N E I U WE
No. 1439.
Vrij flag 13 September 1889.
14do Jaargang.
Vanwaar ea waardoor?
BUITENLAND.
De vrek van IJdoorn.
HiiRLlHSGHE dOHR41T.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlemt 0,83
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzonderlijke Nummer»0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS OER ADVERTENTIÉH
Van 16 regels30 Ce
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag
en Vrydag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KüPPERS LAUREL
Wie met een onpartijdig oordeel den
blik laat gaan over het hedeudaagsche we-
reldtooueel, wie al de wonden ziet, waaraan
onze maatschappij ten huidigeu dage bloedt,
wie doordringt, gelijk een geneesheer bij
een zieke, tot het innerlijke, hij roept on
getwijfeld de woorden uit, die we boven
ons opstel schreven:
Vanwaar en waardoor?
Vanwaar al die ellende, die verwarring
in de samenleving; vanwaar en waar
door die sociale quaestie, die zoo dikwerf
wordt besproken en beschreven.
Vanwaar zooveel haat, verdeeldheid,
waardoor zooveel verbittering?
Eén woord kan hier alle antwoorden
in zich opsluiten; dat woord, antwoord
gevende op alle mogelijke vragen als de
genoemde, luidt: door het vermenigvuldi
gen der sociale nooden. Maar deze ontstaan
niet vanzelf. Zij ziju voortgekomen uit de
opgedreven behoeften der meuschen. Niet
een enkele stand, maar schier alle standen
zjjn met de ondeugden van praal en pronk
zucht, zucht tot genieten, gemakzucht enz.
aangetast. Wat aanvankelijk genotmidde
len waren, zyu nu dagelijksche behoeften
geworden.
Men vierde vroeger slechts zelden feest,
thans wordt elk onbeduidend motief gebe
zigd om pret te maken. Pleiziertreineu,
pleizierbooten, bals, comedies ecz. euz.
lokken dag aan dag duizenden tot geuie-
ten. Wie niet mee kan doen en toch den
lust om mee te profiteeren niet kan be
dwingen, wordt ontevreden. Ook het ge
deelte der natie, dat men gewoonlyk ïhet
volk* noemt, de arbeidende stand dus, heeft
veel van deze ondeugden op zijne gedrags
lijst staan. Het volk lijdt aau een groot,
aan een ontzettend kwaad: de drankzucht.
De werkman niet het minst. De zucht om
te drinken is schier algemeen. Alle klassen
zijn er door aangetast; talrijk zijn de fa-
miliën, die er door te gronde gaan.
Onberaden huwelijken hebben mede veel
bijgedragen tot den nood, waarover men
klaagt. Veel jonggehuwden kunnen volstrekt
niet zeggen, »waarop« zij eindelijk zijn ge
trouwd. De man is niet zelden nog een
stumperd in zyn vak, de vrouw weet van
de huishouding geen zier. Geen wonder,
dat dergelijke huwelijken 'tot de grootste
ellende van maatschappelijken en zedelijken
achtergang leiden.
De weelde heeft ook reeds heel wat ram
pen veroorzaakt. Door den kinderen eene
opvoeding te geven, welke niet in de goede
verhoudiug staat tot de financiëele draag
kracht van het hoofd des gezins, maakt
men de kinderen ongelukkig en zich zeiven
FE ILL E TON.
Vervolg)
11)
Piet's oogen glinsteren van genot, nu Grietje
hem een dubbeltje en vijf centen in de hand
telt. Hij begint een omslachtig en vrij verward
verhaal, waaruit Grietje opmaakt, dat Piet eene
grief heeft tegen zijne zuster, en dat liij die
zuster wil ergeren door een glas Beiersck bier
te commandeeren, en dit, evenals bij de heeren
uit de stad heeft zien doen, in [éene teug te
ledigen. Eenmaal aan het praten, vertelt Fiet
alles wat hij op het hart heeft. Gisteren heeft
hjj hooren zeggen, dat de knechts van de fabriek
Zaterdag-middag met hun allen naar baas Sta-
vels willen gaan, om hooger daghuur te eischen.
//Zij zijn gek," zegt Piet. „Pier Krans is gek,
en Harm Drevers is gek, en Jaap Schatert is
gek, en Kees Vlak is gek, en ze zjjn allemaal
gek, want zij verdienen meer dan ik...
Alleen de meesterknecht is een goeie man,
omdat Piet eiken Zondag drie centen van hem
krijgt. En als meneer uit Amerika terug komt,
dan zal meneer trouwen met Piet zijn zuster, en
dan wordt Piet meesterknecht van de fabriek
Piet heeft zijne geheimen vertelt, en is al bijna
uit het gezicht, als hem nog iets invalt wat
er bij. Een vader, die eene ton gouds be
zit, mag zijne kinderen niet opvoeden alsof
zij ieder eene ton bezaten.
Het meeste kwaad in de maatschappij
onz8r dagen heeft de moderne wereldbe
schouwing gesticht. Aan liet volk is de
godsdienst ontroofd, tenminste de godsdienst
zin is bjj het volk zeer verzwakt. Men heeft
het naturalisme gepredikt en geleerden
van den zevenden rang hebben gemeend,
op populaire wyze die zoogeuaamde weten
schap te moeten voorstellen. Wat zijn de
gevolgen daarvan? De onontwikkelde
menigte, door de schijnbewijzen misleid,
heeft de theorie van stof en kracht geslikt.
Maar nu kwam de beurt aan de gevolg
trekking, de philosophic, en deze doet zich
gelden voor het practische leven. Is het
dan wonder, dat er vuile bladeu verschenen,
waarvan er een zelfs den titel voe.de »iVi
Lieu ni MaitrelGoddank dat in dezen
het volk niet standvastig is gebleven, want
de jammeren zouden eindeloos wezen. O,
zij die lichtvaardig de materialistische stel
lingen toelichten, mochten zich wel eens
beraden en overwegen welke gevolgen de
leer van »eene wereld zonder God* heeft!
Eu wa3 er nog maar te redeueeren met
zulke menschen, men zou hen dan het on
zinnige, het onhoudbare van de theorie
van Darwin, Haeckel en consorten kunnen
aautoonen. Men zou hen kunnen bewijzen,
dat een beginsel van stof en het toeval
geene georganiseerde natuur kunnen geven.
Maar 'tis den moriaan gewasschen; de ma
terialisten zijn verhard in de boosheid.
Ook de bandeloosheid der pers is niet
in geringe mate de oorzaak van het kwaad,
dat de hedendaagsche toestanden bederft.
De verspreiding van de producten eener
materialistische pers*werkt op ontzettende
wijze mede tot de maatschappelijke en
zedelijke ellende van onzen tijd.
Ziedaar de hoofdpunten, die op ons
dvanwaar en waardoor* tot antwoord
dienen. Helaas! de geneesmiddelen voor de
kwalen van onze dagen liggen nog maar
al te veel ongebruikt.
Men late de eenvoud weer het sieraad
worden van den tijd; men bevestige het
volk in den godsdienst, men geve aau de
kiuderen eene goede christelijke opvoeding,
dan voorzeker zullen vele kwalen, waaraan
onze doodzieke maatschappij op zedelijk
en stoffelijk gebied lijdende is, met goed
gevolg worden uitgeroeid.
De National Zeitung verneemt, dat volgens
de thans bestaande bepalingen het bezoek
van den Czaar te Berlijn nog in deze maand
na afloop der groote manoeuvres zal plaats
hebben.
Grietje volstrekt weten moet.
Pssst! Pssst!//
Grietje was al blij, van het gezelschap van
Piet te zijn ontslagen.
„Wat heb je nu nog, Piet? Maar een beetje
vlug, hoorl Er is hier meer te doen vandaag!"
„Ik zal ze foppen," roept Piet.
//Wie?//
//De knechtsl Ik ga morgen-middag uit vis-
schen met de roeiboot./»
//En dan?...."
//Dan kunnen zij niet naar den overkant!"
„Maar Piet, dat mag je niet doen
Piet schudt het hoofd, alsof hij zeggen wilde:
//laat mij maar begaan: jij hebt daar geen ver
stand van."
//Ik vind het erg leelijk,// zegt Grietje, maar
Piet hoort het niet. Hij draaft, zonder eenmaal
om te kijken, den weg op naar den dijk.
Het'.jj dat Piet den volgenden dag in zijn
voornemen is verhinderd is geworden, hetzij dat
de knechts van de fabriek een middel gevonden
hebben om zonder behulp van de roeiboot aan
den overkant te komen, zooveel is zeker, dat er
Zaterdags-middags op bet afgesproken uur een
hoopje volk voor het huis van baas Stavels heeft
post gevat. Er wordt druk beraadslaagd, wie
aanbellen en bet woord doen zal. De eene voor
den andere laat het karweitje liefst aan zijn buur
man over, want iedereen weet, dat er met baas
Stavels niet te mallen valt. Inmiddels groeit het
Het voornemen bestaat tot eene reorga
nisatie van het Departement van Buiteu-
landsche Zaken, waar de steeds toenemende
uitbreiding der zaken de vorming van eene
nieuwe afdeeling noodig maakt. Volgens
sommigen zou die nieuwe afdeeling eene
soort van Departement van Koloniën
worden; volgens eene andere, waarschijn
lijkere lezing zal zich de reorganisatie be
palen tot de splitsing van de politieke
afdeeling, nu reeds uit twee sectiën bestaande,
in twee zelfstandige afdeelingen, die geen
van beide iets met de koloniale zaken te
makeu hebben.
De werkstaking te Londen duurt
voort. Geen van beide partijen wil verder
toegeven. De Lord-Mayor heeft, evenals
de Bisschop van Londen, de verdere pogiu-
gingen ter verzoening opgegeven. Beiden
hebben Londen verlaten.
Het plan door het Departement van
Oorlog ontworpen voor de verdediging van
Londen wordt langzamerhand verwezenlijkt.
Er worden plaatsen bestemd voor de ver
sterkte kampen, door 70,000 volunteers
te betrekken, bjj Dorking wordt een fort
gebouwd en de brigades volunteer artillerie
zullen met behoorlijke vuurmonden worden
voorzien.
Van de 576 leden, waaruit de Fransche
Kamer is samengesteld, zijn er 95, die zich
niet verkiesbaar hebben gesteld. Nooit
heeft men bij de samenstelling eener
nieuwe Kamer zooveel uitverkorenen zich
zien terugtrekken. Op het oogeublik van
bet uiteengaan der Kamer waren er voorts
12 plaatsen open. Om nu niet te spreken
van de Afgevaardigden, die tegen hun
wil zullen uitvallen, kan men thans reeds
met zekerheid zeggen, dat de nieuwe Kamer
107 uieuwe leden zal tellen. Dit cijfer is
reeds aanzienlijk genoeg om een groot ge
wicht in de schaal te leggen.
De Boulangist Susini, die te Toulouse
candidaat is, waar ook de Heer Constans,
Minister van Binnenlandsche Zaken zich
candidaat heeft gesteld en waar het optre
den van eerstgenoemde tot onstuimige
tooueelen iu de zaal aanleiding heeft gege
ven, heeft aan den Minister een telegram
gezonden, waarin hjj hem onder anderen
het volgende toevoegt: »Gij schendt alle
vrijheden; gij roept den burgeroorlog te
voorschijn; gjj zijt een ware dictator; gij
hebt door uwe huurlingen eergisteren (in
de zaal waar Susiue was opgetreden) mij
naar het leven gestaan; uwe dienaren hebben
getracht een schouwburg in brand te steken,
om 8000 uwer medeburgers in de vlammen
te doen omkomen.
Hierna daagt hjj hem uit tot een twee
gevecht. Het zal een duel zyn op leven
en dood, zegt hij. Iudieu gjj geen lafaard
volkshoopje gestadig aan De jongens van bet
dorp maken er een pretje van, en geven den
veldwachter, die door den burgemeester is uit
gezonden om een oog in het zeil te houden,
handen vol werks. Kees Dobbels en dokter Ven-
tel komen van de achterzij langs het huis en
vatten post op de stoep. Eindelijk treden twee
mannen uit den hoop naar voren. De voordeur
gaat open, en Grietje wenkt de mannen binnen
te komen. Zij blijven met de pet in de hand,
bij de huiskamerdeur staan.
„Binnen!// roept baas Stavels.
De afgevaardigden treden beschroomd een paar
passen nader. Oude Peter slaat de handen aau
de armleuningen van zijn stoel en draait dien
met een vinnigen ruk zoo, dat hij de beide
mannen vlak in het gelaat kan zien. Er volgt
een oogenblik van pijnlijke stilte. De mannen be
grijpen, dat het aan hen is te beginnen. De eene
stoot den andere aan, doch geen van beiden durft
spreken.
„Zie ik het goed?" begint oude Peter, het
hoofd een weinig vooruitstekend en een scherpen,
onderzoekenden blik op de beide mannen richtend.
„Ben jij bet, SchatertEn Pier Krans, meen
ikIk weet er niets van, dat ik jullie heb
doen ontbieden. Scheelt er iets? Had je eene
boodschap?//
Op zulk eene ontvangst zjjn de mannen niet
voorbereid. Pier Krans, die eigenlijk op zich had
genomen het woord te doen, draait verlegen de
pet tusschen ij na vingers. Jaap Schatert, die
zjjt, antwoord: »ja« op mijne uitdaging
en kies uwe getuigen.
De eene dwaasheid volgt in Frankrjjk
de andere.
Eergisteren is het internationaal spiri
tisten-congres te Parjjs geopend. Er waren
omstreeks 150 manneljjke en vrouweljjke
leden verschenen van allerlei leeftjjd en
nationaliteit. De eerste bjjeenkomst leverde
weinig bizonders op. De leden werden aan
elkander voorgesteld en omhelsden elkaar.
Nadat de Voorzitter was benoemd, wer-
de onder-voorzitters, secretarissen en andere
leden van het bureau gekozen. De verga
dering werd voorts gesplitst in 4 afdeelin
gen: spiritisme, philosophic, onzichtbare
dingen, propaganda.
De Koning van Portugal is nog steeds
lijdende aan de kwaal, welke hem sedert
eenigen tjjd kwelt, en slechts met groote
krachtinspanning kan Zijne Majesteit de
officiëele personen ontvangen.
Met het oog hierop en ten einde den
Koning alle werkzaamheden te besparen,
teekeut Hij met een stempel de besluiten,
welke de Ministers aan zjjne goedkeuring
onderwerpen.
Verscheidene Servische dagbladen be
pleiten een verbond met Rumenië, als zjjnde
dit de eerste stap tot verwezenlijking van
de eenheid der Balkan-volkeren.
Uit Constantinopel wordt gemeld,
dat, ondanks de tegenspraak in de dagbla
den, de Porte berichten heeft ontvaugen,
velgens welke er tusschen Servië en Bul-
garjje eene hoogst ernstige spanningheerscht.
Bulgarjje zou aau Servië afdoende inlich
tingen hebben gevraagd.
Omstreeks den 20a of 30n dezer
maand zal de Keizer van Marokko zich
naar Tanger begeven, waar reeds een ad
viesjacht van het Engelsche eskader in de
baai ligt.
Van Barcelona is krachtens bevel der
Regeeriug de kruiser Castilla naar Tauger
vertrokken waar spoedig botsingen .worden
gevreesd. Ook hebben drie Italiaansche oor
logsschepen de haven van Barcelona plot
seling verlaten en zijn te Tanger aange-
komeu.
Met dezelfde overhaasting stevende daar
heen van Toulon het Fransche oorlogsschip
Redoutable.
Eiudeljjk vertrok nog een schip van het
Eugelsch Middellandsche Zee-eskader, dat
te Gibraltar geankerd was, met den Admi
raal aan boord.
De openbare meening te Barcelona toont
zich zeer ongerust over de wending, welke
de toestand iu Marokko dreigt te nemen.
Dat de keizerlijke Regeering zelf niet
zonder ongerustheid is, zou kunnen bljjken
uit het feit dat te Tauger het bevel uit-
anders praats heeft voor zes, wat hem den bij
naam van „de kraaier" heeft bezorgd, Jaap be
gint te begrijpen, dat bjj het woord zal moeten
doen, wil er iets van de zending terechtkomen.
//Wij zijn zooveel als afgevaardigden,// zegt
Jaap, „om voor ons zelf en voor de anderen,
als het kon, eene kleine verhooging van ar
beidsloon te vragen, baas!
Oude Peter kijkt deu spreker zoo doordrin
gend aan, alsof hij wel lust zou hebben gehad
den man bij den kraag te grjjpen en eens ferm
heen en weer te schudden.
„O, is het dal!// zegt Stavels. //En hoeveel
zouden jullie graag meer hebben Een dui
velachtig lachje, dat den beiden mannen ontgaat,
glijdt over de scherpe gelaatstrekken van den
ouden vrek. Schatert stoot zijn kameraad met
den elleboog aan, alsof hij wilde zeggen: //nu is
het uwe beurt.//
Pier Krans haalt uit den binnenzak van zjjn
buis een papiertje voor den dag.
//Wij hebben zoowat eene berekening gemaakt,//
zegt hij met eene onvaste stem. „Als u het eens
eventjes wou inzien, baas!
„Je hebt nog jongere oogen dan ik, herneemt
de baas, met deuzelfden blik van daareveo, maar
die ditmaal schjjnt te willen zeggen, „als ik je
onder mjjn bereik had, lummel, dan kneep ik
je den hals toe
Wordt vervolgd.)
