich naar den Haag,
alwaar hij door de hooge personages met de
meeste onderscheiding en eer werd ontvangen.
Dagelijks had hij gewichtige besprekingen met
de regeerings-beambten en de directeuren der
compagnie, welke laatsten hem eene prachtige
gouden eereketting verleenden. Eene statige wo
ning was voor hem in gereedheid gebracht, al
waar hij zich des avonds, als bij na zoovele be
slommeringen en leestelijkheden terugkeerde,
toch niet op zjjn gemak bevond. Er soheen
iets te ontbreken aan zijn volmaakt geluk
eene leemte gevoelde hij in zijn hart. Dacht hij
aan Grietje?
Eindelijk, op een avond nam hij een kort en
goed besluit. Hjj schreef een klein briefje en
worden beperkt, waardoor natuurlijk eene
groote bezuiniging 't leveu wordt geroepen.
Yele moeilijkheden in de praktijk heeft
opgeleverd het artikel der wet, waarbij
door het Rijk eene percentsgewijze bjj-
drage in de door de wet aangewezen kosten
voor de openbare school wordt verleend.
Deze kosten worden door de gemeentebe
sturen bepaald, zoodat dikwerf uit den
aard der zaak groote bezwaren aau de
toepassing van genoemde bepaling zijn
verbonden.
De Regeering stelt voorde vergoeding in de
gewone kosten van het openbaar lager onder
wijs te beperken tot de kosten van het onder
wijzend personeel, door de wet gevorderd
eu werkelijk aan de school verbonden, en
baar te verleenen naar een vasten maat
staf gegrond op den omvang van den
werkkring en van, door de wet in met
name genoemde gevallen, geëischt wordende
meerdere bekwaamheid van het hulpperso
neel. Voor de bizondere scholen, waar
een geringer bedrag dan f25 per kind
aan schoolgeld wordt geheven, stelt de
Regeering eene gelijke bijdrage iu de kos
ten voor het personeel voor, als aau de
openbare school zal worden toegekend.
De buitengewone kosten bij bet openbaar
onderwjjs wil de Regeering beperken tot
die wegens het stichten en verbouwen
van schoollokalen, eu die vergoeding dau
bepalen op 25 pet.
Met deze wijzigingen wordt het eind
cijfer der vergoeding met hoogstens
f 444.130vermeerderd: maardoordie hoogere
uitgaat zal, ook volgens onze meening,
ten deele worden voldaan aau den eisch
van rechtsgelijkheid tusschen de bizondere
en openbare school.
Wij achten door deze regeling reeds
veel gewonnen. Ongetwijfeld was de finau-
ciëele quaestie iu deze zaak een der hoofd
grieven tegen de wet van 1878. Door aan-
en verbouw van scholen, door benoeming
van meer dau voldoend personeel eu an
dere weelderige bepalingen der wet van
den Minister Ivappeyne zjjn de geldmidde
len van sommige gemeenten letterlijk ge
ruïneerd, terwijl die hooge uitgaven toch
slechts aau eeu gedeelte van het volk teu
goede kwamen. Wordt dit wijzigingsvoor
stel door de Staten-Generaal aangenomen,
dan zal ongetwijfeld in de toekoeiust blijken,
dat eene betere verdeeling der kosten voor
het onderwijs, waarvan alle belastingbe-
talenden behooreu te genieten, in het
leveu is getreden.
Ook aau het moeilijke vraagstuk der
vergelijkeude examens voor de hoofden
van scholen heeft de Regeering getracht
eene oplossing te geven. Wij hopen, dat
na eene dergelijke beraadslaging over deze
zaak in de Kamer aan die netelige quaestie
een einde kome.
Voorts zullen de aete-examens eenigs-
zius worden verlicht door bij het hoofd-
ouderwijzers-exarnen ue wiskunde, en bij
het exauien als onderwijzeres de nuttige
handwerken te schrappen. Daarvoor zullen
afzonderlijke acten worden verkrijg baai-
gesteld.
liet daarna een vertrouwbaren vriend bij zich
roepeD, een Eriesehen zeeman, dien hij reeds
voor jaren tot oppeistuurman van zijne admi-
raalsvloot had benoemd. Deze ontving; van hem
eene geheime boodschap en reisde aanstonds
naar Amsterdam.
Twee dagen later doorkliefde bjj guur weder
eene kleine brik de rollende baren der Noordzee.
De opperstuurman van den Indischen Admiraal
stond op het dek en staarde naar Noord-Noord
oost daarheen, waar, achter de spookachtig
opstijgende nevelwolken, zijne hem dierbare
geboorteplaats lag
III.
Grietje werkte nog steeds als meid op den
hot Bombell. Hoe verlangend had zij sedert
jaren gewacht op den terugkeer van haar ver
loofde ten slotte moest zij hem toch wel
voor dood houden, wijl er bepaald geene tijding
van hem kwam. Toch bleef zij den uitgewekene
trouw en wees alle andere huwelijksaanzoeken
van de hand. In deze Noordelyke landstreek
Alles te zamen genomen meenen wij
den indruk vertolkende door dit herzienings-
voorstel op ons gemaakt, dat de Regeeriug
met de indiening van baar ontwerp eene
goede daad heeft verricht.
De schoolstrijd heeft reeds te lang de
gemoederen in heftige verdeeldheid gezet,
't wordt hoog tijd, dat er eene werke
lijk ernstige poging wordt gedaan hem
te doen eindigen. Wel zijn er ook
in de nieuwe wjjziging gebreken Doch
eeue volmaakte regeling zal vooreerst
nog we! tot de vrome wenschen blij
ven behooren. Een toestand, die ieder
bevredigeu kan, zal wel nimmer tot stand
komen, doch waar de Regeering toont
aan de rechtmatige eischen van een groot
doel der Natie gehoor te willen verleenen
zouder nadeel voor de door haar te be
hartigen belangen van het onderwijs,
daar mag aan aan haar de steun, van
alle geloovigen niet worden onthouden.
Voor de oprechte volgelingen van de
leer van den Gekruiste bestaat er dus
raden over het aanhangig maken door
het Kabiuet van de besproken wjjziging
der wet op het lager Onderwjjs bjj de
Stateu Generaal zich te verheugen.
Wjj voor ons beschouwen daarom het
ontwerp als eene Paaschgave vau de Re
geering aan het Cbristeljjke Nederland,
eu wenschen het dan ook als zoodanig
vau harte te aanvaarden.
De jYorddeutsche Allgemeine Zeitung meldt,
dat de Keizer tot gedelegeerden in de Sa-
moa-conferentie heeft benoemd: den Staats-
Miuister Graaf Herbert Von Bismarck on
de Geheimraden Holsteiu eu Krauel.
Naar aanleiding van de bekende scher
mutselingen te Apia heeft de Rjjkskanselier
aan alle Duitsche Consuls eene instructie
gezonden, inhoudende dat in het vervolg
de Commandanten van Duitsche oorlogs
schepen een verzoek tot gewapende tus-
scheukomst, door een Consul tot hen gericht,
zoowel uit het oogpunt van het recht als
van de staatkunde hebben te ouderzoekeu,
en bevoegd zijn naar eigen oordeel te wei
geren, tenzij de Consul eene bizondere op
dracht van het ministerie van Buitenlandsche
Zaken te Berljjn mocht kunnen toonen.
Bij verschil van meening tusschen den
consul en den Marine-Commandaut. moet
steeds de beslissing van het ministerie van
buitenlandsche zaken worden gevraagd.
Een nieuw Witboek over de Samoa-
aangelegenheden bevat een rapport van den
Consul Knappe, gedagteekend Apia 26
Februari, over de onderhaudeliugen met de
op8taudeliugen en den toestand op de Sa-
moa-eilandeD, en een rescript van den
Rjjkskanselier, gedagteekend 16 April, aan
deu Consul-Generaal Stübel te Apia, waarin
het optreden van den Consul Knappe ge
durende de onlusten op Samoa ongerecht
vaardigd wordt genoemd, wat in de bizon-
derbedeu wordt aangetoond. De overgang
van het bestuur over de Samo-eilanden
op Duitschlaud, welke de Consul Knappe
der Eriesche kust drongen geene berichten van
de Indische gebeurtenissen en oorlogen door.
Al waren ook vele Friezen bij de Hollandsche
marine, zjj dachten om geen briefschrjjven, zelfs
als zij ook schrijven konden. Dit was geen ge
bruik. Het postverkeer en het krantenwezen
waren destijds nog zeer ver op den achtergrond
De enkele kranten werden alleen in de steden
gelezen en van de post werd door den gewonen
man weinig of zelfs geen gebruik gemaakt.
Aldus beweende Grietje haren dood gewaanden
bruidegom, wanneer zij zich alleen 's avonds op
het kamertje bevond en des daags verrichtte zij
den zwaren landeljjkan arbeid, zooals zij dit
van hare jeugd af steeds gewoon was. Immers
de armoede was haar erfdeel geworden en dus
droeg zij stil en gelaten haar lot, niet denkende,
dat haar eene verandering des levens voor de
deur stond, die haar zoo eensklaps tot een nieuw
leven vol geluk en glans en roem zou doen
komen.
