NI EU WE
No. 1446.
Zonlag 29 September 1889.
14d« Jaargang.
Eefie belangrijke beslissing.
irÜTTENLA N i).
De vrek van IJdoorn.
LEMSCM OOCR4IT.
ABONNEMENTSPBIJB
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzsnderljjke Nummer»0,03
Dit blad verschjjui
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B UB. EAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE
PBIJS DBB ADVBBTBNTIÉN
7an 16 regel»30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers KüPPERS LAUREY.
Eindelijk is dan het besluit gevallen,
waardoor de meerderheid in de Tweede
Kamer van hare instemming met het ont
werp tot wijziging der wet op het Lager
Ouderwijs heeft doen blijken.
Hiermede is dus een deel van den ge-
wichtigeu arbeid, welke het Kabiuet bij de
aanvaarding van het bewind zich had voor
gesteld te verrichten, geëindigd, en mag
in 't bizonder de Minister Mackay met
voldoening op dit bjjua voltooide werk te
rugzien.
Wij zeggen: met voldoening, omdat, be
houdens enkele wijzigingen, het voorstel der
Regeeriug in hoofdzaak is aangenomen.
Ook wij verheugen ons over het succès,
't welk dit Ministerie met de genoemde
wetsvoordracbt heeft verkregen. Doch ge-
ljjk wij reeds vroeger hebben verklaard, al
kunnen wij ous verblijden over hetgeen
voor de vrije school, voor het christelijk
onderwijs, werd bereikt, wij meeueu, dat
het Kabiuet met dit wetsvoorstel zijue taak
in dit opzicht niet als geëindigd mag be
schouwen.
Al zijn wij dankbaar voor de verkregen
vooriieeleu, geheel voldaan kunnen wij ons
nog niet noemeu. Deze wijziging is een
stap op den goeden weg, maar algeheeie
gelijkstelling van het vrije onderwijs met
het openbare is nog geeue werkelijkheid
geworden, en wij wenschen onze stem te
laten hooren, enden strijd niet op te geven,
totdat dit verwezenlijkt is.
Op het oogenblik was echter niet meer
te verlangen. Men dient en dit zal door
ieder gematigd denkende worden toege
stemd rekening te houden met bestaande
toestanden en verhoudingen.
Wanneer op eens een toestand werd ge
schapen, die te veel van de thans heer-
scheude afweek, zou de reactie niet kuuueu
uitblijven, en zou de mogelijkheid worden
geboren, dat we meer verloren dan de
winst waard was.
Hiervoor moeten wij waken. Onze tegen
standers mogen ons niet voor de voeten
kunnen werpen, dat wij revolutionnaire
beginselen in praktijk brengen, en dat wij
onzen tijd niet kunnen afwachten.
Reeds te lang hebben wij door de libe
rale theorieën geleden, dat we nu niet in
eens als kleine kinderen van de verkregen
vrijheid een verkeerd gebruik wenschen te
maken door als dolzinnigen naar het hoog
ste te willen grijpen.
Wjj moeten geduld hebben zoolang, tot
het beginsel van het christeljjk onderwijs
bfl ous christelijk volk heeft doorgewerkt,
tot onze gansche Natie er van doordron
gen is, dat alleen het onderwijs, gegrond
FE U1LLETON.
(Vervolg).
19)
Baas Stavels maakt eene beweging met de
hand alsof hij zijn neef bij de keel wilde grijpen.
//Het is lastig als je zoo goed met meer op en
neer kunt,// zegt Willem, eene sigaar uit zijn
zak halende. //Het rooken hindert u niet, hoop
ik
Baas Stavels balt de vuisten, en kijkt om zich
heen, alsof hjj naar hulp uitzag.
//Ga je nu?" schreeuwt hij zijn nee* Willem
toe.
„Zoo dadel jjk!" zegt hij. „U sprak daar even
van afrekeningen. Mag ik u herinnere i aan dat
sommetje vau twaalf mille, dat ik nog aan u te
goed heb?"
Indien Willem een geladen pistool te voor
schijn gehaald en er hem mee bedreigd had,
zou Petrus Stavels niet heviger hebben kunnen
ontstellen. Het duurt een paar minuten, voor
hij zich éenigszins van den schrik heeft her
steld.
//Wat praat je van twaalf duizend gulden!"
zegt hij met onzekere stem. //Ik weet niet wat
je bedoelt.//
w't Is anders heel eenvoudig, oom! Maar het
op het Chiistendom en niet op het lieiden-
sche ongeloof, voor volk en land zegenrijk
kan werken.
Maar dan, wanneer die tijd zal zijn aan
gebroken, zouden wij willeu, dat een krach
tig Miuisterie het initiatief nam om ook op
onderwijsgebied geljjk recht voor allen te
vervverveu.
Wanneer volkomen rechtsgelijkheid in
dit opzicht zal ziju verkregeu, dan eerst
zullen wij kunnen zeggen, dat de school
strijd is geëiudigd. De wet-Mackay maakt
slechts in zooverre daaraan een einde, dat
voorloopig deze hoogst belangrijke quaestie
van de baan kan geschoven worden.
Het beginsel 't welk wjj huldigen, om
niet te krachtig in te grijpen in bestaande
toestanden, werd in de zitting van jl. Dins
dag ook uitsvekeud gehandhaafd door deu
Heer Michiels Van Verduynen.
Door dien heer was namelijk bij de be-
bandeliug der overgangsbepalingen van de
wet en wel betreffende de fiuanciëele uit-
keering aan de gemeenten, als amendement
voorgesteld om de gemeenten van 1891
tot 1898 geheel of gedeeltelijk te verzeke
ren wat zij nu geuieteu, doch in dien zin
dat zij niet te rekenen hebben op besten
diging van het tegenwoordig artikel 45.
In de toelichting, welke de Heer Michiels
tot zjjn amendement gaf, verklaarde hij
het te hebben voorgesteld, om den over
gang voor de gemeenten zoo zacht moge
lijk te maken.
Hiervoor bestaat aanleiding. In de laatste
tijden is over den finauciëelen nood van
sommige gemeenteu zooveel aan 't licht
gekomen, dat het wel aanbeveling verdient
om daaraau bij de behandeling der finan-
ciëele u'tkeering door het Rijk te denken.
Hoe die geldelijke ongelegenheid is ont
staan, en of niet vele gemeenteu veel te
kwistig met het geld der gemeentenaren
ten behoeve van het openbaar onderwijs
zijn omgesprongen, dat doet op 't oogen
blik zeer weinig ter zake. Hoofdzaak bleef
het overgangstijdperk te verlengen, zoodat
de inwerking der uieuwe organisatie voor
de gemeenten zoo licht mogelijk werd ge-
muakt.
Jammer is het, dat de Tweede Kamer
zich met dit amendement niet vereeuigde.
Beter dan het amendement- Van Helden
met het 8ub-ameudement-<ScAi'mm«ZjoewmncA,
strekkende om nog vooreerst de bijdrage
van artikel 45 te blijven uitkesren, eu dus
niet enkel voor de onderwijzers maar ook
voor de gebouwen, zou het daartoe leideu
dat de gemeenteu zich langzamerhaud aau
den nieuwen toestand gewenden. Het amen-
demeut- Van Delden is eigenlijk eeue besten
diging van het oude artikel 45 eu dus geene
overgangsbepaling in den werkelijken zin.
kan misschien geen kwaad, als ik uw geheugen
een be tje te hulp komWacht, mijne sigaar
is uitgegaan Zoo! Laat ons nu samen eens
een verstandig woord praten. Tante Neeltje heeft
indertijd bij testament
//Van wie wou jij weten?Het gelaat van
den ouden vrek is akelig vertrokken en zijne
stem klinkt als van iemand, die om genade
smeekt.
„Hoe ik het weet, dat doet er niet toe. Val
mij niet in de rede, want dan vertel ik niets
meer. Ik begon te zeggen, dat tante Neeltje bjj
testament aan haar nichtje Grietje, dezelfde die
met Kees Dobbels vrijt, een legaat heeft bespro
ken van twaalf duizend gulden. Veel is het
niet, maar je kunt er toch altijd een aardig
lapje land voor koopen
Baas Stavels laat een akelig, kreunend geluid
hooren.
„Scheelt er iets?" vraagt Willem.
De oude man zwijgt. Hij heeft eene gewaar
wording als van iemand, die op de pijnbank
wordt gefolterd.
„Aan de uitbetaling van dat legaat," aldus
gaat Willem met tergende bedaardheid voort,
//was eene voorwaarde verbonden. G rietje zal die
twaalf duizend guldon in handen krijgen op den
dag van haar huwelijk, mits zij trouwt met uwe
toestemming. Trouwt zij tegen uwen zin, dan
vervallen die twaalf duizend guldentjes aan mij..."
„Grietje trouwt nog niet," zegt baas Stavels. Er
is iets schreierigs iu zjjne stem. Willem wrijft
Nu toch het amendement- Van Delden is
aangenomen, wenschen wij niet na te plei
ten, doch wij hopen, dat het zoo zal wer
ken, dat daardoor de financiëu der gemeen
ten niet al te zeer worden in de war ge
stuurd, wauueer de nieuwe regeling in haar
geheel wordt ingevoerd.
Zooals wij reeds zeiden, is de aannemiug
van het wetsontwerp door de Tweede Ka
mer eene belaugrjjke beslissing.
Wauueer men het een paar jaar geleden
had voorspeld, dat ons Lagerhuis zich met
een subsidiestelsel voor de bizondere school
zou vereenigen, hadden waarschijnlijk zeer
velen medelijdend lachend de schouders op
gehaald.
Het gezegde van den vorigen Minister
van Binnenlandsche Zaken, deu overigens
zeer scherpziunigen Staatsman, dat wanneer
de bizondere school werd gesubsidiëerd, het
mooie er van zou afgaan, is een bewijs,
dat ook hij niet voorzag, hoe iu een zoo
gering tijdsverloop zulk eene belangrijke
kentering in de meeuingen van velen zou
plaats grjjpeu.
Wjj verheugen er ons in, dat dit toch
is geschied. Het Ministerie-A/ac&ay geeft
blijk, dat het met de wenscheu eu de recht
matige eischen der Natie rekeuing wenscht
te houden. Allerminst mag de Regeeriug het
verwijt trefieu, 't welk onlangs nog vau libe
rale zijde werd gehoord, dat ook zij, even
als het vroegere bewind, hare werkzaam
heden slechts tot administratieve beschik
kingen bepaalt.
Al vervult het tegenwoordig Kabiuet
zjjn plicht op administratief gebied voor
treffelijk, zijne wetgevende kracht is daarom
niet minder groot. De aanneming der wij
zigingswet op het Lager Ouderwijs, die ook
ongetwjjfeld de goedkeuring der Eerste
Kamer zal verwerven, in het begin vau
dit nieuwe zittingjaar der Stateu-Generaal,
beschouwe wij daarom als het begin van
een reeks wetten, die door deze werkzame
Regeering zullen worden tot stand gebracht.
De Bondsraad heeft de voorstellen van
PruiseD, Hamburg en Hessen, ter verlen
ging van deu zoogeuaamdeu burgerlijken
staat van beleg, aangenomen. Dit betreft
Berlijn, Frankforten omstreken, Hamburg-
Altona en omstreken, eu het district Offen
bach.
De Duitscbe en vooral de Beiersche libe
rale pers verraadt haar ourust over het
schitterend verloop vau het Katholieken-
congres te Munchen door te trachten het
congres in een ongunstig daglicht te stellen.
De katholieke bladen verzuimen niet op
het belachelijke dier pogingen te wijzen en
zich de handen.
„Zij mag morgen trouwen of over een jaar,
dat blijft nu precies hetzelfde. Trouwen doen
die twee in elk geval. Over korteren of langeren
tijd zal UEdele die twaalfduizend guldentjes
hebben uit te keeren aan Grietje of aan mij
„Aan u? Nooit! Honderdmaal liever geef ik
Grietje mijne toestemming
//Bravo, waarde oom! Ik moet zeggen, u valt
mij mee. Neen, houd nu je gemak, ouwe heer,
en laat mij uitspreken. Wij zijn nu ouder ons.
De gelegenheid doet zich misschien niet zoo
spoedig weer voor. Als mannen, die een beetje
hebben leeren rekenen, moeten wjj elkaar nu
eens goed verstaan. Het staat in uwe macht,
die twaalf duizend gulden uit te keeren aan
Grietje, of, liever gezegd, aan haar aanstaanden
echtgenoot. In dat geval beleef je het pleizer,
dat ik er geen cent van in mijne handen krijv,
maar, daar staat tegenover, ouwe jongen, datje
ze dan ook voor goed kwijt bent
//Als ik ze toch moet uitkeerenzegt
de baas op denzelfden, schreierigen toon van
daar even.
„Neen, neen, je laat me niet uitspreken. Ge
steld eens, dat je kon volstaan met de helft."
De uitdrukking van Stavels' gelaat verandert
als bij tooverslag. Hij spant zich kennelijk in
om terdege te luisteren. Willem neemt onder
wijl eene erg onverschillige houding aan. Echter
ontgaat het hem niet, dat oom Stavels teekenen
geeft van toenadering. Opzettelijk stelt hjj het
bespreken met voldoening de gehouden
vergaderingen en uitgesproken redevoerin
gen.
De Commissie voor het nazien der
stemopnemingen in het departement der
Seine heeft de biljetten met den naam
Boulanger nietig verklaard en dientenge
volge Joffrin iu het ariondissement Mout-
martre als gekozen geproclameerd met
5700 stemmeu. Ook de stembiljetten met
den naam van Rochefort zijn vernietigd.
Berichten uit Madrid meldeD, dat de
gevangen scheepskapitein der Miguel Theresa
overleden is tengevolge van de ondervonden
mishandeling. Verscheiden Spaansche bla
den moeten thans erkennen, dat de Miguel
Theresa stelselmatig sluikhandel dreef in
wapeneu en ammunitie; dat de bark op
gebracht is door een Kabylenstam, omdat
zjj eeue ladiDg ammunitie en wapenen
inhad voor een anderen Kabylenstam
waarmee de eerstgenoemde in vijandschap
verkeert, terwjjl de bark tevens eenigen
van die vjjanden aan boord had. Toen de
Arabieren der kust de Miguel Theresa om
singelden, trachtte de kapitein te vergeefs
vrjj te komen met het geschenk van eenige
geweren. De Arabieren boodschapten het
gebeurde aan den Sultan, wat tot de in
menging vau den Gouverneur van Alhu-
cenas aanleiding gaf. Het uieuwe conflict
vindt afkeuring, omdat de daarbij betrok
ken Arabieren Spanje niet vjjandig zjjn;
het bljjkt dat de Gouverneur zonder in-
structiën handelde, hetgeen de Spaausche
Gezant te Tanger in last heeft deu Saltan
mede te deeleu.
Tusschen Spanje en Marokko is thans
eene schikking tot stand gekomen, waarbjj
de Sultan aan aile eiscben van het Spaan
sche Gouvernement voldoet.
De Hertog vau Coïmbra, broeder van
den Koning van Porugal, is overleden.
Aau de Standard wordt gemeld, dat de
ex-Koningin Natalie Zondag te Belgrado
zal komen. De Russische legatie verzekert
op de stelligste wjjze, ondanks alle tegen
spraak, dat de ex-Koning Milan spoedig
te Belgrado komt, om Koning Alexander
naar Nisch mede te nemen totdat Natalie
weer zal vertrokkeu zijn.
De Daily News gelooft niet hieraan,
omdat dit tot bloedvergieten zou moeten
leideu.
De Times bevat een heftig artikel tegen
Servië, hetwelk als eene opeue woud voor
Europa is, eu waar alles in lichte laaie
gezet zal worden, zoodra de eene of
ander woelgeest lust heeft er den braud iu
te stekeu. De Koningin heeft, volgens de
Timesalle aanspraak op sympathie rer-
loreu, sedert zij eene politieke vrouw is
geworden.
geduld van Stavels op de proef door eens van
zjjn stoel op te staan, een paar keeren de kamer
op en neer te loopen, en zijne sigaar, die weer
is uitgegaan, opnieuw aan te steken.
//Als je eens," herneemt Willem, „je toestem
ming tot dat huwelijk niet gaf, en w|j verdeel
den die twaalfduizend onder ons beiden, jij de
helft en ik de helft
Stavels legt de hand aan het oor, als om
elk woord op te vaugen. Zjjne grijze oogen
schitteren.
„Het ding is zoo eenvoudig als twee mnal
twee. U'betaalt mij zes duizend gulden, en ik
geef u eene quitantie voor het volle bedrag van
twaalf mille
Baas Stavels slaakt een zucht. De zaak lacht
hem wel toe.
„'t Is veel geld, zes duizend gulden!" zegt hjj
half overluid.
//Het is te doen of te laten,// meent Willem.
//Zeg ja of neenl Stil nog iets! Ilc houd er niet
van, een eerljjk oud mensch het vuur aan de
scheenen te leggen. Hoeveel geld heb je liggen?...
Neen, wacht, ik weet beter! Ik heb al dat geld
vooreerst niet noodig. Geef mij nu vjjfhonderd
gulden, en zoo van tjjd tot tijd wat je kunt
missen. Wij zullen eerlijk boekhouden. Voor elk
bedrag, dat ik ontvang, geef ik quitantie, net
zoolang tot mij zes duizend gulden zijn uitbe
taald."
(Wordt vervolgd.)
