NIEUWE
No. 1458.
Zonlag 27 October 1889.
14dt Jaargang
De Onderwijswet in de
Eerste Kamer.
BUITENLAND.
De vrek van IJdoorn.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzonderlijke Nummer»0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AQ-ITE MA NON AGITATE
PRIJS OER ADVBBTENTIÉH
Van 1—6 regel»30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitge v e r s K P P E R 8 LAURET.
Binnen een niet al te lang tijdverloop
zal in de Eerste Kamer het door ons La
gerhuis gesanctioneerde ontwerp van wet
tot herziening van het lager ouderwijs in
openbare behandeling komen.
Wjjl onze Senaat bet recht van ameu-
dement mist, moet hij öf de wet aannemen
of haar verwerpen. Slechts twee wegen zijn
mogelijk. De middelweg, om door wijziging
der voordracht, zoo deze niet met hare
verlangens overeenkwam, ze naar haar zin
te hervormen, kan door onze Eerste Kamer
niet worden bewandeld.
Zjj heeft slechts te verklaren, of zij in
stemt met de wet, zooals zij door da Tweede
Kamer is aangenomen, dan wel of zij
meent hare goedkeuring er niet aan te
kunnen hechten.
Het gevolg hiervan is, dat door velen
in den lande met spanning de beslissing
van de Eerste Kamer tegemoet wordt ge
zien.
De vrienden der openbare school doen
wat ia hun vermogen is om te betoogen,
dat ons Hoogerhuis verplicht is de wet te
verwerpen. Hunue argumenten zjju hoofd
zakelijk gebaseerd op de bewering, dat bjj
aanneming der wet de openbare school den
genadeslag zal ontvangen.
Wij zijn daar nog zoo zeker niet van,
maar moeten toch betuigen, dat het ons,
en zeker velen in den lande, niet onwel
kom zou ziju, waaneer dit werd bereikt.
De openbare school is niet meer gewild
bjj ons volk. Het verlangt scholen, waar
de opvoeding nog een hooger doel heeft
dan de opleiding tot het maatschappelijk
leven, en waar de beteekenis van het gods
dienstig element in de opvoeding niet ge
heel en al wordt miskend.
Zeker zouden wij niet treuren, wanueer
de laatste dagen voor de openbare school
waren aangebroken. De voorstanders van
het neutrale onderwjjs» hebben reeds zoo
vele jaren 's lands geld besteed tot instand
houding en bevoorrechting van hunne
scholen, dat het niet meer dan billijk zou
wezen, wanneer nu het blaadje eens werd
omgekeerd, en zij in de gelegenheid werden
gesteld om te tooneo, wat zij voor hnnne
»beginselen> over hebben.
De liberalen kunnen echter gerust zijn.
Wordt de wet in de Eerste Kamer goed
gekeurd, dan nog staat de openbare school
in oneindig gunstiger conditie dan de bi-
zondere. Zij blijft de school van de over
heid, en al ontvangt nu de bizondere eene
betrekkelijk groote subsidie, dit weegt niet
op tegen de vele bepalingen, welke de vrije
ontwikkeling van het Christeljjk ouderwijs
nog in den weg staan.
Door de Rechterzijde in de Tweede Ka-
FEU1LLETON.
Vervolg).
80)
i/O, het is schande, oom!/' zegt Grietje, //mij
zoodoende te willen ontstelen wat mij eerlijk
toekomt! Ja, nu doorzie ik hetl Gij hebt Willem
gedurig geld gegeven, en nu moeten wjj zonder
uwe toestemming trouwen, dan blijven de twaalf
duizend gulden in uw bezit!//
//Je wilt zeggen, het halfje!" aldus valt Willem
haar in de rede. „De andere helft is voor mijl"
//Grietje, kindlief,// zegt baas Stavels met
zwakke trillende stem, wees toch niet zoo dwaas
van te gaan trouwen! Blijf bjj mij! Heb je het
dan niet altijd buitengewoon goed big mg ge
had?"
"Goed bij u gehad!" zegt Kees, met de vlakke
hand op de tafel slaande, //goed bjj u gehad?
Geeft u dat misschien het recht om ons te be
stelen, oude vrek!//
//Wil jij maken dat je mjjn huis uit komt!"
schreeuwt de baas. „Ik heb met u niets te ma
ken! Je hebt mg om mjjne toestemming gevraagd
mer èu het Kabinet is, gelijk wij vroeger
reeds hebben betoogd, getoond, dat zij niet
alles in eens weuschen te ontvaugen, maar
dat zij geleerd hebben te wachten, tot de
tijd gunstig was voor de inwilliging van
hare verlangens. Met een gering voordeel
hebben de voorstanders der bizondere school
zich tevreden gesteld, overtuigd als zij zijn,
dat over eenigeu tijd eene meer ingrijpende
herziening eeu eisch van recht mag worden
genoemd.
Nu echter is het niet meer de vraag:
hebben wij wel genoeg met deze wijziging
der Ouderwjjswet ontvangen, maar: hoe zal
zij door den Senaat worden beoordeeld.
De verhouding der partijen in de Eerste
Kamer is tegengesteld aau die in de Tweede.
Heeft in de laatste de anti-liberale rich
ting de meerderheid, de eerste kan nog al-
tjjd een bolwerk van het liberalisme wor
den genoemd.
Men dient echter onderscheid te maken
tusschen liberalen en liberalen. Dit heeft
de eindstemming over de Onderwijswet in
de Tweede Kamer bewezen. Zeventien vrij
zinnigen gaven hunue stem aan de wet en
keurden dus de beginselen, waarvan het
Kabinet bjj de herziening was uitgegaan
goed.
Dit geeft aanleiding om de liberalen in
twee groepen te splitsen, namelijk zij, die
hun onrecht willen erkennen en het trach
ten te herstellen, en zjj, die van geene ver
zoening willen weten.
Uit welk soort liberalen is nu de meerder
heid van ons Hoogerhuis samengesteld? Wjj
gelooven, dat de leden der Eerste Kamer,
in 't algemeen genomen, niet tot de felste
en ouverzoenlijkste liberalen bohooren, en
dat dus naar gissing aan de nieuwe School
wet geen al te onvriendelijke ontvangst te
beurt zal vallen.
Doch deze berekeningen kunnen licht
falen, en wij willen er ons daarom niet
verder in verdiepen. Wjj zonden liever de
vraag stellen; is onze Senaat zedelijk wel
gerechtigd de Schoolwet te verwerpeu?
Het antwoord van een liberaal zal nu
dadeljjk luiden: wel zeker; de Eerste Kamer
heeft zich immers niet te st >reu aan de
besluiten, welke door hare zuster aan de
overzjjde van het Binnenhof zijn genomen.
Zjj is geheel vrjj in bare goedkeuring of
verwerping en onafhankelijk van de Tweede
Kamer.
Dit was dan volkomen waar, wauneer
er geene omstandigheden waren, welke juist
nu eene verwerping der door de Tweede
Kamer aangenomen Schoolwet gansch en al
ongerechtvaardigd zouden maken.
Wjj bedoelen dit. In het vorig j'aar heeft
de volkskeuze eene anti-liberale meerder
heid naar de Tweede Kamer afgevaardigd,
waarvan het gevolg was dat eeu Kabinet
uit de Recbterzjjde kon optreden. De Eerste
Kamer, waar het liberale element nog
tot je huwelijk met Grietje. Welnu, ik geef die
toestemming nooit! Ruk nu maar uit, brutale
vlegel!//
Kees draait hem minachtend den rug toe.
//Grietje,// zegt hjj, „gij moogt iu dit huis niet
langer zjjnl Uw oom is laag genoeg, om u te
ontstelen wat u toekomt. Hoe uw mantel om eu
zet uw hoed op, en kom mee naar den dokter.
Ik ben er zeker van, dal men u met open armen
zal ontvangen."
Een oogenblik aarzelt het jonge meisje, maar
ook slechts eeu oogenblik. Eerst als Grietje de
kamer is uitgegaan, om het een en ander van
hare kleeren bijeen te zoeken, wendt Kees zich
andermaal tot baas Stavels.
„Je zult je zin hebben, baas Stavels," z-gt
hij. „Ik ga heen, en Grietje gaat met mij mede.
Als zij hier niet meer wezen zal, om al uwe
wenschen te voorkomen, om dag en nacht voor
u te zorgen, dan zult gjj spjjt hebben, baas Sta
vels, dat zjj er niet meer is. Troost u dan met
de gedachte, dat gij haar twaalfduizend gulden
hebt ontstolen; dat gij op die manier vergolden
hebt wat zjj voor u is geweest!"
De oude man zakte in de kussens van zjjn
leuningstoel terug en antwoordde niets. Een
paar minuteu lang heerschte er eene drukkende
stilte iu het vertrek.
overheerscbend is, kan dus niet geacht
worden te zijn samengesteld overeenkomstig
de denkwjjze van het meerendeel der Natie.
Nu is de Regeering als gevolg van het
door haar gestelde programma met eene
wetswjjziging voor den dag gekomen, die
als de uiting van een deel harer beginselen
moet worden beschouwd en die door eene
liberale Regeering niet zou zjju voorgedra
gen. Wanneer nu de Eerste Kamer hare
goedkeuriug aan die voordracht zou wei-
gereu, kon het niet anders genoemd worden
dan een slag in het aaugezicht der meer
derheid vau de Natie, die verleden jaar
haar wil heeft bekend gemaakt. Zedeljjk
is de Eerste Kamer derhalve verplicht deze
wet aan te nemen.
Hierboven spraken wij van verzoenings
gezinde liberalen en van onverzoenlijken.
Is het dan de laatsten niets waard, wauneer
nu aan den ouzaligeu schoolstrijd een einde
wordt gemaakt? Moet de opoffering, welke
zij zich zouden getroosten, dan te groot
worden genoemd, voor hetgeen er door zou
worden verkregen? Willen zjj dan niet ten
koste van eenige tegemoetkoming althans
op onderwjjsgebied eens eenige rust, ten
einde audere belangen van niet minder ge
wicht op den voorgrond te kunnen plaatsen?
Wjj vreezen van neen. Zij rneeueu, dat
het iu troebel water goed visscheu is, en
wenscheu, hoewel zij het tegendeel betuigen,
de onderwjjsquaestie op de lauge baan te
houden, om zoodoende eenmaal, gedachtig
aan het: verdeel en heersch, de macht in
haudeu te krjjgen.
'tls echter te hopen, dat de meerderheid
der Eerste Kamer er auders over denkt,
en dat zjj geneigd is om de gelegenheid aan
de Recbterzjjde te scheuken hare denkbeelden
in praktijk te brengen, en daardoor te
kunnen toonen of hare beginselen levens
vatbaar zjjn.
Ons Hoogerhuis heeft dus eerlang eene
gewichtige beslissing te nemen, die wauneer
zij uitvalt ten gunste der aanhangige
onderwjjswet, zeker alom in den lande met
de grootste bljjdschap zal begroet worden,
en wjj kunnen niet anders meenen, dat als
de leden der Eerste Kamer zich van de
beteekenis van hun votum bewust zijn, zij
ongetwjjfeld door de aauneming der wet
hun zegel zullen hechten aan den moeite
vollen arbeid van onze tegenwoordige
Regeering.
Wilt ge een staaltje hebben van de
laagheid der ItaÜaausche Regeering? zoo
schrjjft men uit Rome aan het Handelsblad
van Antwerpen, ga dan mee naar Lorette.
Daar heeft het Gouvernement vooreerst
de hand gelegd op den schat der Casa Santa,
sinds eeuwen en eeuwen door de geloovigen
bjjeen gebracht.
Daar komt Grietje in de kamer terug. Zjj
heeft een valiesje in de hand. Hare oogen staan
vol tranen.
„Vaarwel, oom Stavels,// zegt zij zonder den
man eene haDd te reiken. „Ik ga van hier, nu
ik te kbzen heb tusschen u en Kees. Gjj hebt
ons, hem en mjj, ai het kwaad gedaan dat gjj
bjj machte waart te doen. Ik neem van alles wat
hier mjju eigendom is slechts dit handkoffertje
met kleeren mee. Ik heb er u twee jaren voor ge
diend. Kom Keesl"
„Je zult toch niet van hier gaan, en mjj al
leen laten, Grietje?//
„Maar, oom Stavels, dan ben ik er toch ook
nog!// zegt Willem. //Ik zal u telkens komen
bezoeken. Geheele dagen zal ik bjj u zjjn.
's Avonds zal ik u gezelschap komen houden.
Neen, neen, je zult niet alleen zjjn! Echt ge
zellig zullen wjj het samen hebben, nu Grietje
weg is. Nu zullen wjj eerst samen handjeplak-
ken, den gansehen, langen dag!//
De oude man kjjkl op. Er is niemand meer
in de kamer dan Willem, wiens spottende, tri—
umfeerende blik op hem is gericht. Hjj slaakt
een gil van angst en ontzetting. God, zij hebben
hem alleen gelaten met Willem, zjjn kwelduivel!
Nog weerklinkt Grietje's zachte tred door het
huis. „Grietje," schreeuwt de oude man. *0 God,
Om nu nog een stuk san de schatkamer
te kuuuen geven, moet vooreerst de volle
waarde ervan aan de Italiaansche Regee
ring worden betaald.
Is het dan eindelijk aangekomen, dan
wordt het onmiddellijk op den inventaris
der staatsgoederen opgeschreven, en op
deze manier toch verbeurd verklaard of
anders gezegd gestolen.
Maar er is nog meer.
In de kerk staat eene groote offerbus
met het opschrift »eleemosyue« (aalmoezen).
Alle bedevaartgangers werpen hier hun
penuingske in, meenende dat het voor de
armen of voor de kerk is.
Gij zijt de plank mis!
De sleutel van de bus wordt bewaard
door »eon beambte der Italiaansche
Regeeriug* en deze komt haar eenige
malen per jaar nazien en bet geld mee
nemen ten profijte van het Gouvernement.
Zoo is dezer dagen de bus geledigd en
de inhoud, ongeveer 60,000 lire, verbeurd
verklaard.
Eene deftige Regeering, niet waar, welke
leeft van de aalmoezen, aan de armen
ontnomen!
De Rijksdag heeft Levetzow herkozen
tot eersten voorzitter, en Dr. Buhl en
Unruh-Bomst tot ondervoorzitters. De eerst
volgende zitting is op Dinsdag bepaald.
De in den Bondsraad goedgekeurde wet
op de socialisten bevat slechts onbeduidende
verzachtingen van de bestaande wet, en
geene beperking van baar duur.
Volgens den correspondent van het
Berliner Tageblatt te Stuttgart, zou de dader
van den moord-aanslag op Prins Wilhelm
van Wurtemberg herkend zijn als de zoon
van een fabrikant te Oettlingen .(Wur
temberg), genaamd Müller. Hij bewaart
voortdurend eeu halsstarrig stilzwegen,
soms afgebroken door geheimzinnige praat
jes over eene samenzwering.
De politie is eene goed georganiseerde
bende valsche munters op bet spoor geko
men, die voornamelijk langs de grenzen
van Silezië, Saksen en Bohemen, groote
hoeveelheden valsche vijfmarkstukken van
Beierschen, Saksischen, Hessischen en Ham-
burg6cheu stempel in omloop hadden ge
bracht. De eerste arrestatiën hebben plaats
gehad te Olbernhau, iu Saksen.
De Prins Van Wales is te Athene
aangekomen. De Regeering heeft eene be
tooging van Cretensische vluchtelingen met
eene zwarte vlag op den huwelijksdag ver
boden. De bruid wordt Vrjjdag verwacht.
Alle Grieksche koloniën in het buitenland
zuilen door deputaties zjjn vertegenwoor
digd.
In eene redevoering, te Southport
gehouden, vestigde Gladstone de aandacht
op het slechte beheer van Creta en Arme
nië, en betoogde bjj da thet voortduren van
Turkije's misslagen eene blijvende be-
zjj is heengegaan voor altjjd!Grietje, kind
kom weer hier!O, laat mjj niet alleen!....
Kom terug! Je mag trouwen met wien je wilt
Grietje! Grietje! Ik geef je mijne toestemming
Alles, alles zal je hebben!Och, Grietje, kom
terug!
Geen antwoord: zij is heengegaan!
Baas Stavels verbergt het gelaat in de kussens
en snikt en schreit. Zelfs Willem waagt het niet,
hem te bespotten in dit oogenblik van bitter
zelfverwjjt.
Het was, gelijk Kees Dobbels gezegd had.
Grietje werd bjj de dokters-familie met open ar
men ontvangen. Zjj gaf evenwel reeds denzelfden
dag haar wensch te kennen, dat zij niet langer
dan hoog noodig haren vrienden tot last wilde
wezen.
//In dit geval," zeiden de dokter en zjjne
vrouw, terwjjl die twee elkander een heel ge-
heimzinnigen wenk gaven, //zou ik maar begin
nen met morgen aan te teekenen."
't Wordt een sober bestaantje, meid-lief," zegt
dokter Ventel, daar Grietje hem met een vra-
genden blik aankeek. //Kees verlangt niets liever
dan te trouwen, en ons moedig Grietje, daar
zijn wjj zeker van, ziet er niet tegenop zijn lot
te deelen." Wordt vervolgd.)