NIEUWE
No. 1455.
Zon'&g 20 October 1889.
143* Jaarganfc.
Twee eeuwfeesten.
B U IT E N L A N Pi
BINNENLAND.
De vrek van IJdoorn.
ABOWNBMENTBBBIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzjnderlgke Nummers0,03
Dit blad verschgnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE
{«[RU
PB1J8 DBB ADVBBTENTIÊH
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer 3
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en V rjjdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitge v e r s K P P E R 8 L A U R E Y.
III. (Slot.)
Als dienaar Gods, met een vlekkeloos
karakter als mensch, als eeu uitstekend
patriot, waarvan hij bi] de staatsomwen
teling getuigenis gaf, stond Mgr. Dr.
Caroll in hoog aanzien bij de Katholieken
en bij de audersdeukeudeu in Amerika.
Hij was tot den 3n December 1815 in
zjju verheven ambt werkzaam. Toen ont
sliep hij in deu Heer, op Wien hij steeds
zijue hoop en vertrouwen had gevestigd.
Sinds dien tjjd maakte de Katholieke
Kerk iu Noord-Amerika reusachtige vor
deringen; er verliep bijna geen jaar of er
werd eeu uieuw Bisdom opgericht; iu het
jaar 1820 waren er reeds zoovele Bis
schoppen in de Unie gezeteld, dat er eeu
Provinciaal Concilie kou gehouden
worden. Sinds hadden er zeven Con
cilies plaats en werd het Episcopaat en
het aantal Priesters zoo vermeerderd, dat
wij heden, na verloop van eeue eeuw, reeds
eene hiërarchie van 72 Prelaten hebben,
waaronder 12 Aartsbisschoppen zijn en
onder dezen een Kardinaal der H. Roomsehe
Kerk, Zijne Eminentie John Mr. Oloskey,
Aartsbisschop van New-York. Tien mil-
lioeu Katholieken luisteren thans naar de
woorden des levens, die hun door 72 Pre
laten en 7000 Priesters worden verkon-
digd.
Toen aau het einde van deu vrijheids
oorlog de onsterflijke Washington de H.
Mis bijwoonde, met welke de Katholieken
God voor de verkregen vrijheid dankten,
vond die godsdienstoefening plaats in een
houteu kerkgebouw. Thaus staau in het
Bisdom New-York, welks grenzen die der
stad niet veel overschrijden, meer dan 200
kerken en in het gebied der Vereeuigde
Staten hoort meu in 6000 kerken deu lof
zang weergalmen: »Groot is uw naam, o
Heer! Van deu opgaug der zon tot aan
haren ondergang.» Toen de Zwitsersche
Missie-Bisschip Henui in 1844 te Mil
waukee kwam, vond hg slechts een klein,
onaanzienlijk houten kerkgebouw als ka
thedraal, een nietig huisje als residentie,
een enkel Priester en wellicht 1000 h
1500 Katholieken. Thans heeft Wisconsin
drie diocesen met 312,800 Katholieken,
471 kerken, 26 kapellen en 65 Missie
staties, 337 Priesters, 161 parochiën met
eigen scholen, 22,000 scholieren, 14 hoogere
burgerscholen en 15 inrichtingen van wel
dadigheid. Schier alle Geestelijke Orden
zjjn thans in Amerika vertegenwoordigd.
450,000 kinderen ontvangen ouderwjjs op
de parochiale scholen; men vindt thans on
geveer 700 colleges en academiën in de
Vereenigde Staten; 40 daarvan bezitten de
Franciscanen, 53 behooreu aan de Jezuïeten.
Het Katholicisme wordt in de Vereeuigde
Staten hoog geëerd; het werkt met ijver
en energie tot heil van land en volk. Toen
FEUILLETON
25) (Vervolg).
Hoe dikwijls zal die landlooper mij' komen
plagen om geld! zoo peinst hij overluid, terwijl
hij, achterover iu zijn stoel geleund, het hoofd
moedeloos op de borst laat zinken. YV at zou hij
dien Willem, dieii ellendeling, gaarne de deur
wijzen!..Die nare geschiedenis van dat testa
ment!En dat zoo'n Kees Dobbels, Willem
daarvan op de hoogte moest brengen!..... Was
Willem toch maar daarginds gebleven, in Ame
rika! Dan had er geen haan naar gekraaid! Hy
had het immers in zijne hand, om nooit ot
nimmer zijne toestemming te geven tot Grietjes
huweljjklWillem onterven, nu ja, dat kan hij
doen? Hjj heeft den deugniet al een paar maal
daarmee gedreigd, maar Willem lacht hem uit.
En daarbij, hij kan Willem niet onterven, of
hij moet een testament maken, en dat kost weer
geld aau den notaris. Wat gaat het hem, Stavels
aan, wat er met zijn land en zjjn geld gebeurt,
als bjj dood is! De oude gierigaard richt het
onlangs het Instituut der Propoganda door
de Italiaanscbe Regeering werd beroofd en
alle katholieke Gouvernementen in Europa
bjj dien roof rustig toezagen, was het de
Amerikaansche Regeering, die voor de
rechten van de Amerikaansche Katholieken
optrad, terwijl in New-York en Boston
groote vergaderingen werden belegd, waar
zelfs Protestanten aan deelnamen om tegen
het gepleegde onrecht op te komen. Te
midden van het Rijk vau volle, feitelijke
vrjjheid buigen zich 10 millioeu gewetens
voor de wetten van den Stedehouder van
Christus, en tegelijkertijd begroeten zij
mee geestdrift de met sterren bezaaide
banier, het zinnebeeld der vrijheid en de
standaard van deu machtigsten der heden-
daagsche Staten.
Heerlijk, heerlijk in de hoogste mate,
ontwikkelt zich het religieuze leven in
Amerika, want de Katholieken zijn er vrij
en woraeu niet gehinderd door de eeue of
andere macht; de Priesters kunnen er vrij
hun verhezen ambt uitoefenen. Niemand
legt hen iets in den weg, de Staat aller
minst. Ja, de Staat ziet het gaarne wanneer
er kloosters worden gesticht, als er kerken
en scholen worden gebouwd, want hij is
overtuigd dat de Katholieke Kerk eeue
bevorderaarster is van de ware beschaving.
Üe Amerikaansche Regeering is overtuigd,
dat het Kruis het symbool der ware be
schaving is, zij is er zeker van, dat overal,
waar Priesters arbeiden, waar katholieke
onder wijzers komen, de ware civilisatie wordt
gekweekt en bevorderd. Heerlijk ziju de
woorden, welke de Amerikaansche staats
man J. W. Dwiuelle den 8n October 1876
te San Francisco sprak: »Hoe zwak was
voor 100 jaar de Katholieke Kerk in de
Vereeuigde Stateu! Hoe sterk is zij thaus!
Ja, zij is de sterkste onder de sterken.
Voor 100 jaar veracht en vervolgd, zijn
hare kinderen thans vrij; zij kunnen wet
gevers, souatoreu, rechters zjjn. Waar is
de Katholieke Kerk machtiger dan tegen
woordig iu Amerika? Waar zijn hare fun
damenten dieper, breeder, vaster? Waar
verkeeren hare hospitalen, hare kloosters,
hare colleges, hare tempels iu bloeieuder
toestand? Ik beb bij deze feestelijke gelegen
heid geen woord van lof voor de H. Ajios-
tolische, Roooisch Katholieke Kerk gespro
ken. Ware ik eeu harer zonen, ik zou haar
zulk een cijns even zoo vol dankbaarheid
als waarheid hebben gebracht. Nu echter
zou het eane vleierij kunnen heeteu en zij
heeft mijue gunst niet uoodig. Zij zal 100
jaar later machtiger zjjn dan ooit en hare
grootste macht zal zjj in de Vereenigde
Staten ontplooien.
De Katholieken in Amerika hebben alzoo
alle reden het eerste eeuwfeest van de
vestiging der katholieke hiërarchie en orga
nisatie in de Vereenigde Staten feesteljjk
en plechtig te vieren en het middelpunt
van dit feest zal wederom Baltimore zjjn,
hoofd op. Dood-gaan! Wie spreekt er van dood-
gaanl Ginds, in de brakken, onder het werkvolk
van de fabriek zjjn menschen genoeg, die nooit
een stukje grond bezeten hebben of zullen be
zitten zoo groot als die tafel. Laten die menschen
van dood-ge.an spreken, maar iemand als Stavels,
met zooveel kostbaar land, het is belachelijk.
Als Grietje van haar bezoek bij de dokters
familie terugkeert, is het buiten al bijna donker.
«Wij zullen eens vlug de lamp opsteken,"
zegt zij, de kamer binnentredende.
Slaapt oom Stavels zoo vast? Het is zoo vreemd;
zoo erg still Wacht even, eerst de lamp? Men
kan bijna niets meer onderscheiden.. God, wat
is er gebeurd! Is de oude man uit zjjn stoel ge
gleden? Hoe komt hij daar op den grond te
liggen!
Grietje is zóu ontsteld, dat de ballon van de
lamp bijna uit hare handen glipt. Nu knielt zij
bij haar oom neder, doch even spoedig is zjj
weer op de been. Kees kan nog niet zoo
heel ver weg zijn. Grietje snelt naar achter, en
roept zoo luid als zij maar kan: „Kees! Kees!"
Gelukkig, hij geeft antwoord, Hjj heeft haar
roepen gehoord! Nu spoedt zij zich weer naar
oom, die nog steeds zonder bewustzijn is. Zjjn hart
klopt, de lippen bewegen zich, maar alle bloed
welke stad den eersten Bisscoop mocht aan
schouwen. Onbegrijpelijk daarentegen is
bet, hue Frankrijk het jaar 1789 kan vieren,
een jaar, 't welk nameloos onheil en ellende
over het sehoone land heeft aangebracht.
Moge dit dubbele feest toch velen kort-
zicktigen de oogen openen en hen over-
tuigeu van de waarheid, dat alle heil en
geluk voor de volken slechts in de Katholieke
Kerk te vinden zijn.
De berichten over de verwoestingen van
het water in Zuid-Duitschland ziju treurig.
In Neumarkt staau de kerk en de benedeu-
markt geheel ouder water; de levensmiddelen
moeten op vlotten worden aangevoerd. Het
dorp Salum is geheel overstroomd. Op vele
plaatsen moest het spoorwegverkeer worden
gestaakt. De late oogst is geheel verloren
gegaan.
Op deu Boheemschen Landdag heeft
de partjj der jonge Czechen voorgesteld
maatregelen te nemen om aan Duitschlaud
zjjue rechten op den invoer van graan be
taald te zetten.
In de zaak tegen Engelbeeu, den
ontrouwen kassier van den gemeeute-
on'vanger te Gent, heeft de rechtbank
vomis geveld. De rechtbank heeft Engel
beeu veroordeeld tot 169 straffen vau 3
maanden gevaugenis eu tot 169 boeten
vau 50 frank elk. Volgens de wet omtrent
den Cumul des peineskomt deze straf op
10 jaar gevangenis en 2000 frank boete.
Het vonnis ontneemt bovendien Engelbeeu
zijne burgerljjke rechten, eu stelt hem, na
afloop zijner straf, voor 5 jaar onder de
bewaking der politie. De burgerlijke actia
vau de stad Gent is toegewezen, zoodat
Engelbeeu bovendien onder ljjfsdwang ver
oordeeld wordt om aan de stad Gent terug
te betalen eene som van 163,580 frank.
De Italiaanscbe regeeringsbladen hebben
natuurlijk met grooten ophef gesproken
over de gestdriftvolle ontvangst, den Minis
ter-President Crispi te Palermo te beurt ge
vallen.
De telegrammen welke 11 Don Chisciotte
van zjjn correspondent ontving, werpen
veel water op dit vuur van officieuze
geestdrift.
Des ochtends had de stad haar gewoon
voorkomen. Slechts weinige vlaggeu waren
uitgestoken. Op het gebeele Corso waren
er twiutig, in de hoofdstraat tien. Des
namiddags werd het levendiger. Talrjjke
vaandeltjes van karabiuiers en van garden
werden gezien; van deze laatsteu door
kruisten velen de stad, ofschoon de behoefte
daaraan zich volstrekt niet had laten ge
voelen. Bjj de aankomst des H eeren Crispi
was er slechts weinig volk op de been.
De krjjgsraad te Toulouse heeft een
sergeant van het zevende linie-regiment, te
Cahors in garnizoen, wegens diefstal van
en kleur zijn uit zijn gelaat geweken.
//Ben je daar, Kees?.... Zie toch eens, hoe ik
oom hier aautrefl Geef mjj gauw dat stopfleschje
eens vau daarginds in de vensterbank! Geef
hier! Hot is eau de CologneMjjn zakdoek!
ZoolHjj snuift ze oplOom Stavels!
,,'t Is een zenuwtoeval," zegt Ke s. //Wacht
eens! Laat mjj eens even!Meneer Stavels!
//Zoo, wa?ch hem de polsen en de slapen! Ik
zal de kleeren wat losmaken. Wacht, ik zal hem
iu den stoel beuren!Zoo, mijn God, wat ziet
die man wit.
//Loop jij maar gauw naar den dokter. Ik zal
middelerwijl hier blijven.//
Grietje aarzelt.
//Wil ik gaan?// vraagt Kees.
„Ja, ga jjj; dat is beter!
Eerst maanden later, als dit voorval al nage
noeg vergeten is, valt het Kees op zekeren keer
in, zijn meisje naar de rede te vragen, waarom
zij destjjds er op had aangedrongen dat hij-zelf
den dokter ging roepen.
„Ik zag er tegen op,// zegt hij, „u dat uur
alleen te laten met een bewusteloozen man, die,
naar ik toen vreesde, elk oogenblik kon sterven."
„Ja,// zegt Grietje, „je vroeg het uit bezorgd
heid voor mjj; dit; oelde ik op dat oogenblik
een patroon van het Lebel-geweer, in
verstandhouding met Duitschlaud, veroor
deeld tot deportatie en vervallenverklaring
van zjjn militairen rang. De sergeant,
Noguès genaamd, had nameljjk aan Graaf
Moltke aangeboden, hem een patroon van
bedoeld geweer te leveren tegen eeue be-
looniug van 500 franks, die bjj echter voor
de afzending wilde ontvangen. Het aanbod
werd goed opgenomen, maar Noguès kreeg
van een Duitsch agent teu antwoord, dat
de 500 franks eerst betaald zouden worden,
als de patroon was geleverd. Van de afzen
ding is echter niets gekomen, doordien
de sergeaut tjjdig gevangen genomen en
het patroon bjj hem gevonden werd. De
deswege gevoerde correspondentie is bjj hem
ontdekt.
Noguès verklaarde voor deu krjjgsraad,
dat het spel hem in geldverlegenheid had
gebracht en hjj daardoor zjjue zinnen
bad verloren.
Te Bazel waren drie Duitschers (uit
Wurtemberg, Baden eu Stettin), leden der
auarchisteupartjj, wegens oproerige bewe-
giugeu in hechtenis guuomen. Thaus heeft
de Boudsregeering het bevel gegeven om
hen uit het land te zetten.
In berichten van Creta wordt ge
meld, dat verscheidene regimenten Turksche
soldaten iu opstand gekomen zjjn, omdat
men hen wilde bezigen voor het herstel
van de fortificatiewerken. Cbakir-pacha
heeft slechts met moeite kuuuen ontvluch
ten. Zjjue positie op Creta is onhoudbaar.
Uit Belgrado wordt gemeld, dat een
aide-de-camp, namens de Regeuteu, aau
Koningin Natalie heeft medegedeeld, dat
verdere samenkomsten met haren zoon on-
mogeljjk zjjn, vooraleer zjj de vroegere
gestelde voorwaarden aauvaard heeft, bet
geen Kouingin Natalie heeft geweigerd.
Eigen hulp. Voor eenige maanden maakte
//Eigen Hulp// het onderwerp uit van eene voor
dracht door den Heer Odé gehouden. Naar aan
leiding van het toen gesprokene had een gedach-
tenwisseling plaats van een invloedrjjk lid van
genoemde vereeniging met leden van de te Arn
hem gevestigde vereeniging //Helpt Elkander//,
en kwam men tot het besluit om monsters van
de artikelen van dagelijksch verbruik, in den
winkel van „E. H." gekocht, wat hoedanigheid
en pry's betreft, te vergeljjken met geljjke artike
len bjj drie verschillende winkeliers aldaar ge-
lijktjjdig gehaald. De verschillende artikelen wer
den in flesschen, alle van gelijken vorm, ge
sloten, zonder vermelding van de herkomst; die
flesschen werden verzegeld en een drietal des
kundigen uitgenoodigd den inhoud te keuren,
zonder dat zjj alzoo weten konden door wie de
artikelen waren geleverd.
Alle waarborgen daarvoor werden in acht ge
nomen.
Het onderzoek heeft de volgende resultaten
opgeleverd.
zoo goed als nu. Ik weet het niet, het is of je
geest gescherpt wordt in dergeljjke omstandig
heden. Mijne eerste beweging, toen je zei, dat
ik maar zou gaan, was om heen te snellen, maar
toen viel het mjj op ééns in, hoe gevaarljjk het
kon zjjn u bjj oom alleen te laten.//
„O, jawel,// zegt Kees, haar in de rede val
lend, „ik begrjjp het nu. Je dacht, als oom
sterft in dien tijd dat ik om den dokter beu;
dan zou er kwaad vermoeden kunnen vallen op
Kees, daar het bekend is dat hjj en baas Stavels
geen bovenste boste vrienden zjjn. Is het zoo
niet?"
//Je hebt het zeer juist geraden!" zegt Grietje,
zonder naar Kees op te zien. //Vindj je het
erg?//
„Ik vind het erg verstandig," zegt Kees. „Je
dacht op dat oogenblik verder dan ik. Ik geloof,
dat men in zulke omstandigheden niet te voor
zichtig kan zijn.//
In dezen trant hebben Kees en Grietje die
zaak later besproken.
Voor het oogenblik heeft Grietje wel wat an
ders te doen, daar oom Stavels nog a'tijd zonder
bewustzijn is. Zij heeft de meid, die anders nooit
binnen mag komen, aan het werk gezet.
(Wordt vervolgd
