N I E U WE
No. 1401.
Zondag 9 Juni 1889.
14de Jaargang.
Kerk en slavernij.
BUITENLAND.
in.
Beloonde Moed.
IMRLimi MMAU
1BON5IUESTSFBIJ9
Per 3 maanden voor Haarlem0,8b
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzjnderljjke Nummer»0,03
Dit blad verschgnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATÏÏRDAG.
BüHEiD: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE
PBIJB DBB ADVEBTENTIÉN
Van 16 regel»30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlgk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KüPPERS I, A U R E Y.
Wegens het Hoogfeest van Pinsteren zal
de Nieuwe Haarlemsohe Courant in plaats van
Dinsdag, Woensdag a. s. verschijnen; het dan vol
gende nummer verschijnt Zaterdag 15 Juni e. k.
Hetgeen Bartholomous de la Casas voor
de Iüdiauen in Middel-Amerika is geweest,
dat was Pater Petrus Claver voor de ne
gers in Zuid-Amerika. Hij stamde ,uit eene
adellijke familie eu werd in het jaar 1571
te Verdu in SpaDje geboren. Hg trad in
de orde der Jezuïeten en bracht den meesten
tgd zijns levens (hg stierf in 1654) te
Carthagena toe. Deze stad hoeft wel is
waar eene voortreffelijke haven, is echter
door de ondraaglijke hitte, welke er heerscht,
door de vele regen en ontelbare iuaecteu,
zeer ongezond. Zjj was de grootste slaven
markt van Amerika en een rijk en uitge
strekt arbeidsveld voor Petrus Claver. Deze
had de gelofte afgelegd, tot aan zjju dood
een slaaf der negers te zjjn; en hij deed
zijne gelofte gestand. Hg begaf zich steeds
aan boord van schepeo, die met negersla
ven aankwamen. Lagen deze in de scheeps-
ruimte aan elkander geketend, zonder bod,
zonder kleeding en bjjna zonder voedsel,
dan was het Pater Claver, die hun verver-
schiugen gaf, die de ziekea reinigde, hunne
wouden verbond, die de kinderen doopte,
welke gedurende de reis geboren waren eu
de stervenden tot de ontvangst van het H.
Doopsel voorbereidde. Ook bij de ontsche
ping bood bij den negers hulp. Deze wer
den namelijk in magazijnen geleid, die
vochtig en donker waren en daar vervulde
Petrus Claver het ambt van deu barmhar-
tigen Samaritaan. In deze verpeste verblij
ven, bij 't aauschouwen van zooveel ellende,
vieleu velen zjjner Ordebroeders in zwijm;
Pater Claver arbeidde echter onvermoeid
voort, des avonds echter moest men nu en
dan deu afgematten en vermoeideu Priester
in zijne hut dragen. Werden de slaven
aan de planters verkocht, dan bezocht hij
hen in hun nieuw verblijf om hen te troosten,
te onderrichten en te verplegen. Hij leidde
hen naar de godsdienstoefeningen en nam
aan hunne vermaken deel. Voor velen was
eene voorspraak bjj de meesters. Geen
wonder dus, dat Pater Claver reeds in zijn
leren als een Heilige werd vereerd, ver
mits God hem ook de gaaf der wouderen
had verleend zoodat hij zieken genas,
wauhopeuden juist te rechter tijd troostte,
ja zelis dooden in het leven deed terug-
keeren.
Ook in de kerken bezocht hij de negers,
eensdeels om hun te verbeteren, ten andere
ora hen te onderrichten, haat en wraak
uit hunne harten te verbannen en hen
FEUILLETON.
6)
Vervolg.)
Hier sloeg de stoutmoedige krijger, die in het
gevecht geen spier van zijn gelaat vertrok, als
de kogels hem om de ooren snorden, de oogen
neder, voor den zachten, smeekenden blik van
zijne gevangene.
Senjora, begon hij met een van aandoe
ning trillende stem, uw toestand is ernstiger
dan gjj denkt; de gevangen boodschapper wordt
ter dood veroordeeld, hoe kan ik in mijne positie
hier hulp verschaffen?
Heilige Moeder Godsl snikte zij, helpt
mij dan niemand meer?
Radeloos op de lippen bijtende tot bloedens
toe, staarde hij op het ongelukkige meisje. Toen
stond bij op en trad op haar toe:
Senjora, sprak hij zacht, om niet soms
door dezeu of genen luisteraar gehoord te wor
den, misschien zouden invloedrijke vrienden in
de omgeving des Keizers uw lot kunnen ver
beteren, maar de tijd dringt; als mijn chef be
veelt, danwij zouden dan geen bode hebben,
die snel genoeg kon gaan; de Indianen, die u
begeleidden, zijn ontvlucht.
geduld gedurende hun straftijd in te boe
zemen.
Ziju grootste vermaak was in het hos
pitaal der melaatschen te gaan, 't geen
bij wekelgks twee of driemaal deed. Reeds
het aanschouwen van deze ongelukkigen
is ontzettend, de stauk, dien zij verspreiden,
is onuitstaanbaar, maar Pater Claver stoorde
zich niet daaraan; hg bezocht hen, troostte
hen, sprak hen geduld in en spoorde hen
tot bekeeriug en boete aan. Nadat de
kranken gebiecht hadden, las hg de H.
Mis, onder welke de melaatschen commu
niceerden.
Ook voor eene gepaste uitspanning der
melaatschen droeg de edele Priester zorg;
hij liet zelfs een muziekkorps komen om
de ongelukkigen in eene vroolijke stem
ming te brengen, waut negers zgn verzot
op muziek, 't Was dus geen wouder, dat
hg door do slaven als een vader werd ge-
eerd en bemind.
AaDgezien er te Carthagena jaarlijks
ongeveer 12,000 slaven werden aangevoerd,
die voor het meerendeel door Pater Claver
werden onderricht eu gedoopt, kan meu
veilig aannemen, dat door dien edelen
Missiouaris ongeveer 300,000 negers tot
het Christendom zijn bekeerd. Den 26 Mei
1850 werd Pater Petras Claver door Plus
IX zalig en den 15 Januari vau het vorige
jaar door Leo XIII heilig verklaard.
Hoevele slaven eu gevangenen zijn er
door de Kerk en hare bedienaren vrijge
kocht!
De Sarazenen vielen dikwerf in de Euro-
peesche landen of maakten zich op zee
meester van schepen om gevangenen te
verkrijgen, die dan slavendiensten moesteu
verrichten, tot dat zjj tegen een goeden
losprijs werden vrijgelaten.
De H. Cyprianus, Bisschop van Carthago
(f258) trok zich het lot der door de Nu-
midiërs gevangen genomen Christenen zoo
ter harte, dat bij eene som van 8500 poud
zilver voor hunne vrijmaking verzamelde.
De H. Ambrosius verkocht al wat hij
bezat, toen Keizer Maxim us in Italië alles
had verwoest en vele gevangenen had weg
gevoerd, slechts om die gevangenen weder
om vrij te kunnen koopen.
Bisschop Acacius bracht met zijne Gees
telijkheid zooveel bijeen dat 7000 Perzen,
die door de Romeinen in het jaar 421 in
Amida waren gevaugen genomen in vrjj-
heid konden gesteld worden.
Bisschop Deogratias vau Carthago (f457)
kocht eenige duizenden Romeinen, die de
Vandalen-Koning gevangen hield, vrij,
voor welk doel hij zelfs de sieraden der
kerk te gelde maakte.
Bisschop Cesarius van Aries gebruikte
in het jaar 507 de kostbaarheden zijner
kerk om een groot aantal gevaugen Bour-
Ontvlucht? Niet gevangen?
Een straal van hoop scheen bare ziel te ver
vullen.
O, dan is er nog hoop, tij zullen.....
Plotseling zweeg zij, zij stond als gevangene
tegenover haar overwinnaar.
Meent gij dat de Indianen zullen terug-
keeren?
Misschien wel, alsZij weifelde.
Vrijwillig zullen zij niet komen.
Een teek en van mij en zij zijn er.
Welk teek en?
Zult gij geen misbruik maken van mijne
bekentenis, eenjor?
Er lag in hare woorden zulk een kinderlijk
vertrouwen, dat hij alles om zieh heen vergat.
Senjora, als ik u helpen kon, mijn woord
als caballero
O, senjor als gij wildet, zouden de India
nen tot mij terugkeeren.
In hare vreugde riep zij dit zoo luid, dat men
het buiten goed moest gehoord hebben.
Don Pedro deed eene schrede achterwaarts.
Senjora, ik ben officier in dienst van
Keizer Maximiliaanl
Teleurgesteld sloeg zij de oogen neder.
Maar ik ben ook Mexicaan en weet, wat
ik aan eene dame verschuldigd ben. Beschouw
mij als uw cipier en zeg mij hoe ik de India
nen kan terugroepen.
gondiërs te bevrijden, tot welk doel Ko
ning Theoderik hem 60 pond zilver en
300 goudstukken had geschouken.
Thomas vau Jezu, een Priester van de
Orde der Augustijnen, werd in het jaar
1578 door de Mooren in Marocco gevan
gen genomen. Geruimen tijd reeds was hij
gevangen, toen hij eindelijk zijne vrgheid
en tevens eene belangrijke som geld ver
kreeg. Met dit geld kocht hg gevangenen
vrij, lig zelf bleef echter bij de 2000 nog
gevangen Christenen, om hen in hun gees
telijken en lichamelijken nood hulp te ver-
leenen.
Dat deden trouwens vele Christenen,
die vrijwillig in gevaugeuschap gingen,
om anderen de vrijheid te verschaffen. De
H. Bisschop Pauliuus van Nola offerde
zijne vrgheid op, opdat de eenige zoon
eener weduwe uit de gevangenschap huis
waarts kon trekken. Serapion de Sidoniet
verkocht zich in de vierde eeuw meermalen
als slaaf, om audereD te kunnen verlossen.
De Bissihop vau Jaen, Petrus Paschalis,
besteedde al wat hij bezat ter bevrijding
van gevangenen. Hg giug naar de Mooren
om de gevangenen te troosten en te ver
plegen. Hij werd toen zelfs als een ge-
vaugeue behandeld. Hetgeen hem door de
zjjnerj aan geld werd gezonden, besteedde
hij niet tot ziju eigen bevrjjding maar als
losprjjs voor anderen, van wie hij wegens
zwakheid in 't geloof een afval vreesde;
hij zelf bleef in gevangenschap tot hij in
het jaar 1300 werd gemarteld.
Om het liefdewerk tot bevrijding van
gevangeueu uitgebreider en meer systema
tisch te beoefeuen, werden er bizondere
geuootschappen opgericht. Zoo ontstond de
Orde der Trinitariërs, door den H. Johan
nes vau Matha en den H. Felix van Va-
lois gesticht en in het jaar 1198 door Paus
Iunoceutius III bevestigd. Veertig jareu
na hare oprichting bezat deze Orde reeds
600 afdeelingen. De middeleu tot bevrij-
diug van slaven werden door de leden zelf
bijeengezameld.
Even als Frankrijk bezat ook Span
je eene dergelijke Orde, die der Merce-
dariërs, door den H. Petrus Nolascus en
den II. Riirauudus van Pennofort met
Koning Jacob vau Aragonië in hel jaar
1223 gesticht en door Paus Gregorius IX
bevestigd. Ook deze Orde breidde zich spoe
dig uit. Te Weenen waren beide Orde ver
tegenwoordigd; de afdeelingen werden ech
ter door Keizer Jozef II opgeheven. Het
klooster der Trinitariërs is thans een Mi
norietenklooster, terwijl dat der Merceda-
riërs, als keizerlijk weeshuis in gebruik is.
Wie iu deze Orden trad, moest de gelofte
afleggen zijne bezittiugen, vrgheid eu zelfs
het leven op te offeren, om gevangenen
vrij te maken. En hoeveel slaven en sla-
Op het woord yavapais" zullen zjj ver
schijnen.
Als het donker geworden is, zal ik zien
of uw tooverwoord werkt, sprak hjj zacht, en
met luider stem voegde hij er bij:
Ik kan over uw lot niet beslissen, dat
staat slechts aan mjjn commandant. Adieu!
Eene diepe buiging en hij ging heen.
Met grooten ijver ging hij na of alle posten
rondom het huis wel bezet waren.
Eene innerlijke onrust dreef hem nu hier,
dau daar heen. Zoo ging de dag voorbij. De
zon was ondergegaan, spoedig was alles in
duisternis gehuld.
De frissche avondwind verkoelde ook het
brandende voorhoofd van den jongen officier, die
onrustig, in gedachten verzonken, in het tuin
huis op en neer liep.
Tot nog toe had de jonge man zich weinig
om de toekomst bekommerd; zijne groote lief
hebberij was steeds geweest, in de onmetelijke
bosschen op avonturen uit te gaan.
Vergeefs had zijn vader op zijn terugkeer
naar huis aangedrongen; eindeljjk wendde hjj
een middel aan, dat andere jongelieden ten
minste uit nieuwsgierigheid zou hebben doen
terugkeeren. De oude Del Patio schreef name
lijk zijn zoon, dat _zijn beste vriend, een rijke
grondbezitter in Potosi, een dochtertje had, en
dat haar vader zich volstrekt niet ongenegen
ven-kinderen worden er in onze dagen
niet door de katholieke Missiën vrijge
kocht! En zouden, bij zulke groote ver
diensten der Kerk in zake de afschaffing
der slavernij, Leo XIII en Kardinaal La-
vigerie niet de mannen zijn, dezer oude
en heerlgke roeping der Kerk voort te
zetten en aan de vroegere verdieusten nog
nieuwe toe te voegen? Wie zou het durven
betwgfelen?
De Brusselsche liberalen en radicalen
schijnen thans inderdaad vast besloten ge
zamenlijk op Dinsdag a. s. tegen het «cle-
ricalismec te velde te trekken. De doctri
naire organen, die de vorige week den
radicaal Janson, die met den Heer De
Becker (katholiek-independent) in herstem
ming komt, nog als een onmogelijken can-
didaat voorstelden en hem de hevigste ver
wijten deden, bevelen hem thans met
warmte aan. De haat tegen de »clericalen«
overtreft hun afkeer van »frère ennemic
Janson, die zich nog weinige jaren geleden
openlijk voor socialist uitgaf en zeer revo-
lutionnaire tendenzen heeft. Ook maakte
hij deel uit van de InternationaleDit
belet echter de zoogenaamd gematigde libe
ralen niet hem aan het kiezerskorps te
recommandeeren en met allen kracht voor
zijue candidatuur te ijveren. Men verwacht,
dat de strijd bij de herstemming zeer
hevig zal zgn.
Aan de Germania wordt uit Rome
geschreven, dat Z. H. de Paus iu de laatste
dagen tegenover verschillende publieke per
sonen zich heeft beklaagd, dat sommige
voorvallen bjj het bezoek des Koniugs van
Italië te Berlijn demonstratief tegen den
Heiligen Stoel en zijn onvervreemdbaar
recht ziju geëxploiteerd. De Paus verklaarde,
dat hij daardoor diep was gekrenkt, maar
dat hg desuiettemin zou voortgaan de rech
ten van den Heiligen Stoel en van de Kerk
te handhaven.
De berichten omtrent de expeditie van
deu Rijks-eommissaris Wissman in Oost-
Afrika luiden niet gunstig. Onder zijne troe
pen is de pokken-epidemie uitgebroken, op
welke mogelijkheid meu in zoover had ge
rekend, dat de officieren en onderofficieren
voor hun vertrek uit Duitschlaud op nieuw
waren ingeënt. De epidemie is ouder
de Somali-uegers op de reis vau Aden
naar Zanzibar uitgebroken. De ziekte
heerscht evenwel slechts in lichten graad.
Maar de gezondheidstoestand aau de kust
kan slechts middelmatig heeten, en ook
eenige officieren liggen in het lazareth,
zoodat men reeds bedacht is op eventueels
aanvulling. Eenige officieren, die zich in
Duitschlaud reeds vroeger ter deelneming
betoonde, den vriendschapsband door een ver
bintenis tussehen don Pedro en zijne dochter
nog vaster toe te knoopan. Maar zelfs deze brief
werd ontwjjkend beantwoord.
Intusschen waren nu de omstandigheden
veranderd. De grondbezitter had zich aan de
zjjde der republikeinen geschaard en eindeljjk
met soon en dochter de stad verlaten. Pedro's
vader achtte het nu ook wenschelijk, voorloopig
van zjjne huweljjksplannen af te zien, en de
zoon zette zijn wild, onrustig leven voort,
thans in dienst getreden bij het ruwste korps
van de gansche militaire macht.
Nog gisteren zou hij het niet hebben willen
gelooven, als iemand hem had kunnen vertellen,
dat heden eene jeugdige gevangene hem zoo
geheel en al zou hebben doen veranderen.
Daar zat zij achter die kerkermuren, tot haar
lot, en het ergste stond voor haar te vreezen,
beslist zon zjjn, door zijn chef, dien hardvoch-
tigen man, die naar jeugd noch onschuld vroeg.
Het bevel kon morgen reeds komen, en hij
zelf zou het moeten laten voltrekken.
Die gedachte dreigde hem waanzinnig te
maken.
Woest dwarrelden allerlei gedachten in zjjn
arm hoofd dooreen.
Wordt vervolgd.)