NIEUWE No. 1458. Zonlag 27 October 1889. 14dt Jaargang De Onderwijswet in de Eerste Kamer. BUITENLAND. De vrek van IJdoorn. ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlem0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p. 1,10 Voor het Buitenland 1,80 Afzonderlijke Nummer»0,03 Dit blad verschjjnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. BUREAU: St. Janstraat Haarlem. AQ-ITE MA NON AGITATE PRIJS OER ADVBBTENTIÉH Van 1—6 regel»30 Cents. Elke regel meer 5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht. Uitge v e r s K P P E R 8 LAURET. Binnen een niet al te lang tijdverloop zal in de Eerste Kamer het door ons La gerhuis gesanctioneerde ontwerp van wet tot herziening van het lager ouderwijs in openbare behandeling komen. Wjjl onze Senaat bet recht van ameu- dement mist, moet hij öf de wet aannemen of haar verwerpen. Slechts twee wegen zijn mogelijk. De middelweg, om door wijziging der voordracht, zoo deze niet met hare verlangens overeenkwam, ze naar haar zin te hervormen, kan door onze Eerste Kamer niet worden bewandeld. Zjj heeft slechts te verklaren, of zij in stemt met de wet, zooals zij door da Tweede Kamer is aangenomen, dan wel of zij meent hare goedkeuring er niet aan te kunnen hechten. Het gevolg hiervan is, dat door velen in den lande met spanning de beslissing van de Eerste Kamer tegemoet wordt ge zien. De vrienden der openbare school doen wat ia hun vermogen is om te betoogen, dat ons Hoogerhuis verplicht is de wet te verwerpen. Hunue argumenten zjju hoofd zakelijk gebaseerd op de bewering, dat bjj aanneming der wet de openbare school den genadeslag zal ontvangen. Wij zijn daar nog zoo zeker niet van, maar moeten toch betuigen, dat het ons, en zeker velen in den lande, niet onwel kom zou ziju, waaneer dit werd bereikt. De openbare school is niet meer gewild bjj ons volk. Het verlangt scholen, waar de opvoeding nog een hooger doel heeft dan de opleiding tot het maatschappelijk leven, en waar de beteekenis van het gods dienstig element in de opvoeding niet ge heel en al wordt miskend. Zeker zouden wij niet treuren, wanueer de laatste dagen voor de openbare school waren aangebroken. De voorstanders van het neutrale onderwjjs» hebben reeds zoo vele jaren 's lands geld besteed tot instand houding en bevoorrechting van hunne scholen, dat het niet meer dan billijk zou wezen, wanneer nu het blaadje eens werd omgekeerd, en zij in de gelegenheid werden gesteld om te tooneo, wat zij voor hnnne »beginselen> over hebben. De liberalen kunnen echter gerust zijn. Wordt de wet in de Eerste Kamer goed gekeurd, dan nog staat de openbare school in oneindig gunstiger conditie dan de bi- zondere. Zij blijft de school van de over heid, en al ontvangt nu de bizondere eene betrekkelijk groote subsidie, dit weegt niet op tegen de vele bepalingen, welke de vrije ontwikkeling van het Christeljjk ouderwijs nog in den weg staan. Door de Rechterzijde in de Tweede Ka- FEU1LLETON. Vervolg). 80) i/O, het is schande, oom!/' zegt Grietje, //mij zoodoende te willen ontstelen wat mij eerlijk toekomt! Ja, nu doorzie ik hetl Gij hebt Willem gedurig geld gegeven, en nu moeten wjj zonder uwe toestemming trouwen, dan blijven de twaalf duizend gulden in uw bezit!// //Je wilt zeggen, het halfje!" aldus valt Willem haar in de rede. „De andere helft is voor mijl" //Grietje, kindlief,// zegt baas Stavels met zwakke trillende stem, wees toch niet zoo dwaas van te gaan trouwen! Blijf bjj mij! Heb je het dan niet altijd buitengewoon goed big mg ge had?" "Goed bij u gehad!" zegt Kees, met de vlakke hand op de tafel slaande, //goed bjj u gehad? Geeft u dat misschien het recht om ons te be stelen, oude vrek!// //Wil jij maken dat je mjjn huis uit komt!" schreeuwt de baas. „Ik heb met u niets te ma ken! Je hebt mg om mjjne toestemming gevraagd mer èu het Kabinet is, gelijk wij vroeger reeds hebben betoogd, getoond, dat zij niet alles in eens weuschen te ontvaugen, maar dat zij geleerd hebben te wachten, tot de tijd gunstig was voor de inwilliging van hare verlangens. Met een gering voordeel hebben de voorstanders der bizondere school zich tevreden gesteld, overtuigd als zij zijn, dat over eenigeu tijd eene meer ingrijpende herziening eeu eisch van recht mag worden genoemd. Nu echter is het niet meer de vraag: hebben wij wel genoeg met deze wijziging der Ouderwjjswet ontvangen, maar: hoe zal zij door den Senaat worden beoordeeld. De verhouding der partijen in de Eerste Kamer is tegengesteld aau die in de Tweede. Heeft in de laatste de anti-liberale rich ting de meerderheid, de eerste kan nog al- tjjd een bolwerk van het liberalisme wor den genoemd. Men dient echter onderscheid te maken tusschen liberalen en liberalen. Dit heeft de eindstemming over de Onderwijswet in de Tweede Kamer bewezen. Zeventien vrij zinnigen gaven hunue stem aan de wet en keurden dus de beginselen, waarvan het Kabinet bjj de herziening was uitgegaan goed. Dit geeft aanleiding om de liberalen in twee groepen te splitsen, namelijk zij, die hun onrecht willen erkennen en het trach ten te herstellen, en zjj, die van geene ver zoening willen weten. Uit welk soort liberalen is nu de meerder heid van ons Hoogerhuis samengesteld? Wjj gelooven, dat de leden der Eerste Kamer, in 't algemeen genomen, niet tot de felste en ouverzoenlijkste liberalen bohooren, en dat dus naar gissing aan de nieuwe School wet geen al te onvriendelijke ontvangst te beurt zal vallen. Doch deze berekeningen kunnen licht falen, en wij willen er ons daarom niet verder in verdiepen. Wjj zonden liever de vraag stellen; is onze Senaat zedelijk wel gerechtigd de Schoolwet te verwerpeu? Het antwoord van een liberaal zal nu dadeljjk luiden: wel zeker; de Eerste Kamer heeft zich immers niet te st >reu aan de besluiten, welke door hare zuster aan de overzjjde van het Binnenhof zijn genomen. Zjj is geheel vrjj in bare goedkeuring of verwerping en onafhankelijk van de Tweede Kamer. Dit was dan volkomen waar, wauneer er geene omstandigheden waren, welke juist nu eene verwerping der door de Tweede Kamer aangenomen Schoolwet gansch en al ongerechtvaardigd zouden maken. Wjj bedoelen dit. In het vorig j'aar heeft de volkskeuze eene anti-liberale meerder heid naar de Tweede Kamer afgevaardigd, waarvan het gevolg was dat eeu Kabinet uit de Recbterzjjde kon optreden. De Eerste Kamer, waar het liberale element nog tot je huwelijk met Grietje. Welnu, ik geef die toestemming nooit! Ruk nu maar uit, brutale vlegel!// Kees draait hem minachtend den rug toe. //Grietje,// zegt hjj, „gij moogt iu dit huis niet langer zjjnl Uw oom is laag genoeg, om u te ontstelen wat u toekomt. Hoe uw mantel om eu zet uw hoed op, en kom mee naar den dokter. Ik ben er zeker van, dal men u met open armen zal ontvangen." Een oogenblik aarzelt het jonge meisje, maar ook slechts eeu oogenblik. Eerst als Grietje de kamer is uitgegaan, om het een en ander van hare kleeren bijeen te zoeken, wendt Kees zich andermaal tot baas Stavels. „Je zult je zin hebben, baas Stavels," z-gt hij. „Ik ga heen, en Grietje gaat met mij mede. Als zij hier niet meer wezen zal, om al uwe wenschen te voorkomen, om dag en nacht voor u te zorgen, dan zult gjj spjjt hebben, baas Sta vels, dat zjj er niet meer is. Troost u dan met de gedachte, dat gij haar twaalfduizend gulden hebt ontstolen; dat gij op die manier vergolden hebt wat zjj voor u is geweest!" De oude man zakte in de kussens van zjjn leuningstoel terug en antwoordde niets. Een paar minuteu lang heerschte er eene drukkende stilte iu het vertrek. overheerscbend is, kan dus niet geacht worden te zijn samengesteld overeenkomstig de denkwjjze van het meerendeel der Natie. Nu is de Regeering als gevolg van het door haar gestelde programma met eene wetswjjziging voor den dag gekomen, die als de uiting van een deel harer beginselen moet worden beschouwd en die door eene liberale Regeering niet zou zjju voorgedra gen. Wanneer nu de Eerste Kamer hare goedkeuriug aan die voordracht zou wei- gereu, kon het niet anders genoemd worden dan een slag in het aaugezicht der meer derheid vau de Natie, die verleden jaar haar wil heeft bekend gemaakt. Zedeljjk is de Eerste Kamer derhalve verplicht deze wet aan te nemen. Hierboven spraken wij van verzoenings gezinde liberalen en van onverzoenlijken. Is het dan de laatsten niets waard, wauneer nu aan den ouzaligeu schoolstrijd een einde wordt gemaakt? Moet de opoffering, welke zij zich zouden getroosten, dan te groot worden genoemd, voor hetgeen er door zou worden verkregen? Willen zjj dan niet ten koste van eenige tegemoetkoming althans op onderwjjsgebied eens eenige rust, ten einde audere belangen van niet minder ge wicht op den voorgrond te kunnen plaatsen? Wjj vreezen van neen. Zij rneeueu, dat het iu troebel water goed visscheu is, en wenscheu, hoewel zij het tegendeel betuigen, de onderwjjsquaestie op de lauge baan te houden, om zoodoende eenmaal, gedachtig aan het: verdeel en heersch, de macht in haudeu te krjjgen. 'tls echter te hopen, dat de meerderheid der Eerste Kamer er auders over denkt, en dat zjj geneigd is om de gelegenheid aan de Recbterzjjde te scheuken hare denkbeelden in praktijk te brengen, en daardoor te kunnen toonen of hare beginselen levens vatbaar zjjn. Ons Hoogerhuis heeft dus eerlang eene gewichtige beslissing te nemen, die wauneer zij uitvalt ten gunste der aanhangige onderwjjswet, zeker alom in den lande met de grootste bljjdschap zal begroet worden, en wjj kunnen niet anders meenen, dat als de leden der Eerste Kamer zich van de beteekenis van hun votum bewust zijn, zij ongetwjjfeld door de aauneming der wet hun zegel zullen hechten aan den moeite vollen arbeid van onze tegenwoordige Regeering. Wilt ge een staaltje hebben van de laagheid der ItaÜaausche Regeering? zoo schrjjft men uit Rome aan het Handelsblad van Antwerpen, ga dan mee naar Lorette. Daar heeft het Gouvernement vooreerst de hand gelegd op den schat der Casa Santa, sinds eeuwen en eeuwen door de geloovigen bjjeen gebracht. Daar komt Grietje in de kamer terug. Zjj heeft een valiesje in de hand. Hare oogen staan vol tranen. „Vaarwel, oom Stavels,// zegt zij zonder den man eene haDd te reiken. „Ik ga van hier, nu ik te kbzen heb tusschen u en Kees. Gjj hebt ons, hem en mjj, ai het kwaad gedaan dat gjj bjj machte waart te doen. Ik neem van alles wat hier mjju eigendom is slechts dit handkoffertje met kleeren mee. Ik heb er u twee jaren voor ge diend. Kom Keesl" „Je zult toch niet van hier gaan, en mjj al leen laten, Grietje?// „Maar, oom Stavels, dan ben ik er toch ook nog!// zegt Willem. //Ik zal u telkens komen bezoeken. Geheele dagen zal ik bjj u zjjn. 's Avonds zal ik u gezelschap komen houden. Neen, neen, je zult niet alleen zjjn! Echt ge zellig zullen wjj het samen hebben, nu Grietje weg is. Nu zullen wjj eerst samen handjeplak- ken, den gansehen, langen dag!// De oude man kjjkl op. Er is niemand meer in de kamer dan Willem, wiens spottende, tri— umfeerende blik op hem is gericht. Hjj slaakt een gil van angst en ontzetting. God, zij hebben hem alleen gelaten met Willem, zjjn kwelduivel! Nog weerklinkt Grietje's zachte tred door het huis. „Grietje," schreeuwt de oude man. *0 God, Om nu nog een stuk san de schatkamer te kuuuen geven, moet vooreerst de volle waarde ervan aan de Italiaansche Regee ring worden betaald. Is het dan eindelijk aangekomen, dan wordt het onmiddellijk op den inventaris der staatsgoederen opgeschreven, en op deze manier toch verbeurd verklaard of anders gezegd gestolen. Maar er is nog meer. In de kerk staat eene groote offerbus met het opschrift »eleemosyue« (aalmoezen). Alle bedevaartgangers werpen hier hun penuingske in, meenende dat het voor de armen of voor de kerk is. Gij zijt de plank mis! De sleutel van de bus wordt bewaard door »eon beambte der Italiaansche Regeeriug* en deze komt haar eenige malen per jaar nazien en bet geld mee nemen ten profijte van het Gouvernement. Zoo is dezer dagen de bus geledigd en de inhoud, ongeveer 60,000 lire, verbeurd verklaard. Eene deftige Regeering, niet waar, welke leeft van de aalmoezen, aan de armen ontnomen! De Rijksdag heeft Levetzow herkozen tot eersten voorzitter, en Dr. Buhl en Unruh-Bomst tot ondervoorzitters. De eerst volgende zitting is op Dinsdag bepaald. De in den Bondsraad goedgekeurde wet op de socialisten bevat slechts onbeduidende verzachtingen van de bestaande wet, en geene beperking van baar duur. Volgens den correspondent van het Berliner Tageblatt te Stuttgart, zou de dader van den moord-aanslag op Prins Wilhelm van Wurtemberg herkend zijn als de zoon van een fabrikant te Oettlingen .(Wur temberg), genaamd Müller. Hij bewaart voortdurend eeu halsstarrig stilzwegen, soms afgebroken door geheimzinnige praat jes over eene samenzwering. De politie is eene goed georganiseerde bende valsche munters op bet spoor geko men, die voornamelijk langs de grenzen van Silezië, Saksen en Bohemen, groote hoeveelheden valsche vijfmarkstukken van Beierschen, Saksischen, Hessischen en Ham- burg6cheu stempel in omloop hadden ge bracht. De eerste arrestatiën hebben plaats gehad te Olbernhau, iu Saksen. De Prins Van Wales is te Athene aangekomen. De Regeering heeft eene be tooging van Cretensische vluchtelingen met eene zwarte vlag op den huwelijksdag ver boden. De bruid wordt Vrjjdag verwacht. Alle Grieksche koloniën in het buitenland zuilen door deputaties zjjn vertegenwoor digd. In eene redevoering, te Southport gehouden, vestigde Gladstone de aandacht op het slechte beheer van Creta en Arme nië, en betoogde bjj da thet voortduren van Turkije's misslagen eene blijvende be- zjj is heengegaan voor altjjd!Grietje, kind kom weer hier!O, laat mjj niet alleen!.... Kom terug! Je mag trouwen met wien je wilt Grietje! Grietje! Ik geef je mijne toestemming Alles, alles zal je hebben!Och, Grietje, kom terug! Geen antwoord: zij is heengegaan! Baas Stavels verbergt het gelaat in de kussens en snikt en schreit. Zelfs Willem waagt het niet, hem te bespotten in dit oogenblik van bitter zelfverwjjt. Het was, gelijk Kees Dobbels gezegd had. Grietje werd bjj de dokters-familie met open ar men ontvangen. Zjj gaf evenwel reeds denzelfden dag haar wensch te kennen, dat zij niet langer dan hoog noodig haren vrienden tot last wilde wezen. //In dit geval," zeiden de dokter en zjjne vrouw, terwjjl die twee elkander een heel ge- heimzinnigen wenk gaven, //zou ik maar begin nen met morgen aan te teekenen." 't Wordt een sober bestaantje, meid-lief," zegt dokter Ventel, daar Grietje hem met een vra- genden blik aankeek. //Kees verlangt niets liever dan te trouwen, en ons moedig Grietje, daar zijn wjj zeker van, ziet er niet tegenop zijn lot te deelen." Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1889 | | pagina 1